Иш берувчининг ташаббуси билан 3 ёшгача боласи бўлган ходимани ишдан бўшатиш мумкинми

Ҳа, янги Меҳнат кодекси энди бу масалада унчалик қатъий эмас ва бундай ходималар билан меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси бўйича нафақат корхона тўлиқ тугатилаётганда, балки бошқа ҳолларда ҳам бекор қилишга рухсат беради.

Бунга айнан қайси ҳолатларда йўл қўйилишига юридик фанлар номзоди, Меҳнат кодекси муаллифларидан бири Михаил ГАСАНОВ ва «Норма»  эксперти, ҳуқуқшунос Ленара ХИКМАТОВА изоҳ беришди:

– Эслатиб ўтамиз, амалдаги Меҳнат кодекси иш берувчининг ташаббуси бўйича 3 ёшгача боласи бўлган аёллар билан меҳнат шартномасини бекор қилишни тақиқлайди, корхона тўлиқ тугатилган ҳоллар бундан мустасно . Ҳатто бу ҳолда ҳам иш берувчи ходимани ишга жойлаштириш чораларини кўриши,  бу масала билан шуғулланувчи маҳаллий меҳнат органига у ҳақида маълумотни  тақдим қилиши керак.

Янги Меҳнат кодекси иш берувчи ўз ташаббуси билан бундай ходималар билан меҳнат шартномасини бекор қилиши мумкин бўлган ҳолатлар рўйхатини кенгайтирди. Қуйидагилар асос бўлиб хизмат қилиши мумкин :

1) ташкилот (унинг алоҳида бўлинмаси) ўз муассисларининг (иштирокчиларининг) ёки таъсис ҳужжатлари билан бунга ваколат берилган юридик шахс органининг қарори билан тугатилиши;

2) иш берувчи – якка тартибдаги тадбиркор (ЯТТ) фаолиятининг тугатилиши;

3) ўз меҳнат мажбуриятларини мунтазам равишда бузиш. Аввал меҳнат мажбуриятларини бузганлиги учун ходим интизомий ёки моддий жавобгарликка тортилган ёхуд унга нисбатан таъсир чоралари қўлланилган кундан эътиборан бир йил ичида ходим томонидан такроран интизомий ножўя ҳаракат содир этилганлиги меҳнат мажбуриятларини мунтазам равишда бузиш саналади;

4) ўз меҳнат мажбуриятларини бир марта қўпол равишда бузиш. Бундай қоидабузарликлар рўйхати қуйидагилар билан белгиланади:

• ички меҳнат тартиби қоидалари;
• МКда назарда тутилган ҳолларда ташкилот мулкдори ва раҳбари ўртасида тузилган меҳнат шартномаси, шунингдек ходим ва иш берувчи ўртасидаги меҳнат шартномаси.  Хусусан, агар иш берувчи микрофирма, якка тартибдаги тадбиркор ёки уй ишчисини ёллаётган жисмоний шахс бўлса, ходимнинг меҳнат шартномасида бир марталик қўпол қоидабузарликлар рўйхати кўрсатилиши мумкин;
• айрим тоифадаги ходимларга нисбатан қўлланиладиган интизом тўғрисидаги қоидалар ҳамда низомлар.

Меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси бўйича бекор қилинганда боласи бор ходимга ишдан бўшатиш нафақаси тўланадими

Ташкилот ёки унинг алоҳида таркибий бўлинмаси тугатилиши муносабати билан меҳнат шартномаси бекор қилинганда, ҳар қандай ходимга ишдан бўшатиш нафақаси тўланади. Унинг миқдори  ушбу иш берувчидаги иш стажига боғлиқ – ўртача ойлик даромаднинг 50%дан 200%гача . Истисно – ходимнинг айбли хатти-ҳаракатлари муносабати билан меҳнат шартномасини бекор қилиш. Бундай ҳолда, иш берувчи нафақани тўлашга мажбур эмас.

Алоҳида иш берувчиларда ишдан бўшатиш нафақасини тўлаш масаласи бироз бошқача ҳал қилинади.

Агар иш берувчи микрофирма ёки уй ишчисини ёллаётган жисмоний шахс бўлса, ишдан бўшатиш нафақасини тўлаш ҳоллари ва мидори ходимнинг меҳнат шартномасида белгиланади. Меҳнат шартномасида бундай келишув бўлмаган тақдирда ходимларга МК ва меҳнат тўғрисидаги қонунчиликда назарда тутилган умумий кафолатлар қўлланилади.

Агар иш берувчи ЯТТ бўлса, ишдан бўшатиш нафақасини тўлаш асослари ва унинг миқдори ҳам ходимнинг меҳнат шартномасига киритилади. Бироқ, бу ҳолда, агар меҳнат шартномасида бундай банд бўлмаса, МК ҳеч қандай муқобил вариант таклиф қилмайди. Агар ушбу масала бўйича иш берувчи билан низо юзага келса, ходимлар меҳнат инспекциясига мурожаат қилишлари керак.

Эътибор беринг

Меҳнат шартномаси бекор қилинганда ходимларда бола парвариши бўйича нафақа олиш ҳуқуқи сақланиб қолади .

Иш берувчи ходимани меҳнат шартномасини бекор қилиниши тўғрисида рухсат берилган асослар бўйича қайси муддат давомида огоҳлантириши шарт

Иш берувчи ходимани (отаси, васийсини) меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида қуйидаги муддатларда огоҳлантиради :

• камида 2 ой олдин – меҳнат шартномаси ташкилот (унинг алоҳида бўлинмаси) тугатилиши муносабати билан бекор қилинганда;
• камида 3 кун олдин – меҳнат шартномаси ходимнинг айбли хатти-ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) муносабати билан бекор қилинганда.

Иш берувчи огоҳлантириш муддатини огоҳлантириш даврининг давомийлигига мутаносиб пуллик компенсация билан алмаштиришга ҳақли.