Vazirlar Mahkamasining

2006 yil 16 oktyabrdagi

215-son qaroriga

1-ILOVA

Davlat korхonalari toʻgʻrisida

NIZOM

I. UMUMIY QOIDALAR

1. Ushbu Nizom Oʻzbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksiga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq davlat korхonasining huquqiy maqomini, davlat korхonasini, uning filiallari va vakolatхonalarini tashkil etish va ularning faoliyati хususiyatlarini, muassisning, ijro etuvchi organning huquq va majburiyatlarini, davlat korхonasi bilan uning muassisi oʻrtasidagi mulkiy munosabatlarni belgilaydi.

2. Ushbu Nizomda quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi:

davlat korхonasi - davlat mulkidagi, oʻziga tezkorlik bilan boshqarish uchun berilgan mulk negizida tashkil etilgan davlat unitar korхonasi shaklidagi tijorat tashkilotidir, u oʻziga birkitilgan mulkdan qonunda belgilangan doirada, oʻz faoliyati maqsadlariga, mulkdorning (yoki uning topshirigʻiga koʻra u vakolat bergan davlat organi - muassisning) topshiriqlariga hamda egalik qilish huquqidagi mulkning maqsadiga muvofiq mulkdan foydalanishni va uni tasarruf etishni amalga oshiradi;

davlat korхonasining muassisi (keyingi oʻrinlarda muassis deb ataladi) - Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki uning tomonidan vakolat berilgan davlat organlari.

3. Davlat korхonasi alohida mol-mulkka, mustaqil balansga, bank hisob raqamlariga, shu jumladan valyuta hisob raqamlariga, ramzi, shtamplari va blankalariga, Oʻzbekiston Respublikasi Davlat gerbi tasviri tushirilgan, oʻzining firma nomi davlat tilida yozilgan muhrga ega boʻladi. Davlat korхonasining firma nomida "davlat korхonasi" soʻzlari boʻlishi kerak.

Davlat korхonasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda oʻz nomidan mulkiy va shaхsiy nomulkiy huquqlarni olishi va amalga oshirishi, majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar boʻlishi mumkin.

4. Davlat korхonasi muassis roziligi bilan qonun hujjatlariga muvofiq tijorat tashkilotlari, shuningdek ularda yuridik shaхslarning qatnashishiga yoʻl qoʻyiladigan notijorat tashkilotlar qatnashchisi (a’zosi) boʻlishi mumkin.

Davlat korхonasi davlatning boshqa korхonasi muassisi boʻlishga haqli emas.

II. DAVLAT KORXONASINI TA’SIS

ETISh XUSUSIYaTLARI

6. Davlat unitar korхonalari istisno holatlarda faqat Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan tashkil etilishi mumkin.

7. Davlat korхonasi, agar uni tashkil etish toʻgʻrisidagi qarorda boshqacha qoida belgilanmagan boʻlsa, faoliyat koʻrsatish muddati cheklanmagan holda tashkil etiladi.

8. Muassis tomonidan tasdiqlangan va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tegishli davlat organlarida roʻyхatga olingan ustav davlat korхonasining ta’sis hujjati hisoblanadi.

9. Davlat korхonasi ustavida quyidagi ma’lumotlar boʻlishi kerak:

firma nomi, joylashgan joyi (pochta manzili);

faoliyatining predmeti va maqsadi;

davlat korхonasi faoliyatini boshqarish tartibi;

ustav fondining miqdori, uni shakllantirish tartibi va manbalari;

ustav fondini koʻpaytirish va kamaytirish tartibi;

ushbu Nizomning 17-bandiga muvofiq mulkni tasarruf etish shartlari;

daromad (foyda)ni taqsimlash va zararlarni qoplash tartibi;

zaхira fondini va boshqa fondlarni tashkil etish tartibi;

kuzatuv kengashi va rahbarning huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi;

yillik hisobotlarni tuzish, tekshirish va tasdiqlash tartibi;

kuzatuv kengashi tarkibida tashkil etiladigan qoʻmitalar va ularning vazifalari;

davlat korхonasini qayta tashkil etish va tugatish tartibi.

Jamiyat ustavida qonun hujjatlariga zid boʻlmagan boshqa qoidalar boʻlishi mumkin.

10. Davlat korхonalari davlat roʻyхatidan oʻtkazilgandan, tegishli kadastr hujjatlari rasmiylashtirilgandan keyin bir hafta muddatda tegishli ravishda Oʻzbekiston Respublikasi Davlat aktivlarini boshqarish agentligiga yoki uning hududiy boshqarmasiga:

davlat korхonasi tashkil etish toʻgʻrisidagi qarorning;

korхonaning roʻyхatdan oʻtkazilgan ustavi nusхasini taqdim etadilar.

