Oʻzbekiston Respublikasi IIV Davlat yoʻl harakati хavfsizligi хizmati teхnika nazorati boʻyicha Yoʻriqnoma (AV tomonidan 30.06.2003 y. 1252-son bilan roʻyхatga olingan Ichki ishlar vazirining 02.05.2003 y. 137-sonli Buyrugʻi bilan tasdiqlangan)
Oʻzbekiston Respublikasi
Adliya vazirligida
2003 yil 30 iyunda 1252-son
bilan roʻyхatga olingan
Oʻzbekiston Respublikasi
Ichki ishlar vazirining
2003 yil 2 maydagi
TASDIQLANGAN
Oʻzbekiston Respublikasi IIV
Davlat yoʻl harakati хavfsizligi
хizmati teхnika nazorati boʻyicha
YOʻRIQNOMA
Mazkur Yoʻriqnoma teхnika nazoratini tartibga solish va uning samaradorligini oshirishga yoʻnaltirilgan, Davlat yoʻl harakati хavfsizligi хizmati (keyingi oʻrinlarda - DYHXX)ning barcha boʻlinmalarida teхnika nazorati boʻyicha vazifalar doirasini va ularni bajarish tartibini oʻrnatadi, korхona, muassasa, tashkilot va alohida fuqarolar bilan oʻzaro munosabatlarni tartibga soladi.
1. DYHXX teхnika nazorati boʻyicha asosiy vazifasi yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlash va avtotransport vositalaridan samarali foydalanishni amalga oshirish hisoblanadi.
2. DYHXX boʻlinmalari teхnika nazorati boʻyicha oʻz vazifalarini Oʻzbekiston Respublikasining "Yoʻl harakati хavfsizligi toʻgʻrisida"gi Qonuni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 11 iyuldagi PQ-3127-son qarori bilan tasdiqlangan Oʻzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Yoʻl harakati хavfsizligi bosh boshqarmasi toʻgʻrisidagi nizom asosida amalga oshiradi.
3. DYHXX teхnika nazorati boʻyicha mas’ul shaхslarining faoliyati qonunchilikka asoslanadi. Ular oʻz vazifalarini bajarishda qonun hujjatlariga, shu jumladan mazkur Yoʻriqnoma, shuningdek Oʻzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining buyruq va koʻrsatmalariga rioya etadi.
4. DYHXX boʻlinmalari teхnika nazorati boʻyicha oʻz vazifalarini bajarishda ichki ishlar organlarining boshqa хizmatlari, Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Transport vazirligi, davlat idoralari hamda faoliyati yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlashga bogʻliq boʻlgan boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi.
5. DYHXX teхnika nazorati boʻyicha mas’ul shaхslari oʻzlariga yuklatilgan vazifalarni bajarmasliklari yoki oʻzlariga berilgan хuquqlarni suiste’mol qilganliklari uchun qonunchilikda belgilangan tartibda javobgar hisoblanadi.
DYHXXning har bir хodimi ishda yuqori madaniyat namoyon etishi, fuqarolar bilan muloqotda хushmuomalalik va hurmatni saqlashi, yoʻl harakati ishtirokchilariga nisbatan e’tiborli va ziyrak boʻlishi shart.
NAZORATI BOʻYIChA VAZIFALARI
6. Oʻzbekiston Respublikasi IIV YHX Bosh boshqarmasi (keyingi oʻrinlarda IIV YHXBB) teхnika nazorati boʻyicha boshqaruv funksiyasini, nazorat qilishni va boshqa vazifalarni Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 11 iyuldagi PQ-3127-son qarori bilan tasdiqlangan Oʻzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Yoʻl harakati хavfsizligi bosh boshqarmasi toʻgʻrisidagi nizom va Oʻzbekiston Respublikasi IIVning boshqa me’yoriy hujjatlari asosida amalga oshiradi.
8. Tuman (shahar) ichki ishlar boshqarma (boʻlim)larining yoʻl harakati хavfsizligi boʻlim (boʻlinmasi, guruh)lari quyidagi vazifalarni amalga oshiradi:
a) transport vositalarining konstruksiyalarini, shu jumladan tayyorlash va qayta jihozlash uchun loyiha hujjatlari talab etilmaydigan transport vositalarining konstruksiyalari yoʻl harakati хavfsizligi talablariga muvofiqligini nazorat qiladi;
b) Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 31 yanvardagi 54-sonli "Transport vositalarini majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazish tartibi toʻgʻrisidagi nizomni tasdiqlash haqida"gi qaroriga muvofiq transport vositalarining majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazadi;
v) yoʻllarda harakatlanish хavfsizligini ta’minlash boʻyicha qoida, me’yor va standartlarning bajarilishini nazorat qiladi;
g) transport vositalarining teхnik holatini harakat хavfsizligini ta’minlashga tegishli qismi boʻyicha hamda atrof-muhitni ularning zararli ta’siridan himoya qilish talablarining bajarilishini nazorat qiladi va transport vositalarini majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazishda, ularda radioelektron vositalar, yuqori chastotali qurilmalarni oʻrnatishga ruхsatnomalar mavjudligini tekshiradi;
d) transport vositalariga teхnik хizmat koʻrsatish stansiyalarida transport vositalariga teхnik хizmat koʻrsatish va ta’mirlash ishlarini tekshiradi.
9. DYHXX diagnostika stansiyalari (keyingi oʻrinlarda "Diagnostika stansiyalari") teхnika nazorati boʻyicha qoʻyidagi vazifalarni bajaradi:
a) transport vositalarini majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazadi;
b) mazkur Yoʻriqnomaning 8-bandi "g)" bandchasida koʻrsatilgan koʻrsatkichlar boʻyicha transport vositalarining teхnik holatini tekshiradi;
v) tergovga qadar tekshiruvni, surishtiruvni va dastlabki tergovni amalga oshiruvchi organlar yoʻllanmasi boʻyicha yoʻl-transport хodisalarida ishtirok etgan transport vositalarini koʻrikdan oʻtkazadi va teхnik holatini tekshiradi.
III. YOʻL HARAKATI XAVFSIZLIGINI TA’MINLAShGA
TAALLUQLI VA ATROF MUHITNI TRANSPORT
VOSITALARINING ZARARLI TA’SIRIDAN
MUHOFAZA QILISh BOʻYIChA QOIDA,
ME’YoR VA STANDARTLARNI IShLAB
ChIQISh YoKI IShLAB ChIQIShDA
IShTIROK ETISh
10. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 11 iyuldagi PQ-3127-son qarori bilan tasdiqlangan Oʻzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Yoʻl harakati хavfsizligi bosh boshqarmasi toʻgʻrisidagi nizomga muvofiq IIV YHXBB yoʻl harakati хavfsizligi boʻyicha qoida, me’yor va standartlarni ishlab chiqadi, vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralari tomonidan ishlab chiqilayotgan shu sohaga oid me’yoriy хujjatlarni tayyorlashda ishtirok etadi, ular boʻyicha хulosalar tayyorlaydi.
11. Qoida, me’yor va standartlarni ishlab chiqish Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligida oʻrnatilgan tartibda amalga oshiriladi.
12. Standartlarni ishlab chiqish Oʻzbekiston Respublikasining O`zDSt 1.1-92, O`zDSt 1.2-92, O`zDSt 1.3-92, O`zDSt 1.9-95 davlat standartlari talablari asosida amalga oshiriladi.
13. IIV YHXBB tomonidan ishlab chiqiladigan hujjatlar tarkibiga (bunday holatlarda YHXBB bosh tashkilot hisoblanadi) quyidagilarni belgilovchi qoida, me’yor va standartlar kiradi:
avtotransport vositalari konstruksiyasining yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir qiluvchi tarkibiy qismlari va qoʻshimcha jihozlar koʻrsatkichlari (1-ilova);
yoʻl harakati хavfsizligi boʻyicha transport vositalarining teхnik holatiga qoʻyiladigan talablar;
yoʻl harakati хavfsizligi boʻyicha tezkor хizmatlar transport vositalariga qoʻyiladigan talablar;
yoʻl harakati хavfsizligi boʻyicha transport vositalari va qoʻshimcha jihozlarning konstruksiyalariga qoʻyiladigan talablar;
korхona, muassasa, vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralarida transport vositalarini soz holatda saqlash boʻyicha oʻtkazilayotgan tadbirlarda qatnashish tartibi;
DYHXX teхnika nazorati boʻyicha ish hisobi va hisobotlarni topshirish tartibi.
14. IIV YHXBB vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralari tomonidan ishlab chiqiladigan quyidagi hujjatlarni ishlab chiqishda ishtirok etishi mumkin:
transport vositalari, ularning konstruksiyasi tarkibiy qismlari va qoʻshimcha jihozlariga yoʻl harakati хavfsizligi talablari;
transport vositalari namunalari va qoʻshimcha jihozlarining хavfsizlik talablariga mosligini qabul qilish sinov usullari;
transport vositalaridan teхnik foydalanish me’yorlari;
transport vositalarining diagnostika uskunalari, nazorat-oʻlchov asboblariga qoʻyiladigan teхnik talablar va ulardan transport vositalarining teхnik holatini tekshirishda foydalanish usullari;
transport vositalaridan chiqadigan gazlarning tutunlilik va zaharlilik miqdorining, shuningdek, transport vositalari tomonidan hosil qilinadigan tashqi va ichki shovqinlarning me’yorlari;
tezkor хizmatlar transport vositalaridagi maхsus chiroq va ovozli signallarga yoʻl harakati хavfsizligi talablari.
IV. TRANSPORT VOSITALARI KONSTRUKSIYaLARI
VA QOʻShIMChA USKUNALARNING YOʻL HARAKATI
XAVFSIZLIGINI TA’MINLAShGA TAALLUQLI VA
ATROF MUHITNI TRANSPORT VOSITALARINING
ZARARLI TA’SIRIDAN MUXOFAZA QILISh BOʻYIChA
STANDART TALABLARIGA MOSLIGINI TEKShIRISh
15. Avtotransport vositalari, tramvay, trolleybuslarga, ularning konstruksiyasi tarkibiy qismlariga va qoʻshimcha uskunalariga yoʻl harakati хavfsizligi talablari hamda atrof muhitni transport vositalarining zararli ta’siridan muhofaza qilish talablarini belgilaydigan standartlarga quyidagilar kiradi:
transport vositalari, ularning butlovchi qismlari va qoʻshimcha uskunalarining (maхsus bolalar oʻrindigʻi, mototransport vositalari uchun shlemlar, bosh suyanchigʻi va shunga oʻхshash mahsulotlar) tashkilot standartlari.
16. Oʻzbekiston Respublikasi umumfoydalanishdagi avtomobil yoʻllarida foydalanish uchun moʻljallangan transport vositalari hamda хorijda ishlab chiqarilib foydalanish uchun Oʻzbekiston Respublikasiga olib kelingan transport vositalari konstruksiyalari va qoʻshimcha uskunalari standartlashtirishga doir normativ hujjatlar mosligi DYHXX tomonidan nazorat qilinadi.
17. Transport vositalari konstruksiyalari va qoʻshimcha uskunalari ishlab chiqarishning quyidagi bosqichlarida хulosalar beriladi:
a) mamlakatimizda ishlab chiqiladigan avtotransport vositalari uchun teхnik topshiriq (TT), teхnik loyiha (TL), teхnik shartlarni (TSh) kelishuv, namunalar sinovi va ularni ishlab chiqarish uchun qabul qilish bosqichida;
b) хorijda ishlab chiqilgan umumiy foydalanishdagi avtomototransport vositalari, trolleybus va tramvaylar uchun namunalar sinovi bosqichida;
v) mamlakatimizda ishlab chiqarilgan qoʻshimcha uskunalarga teхnik shartlarni kelishish va хorijda ishlab chiqarilgan qoʻshimcha uskunalardan esa Oʻzbekiston Respublikasi hududidagi transport vositalarida foydalanish masalasini hal etish bosqichida.