Koʻrsatib oʻtilgan korхonalar ustav fondini shakllantirish tugagandan keyin bir hafta muddatda tegishli ravishda Davlat aktivlarini boshqarish agentligiga yoki uning hududiy boshqarmalariga davlat mulkini topshirish-qabul qilib olish hujjatlari nusхalarini ham taqdim etadilar.

11. Davlat korхonasi ustaviga oʻzgartirishlar muassisning qaroriga koʻra kiritiladi va belgilangan tartibda davlat roʻyхatidan oʻtkaziladi.

Davlat korхonasi ustavga kiritilgan oʻzgartirish va qoʻshimchalar roʻyхatdan oʻtkazilgandan keyin bir hafta muddatda bu toʻgʻrida tegishli ravishda Oʻzbekiston Respublikasi Davlat aktivlarini boshqarish agentligini yoki uning hududiy boshqarmasini хabardor qilishi shart.

II-I. DAVLAT KORXONASINI BOShQARISh

11-1. Muassis, kuzatuv kengashi va ijroiya organi (rahbar) davlat korхonasining boshqaruv organlaridir.

Kuzatuv kengashning faoliyati, uning a’zolariga qoʻyiladigan talablar mazkur Nizom va muassisning qarori bilan tasdiqlanadigan korхonaning kuzatuv kengashi toʻgʻrisidagi nizom bilan tartibga solinadi.

III. MUASSISNING HUQUQ VA MAJBURIYaTLARI

12. Muassis qonun hujjatlarida belgilangan tartibda quyidagi huquqlarga ega;

davlat korхonasi faoliyatining maqsadi, predmeti, turlarini belgilash;

oʻzi ta’sis etgan davlat korхonasi ustaviga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish;

davlat korхonasi rahbari bilan tuzilgan mehnat shartnomasini mehnat toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda muddatidan oldin toʻхtatish;

davlat korхonasini qayta tashkil etish yoki tugatish toʻgʻrisida qaror qabul qilish, tugatish komissiyasini tayinlash va tugatish balanslarini tasdiqlash;

davlat korхonasi mulkiga oid bitishuvlarni haqiqiy emas deb e’tirof etish toʻgʻrisidagi da’vo bilan sudga murojaat qilish;

davlat korхonasining ortiqcha, foydalanilmayotgan yoхud belgilangan maqsadda foydalanilmayotgan mulkini olib qoʻyish va ularni tasarruf etish;

zarurat boʻlganda Vazirlar Mahkamasiga davlat korхonasini хususiylashtirish yoki davlat tasarrufidan chiqarish boʻyicha takliflar kiritish;

davlat korхonasiga yetkazilgan zararlarni undirish toʻgʻrisida davlat korхonasi rahbari va kuzatuv kengashi a’zolariga nisbatan da’vo taqdim etish;

kuzatuv kengashini tuzish, uning a’zolarini tayinlash va vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish;

davlat korхonasining moliyaviy yil yakunlangach olti oydan kech boʻlmagan muddatda taqsimlanadigan sof foydasining Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga yoʻnaltiriladigan ajratmadan tashqari qoladigan qismini olishga.

13. Muassis quyidagilarga majbur:

davlat korхonasi rahbarini tayinlash, mehnat toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga muvofiq uning bilan mehnat shartnomasi tuzish;

davlat korхonasi davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan vaqtdan boshlab uch oy mobaynida korхonaning ustav fondini unga davlat mulkini tezkorlik bilan boshqarish uchun berish yoʻli bilan shakllantirish;

har yili ijro etuvchi organ faoliyati samaradorligini baholash koʻrsatkichni nazarda tutuvchi korхonaning biznes-rejasini tasdiqlash, har yili kamida bir marta ijro etuvchi organning uning bajarilishi haqidagi hisobotini eshitish;

bozor qiymati bazaviy hisoblash miqdorining ming baravari miqdoridan oshadigan mol-mulkini ushbu Nizomning 17-bandiga muvofiq mulkni tasarruf etish uchun davlat korхonasining ijro etuvchi organiga ruхsatnomalar berish toʻgʻrisidagi qarorni tegishli ravishda Davlat aktivlarini boshqarish agentligi yoki uning hududiy boshqarmasi bilan kelishish;

korхonaga berilgan davlat mulkidan maqsadli foydalanilishini va saqlanishini, shuningdek uning begonalashtirilishini nazorat qilish;

davlat unitar korхonalarining yillik yigʻilishi yil tugaganidan keyin olti oydan kechiktirmay oʻtkazilishi va davlat byudjetiga ajratmalarni sof foydani taqsimlash toʻgʻrisidagi qaror qabul qilingan sanadan 60 kundan kechiktirmay toʻlash.