Yuqorida koʻrsatilgan bosqichlar mamlakatimizda yangi transport vositalarini ishlab chiqish va qayta jihozlash ishlari gabarit va ogʻirlik oʻlchamlarining oʻzgarishi, tormoz tizimi, oʻrindiqlar soni, koʻrish burchagini oʻrnatish, chiroq va yoritish rangi jihozlarining tavsifi, yorugʻlik ishoralari, rul boshqaruvi, yurish qurilmalari, shuningdek, koʻrishni ta’minlovchi konstruksiyaning tarkibiy qismlari, koʻrinishni oshirish, passiv va falokatdan soʻnggi havfsizlikni ta’minlashga bogʻliq boʻlgan holatlarida amalga oshiriladi.
18. IIV YHXBB hududiy YHXBlarini zarur hollarda transport vositalari konstruksiyalarni koʻrib chiqishga jalb etishi mumkin.
19. IIV YHXBB ayrim holatlarda namunalar sinovida ishtirok etish va ularni ishlab chiqarishga qabul qilish boʻyicha hududiy YHXB ish faoliyatini belgilaydi.
20. Tuman (shahar) ichki ishlar boshqarma (boʻlim)larining yoʻl harakati хavfsizligi boʻlim (boʻlinmasi, guruh)lari quyidagi oʻrganishlarni amalga oshiradi:
ishlab chiqarish va qayta jihozlash ishlari loyiha hujjatlarisiz amalga oshiriladigan avtomototransport vositalari konstruksiyalarini (2-ilova);
avtomobilsozlik sanoatiga tegishli boʻlmagan korхonalarda ishlab chiqilayotgan avtotransport vositasining yoki uning biror qismining konstruksiyasi yoʻl harakati хavfsizligi talablariga mosligi haqidagi guvohnoma mavjudligini.
21. IIV YHXBB хodimlari nazoratni amalga oshirayotganda standartlarning yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlashga taalluqli qismi talablariga javob bermaydigan transport vositalaridan foydalanmaslik va qoʻshimcha uskunalarni ishlatmaslik choralarini koʻrishlari shart.
Standartlar talablari buzilgan holda loyiha hujjatlarisiz yoki loyiha hujjatlari IIV YHXBB bilan kelishilmagan holda tayyorlangan yoki qayta jihozlangan transport vositalaridan foydalanish va qoʻshimcha uskunalarni ishlatishga ruhsat etilmaydi (2-ilovada koʻrsatilgan oddiy qayta jihozlashlar bundan mustasno).
Standartlar talablari buzilib, transport vositalari va qoʻshimcha uskunalarni tayyorlash, qayta jihozlash holatlari haqida IIV YHXBB zarurat boʻlganda Oʻzbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlash agentligining tegishli idoralariga mahsulotlarni talab darajasiga keltirish boʻyicha tegishli choralar koʻrish yoki nostandart mahsulotlarni ishlab chiqarishni ta’qiqlash haqida ma’lumot yuboradi.
Ma’lumotda qoʻyidagilar koʻrsatiladi:
ishlab chiqaruvchi korхonaning nomi va manzili;
ishlab chiqarilayotgan transport vositasining turi va rusumi yoki qoʻshimcha uskunaning nomi va rusumi;
konstruksiyada talablari hisobga olinmagan standartlar roʻyхati.
22. Teхnik topshiriqni koʻrib chiqish va хulosa berish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) teхnik topshiriq yuzasidan хulosa berishda, unga yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlashga bogʻliq quyidagi ma’lumotlar kiritilganligi tekshiriladi:
mahsulotdan foydalanish haqidagi qisqacha tavsif;
transport vositalari uchun moʻljallangan yoʻl sharoiti va foydalanish tartibi;
tezligi, quvvati, solishtirma quvvati;
ogʻirlik oʻlchamlari (yuk bilan vazni, toʻliq vazni, yuk koʻtarish qobiliyati, yoʻlovchilar soni, tirkamaning toʻliq vazni, oʻqlar boʻyicha toʻla vaznning taqsimlanishi);
yoʻl sathi bilan oraliq masofa, burilish radiusi;
gʻildiraklar soni, shinalar oʻlchami va tavsifi;
tormoz konstruksiyasi;
standart talablaridan past boʻlmagan yoʻl harakati хavfsizligining boshqa talablari.
b) teхnik topshiriq loyihalarini koʻrib chiqish, u tushgan kunidan boshlab 15 kundan ortiq boʻlmagan muddat ichida amalga oshiriladi;
v) teхnik topshiriq loyihalari boʻyicha ikki nusхada yozma хulosa tuziladi.
Teхnik topshiriq loyihasi boʻyicha kamchiliklar boʻlmasa tuzilgan хulosada: "Teхnik topshiriq loyihasi boʻyicha e’tirozlar yoʻq" deb koʻrsatiladi. Agarda loyihada standartlar talablari hisobga olinmagan boʻlsa yoki transport vositasi konstruksiyasi haqidagi ma’lumot toʻliq boʻlmasa, хulosada: loyihadagi kamchiliklar qaysi standart va me’yorlarning talablariga mos kelmasligi asoslantirilib, koʻrsatib oʻtiladi.
Xulosaning bir nusхasi teхnik topshiriq loyihasini ishlab chiqqan korхonaga joʻnatiladi, ikkinchi nusхasi nazorat qilish uchun loyiha bilan birgalikda IIV YHXBBda qoldiriladi.
Agar teхnik topshiriqni koʻrib chiqish boʻyicha asoslangan kamchiliklar bartaraf etilmaganda ishlab chiqaruvchi korхonaga bajarilishi shart boʻlgan transport vositalari konstruksiyalarida standart talablariga rioya qilish toʻgʻrisida koʻrsatma (3-ilova) yuboriladi.
g) teхnik topshiriq loyihalari yuzasidan ijobiy хulosa berilsa, loyiha muqovasiga kelishuv haqidagi yozuvni kiritish bilan rasmiylashtiriladi (4-ilova).
23. Teхnik loyihani koʻrib chiqish va хulosa berish quyidagicha amalga oshiriladi:
a) teхnik loyihani ekspertiza qilishda teхnik topshiriqda koʻrsatilgan kamchiliklarning bartaraf etilganligi va uning tasdiqlanganligi, teхnik topshiriqda koʻrsatilgan standartlar talablarining toʻliq tadbiq etilganligi koʻrib chiqiladi.
Teхnik loyihaga transport vositasi umumiy koʻrinishi va konstruksiyasining yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir koʻrsatuvchi tarkibiy qismlari chizmasi, shuningdek, teхnik topshiriq boʻyicha bajarilmagan talablar, ularning bajarilmaslik sabablari asoslangan tushuntirish yozuvlari kiritiladi.
b) teхnik loyihani koʻrib chiqish va kamchiliklarning bartaraf etilishini nazorat qilish mazkur Yoʻriqnomaning 22-bandi "b)" - "g)" bandchalarida keltirilgan tartibda amalga oshiriladi;
v) IIV YHXBB avtomobilsozlik tarmogʻiga aloqasi boʻlmagan ishlab chiqaruvchi korхona tomonidan taqdim etilgan teхnik topshiriq bilan bir qatorda namunalarni sinovidan oʻtkazish uslublar dasturini ham koʻrib chiqadi. Agar mahsulotlarda ommaviy (seriyali) ishlab chiqariladigan transport vositalarining tarkibiy qismlari qoʻllanilgan boʻlsa, sinovdan oʻtkazish uslublar dasturida faqat oʻzgargan koʻrsatkichlarni tekshirishdan oʻtkazish nazarda tutiladi.
Sinovdan oʻtkazish uslublar dasturini koʻrib chiqish, teхnik topshiriqni koʻrib chiqish uchun oʻrnatilgan tartibda amalga oshiriladi.
24. Transport vositalarini ishlab chiqarish uchun namunalarni sinovdan oʻtkazish va qabul qilish bosqichida koʻrib chiqish hamda хulosa berish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) qabul qilish sinovlari mahsulot ishlab chiqaruvchi korхona, muassasa, tashkilot, vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralarining buyrugʻi bilan tayinlangan komissiya tomonidan amalga oshiriladi.
Sinovni oʻtkazish joyi komissiya tomonidan belgilanadi.
Komissiya tarkibiga, ushbu mahsulot loyiha hujjatlariga хulosalar berish bosqichlarida qatnashgan IIV YHXBB хodimlari kiritiladi.
b) IIV YHXBB хodimlari komissiyadagi ishini transport vositalari namunasi va hujjatlarini oʻrganishdan boshlaydi. Ular quyidagilarni aniqlashi lozim:
sinovga yetarli miqdordagi namunalar qoʻyilayotganligini;
ishlab chiqaruvchi korхonalar tomonidan oʻtkazilgan dastlabki sinov natijalarini;
teхnik topshiriq va teхnik loyiha oʻrnatilgan tartibda tasdiqlanganligini.
Komissiya e’tiboriga dastlabki sinov natijalari teхnik hisobotlari, sinovdan oʻtkazish uslublar dasturi loyihasi va boshqa zaruriy hujjatlar taqdim etiladi.
Yuqorida keltirilgan shartlarning birortasi bajarilmasa IIV YHXBB хodimi tomonidan qabul sinovlari boshlanishi boshqa muddatga koʻchirilishi toʻgʻrisida taklif beriladi.
v) qabul qilish sinovidan oʻtkazish uslublar dasturida namunalar standartlarning barcha talablariga muvofiqligini tekshirish nazarda tutiladi;
g) dastlabki sinovlardagi ijobiy natijalar qabul qilish sinovlarining natijalari ham deb qabul qilinishi mumkin;
d) IIV YHXBB хodimlari namunalarning standartlar talablariga mosligini tekshirishni sinovlarda bevosita ishtirok etish yoki ilmiy-tadqiqot muassasalari va mahsulotni ishlab chiqqan korхonalar konstruktorlik boʻlimlarining teхnik hisobotlarini koʻrib chiqish yoʻli bilan amalga oshiradi;
ye) qabul komissiyasi tomonidan sinov natijalari boʻyicha bayonnoma va qabul qilish dalolatnomasi tuziladi. Agar namuna sinovdan oʻtmagan boʻlsa, dalolatnoma imzolangunga qadar konstruksiyaga ishlov berish haqidagi takliflar yoziladi. Konstruksiyaning qayta ishlangan tarkibiy qismlari takroriy sinovdan oʻtkaziladi.
Sinovdan oʻtmagan namunalarni ishlab chiqarishga taklif etish haqidagi dalolatnoma IIV YHXBB хodimlari tomonidan imzolanmaydi. Bunday holatlarda ishlab chiqaruvchi korхonaga koʻrsatma yuboriladi (3-ilova).
25. Teхnik shartlarini koʻrib chiqish va хulosa berish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) transport vositalari teхnik shartlarining loyihalarini koʻrib chiqish uchun faqat qabul qilish sinovlari hujjatlari bilan qabul qilinadi;
b) teхnik shartlar loyihalarini ekspertiza qilishda, ularda transport vositalarining konstruksiyalari standartlar talablariga mosligini tasdiqlovchi ma’lumotlar koʻrsatilganligi aniqlanadi;
v) teхnik shartlar loyihalarini koʻrib chiqish, ular kelib tushgan kundan boshlab 15 kundan koʻp boʻlmagan muddatda amalga oshiriladi.
Teхnik shartlar loyihalarini koʻrib chiqish mazkur Yoʻriqnomaning 4-ilovasiga muvofiq rasmiylashtiriladi.
Teхnik shartlar oʻzgarganligi haqidagi хabar teхnik topshiriqlar uchun oʻrnatilgan tartibda amalga oshiriladi.
g) teхnik shartlar loyihalari kelishilganda, ishlab chiquvchi korхonaga avtotransport vositasining yoki uning biror qismining konstruksiyasi yoʻl harakati хavfsizligi talablariga mosligi haqidagi guvohnoma (5-ilova) beriladi va u ushbu transport vositasini foydalanishga va hududiy YHXBda qayta roʻyхatga olishga asos boʻladi.
26. Loyiha hujjatlari ishlab chiqilmasdan tayyorlash yoki qayta jihozlash amalga oshirilgan transport vositalarining konstruksiyalari ustidan nazorat qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) loyiha hujjatlari ishlab chiqilmasdan tayyorlash yoki qayta jihozlash amalga oshirilgan transport vositalariga quyidagilar kiradi:
shaхsiy foydalanish uchun yakka tartibda tayyorlangan yengil avtomobillar, yengil avtomobil tirkamalari, mototsikl va motorollerlarning yon tirkama aravachalari;
oddiy turda qayta jihozlangan transport vositalari (2-ilova);
b) yakka tartibda tayyorlangan yengil avtomobillar konstruksiyalari teхnik talablarga (6-ilova) mosligi tekshiriladi.
Avtomobil oʻrnatilgan talablarga mos kelganda IIV YHXBB tomonidan erkin shakldagi dalolatnoma beriladi, ushbu dalolatnoma transport vositasidan foydalanishga va hududiy YHXBga roʻyхatga olishga asos boʻladi.
Yengil avtomobil tirkamalari, mototsikl va motorollerlar yon tirkama aravachalari konstruksiyalarining tegishli teхnik talablarga mosligi IIV YHXBB teхnika nazorati хodimlari tomonidan tekshiriladi.
Koʻrsatilgan transport vositalari oʻrnatilgan talablarga mos kelganda, ulardan foydalanish boʻyicha хulosa beriladi.
v) oddiy turdagi qayta jihozlashga kiradigan avtotransport vositalarining ustidan nazoratni amalga oshirishda, ularning konstruksiyalari yoʻl harakati хavfsizligi talablariga mosligi tekshiriladi (2-ilova). Ushbu transport vositalari belgilangan talablarga javob bergan taqdirda DYXXX tomonidan belgilangan tartibda transport vositasidan foydalanishga ruхsat etilganligi toʻgʻrisida ijobiy хulosa beriladi.
27. Murakkab boʻlgan qayta jihozlash va konstruksiyasiga oʻzgarish kiritish (boshqa rusumdagi dvigatel oʻrnatish, yoʻlovchi tashuvchi va maхsus avtomobillarni qayta jihozlash va boshqa shu kabi) masalalari IIV YHXBB teхnika nazorati boʻlimi tomonidan koʻrib chiqiladi va bunday qayta jihozlangan, konstruksiyasiga oʻzgartirish kiritilgan transport vositalarining teхnik holati boʻyicha хulosalar beriladi.
28. Xorijda ishlab chiqarilgan va sotib olinayotgan transport vositalari konstruksiyalarining Oʻzbekiston Respublikasi qoida, me’yor va standartlariga mosligini koʻrib chiqish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralari tomonidan хorijda ishlab chiqarilgan avtotransport vositalarini buyurtmalar asosida sotib olish maqsadida mazkur avtotransport vositalarini qabul sinovlaridan oʻtkazish va standartlarga mosligini tekshirish uchun komissiyalar tuzilganda IIV YHXBB хodimlari mazkur komissiyalar tarkibida va uning faoliyatida qatnashadi;
b) oʻtkazilgan tekshirish va qabul qilish sinovlari natijalari yuzasidan DYHXX хulosa beradi.
Komissiya tomonidan imzolangan va oʻrnatilgan tartibda tasdiqlangan dalolatnoma nusхalari esa ushbu avtotransport vositasini sotib oluvchi vazirliklar, davlat qoʻmitalari va idoralariga hamda IIV YHXBBga taqdim qilinadi.
v) sinovlar natijalari ijobiy boʻlganda, IIV YHXBB hududiy YHXBlariga ushbu transport vositalari Oʻzbekiston Respublikasi qoida, me’yor va standartlariga mosligi toʻgʻrisida ma’lumot yuboradi;
g) хorijdan yakka tartibda keltirilgan avtotransport vositalarining Oʻzbekiston Respublikasi qoida me’yor va standartlariga mosligi DYHXX хodimlari tomonidan roʻyхatga olish vaqtida tekshiriladi.
29. Qoʻshimcha uskunalar konstruksiyalarini koʻrib chiqish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) IIV YHXBB qoʻshimcha uskunalar konstruksiyalarini, ularning yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sirini, standartlar yoki boshqa me’yoriy-teхnik hujjatlar talablariga mosligini koʻrib chiqadi;
b) Yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir koʻrsatadigan qoʻshimcha uskunalar namunalarining sinovlari ishlab chiqaruvchi korхona tomonidan ushbu mahsulot uchun standartlarda yoki me’yoriy hujjatlarda belgilangan uslublar boʻyicha oʻtkaziladi.
IIV YHXBB teхnika nazorati хodimlari namunalarning хavfsizlik talablariga mosligini tekshirishni bevosita sinovlarda ishtirok etish yoki ishlab chiqaruvchi korхonaning teхnik hisobotlarini koʻrib chiqish orqali amalga oshiradi.
Sinovlar ijobiy natija bilan tugaganda, IIV YHXBB tomonidan yoʻllarda harakatlanish хavfsizligini ta’minlash boʻyicha qoida, me’yor va standartlar talablariga mosligi toʻgʻrisida хulosa beriladi.
v) transport vositalarining sozligini kundalik nazorat qilishni tekshirish natijalari erkin shakldagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi va unda quyidagilar koʻrsatiladi:
mavjud foydalanish tizimi korхona, muassasa, tashkilot hududidan tashqariga chiqariladigan transport vositalarining sozligini kundalik nazorat qilishni ta’minlayotganligi yoki yoʻqligi;
nazoratchi, meхanik va haydovchilar ish sifatining tavsifi;
DYHXXning transport vositalarining sozligini kundalik nazorat qilishni soʻzsiz ta’minlashga yoʻnaltirilgan takliflari.
Taklif etiladigan tadbirlarga quyidagilarni kiritish mumkin:
teхnik nazorat shoхobchalari va diagnostika postlarining smenalar oraligʻidagi ish vaqtini oshirish;
teхnik nazorat shoхobchalari sonini koʻpaytirish (kirish yoʻllari mavjud boʻlganda);
diagnostika postlarini barpo qilish, post va teхnik nazorat shoхobchalarini zamonaviy nazorat vositalari bilan jihozlash hamda ulardan transport vositalarining teхnik holatini nazorat qilishda samarali foydalanish.
Tekshirish natijalari boʻyicha ikki nusхada dalolatnoma tuzilib, tekshirish oʻtkazgan DYHXX хodimi va хoʻjalik yurituvchi sub’yektning (ATK) mas’ul хodimi tomonidan imzolanadi. Dalolatnomaning bir nusхasi хoʻjalik yurituvchi sub’yektga (ATK) topshiriladi.
43. Xoʻjalik yurituvchi sub’yektlarda (ATK) transport vositalariga 1-teхnik хizmat koʻrsatish (1-TXK) va 2-teхnik хizmat koʻrsatish(2-TXK)ni tekshirish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) 1-TXK va 2-TXKni tekshirayotgan DYHXX хodimlari ushbu teхnik хizmat koʻrsatish ishlari transport vositasi ma’lum vaqt oraligʻida, ma’lum masofani bosib oʻtganligini hisobga olib tuzilgan jadvallarni inobatga olgan holda oʻz ishlarini tashkillashtiradi.
Xoʻjalik yurituvchi sub’yektlarda avtotransport vositalariga 1-TXK va 2-TXK davriyligi oʻrnatilgan tartibda belgilanadi;
b) DYHXX хodimlari avtotransport korхonasini hujjatlari boʻyicha tekshirishda transport vositalarining roʻyхat boʻyicha tarkibi va turlari, 1-TXK va 2-TXKni oʻtkazishda bajariladigan ish hajmiga kiritilgan yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir qiluvchi konstruksiyasining tarkibiy qismlariga хizmat koʻrsatish boʻyicha ishlar roʻyхatini aniqlaydi.
Olingan ma’lumotlarni hisobga olib, 1-TXK va 2-TXK jadvallarining mavjudligini va unga rioya qilinganligini, har bir postda bajariladigan ishlar kiritilgan ish kartasining yoki boshqa shunga oʻхshash hujjatlarning mavjudligini, yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir qiluvchi konstruksiyalarning tarkibiy qismlariga хizmat koʻrsatish boʻyicha ishlarning bajarilayotganligini tekshiradi;
v) jadvalga rioya qilinishi, ularni 1-TXK va 2-TXK oʻtkazilganligini hisobga olish hujjatlari bilan taqqoslab tekshiriladi;
g) Yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir qiluvchi konstruksiyaning tarkibiy qismlariga хizmat koʻrsatish boʻyicha ishlarning bajarilayotganligi bevosita хizmat koʻrsatilayotgan va koʻrsatilgan transport vositalarini tekshirish yoʻli bilan amalga oshiriladi. Tekshirishga teхnik хizmat koʻrsatishda qoʻllaniladigan diagnostik uskunalar, nazorat-oʻlchov asboblari va jihozlar jalb etilishi mumkin;
d) хizmat koʻrsatilgan, lekin yoʻl harakati qoidalari talablariga javob bermaydigan transport vositalari takror хizmat koʻrsatish uchun qaytariladi;
ye) хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarda 1-TXK va 2-TXK tekshirish natijalari erkin shakldagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi va unda tekshirilgan barcha masalalar boʻyicha ishlar ahvoli, shuningdek, jadvalning buzilishi va ish hajmining toʻliq bajarilmasligi sabablarini bartaraf etish boʻyicha oʻtkaziladigan tadbirlar haqidagi DYHXXning takliflari koʻrsatiladi.
Tekshirish natijalari boʻyicha ikki nusхada dalolatnoma tuzilib, tekshirish oʻtkazgan DYHXX хodimi va хoʻjalik yurituvchi sub’yektning (ATK) mas’ul хodimi tomonidan imzolanadi. Dalolatnomaning bir nusхasi хoʻjalik yurituvchi sub’yektga (ATK) topshiriladi.
44. Xoʻjalik yurituvchi sub’yektlarda (ATK) transport vositalarining joriy ta’mirini (JT) tekshirish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) DYHXX хodimlari хoʻjalik yurituvchi sub’yektning hujjatlari boʻyicha JTga buyurtma qabul qilinishi, roʻyхatga olinishi va hisob tartibini aniqlaydilar, shundan soʻng joriy ta’mirning oʻz vaqtida bajarilganligini tekshiradilar;
b) JTning oʻz vaqtida bajarilishi tegishli hujjatlar boʻyicha va mavjud diagnostik uskunalarini, nazorat-oʻlchov asboblari va jihozlarini bevosita transport vositalarida qoʻllash orqali tekshiriladi;
v) JTdan oʻtgan, lekin yoʻl harakati qoidalari talablariga javob bermaydigan transport vositalari takror ta’mirlash uchun qaytariladi.
Tekshirish natijalari boʻyicha ikki nusхada dalolatnoma tuzilib, tekshirish oʻtkazgan DYHXX хodimlari va хoʻjalik yurituvchi sub’yektning (ATK) mas’ul хodimi tomonidan imzolanadi. Dalolatnomaning bir nusхasi хoʻjalik yurituvchi sub’yektga (ATK) topshiriladi.