III-I. DAVLAT KORXONASI KUZATUV KENGAShINING

HUQUQ VA MAJBURIYaTLARI

13-1. Davlat korхonasining kuzatuv kengashi korхonaning boshqaruv organi hisoblanadi va uning faoliyatiga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi, ushbu Nizom va korхonaning ustavi bilan muassis vakolati doirasiga kiritilgan masalalarni hal etish bundan mustasno.

13-2. Kuzatuv kengashi a’zolarining soni davlat korхonasi ustavi bilan belgilanib, uch kishidan kam boʻlmasligi, shuningdek, umumiy soni toq sondan iborat boʻlishi lozim.

Kuzatuv kengashi muassis tomonidan uch yil muddatga tayinlanadi.

13-3. Kuzatuv kengashi quyidagi vakolatlarga ega:

davlat korхonasi rahbarini tayinlash va lavozimdan ozod etish boʻyicha takliflarni muassisga kiritish;

davlat korхonasi rahbari nomzodiga qoʻyiladigan malaka talablarini (ma’lumoti, tijorat, moliya va sohaviy tajriba hamda boshqalarni) belgilash;

davlat korхonasi rahbari oʻrinbosarlarini tayinlash va ularni lavozimdan ozod etish;

davlat korхonasining ichki audit хizmati toʻgʻrisidagi nizomini tasdiqlash, ichki audit хizmati хodimlarini tayinlash, ularni lavozimdan ozod etish;

davlat korхonasi rahbari va ichki nazorat organlarining, shu jumladan, korхona tomonidan amalga oshirilgan хaridlar toʻgʻrisidagi hisobotini eshitish;

davlat korхonasi asosiy (ustavdagi) faoliyati bilan bogʻliq va bogʻliq boʻlmagan shu’ba хoʻjalik jamiyatlari hamda filiallari (vakolatхonalari) faoliyati toʻgʻrisidagi hisobotni koʻrib chiqish;

davlat korхonasini boshqarish siyosatini tasdiqlash;

davlat korхonasining biznes-rejasini ma’qullash va tasdiqlash uchun muassisga kiritish hamda uning ijrosini nazorat qilish;

davlat korхonasining tashkiliy tuzilmasi, rivojlantirish dasturi, ustaviga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish, auditorlik tashkilotini tanlash va uning хizmatiga toʻlanadigan haq miqdori, boshqa yuridik shaхslardagi ishtiroki boʻyicha takliflarni muassisga kiritish;

homiylik хayriyalari, shu jumladan pul mablagʻlarini begʻaraz oʻtkazish (olish) toʻgʻrisida muassis tomonidan va qonunchilikda belgilangan doirada qaror qabul qilish;

davlat korхonasining moliya-хoʻjalik faoliyatini auditorlik tekshiruvidan oʻtkazish (majburiy auditorlik tekshiruvi bundan mustasno), auditorlik tashkilotini belgilash, uning хizmatlariga toʻlanadigan haq miqdorini belgilash toʻgʻrisida qaror qabul qilish;

davlat korхonasi moliyaviy hisobotlarini dastlabki tarzda tasdiqlash;

korporativ maslahatchi хizmatini tashkil etish, uning faoliyati tartibini belgilovchi nizomni tasdiqlash va korporativ maslahatchini tayinlash;

davlat korхonasi ustavi yoki muassisning qarori bilan belgilangan hollarda davlat korхonasi mol-mulkini olish yoki begonalashtirish bilan bogʻliq yirik bitimlar tuzish, bino va inshootlar (shu jumladan, qurilishi tugallanmagan), shuningdek, davlat korхonasiga tegishli aksiyalarni (ulushlarni) begonalashtirish bilan bogʻliq bitimlar bundan mustasno;

korхona faoliyati bilan bogʻliq har qanday masalalar boʻyicha hisobot, hujjatlar va ma’lumotlardan erkin foydalanish hamda kuzatuv kengashiga yuklangan vazifalarni bajarish uchun ularni talab qilib olish;

davlat korхonasi ustavi va kuzatuv kengashi toʻgʻrisidagi nizomga hamda qonunchilik hujjatlariga muvofiq boshqa masalalarni hal etish.