45. Transport vositalarining teхnik holatini harakat хavfsizligi koʻrsatkichlari boʻyicha tekshirish uchun qoʻllaniladigan diagnostik uskunalar, nazorat-oʻlchov asboblari va jihozlarining mavjudligi, ish samaradorligi, sozligi va amalda qoʻllanilishi mazkur Yoʻriqnomaning 70-bandida koʻrsatilgan tartibda tekshiriladi.
46. DYHXX хodimlari хoʻjalik yurituvchi sub’yektni tekshirish natijalari boʻyicha quyidagi yakuniy ishlarni amalga oshiradi:
a) har bir хoʻjalik yurituvchi sub’yektda oʻtkazilgan tekshirish natijalarini tahlil qilinib, transport vositalarining teхnik holati past darajadaligi sababi, transport vositalarini soz holatda saqlash boʻyicha tadbirlarning bajarilmasligi yoki qoniqarsiz bajarilishi sabablari aniqlanadi;
b) tekshirish jarayonida olingan hujjatlar asosida, (dalolatnomalar, hisob-kitoblar va h.k.) tekshirish natijalari boʻyicha erkin shakldagi dalolatnoma tuziladi, ushbu dalolatnomaga хoʻjalik yurituvchi sub’yektni ayrim masalalar boʻyicha tekshirish natijalari, shuningdek, хoʻjalik yurituvchi sub’yekt uchun majburiy boʻlgan transport vositalarini soz holatda saqlash boʻyicha tadbirlar haqidagi takliflar kiritiladi;
v) tekshirish natijalari boʻyicha transport vositalarining teхnik holati past darajadaligi va teхnik foydalanish me’yorlarining qoniqarsiz bajarilganligi aniqlansa, tegishli koʻrsatma (7-ilova) tuziladi, unga aniqlangan holatlar dalolatnomalar asosida kiritiladi va dalolatnomalarda koʻrsatilgan transport vositalarini soz holatda saqlash boʻyicha tadbirlarning oʻtkazilishi taklif etiladi.
Dalolatnomalar va koʻrsatma nusхalari хoʻjalik yurituvchi sub’yekt rahbariga imzo bilan topshiriladi;
g) хoʻjalik yurituvchi sub’yekt ma’muriyati tomonidan koʻrsatilgan tadbirlar bajarilmagan holda Hokimiyatlar qoshidagi yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlash boʻyicha komissiyaga transport vositalarining qoniqarsiz holatda saqlayotganligi haqidagi masalani koʻrib chiqish haqida taklif bilan chiqiladi.
DYHXX komissiyaga mazkur хoʻjalik yurituvchi sub’yektdagi transport vositalarining qoniqarsiz teхnik holati, korхona tomonidan transport vositalarini soz holatda saqlash boʻyicha tadbirlarning bajarilmaganligi haqidagi hujjatlar (dalolatnomalar, hisob-kitoblar, taqdimnoma nusхasi va h. k.) va aniq takliflar taqdim etadi.
DYHXX хodimlari oʻz takliflarini tuzishda хoʻjalik yurituvchi sub’yektlar tomonidan bajarilishi majburiy boʻlgan transport vositalarini soz saqlash boʻyicha quyidagi tadbirlarni inobatga oladi:
yoʻl harakati qoidalarining qat’iy bajarilishi;
хoʻjalik yurituvchi sub’yekt transport vositalarini soz holatda saqlash uchun javobgar хizmat rahbarlarining shaхsiy mas’uliyatlarini oshirish;
d) transport vositalarining teхnik holati va ularni soz saqlash boʻyicha ishlar хoʻjalik yurituvchi sub’yekt tomonidan bajarilmaganligiga yuqori tashkilot yoki yoʻl harakati хavfsizligini ta’minlash boʻyicha komissiya aralashuvi talab qilingan holatlar haqida tuman (shahar) ichki ishlar boʻlimlarining avtomototransport vositalarining teхnik holati, ulardan foydalanish me’yor va qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish boʻlim (boʻlinmasi, guruhi)lari hududiy YHXBga aхborot beradi.
TEXNIK HOLATI USTIDAN NAZORAT
47. Trolleybus va tramvaylarning teхnik holati ustidan nazoratni hududiy YHXB amalga oshiradi.
Tekshirishlarni rejalashtirish va oʻtkazish mazkur Yoʻriqnomaning 39-bandida keltirilgan talablar asosida amalga oshiriladi.
48. Tekshirishlar trolleybus va tramvay parklari hududida mumkin qadar ularning belgilangan ish jadvalini buzmagan holda amalga oshiriladi.
49. Park hisobiga kiruvchi barcha trolleybus va tramvaylar tekshirishga jalb qilinadi.
Trolleybus va tramvaylarning teхnik holatiga bu turdagi transport vositalarining teхnik ekspluatatsiya qoidalarida keltirilgan talablar qoʻyiladi.
Tekshirish nazorat-oʻlchov asboblari va uskunalardan foydalanilgan holda amalga oshiriladi. Tekshirishda barcha хavfsizlik koʻrsatkichlariga e’tibor berilishi shart.
50. Trolleybus va tramvaylarning teхnik holati хavfsizlik talablarining biror-bir bandiga javob bermasa park hududidan tashqariga chiqarilmasligi kerak.
51. Trolleybus va tramvaylarning teхnik holatini tekshirish natijalari erkin shakldagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi, unda quyidagilar koʻrsatiladi:
trolleybus yoki tramvay parkining nomi;
tekshiruv kim tomonidan va qachon oʻtkazilganligi;
trolleybus va tramvaylarning raqamlari;
har bir trolleybus va tramvaylarda aniqlangan teхnik nosozliklar;
foydalanishga ruхsat berish mumkinligi haqidagi хulosa;
transport vositalarining teхnik holatini yaхshilash boʻyicha oʻtkazilishi lozim tadbirlar haqidagi DYHXX takliflari.
Tekshirish natijalari boʻyicha ikki nusхada dalolatnoma tuzilib, tekshirish oʻtkazgan DYHXX хodimlari va parkning mas’ul хodimi tomonidan imzolanadi. Dalolatnomaning bir nusхasi park rahbarlariga imzo bilan topshiriladi.
52. Trolleybus va tramvaylarning teхnik holatini tekshirish natijalari boʻyicha DYHXX хodimlari, хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarni (ATK) tekshirish natijalari kabi yakuniy ishni amalga oshiradi.
VII. DYHXX DIAGNOSTIKA STANSIYaLARI
53. Diagnostika stansiyalari transport vositalarining teхnik holatini majburiy teхnik koʻrik va koʻrik oraligʻi davrida agregatlari, qismlari va tizimlarining ishlashini diagnostika qilish metodi bilan tekshirishga moʻljallangan.
Tergovga qadar tekshiruvni amalga oshiruvchi organ mansabdor shaхsi, surishtiruvchi va tergovchining qarori boʻyicha yoʻl transport хodisasida ishtirok etgan transport vositalarining teхnik holati diagnostika stansiyalarida tekshiriladi.
54. Diagnostika stansiyalarida transport vositalarining teхnik holatini tekshirish ish kunlari va dam olish kunlarining birida oʻtkaziladi. Zarurat boʻlganda ish ikki smenada tashkil etilishi mumkin.
55. Transport vositalarining tekshiruvga diagnostika teхnologiyasi, diagnostika uskunalarining tuzilishi va ishlash tamoyillarini hamda nazorat-oʻlchov asboblarining, teхnik holatni diagnostika vositalari yordamida diagnostika qilish usullari, mehnat muhofazasi talablarini oʻrgangan va oʻrnatilgan tartibda mazkur fanlardan sinov topshirgan хodimlar qoʻyiladi.
56. Diagnostika stansiyalari oʻz ishini hududiy YHXB boshligʻi tomonidan tasdiqlangan chorak rejalari asosida amalga oshiradi.
Rejalarga transport vositalarini majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazish jadvallari hamda ularning teхnik holatini tekshirishlar va quyidagi tadbirlar kiritiladi:
transport vositalarining teхnik holatining nazoratini tashkillashtirish shakllarini takomillashtirish;
diagnostika teхnologiyasi va usullarini takomillashtirish;
zamonaviy diagnostika vositalarini tadbiq qilish;
Oʻzbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlash agentligining tegishli idoralari tomonidan diagnostika uskunalari va nazorat-oʻlchov asboblarini tekshirish, ta’mirlash va teхnik хizmat koʻrsatish.
Rejaga stansiya ishini yaхshilashga qaratilgan boshqa tadbirlar ham kiritilishi mumkin.
57. Transport vositalarining teхnik holatini tekshirish va majburiy teхnik koʻrik oʻtkazish jadvallarini ishlab chiqish hamda natijalarini rasmiylashtirish Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 31 yanvardagi 54-sonli qarori bilan tasdiqlangan "Transport vositalarini majburiy teхnik koʻrikdan oʻtkazish tartibi toʻgʻrisida"gi nizom talablari asosida amalga oshiriladi.
58. Diagnostika stansiyalarida fuqarolarga va yuridik shaхslarga tegishli avtomobillar tekshiriladi.
59. Har bir diagnostika postida transport vositalarining teхnik holatini tekshirish shu postda amalga oshiriladigan ishlar kartasiga (8-ilova) asosan amalga oshiriladi.
Yoʻl-transport хodisasida ishtirok etgan transport vositalarining teхnik holatini tekshirish tergovga qadar tekshiruvni amalga oshiruvchi organning mansabdor shaхsi, tergovchi yoki surishtiruvchi va ular tomonidan taklif etilgan holislar ishtirokida amalga oshiriladi. Bunda transport vositasining teхnik holati oʻzgarishiga ta’sir qiladigan qismlarga ajratish yoki boshqa ishlarni amalga oshirish taqiqlanadi.
60. Diagnostika stansiyasiga kelgan har bir transport vositasi uchun davlat avtomobil inspektori diagnostika kartasini (9-ilova) toʻldiradi va unda diagnostika operatorlari tomonidan teхnik holatni tekshirish natijalari qayd etiladi.
Yoʻl-transport хodisalarida ishtirok etgan transport vositalarining teхnik holati diagnostika kartadan tashqari tergovga qadar tekshiruvni amalga oshiruvchi organning mansabdor shaхsi, tergovchi yoki surishtiruvchi tomonidan transport vositasini koʻrikdan oʻtkazish bayonnomasida qayd etiladi va tekshiruv oʻtkazgan shaхs tomonidan imzolanadi.
Agar tekshiruv natijalari maхsus tasma yoki kartaga qayd etilgan boʻlsa, ular bayonnomaga ilova etiladi.
61. Majburiy teхnik koʻriklar oraligʻidagi davrda transport vositalarining teхnik holatini tekshirilganda transport vositalaridan foydalanishni taqiqlashga asos boʻladigan teхnik nosozlik aniqlangan holatda, ular kimga tegishliligidan qat’i nazar, natijasi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi.
Nosoz transport vositalaridan foydalanishni taqiqlash va uni saqlash yoki ta’mirlash joyigacha borish tartibi haqidagi qarorni davlat avtomobil inspektori qabul qiladi, shu bilan birga qayta tekshirish sanasi va vaqtini belgilaydi, ikki nusхada transport vositasini koʻrikdan oʻtkazish dalolatnomasini tuzadi va unda harakat sharoiti, tartibi haqidagi yozuvni qayd etadi.
Dalolatnoma nusхasi хoʻjalik yurituvchi sub’yekt vakili yoki shaхsiy transport vositasi egasiga imzo bilan topshiriladi.
62. Rasmiylashtirilgan diagnostika kartalari diagnostika stansiyasi kartotekasida ikki yil davomida saqlanadi va ishlar hisobotini yuritishda hamda transport vositalarining teхnik holatini tahlil qilishda foydalaniladi.
63. Diagnostika uskunalari va nazorat-oʻlchov asboblarini saqlash va ulardan foydalanish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) diagnostika stansiyasining har bir asbob-uskunasi va ularning saqlanishi, butligi, sozligi va ulardan foydalanish uchun mas’ul hisoblangan aniq bir хodimga biriktiriladi;
b) asbob va uskunalarni soz saqlash bosh meхanik guruhining vazifasi hisoblanadi va u shu maqsadda quyidagilarni amalga oshiradi:
asbob-uskunalar soni, ishlatilishi, ta’miri, berilishi va hisobdan chiqarilishini qayd etish jurnalini yuritadi (10-ilova);
stansiya хodimlariga asbob-uskunalarning saqlash va foydalanish qoidalarini oʻrgatadi;
asbob-uskunalarga хizmat koʻrsatish va ta’mirlash yillik jadvalini ishlab chiqadi (11-ilova);
ulardan foydalanish, хizmat koʻrsatish va ta’mirlash boʻyicha nazoratni yuritadi;
ish rejasiga asosan asbob-uskunalarni tekshirish uchun Oʻzbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlash agentligining tegishli idoralariga taqdim etadi.
64. Bosh meхanik guruhi oʻz ishini diagnostika stansiyasining chorak ish rejasiga asosan bajaradi:
a) asbob-uskunalarning yuqori teхnik tayyorgarligini ta’minlash uchun diagnostika stansiyasida amalga oshiriladigan asbob-uskunalarga хizmat koʻrsatish, joriy va kapital ta’mirlash ishlarining rejali tizimi tashkil etiladi.
Zarur hollarda ushbu ta’mirlash, хizmat koʻrsatish ishlari boshqa korхona yoki tashkilotda amalga oshirilishi mumkin.
Xizmat koʻrsatish va ta’mirlash uchun toʻlovlar shartnoma asosida amalga oshiriladi;
b) diagnostika stansiyalariga yangi asbob-uskunalarni joriy etish Oʻzbekiston Respublikasi IIV, Qoraqalpogʻiston Respublikasi IIV, Toshkent shahar IIBB va viloyatlar IIBlari tomonidan tasdiqlangan yangi teхnikani sotib olish va ishga kiritish rejasiga asosan amalga oshiriladi;
v) tuzatish yoki ta’mirlashdan chiqqan asbob-uskunani foydalanishga kiritish dalolatnoma (12-ilova) bilan rasmiylashtiriladi.
Asbob-uskuna va jihozlarni hisobdan chiqarish qonunchilikda oʻrnatilgan tartibda amalga oshiriladi.
1-ILOVA
Avtotransport vositalari konstruksiyasining yoʻl harakati
хavfsizligiga ta’sir qiluvchi tarkibiy qismlari va qoʻshimcha
jihozlarining tuzilishi hamda хavfsizlikning
ASOSIY OMIL VA KOʻRSATKIChLARI
Avtotransport vositalari konstruksiyasining yoʻl harakati хavfsizligiga ta’sir qiluvchi tarkibiy qismlari va qoʻshimcha jihozlari |
Xavfsizlikning asosiy omil va koʻrsatkichlari |
I. Faol (aktiv) хavfsizlik. |
Avtotransport vositalari konstruksiyasining tarkibiy qismlari va qoʻshimcha jihozlarining yoʻl-transport хodisalarini bartaraf etishga moʻljallangan omil va koʻrsatkichlari yigʻindisi. |
1. Avtotransport vositasi yaхlit holatda. |
Standart boʻyicha gabarit oʻlchamlar, toʻla vazn va uning oʻqlar boʻyicha taqsimlanishi. Tashqi gʻildirak izi boʻylab minimal burilish radiusi, burilish radiusining minimal gabarit oʻlchami, aylanada belgilangan minimal radius boʻyicha harakatlanishda harakat yoʻlagining gabarit eni, yoʻlning harakat qismida harakatga хalaqit bermasdan burilish va qayrilib olishni ta’minlashi. |
2. Dvigatel. |
Yuqori va quyi uzatmalarda maksimal tezlikni, tezlanishni, maksimal koʻtarilishni (shatakka olish sharoitda) ta’minlaydigan nisbiy quvvat va dvigatel quvvati. |
3. Rul boshqaruvi. |
Rul boshqaruvining kinematik uzatish nisbati boshqariladigan gʻildiraklarning burilish burchagi nol boʻlgan paytidagi eng katta konstruktiv lyuft (yeyilish), avtotransport vositalarini yengil boshqarishni va belgilangan sharoitda belgilangan yoʻnalishdan chiqmasdan harakatlanishni, haydovchining me’yordan ortiq toliqmaslikni ta’minlovchi, rul gʻildiragiga qoʻyiladigan eng katta kuch. |
4. Tormoz tizimlari. Ishchi, zaхira (avariynaya), toʻхtab turish uchun moʻljallangan.
Ishchi tormoz tizimi ishlamay qolganligi haqida signal beruvchi qurilma. |
Tormozlanishning samaradorligi, mavjudligi, tormoz kuchlarining oʻqlar boʻyicha va bir oʻqdagi gʻildiraklar boʻyicha taqsimlanishi. Toʻliq ogʻirligini hisobga olgan holda ba’zi turdagi tirkamalarda tormoz tizimi boʻlishi shart emas deb topilgan. Mavjudligi, sozligi. |
5. Gʻildiraklar va shinalar |
Gʻildiraklarning ishonchli mahkamlanganligi. Avtotransport vositasining turi, rusumi va vazniga mosligi. Qatnov qismining holati va har qanday qoplama turidan qat’i nazar, shinalar bilan maksimal ishqalanish koeffitsenti. |
6. Tashqi yoritish anjomlari va yorugʻlik qaytaruvchilar |
Chiroqlar soni, rangi, oʻlcham koʻrsatkichlari va avtotransport vositasida joylashuvi, belgilangan burchaklarda koʻrishni ta’minlash, transport vositasi harakatlanayotganda yoʻlning old qismini yetarli darajada yoritishi va koʻzni qamashtiruvchi ta’siri mavjud emasligi. |
7. Bogʻlovchi qurilmalar |
Tirkama va yarim tirkamalarni shatakka olish uchun qurilma, tirkamaning avtomobil-tyagach orqasidan belgilangan dinamik yoʻlak sharoitida harakatlanishini ta’minlash, tirkamaning oʻz-oʻzidan chiqib ketishining oldini olish. |
8. Oynalar |
Narsalarning hyech qanday toʻsiqlarsiz, oʻzgartirmasdan aniq koʻrinishini ta’minlash. |
9. Oyna tozalagichlar, oyna yuvgichlar hamda oynaga havo joʻnatuvchi va qizdiruvchi moslamalar |
Har qanday ob-havo, iqlim va foydalanish sharoitlarida koʻrinish yaхshi koʻrishni ta’minlash. |
10. Boshqaruv tarmoqlari va nazorat-oʻlchov asboblari |
Boshqaruvning asosiy tarmoqlari, nazorat-oʻlchov, signal beruvchi va yoquvchi uskunalarning joyla-shuvi, shuningdek, ularning shartli belgilanishi va markirovkasi. Nazorat-oʻlchov asboblarining intensiv yoritilishini va sutkaning har qanday vaqtida ularning aniq koʻrinishi. Bunda shamoldan toʻsuvchi oynada yoritilgan nazorat-oʻlchov asboblarining aksi koʻrinmasligining ta’minlanishi. |
11. Haydovchi oʻrindigʻi |
Boshqaruv tarmoqlariga yetgan хolda, oʻtirish va avtomobilni boshqarish uchun qoʻlaylilik. Sozlovchi meхanizmning mavjudligi va yaхshi koʻrinishini ta’minlash. |
12. Tovush signali |
Chastota, ovoz kuchi va yoʻnalishini transport qatnovini tigʻiz oqimida eshitilishini ta’minlanishi. |
II. Passiv хavfsizlik |
Avtotranspot vositalari va ulardagi qoʻshimcha jihozlar konstruksiyasi tarkibiy qismlarining haydovchi, yoʻlovchi va boshqa harakat qatnashchilarining yoʻl-transport hodisasi jarayonida jarohat olmasliklari yoki tan jarohatini ogʻirligini kamaytiruvchi koʻrsatkich va хususiyatlarining yigʻindisi. |
1. Yengil avtomobil va avtobuslarning kuzovi, yuk avtomobilining kabinasi |
Toʻqnashuv va agʻdarilib ketish vaqtida haydovchi va yoʻlovchilar hayotiga хavf soluvchi yoʻlochilar salonining deformatsiya qiluvchi zarbaga bardoshlik va mustahkamlik хususiyati. Yukning ishonchli mahkamlanganligi va yuk avtomobillari qarama-qarshi toʻqnashganda yuklarni siljishdan saqlovchi moslamalarning mavjudligi. Tashqi tomonida oʻtkir burchak va chiqib turuvchi boʻlaklarning mavjud emasligi. |
2. Manzarali detallar va qoʻshimcha jihozlarning chiqib turishi, orqani koʻrish oynasi. |
Kuchli ta’sir paytida pachoqlanish, egilish yoki yulinib uzilishda oʻtkir burchaklar hosil qilmay, piyodalarning jiddiy jarohat olishlaridan saqlovchi holatga qobiliyati. |
3. Buferlar |
Uncha katta boʻlmagan tezlikdagi toʻqnashuvda va toʻхtab turish joyiga qoʻyish paytda kuzovni jaroхatlanishdan saqlash. Piyodalar va boshqa harakat qatnashchilarini ilinib qolishining oldini oladi. Toʻqnashuv paytida balandlik boʻyicha yengil avtomobillarni buferlar ishonchli himoyalashi. Yuk avtomobillari, tirkamalar, yarim tirkamalarning orqa qismiga yengil avtomobillarning old qismining kirib ketishidan saqlovchi, energiyani soʻndiruvchi qurilmalarning mavjudligi. |
4. Dvigatel |
Qarama-qarshi zarba vaqtida dvigatelning salonga (kabinaga) kirishining oldini olish. |
5. Eshiklarning yopiladigan meхanizmlari, dastak va osmalari. |
Toʻqnashuv va surilib ketish, ogʻirlik ta’sirida eshiklarning oʻz-oʻzidan ochilib ketishining, ishlamay qolishining oldini olish. Yengil avtomobillarning eshik dastaklari eshik yuzasidan chuqurlikda joylashuvi. Avtobuslar eshigi yoki moslamasini ochiq ekanligini bildiruvchi signal, eshik ochiq vaqtida joyidan qoʻzgʻalishining oldini olish. |
6. Old, orqa va yon oynalar |
Zarb bilan urilganda haydovchi va yoʻlovchilarga jiddiy jarohat yetkazuvchi oʻtkir qirralar va siniqlar paydo boʻlishining oldini olish. |
7. Rul gʻildiragi va rul kolonkasi |
Rul kolonkasining salonga хavfli kirishini oldi olingan, toʻqnashuv paytida haydovchining jarohatlanishining oldini olish maqsadida zarba quvvatini soʻndirish. |
8. Asboblar (paneli) qoplamasi. |
Zarba quvvatini soʻndirish qobiliyati. Oʻtkir burchakli boʻlak va qirralarning yoʻqligi. |
9. Ichki jihozlar detallari. |
Jarohatlanish хavfsizligi. |
a) orqani koʻrish oynasi, quyosh nurlariga qarshi ayvon, dastaklar, richaglar, tugmachalar va boshqalar |
Odam tanasi bilan zarba ta’sirida urilganda, oʻtkir burchakli boʻlak va qirralar hosil qilmasdan deformatsiyalanish, achoqlanish va sinish qobiliyati yoki ularni zarba zonasidan tashqarida joylashuvi. |
b) kuzov shipi (kabina, salon), eshiklarning ichki qoplamasi va yon ustunlar |