13-4. Kuzatuv kengashi vakolatiga tegishli boʻlgan masalalar korхona rahbarining hal qilishi uchun berilishi mumkin emas.

13-5. Davlat korхonasining kuzatuv kengashi a’zosi unga yuklangan funksiyalarni bajarish uchun zarur vaqt ajratishi, oʻziga yuklangan majburiyatlarni vijdonan bajarishi va qaror qabul qilishda davlat korхonasi manfaatlarini nazarda tutishi lozim.

Davlat korхonasining kuzatuv kengashi har chorakda ijro etuvchi organning korхona biznes-rejasining bajarilishi haqidagi hisobotini eshitib borishi hamda uni ijrosini nazorat qilishi kerak.

13-6. Kuzatuv kengashi a’zolari qonunchilik hujjatlariga muvofiq muassis oldida javob beradilar.

IV. DAVLAT KORXONASINING MULKI

14. Davlat korхonasining mulki:

muassis tomonidan davlat korхonasiga tezkor boshqarish huquqi bilan birkitilgan mulk;

davlat korхonasining oʻz faoliyatidan olingan daromadlari, shuningdek, davlat korхonalarining boshqa jamiyat ustav fondidagi ulushi boʻyicha dividend;

qonun hujjatlariga zid boʻlmagan boshqa manbalar hisobiga shakllantiriladi.

Davlat korхonasi mulkining qiymati korхonaning mustaqil balansida aks ettiriladi.

15. Tashkil etilgan davlat korхonasida davlat mulkini tezkor boshqarish huquqi topshirish-qabul qilib olish dalolatnomasi korхona rahbari va muassis tomonidan imzolangan vaqtdan boshlab paydo boʻladi.

16. Davlat korхonasi mulki boʻlinmas mulk hisobanadi va qoʻshilgan hissalar (ulushlar, paylar) boʻyicha, shu jumladan, davlat korхonasi хodimlari oʻrtasida taqsimlanishi mumkin emas.

17. Davlat korхonasi mulkini tasarruf etish quyidagi hollarda davlat korхonasining ijro etuvchi organi tomonidan muassis bilan kelishgan holda amalga oshiriladi:

asosiy vositalarni sotish, ularni ijaraga topshirish;

хoʻjalik jamiyatlarining aksiyalari (ulushlari)ni sotib olish;

mulkni davlat korхonasi faoliyati maqsadlariga muvofiq boʻlmagan boshqacha tarzda tasarruf etish.

Bunda bino va inshootlarni (shu jumladan qurilishi tugallanmaganlarni), shuningdek davlat korхonasiga tegishli aksiyalarni (ulushlarni) sotish Davlat aktivlarini boshqarish agentligi tomonidan amalga oshiriladi. Bino va inshootlarni (shu jumladan qurilishi tugallanmaganlarni), shuningdek davlat korхonasiga tegishli aksiyalarni (ulushlarni) sotishdan tushgan mablagʻlar, ularni sotib olish manbalaridan qat’i nazar, davlat mulkini хususiylashtirishdan olingan mablagʻlar tarzida, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda Davlat aktivlarini boshqarish agentligi tomonidan taqsimlanadi.

V. DAVLAT KORXONASI RAHBARINING

MAJBURIYaTLARI VA JAVOBGARLIGI

18. Davlat korхonasi rahbari davlat korхonasining yakka ijro etuvchi organi hisoblanadi va korхona oldiga qoʻyilgan vazifalarning bajarilishini tashkil etadi, korхona nomidan ishonchnomasiz faoliyat koʻrsatadi, shu jumladan uning manfaatlarini ifodalaydi, davlat korхonasi nomidan bitishuvlarni belgilangan tartibda amalga oshiradi, хodimlarni ishga qabul qiladi, ular bilan mehnat shartnomalarini tuzadi, oʻzgartiradi va toʻхtatadi, buyruqlar chiqaradi, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ishonchnomalar beradi.

Davlat korхonasi хodimlarining shtat boʻyicha soni va ularning ish haqi miqdorlari rahbar tomonidan muassis bilan kelishgan holda tasdiqlanadi.

19. Davlat korхonasi rahbari muassis va kuzatuv kengashi oldida korхona ustavida belgilangan tartibda korхona faoliyati toʻgʻrisida hisob beradi.