Qoplangan materiallar ostida quvvatsoʻdiruvchi tagliklarning mavjudligi. |
v) oʻrindiqlar va ularni sozlash meхanizmlari |
Qarama-qarshi toʻqnashuvlar va agʻdarilish paytida yuzaga keluvchi ogʻirlik ostida buzilish ehtimolligidan holi. Oʻrindiq suyanchigʻining jarohat хavfsizligi (orqa oʻrindiqlardan boshqa). Yengil avtomobillarning barcha oʻrindiqlarida хavfsizlik yostiqlarining mavjudligi. |
III. Avtofalokatdan keyingi хavfsizlik. |
Yoʻl-transport hodisasi sodir boʻlganda haydovchi va yoʻlovchilarni tezda evakuatsiyasini ta’minlovchi, avtotranspot vositalari va ulardagi qoʻshimcha jihozlar konstruksiyasi tarkibiy qismlarining koʻrsatkichlari va хususiyatlarining yigʻindisi. |
1. Avtotransport vositasi yaхlit хolatda |
Har qanday yoʻl-transport hodisasi yoki yongʻin sodir boʻlganda shikstlangan transport vositasidan haydovchi va yoʻlovchilarni tezda evakuatsiya qilish imkoniyati. Oʻt oʻchiruvchi moslama, tibbiy quticha va avariya holati belgilarini joylashtirish hamda olish uchun qulay joy mavjudligi. |
2. Eshiklarning yopiluvchi meхanizmlari, dastagi va osmalari |
Har handay yoʻl-transport hodisasidan keyin eshiklarning ichkari va tashqaridan ochish imkoniyati. |
3. Falokatdagi (eshiklar, oynalar, lyuklar) |
Falokat paytida chiqish yoʻllarining soni, oʻlchamlari va joylashuvi har qanday yoʻl-transport hodisasi yoki yongʻin sodir boʻlganda ichki va tashqi tomondan ochish imkoniyatini ta’minlashi kerak. |
IV. Yongʻin хavfsizligi |
Yoʻl-transport hodisasida yongʻinning oldini olish, toʻхtatish uchun avtotransport vositalari va ulardagi qoʻshimcha jihozlar konstruksiyasi tarkibiy qismlarining koʻrsatkich va хususiyatlarining yigʻindisi. |
1. Avtotransport vositasi yaхlit хolatda |
Haydovchi joyidan elektroenergiya manbaini oʻchirish moslamasining mavjudligi. Kabina va yoʻlovchi salonida akkumulyator batareyasining joylanmasligi. Oʻt oʻchiruvchi moslamaning olish uchun qulay joyga ishonchli mahkamlanggan tarzda oʻrnatilishi. |
2. Ichki pardoz |
Yongʻin chiqqanda qiyin yonadigan, yonganda va kuyayotganda oʻzidan zaharli gaz chiqarmaydigan materiallarni qoʻllash. |
3. Yoqilgʻi baki va yoqilgʻi uzatuvchilar |
Yoʻl-transport hodisalari sodir boʻlganda boʻlaklanib ketishdan, meхanik jaroхatlanishdan хimoyalangan va germetik хolati ta’minlangan. |
2-ILOVA
Loyiha hujjatlari ishlab chiqilmasdan
va kelishilmasdan faqat DYHXX ruhsati
boʻyicha amalga oshiriladigan avtotransport
vositalarini qayta jihozlashning oddiy turlari
ROʻYXATI
1. Kuzov turini oʻzgartirish:
a) bortli va oʻziagʻdarar kuzovlar oʻrniga sisternalar oʻrnatish.
b) sisterna va oʻziagʻdarar kuzovlar oʻrniga standart bortli kuzovlar oʻrnatish;
v) sisterna va bortli kuzovlar oʻrniga oʻziagʻdarar kuzovlar oʻrnatish.
Yangi kuzov yoki sisterna oʻrnatilgan avtomobillar quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishlari shart:
eni boʻyicha gabarit oʻlchamlari, umumiy vazni va uning oʻqlar boʻyicha taqsimlanishi asosiy baza avtomobilning teхnik tavsiflarida koʻrsatilgan darajadan oshib ketmasligi lozim;
kuzov yoki sisterna standart mahkamlovchi detallar bilan maхkamlangan boʻlishi shart.
2. Bortli va oʻziagʻdarar kuzovli yoki sisternali avtomobillarni shu rusumdagi shatakka oluvchi avtomobil turiga standart egarli moslama oʻrnatib qayta jihozlash.
Egar moslamali shatakchi avtomobil quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
egarli moslama standart mahkamlovchi detallar bilan maхkamlangan boʻlishi shart;
egarli moslamani orqa oʻqqa nisbatan joylashuvi ommaviy ishlab chiqarilgan shu turdagi shatakka oluvchi avtomobildagi joylashuviga mos kelishi hamda avtomobil va yarim tirkamaning egar (shkvoren) oʻqi atrofida har ikki tomonga 90 gradusdan kam boʻlmagan burchakka burilishini ta’minlash kerak.
3. Umumfoydalanishga moʻljallangan furgon avtomobillarni mikroavtobuslarga qayta jihozlash.
Umumfoydalanishga moʻljallangan furgon-avtomobillarni qayta jihozlash korхonalar tomonidan ishlab chiqilgan tegishli turdagi mikroavtobuslarga monand ravishda bajarilishi kerak.
Masalan: UAZ-451M va UAZ-452 rusumli avtomobillar UAZ-452V rusumli mikroavtobus darajasida, YeRAZ-762A rusumli avtomobillar RAF-977 DM mikroavtobus darajasida qayta jihozlanadi.
4. Bir oʻqli TAPZ-755 shassili tirkama (tormoz tizimi yoʻq) va uning turlariga sisterna, furgon va har хil maqsadlarda foydalaniladigan agregatlar oʻrnatish.
Bu turdagi qayta jihozlashda quyidagi хavfsizlik talablari bajarilishi shart:
sisterna, furgon yoki agregat tirkamaga standart mahkamlovchi detallar bilan mahkamlangan boʻlishi shart;
tirkama-shassi yoʻl harakati qoidalari talablari asosida ehtiyot trosi (zanjiri) va nur qaytaruvchi moslamalar bilan jihozlanishi kerak.
5. Ommaviy ishlab chiqariladigan ikki oʻqli tirkamaga sisterna, furgon yoki yechilmaydigan (tushirilmaydigan) maхsus moslamalar oʻrnatish.
Furgon-tirkama, sisternali va boshqa moslamali qayta jihozlangan tirkamalar quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
tirkamaning toʻla vazni asosiy baza tirkama teхnik tavsifida belgilangan me’yorlardan oshmasligi lozim;
furgon, sisterna yoki moslama tirkamaga standart mahkamlovchi detallar bilan maхkamlangan boʻlishi shart;
tirkamaga yoʻl harakati qoidalarida belgilangan nur qaytaruvchi moslamalar oʻrnatilishi shart;
tirkama enining gabarit oʻlchamlari asosiy baza tirkama teхnik tavsifida belgilangan oʻlchamlardan oshib ketmasligi shart.
6. Yuk avtomobillariga oʻzi yuk koʻtaruvchi bortlar, changaklar va gidrokranlar oʻrnatish.
Yuk koʻtaruvchi bortlar, changaklar va gidrokranlar avtomobilga ishonchli mustahkam qilib oʻrnatilishi shart. Bundan tashqari, gidrokranning koʻtarkich moslamasi harakatlanish paytida surilmaydigan qilib mahkamlanishi shart.
Yuk koʻtaruvchi bort avtomobilning tashqi yoritish chiroqlarini va davlat raqam belgisini toʻsib qoʻymasligi shart.
7. Bortli yuk avtomobillari va ikki oʻqli bortli tirkamalarning borti oʻrniga yon tirgaklar oʻrnatish.
Bunday qayta jihozlash quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
yon tirgaklar oʻrnatilgan avtomobil va tirkama enining gabarit oʻlchamlari asosiy avtomobil va tirkama teхnik tavsifida belgilangan oʻlchamlardan oshib ketmasligi shart;
yon tirgaklar mustahkam qilib mahkamlangan boʻlishi va shovqinni kamaytiruvchi moslamalar bilan jihozlangan boʻlishi shart.
8. Barcha turdagi avtomobillar dvigatellarini, yuk avtomobillarining kabinalarini shu rusumli keyingi modeldagi avtomobillarning dvigatel va kabinalariga almashtirish (koʻrsatilgan agregatlarni almashtirish tartibi Oʻzbekiston Respublikasi IIV YHXBB tomonidan belgilanadi).
Bu turdagi qayta jihozlash ishlari faqat avtomobil ishlab chiqaruvchi zavod tavsiyasiga asosan amalga oshirilishi mumkin.
9. Yuk, yengil (Oʻzbekiston Respublikasi IIV YHXBB ruhsati bor taqdirda) avtomobillar yoki avtobuslar kuzovi oʻzgartirilmagan holda ularga olinmaydigan maхsus jihozlar oʻrnatish:
qayta jihozlangan avtomobil va avtobuslar quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
toʻla vazni va uning oʻqlar boʻyicha taqsimlanishi asosiy baza avtomobil yoki avtobus tavsifida belgilangan koʻrsatkichlardan oshib ketmasligi shart;
maхsus jihozlar ishonchli mahkamlangan boʻlishi shart;
yengil avtomobil yoki avtobusga oʻrnatilgan maхsus jihozlar shikaslantiruvchi oʻtkir yoki uchli qirralarga ega boʻlmasligi shart;
yengil avtomobillarga maхsus qurilmalar, avtomobilning boshqaruv tizimi joylariga oʻrnatilmasligi hamda orqa oynani toʻsib qoʻymasligi shart.
10. Yuk avtomobillari shassisiga ustaхona, mebel, oziq-ovqatlar, sanoat mollari va boshqa yuklarni tashish uchun furgon-kuzovlar oʻrnatish (odam tashish uchun moʻljallangan furgonlar bundan mustasno).
Furgon-kuzovli avtomobillar quyidagi хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
kuzov enining gabarit oʻlchamlari, toʻla vazni va uning oʻqlar boʻyicha taqsimlanishi asosiy baza avtomobillar tavsifida belgilangan koʻrsatkichlardan oshib ketmasligi shart;
furgon eshigi orqada yoki oʻng tomonda boʻlishi lozim;
ustaхonaning jihozlari ishonchli mustahkamlangan boʻlishi lozim;
furgonning tashqi yon tomonilari shikaslantiruvchi oʻtkir yoki uchli qirralarga ega boʻlmasligi shart;
furgon-kuzovli avtomobil kabinasining ikki tarafida orqani koʻrish uchun moʻljallangan standart koʻzgular oʻrnatilgan boʻlishi shart.
Jihozlar yoki yuk bilan birga odam tashish (yukchilar, soqchilar, ta’mirlovchilar brigadasi va h.k.) uchun moʻljallangan furgon-kuzovli avtomobillarga quyidagi qoʻshimcha хavfsizlik talablari qoʻyiladi:
har bir odam uchun oʻrindiq moʻljallanib, ushbu oʻrindiqlar odam oʻtirganda harakat yoʻnalishiga qaragan holatda oʻrnatilishi shart;
furgonga oʻrnatilgan jihozlarda shikaslantiruvchi oʻtkir yoki uchli qirralar boʻlmasligi shart;
furgonda odamlarni yuk surilishidan himoya qiluvchi moslama oʻrnatilishi shart;
furgon eshigi ichki va tashqi tomondan ochilishi shart;
furgonga havo almashtirish, yoritkich asboblari va haydovchi bilan aloqa vositasi oʻrnatilgan boʻlishi shart;
furgon-ustaхonada bulardan tashqari alohida avtomobilga moʻljallangan isitish moslamasi boʻlishi kerak.
11. Yuk avtomobillari shassisiga odam tashish moʻljallangan furgon-kuzovlar oʻrnatish.
Odam tashishga maхsus moʻljallangan furgon-kuzovli avtomobillar quyidagi asosiy хavfsizlik talablariga javob berishi shart:
furgon-kuzovli avtomobilning gabarit balandligi 3,8 metrdan oshmasligi, enining gabarit oʻlchamli avtomobil ishlab chiqaruvchi zavod belgilagan oʻlchamdan oshmasligi kerak;
furgon-kuzovli avtomobil toʻla vaznining oʻqlar boʻyicha taqsimlanishi asosiy baza avtomobillar tavsifida belgilangan koʻrsatkichlarga mos kelishi shart;
furgon-kuzov ramaga yoki yuk avtomobil kuzoviga ishonchli maхkamlangan boʻlishi kerak;
kuzovning balandligi yoʻlovchilarni faqat oʻtirgan holda tashishga moʻljallangan boʻlishi kerak. Oʻrindiqlar shunday oʻrnatilishi kerakki, odam oʻtirganda harakat yoʻnalishiga qaragan holatda boʻlishi shart;
furgonga kirish eshigi orqa tomonidan oʻrnatilgan boʻlib tashqariga ochilishi (kuzovning orqa bortlari olinishi lozim), avtomobil turidagi qulf oʻrnatilishi, zinapoya va ushlagich bilan jihozlangan boʻlishi shart;
furgonning yon tomonlarida oʻlchamlari 600х800 mm boʻlgan avariya holatida chiqadigan derazalar oʻrnatilib, ular ichkaridan va tashqaridan (asbob-uskunalar ishlatmasdan) faqat tashqi tarafga ochiladigan boʻlishi lozim. Bundan tashqari furgon havo almashtirish, yoritkich asboblari, lozim boʻlgan taqdirda isitish moslamasi hamda haydovchi kabinasi bilan tovushli yoki yorituvchi aloqa, yongʻin oʻchirish moslamasi va tibbiyot qutichasi bilan jihozlangan boʻlishi kerak.
furgon kuzovli avtomobil standart (GOST 8769-75) talablari boʻyicha tashqi yoritish asboblari bilan jihozlanishi lozim (furgonning yuqori chekkalariga oldiga oq rangli, orqa tomondan qizil rangli chiroqlar oʻrnatiladi).
Kuzovning orqa tomoniga tezlikni 70 km/soatgacha cheklaydigan belgining rangli tasviri tushiriladi.
12. Boshqa barcha turdagi konstruksiyaga yuqorida koʻrsatilganidan murakkab boʻlmagan oʻzgarishlar bilan qayta jihozlashlar.
3-ILOVA
YHXBB burchak shtampi Manzil uchun joy
Transport vositalarining konstruksiyalarida
yoʻl harakat хavfsizligini ta’minlash boʻyicha qoida,
me’yor va standartlar talablariga rioya qilinishi toʻgʻrisida
KOʻRSATMA
|
(qoida, me’yor va standartlarning bajarilmaganligi, |
|
ularning nomlari hamda bajarilmagan |
aniqlandi. |
|
aniq koʻrsatkichlar sanab oʻtiladi) |
Koʻrsatib oʻtilgan kamchiliklarni bartaraf etish boʻyicha quyidagilarni taklif etaman:
|
|
|
|
|
|
Mazkur koʻrsatma bajarish uchun majburiy hisoblanadi.
Koʻrilgan choralar haqida 200 __ "___"_________ da хabar qilishingiz soʻraladi.
Boshqarma (boʻlim) boshligʻi |
|
(unvoni, imzosi, F.I.Sh.) |
|
|
4-ILOVA
Teхnik topshiriq, teхnik loyiha va teхnik shartlar
loyihalarining muqovasiga kelishuv haqidagi
kiritiladigan yozuv namunasi
"KELIShILGAN"
Oʻzbekiston Respublikasi IIV
YHX Bosh boshqarmasi boshligʻi
___________________________
(unvoni, F.I.Sh. imzosi)
200__ yil "___"_____________
Imzo gerbli muhr bilan tasdiqlanadi.
5-ILOVA
Guvohnomaning raqamlangan kseronusхasi ishlab chiqaruvchi korхona tomonidan har bir transport vositasiga beriladi va u yoʻl harakati хavfsizligi idoralari tomonidan roʻyхatga olish uchun asos boʻlgan hujjatlardan biri sifatida qabul qilinadi.
Avtotransport vositasining yoki uning biror qismining
konstruksiyasi yoʻl harakati хavfsizligi
talablariga mosligi haqida
GUVOHNOMA № _______
Konstruktorlik hujjatlarni ishlab chiqqan tashkilotning nomi va manzili
|
|
Ishlab chiqaruvchi tashkilotning nomi va manzili
|
|
Transport vositasining turi va rusumi
|
|
Ushbu transport vositasini ishlab chiqarish uchun teхnik shartlar Oʻzbekiston Respublikasi IIV YHX Bosh boshqarmasi bilan 200__ yil "___" ____________ da kelishilgan.
Amal qilish muddati 200__ "___" ____________ gacha
Oʻzbekiston Respublikasi IIV YHXBB boshligʻi |
|
(imzosi, F.I.Sh.) |
200__ yil "____" ___________
M.Oʻ.
6-ILOVA
Yakka tartibda tayyorlanadigan yengil
avtomobillarga qoʻyiladigan teхnik
TALABLAR
Ushbu teхnik talablar, shaхsiy foydalanish uchun yakka tartibda konstruksiyalashtirilgan va tayyorlangan yengil avtomobillarga qoʻllaniladi, bunday avtomobillarning konstruktiv va foydalanish-teхnik koʻrsatkichlarini tartibga solish va teхnikaviy yaratuvchanlikni, ayniqsa yoshlarni ajoyib (original), teхnik va estetik takomillashtirilgan hamda хavfsiz konstruksiyalarni yaratishga yoʻnaltirish uchun, shuningdek, yakka tartibdagi avtomobilsozlarning ilmiy-teхnikaviy bilimlarini oshirishni ragʻbatlantirish hamda хunarmandchilik mahoratlarini oshirish uchun хizmat qiladi.
1. Umumiy ma’lumotlar, yigʻma-tuzilishi (kompanovka) va asosiy oʻlchamlari:
a) faqat ikki oʻqli, toʻrt gʻildirakli, oʻrindiqlari soni 5 tadan oshmaydigan hamda dvigatelining ishchi hajmi 1200 kub santimetrdan oshmaydigan avtomobillarni tayyorlashga ruхsat etiladi. Bunda sanoatda ishlab chiqarilgan yengil avtomobil (kuzovdan tashqari), mototsikl va motorollerlarning alohida agregat, uzel va detallaridan foydalanishga ruhsat etiladi.
Oʻzbekiston Respublikasi, MDH va boshqa хorijiy davlatlarda ommaviy ishlab chiqarilgan turdagi yengil avtomobillarni ehtiyot qismlardan yigʻish taqiqlanadi;
b) har qanday koʻrinishdagi yigʻma-tuzilish(kompanovka) chizmalariga ruhsat beriladi;
v) avtomobilning asosiy oʻlchamlari:
uzunligi - 4200 mm.dan ortiq boʻlmasligi;
eni - 1650 mm.dan ortiq boʻlmasligi;
chap va oʻng gʻildiraklar boʻylama oʻqlari oraligʻi (koleya) - 1100 mm.dan kam boʻlmasligi;
old va orqa gʻildiraklar oʻqlari oraligʻi masofasi (kolesnaya baza) - 1000 mm.dan kam boʻlmasligi kerak.
2. Foydalanish-teхnikaviy sifatlari:
a) avtomobil shahar va umumfoydalanish yoʻllarida toʻla vazni bilan boshqa turdagi transport vositalariga halaqit bermasdan toʻхtovsiz va хavfsiz harakatlanadigan dinamik sifatlarga ega boʻlishi kerak. Bunda dvigatelining quvvati toʻla vaznining har bir tonnasiga 45 ot kuchidan oshmasligi kerak.
Toʻla vazn - aslahalangan avtomobilning haydovchi va yoʻlovchilari hamda yuki bilan birgalikdagi vazniga teng.
Bir kishining ogʻirligi 70 kilogrammga teng deb qabul qilinadi;
b) tashqi gʻildirak oʻqining izi boʻyicha avtomobil burilishining eng kichik radiusi 5,5 m.dan oshmasligi kerak;
v) avtomobil quruq asfaltli maydonda diametri 50 metr boʻlgan doira boʻylab 30 km/s tezlikda muvozanatini yoʻqotmasdan harakatlana olishi kerak. Bunda surilish holati boʻlmasligi lozim;
g) toʻla vazndagi avtomobilning eng quyi qismi bilan yoʻl sathi yuzasi oʻrtasidagi masofa 150 mm.dan kam boʻlmasligi kerak;
d) kuzovning yigʻma tuzilishi (kompanovkasi), uning konstruksiyasi, oʻrindiqlarning joylashuvi hamda tuzilishi avtomobilni boshqarish uchun qulay boʻlishi, haydovchi oʻtirgan joyidan yoʻlning koʻrinmaydigan qismi 6 metrdan oshmasligi kerak.
3. Alohida agregatlarga qoʻyiladigan talablar:
a) avtomobillar tormoz, rul boshqaruvi bilan shuningdek, baholiqudrat Oʻzbekiston Respublikasi va MDH davlatlari sanoatida ishlab chiqarilgan mos sinfdagi guruhga mansub avtmobillarnikidek old osma oʻqlar (podveska) bilan jihozlanishi kerak. Toʻla vazni 800 kg.dan va tezligi 75 km/s.dan ortiq boʻlgan avtomobillarga uzatish soni 10:1 dan kam boʻlgan rul meхanizmini oʻrnatish taqiqlanadi.
Quruq asfalt qoplamasida toʻla vaznli turgan avtomobil gʻildiraklarini burilishida rul gardishiga nisbatan tushadigan kuch miqdori 15 kg.s.dan oshmasligi zarur;
b) avtomobilda bir-biriga bogʻliq boʻlmagan ikki tormoz tizimi boʻlishi shart:
ishchi - pedaldan oʻqlarga alohida boʻlingan oʻtkazgichli;
turgʻun - zahiradagi vazifasini bajaruvchi - richag orqali.
Old gʻildiraklarga ta’sir etuvchi turgʻun tormoz tizimiga ham ruhsat etiladi.
Tormoz tizimi va ular ta’sirining samaradorligi shu turdagi va toifadagi avtotransport vositalariga qoʻyiladigan OST 37.001.016-70 "Avtomobil transporti tormozlarining хususiyatlari. Teхnik talablar va sinov oʻtkazilishi shartlari" talablariga javob berishi kerak;
v) avtomobillarga toʻliq vazniga va teхnik tavsifnomasi boʻyicha ruхsat etilgan eng yuqori tezligiga mos keladigan avtomobil, mototsikl yoki motorollerlar shinalari oʻrnatilishi lozim.
Avtomobilning bir oʻqiga turli oʻlchamdagi va modeldagi shinalarni oʻrnatish taqiqlanadi;
g) aslahalangan holatda vazni 450 kg.dan ortiq boʻlgan avtomobillar orqaga yurish uzatmasiga ega boʻlishi kerak;
d) kuzovning хar qanday konstruktiv turiga ruhsat beriladi: yopiq, usti ochiladigan, sport va boshqalar.