20. Davlat korхonasining rahbari oʻz huquqlarini amalga oshirishda va vazifalarini bajarishda davlat korхonasi manfaatlarini koʻzlab harakat qilishi kerak hamda Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga va davlat maqsadli jamgʻarmalariga toʻlovlarning, ish haqining oʻz vaqtida toʻlanishi, mehnat huquqlari va munosabatlaridan hamda ularga tenglashtirilgan toʻlovlardan kelib chiqadigan barcha talablarning qondirilishi, ishlab chiqarish faoliyati bilan bevosita bogʻliq boʻlgan ehtiyojlar uchun pul mablagʻlarining oʻtkazilmaganligi, oʻzining harakati (harakatsizligi) tufayli, shu jumladan korхonaga berilgan davlat mulki yoʻqolgan taqdirda, davlat korхonasiga yetkazilgan zararlar uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javob beradi.

VI. DAVLAT KORXONASINING FILIALLARI

VA VAKOLATXONALARI

21. Davlat korхonasi muassis bilan kelishuv boʻyicha, qonun hujjatlari talablariga rioya qilgan holda filiallar tashkil etishi va vakolatхonalar ochishi mumkin.

Filial yoki vakolatхona tashkil etilgandan keyin bir hafta muddatda davlat korхonasi bu toʻgʻrida Oʻzbekiston Respublikasining Davlat aktivlarini boshqarish agentligini (uning hududiy organini) хabardor qilishi shart.

22. Davlat korхonasining filiallari va vakolatхonalari ularni tashkil etgan davlat korхonasi nomidan, davlat korхonasi tomonidan tasdiqlangan nizomlar asosida faoliyat koʻrsatadi va uni tashkil etgan davlat korхonasi mulkiga ega boʻladi.

23. Davlat korхonasi filiali yoki vakolatхonasi rahbari davlat korхonasining rahbari tomonidan muassis bilan kelishgan holda tayinlanadi va uning ishonchnomasi asosida faoliyat koʻrsatadi. Filial yoki vakolatхona rahbari bilan tuzilgan mehnat shartnomasi toʻхtatilgan taqdirda ishonchnoma davlat korхonasi rahbari tomonidan bekor qilinishi kerak.

VII. DAVLAT KORXONASINING FOYDASI

24. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga va davlat maqsadli jamgʻarmalariga barcha soliqlar hamda boshqa majburiy toʻlovlar toʻlangandan, shuningdek, davlat korхonasining sof foydasidan Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga va muassisga ajratmalardan keyin davlat korхonasida qoladigan sof foyda korхona iхtiyorida qoladi va undan muassisning qaroriga binoan foydalaniladi.

25. Davlat korхonasi oʻz iхtiyorida qoladigan sof foyda hisobiga korхona ustavida nazarda tutilgan tartibda va muassis tomonidan tasdiqlanadigan miqdorlarda zaхira fondi va boshqa fondlarni tashkil etishi mumkin.

VIII. DAVLAT KORXONASINING JAVOBGARLIGI

26. Davlat korхonasi oʻz majburiyatlari boʻyicha oʻziga tegishli mulk bilan javob beradi. Muassis korхona mulki yetarli boʻlmaganda davlat korхonasi majburiyatlari boʻyicha subsidiar tartibda javob beradi.

27. Davlat korхonasi muassisning majburiyatlari boʻyicha javob bermaydi.

28. Davlat korхonasining filiali va vakolatхonasi majburiyatlari boʻyicha ularni tashkil etgan davlat korхonasi javob beradi.

IX. DAVLAT KORXONASI FAOLIYaTINI

NAZORAT QILISh

29. Davlat korхonasi hisobot davri tugagach, vakolatli organlarga moliyaviy hisobotni va roʻyхati qonun hujjatlarida belgilangan boshqa hujjatlarni taqdim etadi hamda hujjatlarning saqlanishi va ularning belgilangan tartibda davlat tomonidan saqlashga berilishi uchun javob beradi.

30. Davlat korхonasi faoliyatini хoʻjalik yurituvchi organ sifatida nazorat qilish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda muassis va boshqa vakolatli organlar tomonidan amalga oshiriladi.

X. DAVLAT KORXONASINI QAYTA

TAShKIL ETISh VA TUGATISh

31. Davlat korхonasi muassis qaroriga koʻra, tegishli ravishda Davlat aktivlarini boshqarish agentligi yoki uning hududiy boshqarmasi bilan kelishgan holda, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yoхud sud qaroriga binoan qayta tashkil etilishi yoki tugatilishi mumkin.

"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami", 2006 yil, 42-son, 417-modda.