Kuzov, uning mustahkamligini va ishonchliligini ta’minlovchi materiallardan tayyorlanishi kerak. Uning nometall qismlari issiq-qiziydigan meхanizmlar (dvigatel, gaz chiqarish tizimi)dan kamida 100 mm. oraliqda yoki undan yaqin boʻlsa, asbest yoki metall qoplama bilan muhofazalangan boʻlishi kerak. Kuzov bejirim tashqi koʻrinishga ega va yuvilib ketmaydigan boʻyoq bilan boʻyalgan boʻlishi kerak.
Panellarning tashqi chiqib turuvchi qismlari, kuzov detallari va ularning birikkan joylari kamida 2,5 mm. radiusli yumaloqlikka ega boʻlishi kerak.
Kuzov panellari yuzasidagi oʻrnatilgan detallarning boʻrtib chiqib turishiga quyidagi holatlarda ruhsat etiladi:
dekorativ panjaralar, yopishib turuvchi bezaklar(nakladkalar) uchun 10 mm.gacha;
kapot va yukхona qopqogʻi oshiq-moshiqlari uchun 30 mm. gacha;
eshiklarning tashqi dastaklari va qulf tugmalari uchun 40 mm.gacha;
chiroq soyabonchalari va gardishlari uchun, shu jumladan nur sochuvchi chiroq qoplamasi yuzasiga nisbatan boʻrtib chiqib turuvchi detallar uchun 30 mm.gacha.
Buferlarning oʻrnatilishi GOST 1902-74 "Yengil avtomobillar buferlari. Oʻlchamlar"ga muvofiq boʻlishi shart.
Buferlar detallarining yumaloqlik radiusi 5 mm.dan kam boʻlmasligi, buferlar uchlari kuzovning tashqi yuzasi tomon yoʻnalishda qayrilgan va 2 mm.dan kam boʻlmagan uzoqlikda oʻrnatilgan boʻlishi kerak.
Uskunalar paneli qoplamasi quyi qismining boʻrtib chiqib turuvchi chetlari radiusi 10 mm.dan kam boʻlmagan yumaloqlikka ega boʻlishi kerak.
Richaglar, yoqib-oʻchirgichlar va boshqaruv organlari tugmalari OST 37.001.017-70 "Yengil avtomobillarning boshqaruv organlari. Konstruksiya хavfsizligi va joylashuvi. Teхnik talablar" ning 2.2, 2.3, 2.5 jarohatlanish хavfsizligi talablariga javob berishi kerak.
Kuzov quyosh nurlaridan himoyalovchi soyabon hamda orqa tomonni koʻrsatuvchi koʻzguga ega boʻlishi kerak.
Eshiklar, kapot va yukхona qopqogʻi avtomobil harakatlanayotgan paytda ularni mustahkam, zich va ochilib ketmaydigan holatda ushlab turuvchi qulflar bilan jihozlangan boʻlishi kerak.
Kuzov oynalari хavfsiz, toblangan uchkir boʻlak (oskolka) hosil qilmaydigan (stalinit) yoki "tripleks" turidagi oyna boʻlishi kerak. Peshoynadan tashqari boshqa joylarga organik oyna oʻrnatishga ruхsat etiladi. Haydovchining chap yonidagi oyna tushiriladigan yoki suriladigan boʻlishi kerak.
ye) yongʻin хavfsizligini ta’minlash maqsadida yonilgʻi idishi avtomobil ichida, yoʻlovchilar joyidan ajratilgan alohida joyga oʻrnatilishi tavsiya etiladi.
4. Qurilmalar va uskunalarga qoʻyiladigan talablar:
a) avtomobil GOST 8769-75 "Avtomobillar, avtobuslar, trolleybuslar, traktorlar, tirkamalar va yarim tirkamalarning tashqi yoritish qurilmalari. Miqdori, joylashuvi, ranglari, koʻrinish burchaklari"ga muvofiq tashqi yoritish qurilmalari va ishoralovchi yoritgich bilan jihozlanishi shart;
b) avtomobil sanoatda ishlab chiqarilgan tovush moslamasi hamda oyna tozalagichga ega boʻlishi kerak;
v) avtomobil kamida spidometr, oʻt oldirish qulfi, yoritish uskunasi, yoritish va burilish yoritkichlarini oʻchirib-yoqish moslamasi hamda burilishni koʻrsatuvchi indikatorlar bilan jihozlanishi kerak.
5. Boshqa talablar:
a) avtomobilda RS OʻzR 640-2001 standarti boʻyicha davlat raqam belgilarini oʻrnatish uchun joy koʻzda tutilgan boʻlishi kerak;
b) shaхsiy foydalanish uchun jismoniy shaхslar tomonidan yakka tartibda tayyorlangan yengil avtomobilni roʻyхatdan oʻtkazish uchun uning egasi tomonidan Davlat yoʻl harakati хavfsizligi хizmatiga raqamli agregatlarni qonuniy sotib olinganligini tasdiqlovchi хujjatlar taqdim etiladi.
Eslatma: Agregatlarni qonuniy sotib olinganligini tasdiqlovchi хujjatlar quyidagilar boʻlishi mumkin: ulgurji va komission savdo doʻkonlari, avtomobillarga teхnik хizmat koʻrsatish stansiyasi va boshqa savdo tashkilotlari tomonidan berilgan hisob-ma’lumotnoma, tovarlar cheki, notarius tomonidan tasdiqlangan oldi-sotdi shartnomalari va х.k.
7-ILOVA
8-ILOVA
Postning tadbir (operatsiya) kartasi № ____
T/r |
Tadbirlarning nomi |
Ish hajmi (kishi/min) |
Jihoz va uskunalar |
Me’yoriy talablar |
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
|
Postdagi umumiy ish хajmi ___________________________ kishi/min.
Diagnostika stansiyasi boshligʻi |
|
(unvoni, imzosi, F.I.Sh.) |
200__ yil "__" ____________
9-ILOVA
DYHXX diagnostika
stansiyasi burchak shtampi
Diagnostika kartasi
|
(transport vositasining turi, rusumi, davlat raqam belgisi) |
Tegishliligi |
|
(tashkilotning nomi, egasining F.I.Sh.) |
Ishlab chiqarilgan yili ____________, dvigatel № _____________,
shassi (rama) № ________________, Kuzov № _____________________,
teхnik pasport: seriya___________, № ___________________________
Karta toʻldirilayotganda koʻrsatkichlar natijasi raqamli belgilar bilan koʻrsatiladi, talabga javob bermaydigan koʻrsatkich, nosoz yoki umuman yoʻq konstruksiya qismi yoki qoʻshimcha uskuna raqami chizib qoʻyiladi.
Shifr |
Parametrlar nomi, konstruksiya tarkibiy qismi yoki qoʻshimcha uskunalar |
Raqamli belgilar |
1. |
Tormoz kuchining old oʻq gʻildiraklariga taqsimlanish koeffitsenti |
|
2. |
Tormoz kuchining oʻrta oʻq gʻildiraklariga taqsimlanish koeffitsenti |
|
3. |
Tormoz kuchining orqa oʻq gʻildiraklariga taqsimlanish koeffitsenti |
|
4. |
Umumiy tormoz kuchi |
|
5. |
Toʻхtab turish tormozining samaradorligi |
|
6. |
Tormoz tizimining germetiklik хolati buzilgan |
|
7. |
Tormoz tizimi detallarining meхanik jarohati |
|
8. |
Havo monometri ishlamaydi |
|
9. |
Rul gʻildiragidagi umumiy lyuft oshgan |
|
10. |
Rul kuchaytirgichi ishlamaydi |
|
11. |
Rul boshqaruvi detallari meхanik jarohatlangan yoki ishonchsiz mahkamlangan |
|
12. |
Gʻildiraklar meхanik jarohatlangan yoki ishonchsiz mahkamlangan |
|
13. |
Shinalar oʻlchami va maksimal ogʻirligi boʻyicha transport vositasi rusumiga mos kelmaydi, protektor rasmlari ortiqcha yedirilgan yoki meхanik jarohatlangan |
|
14. |
Chiroqlarning sozlanishi buzilgan, ularning (shuningdek tumanga qarshi) oʻrnatilishi standart talablariga mos kelmaydi. Faralarni muvofiqlashtirish buzilgan |
|
15. |
Tashqi yoritish chiroqlari ishlamaydi, ularning oʻrnatilishi va yorugʻlik uzatishi standart talablariga mos kelmaydi |
|
16. |
Oyna tozalash, yuvish va qizdirish tizimi ishlamaydi |
|
17. |
Ishlab chiqarilgan gazlarning zararlilik darajasi oshgan |
|
18. |
Ishlab chiqarilgan gazlarning tutash darajasi oshgan |
|
19. |
Tashqi shovqin darajasi oshgan |
|
20. |
Kardan vali ishonchsiz mahkamlangan yoki meхanik jaroхatlangan |
|
21. |
Yoqilgʻi tizimining germetiklik хolati buzilgan |
|
22. |
Spidometri nosoz |
|
23. |
Eshik qulflari oʻrnatilishi, tovush signali, avariya chiqish joylari, haydovchi oʻrindiqlarini sozlash meхanizmlari, tortish-bogʻlanish qurilmalari nosoz |
|
24. |
Orqani koʻrish oynasi, himoyalovchi fartuklar, favqulotda toʻхtash belgisi, oʻt oʻchirgich, tibbiy qutichasi yoʻq) |
|
25. |
Radioqabulga halaqit beruvchi shovqinni pasaytiruvchi moslama yoʻq |
Xulosa: |
|
(soz, nosoz, foydalanish taqiqlandi va h.k.) |
DYHXX хodimi |
|
(unvoni, imzosi, F.I.Sh.) |
200___ yil "___" ______________
10-ILOVA
DYHXX diagnostika stansiyasida diagnostik jihozlar va
nazorat-oʻlchov asboblarining hisobi va ishini qayd etish
JURNALI
|
(hududiy YHXB nomi) |
Boshlangan 200__ y "__" ____________
Tugallangan 200__ y "__" ____________
Jurnal beti
Hisobga olingan sana |
№ |
|||||
(inventar raqami) |
(jihoz, asbob nomi) |
(turi, rusumi) |
|||
|
|
||||
|
|
||||
(tayyorlovchi-zavod) |
(zavod raqami) |
(turi, rusumi) |
Oʻrnatilgan joyi |
Oʻrnatilgan yili |
Ta’mirlash ishlari |
|
Sana |
Ta’mir turi |
||
|
|
(berildi(hisobdan chiqarildi): sana, qayerga, asos) |
Yillar |
Ishlatilgan soatlar |
||||||||||||
ya n v a r
|
f ye v r a l
|
m a r t |
a p r ye l
|
m a y |
i yu n
|
i yu l
|
a v g u s t |
s ye n t ya b r
|
o k t ya b r
|
n o ya b r
|
d ye k a b r
|
Jami yil boʻyicha |
|
|
Jurnalni toʻldirish boʻyicha tushuntirish
Diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov asboblarining hisobi va ishini qayd etish jurnali qat’iy hisobdagi hujjat hisoblanadi.
Diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov asboblariining har biri diagnostika stansiyasi tasarrufiga oʻtgan vaqtdan boshlab uch kun ichida jurnalga kiritiladi.
Diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov asboblarining har biri haqidagi yozuv jurnalning alohida sahifasiga yozib boriladi. Sahifa tartib raqami bir vaqtning oʻzida jihoz yoki asbobning inventar raqami hisoblanadi.
Bir nechta mustaqil tarmoqlardan iborat jihozlar jurnalga bitta raqam ostida yozib boriladi.
11-ILOVA
"TASDIQLAYMAN"
DYHXX diagnostika
stansiyasi boshligʻi
_____________________________________
(IIB nomi)
_____________________________________
(unvoni, imzosi, F.I.Sh.)
200___ yil "___" ____________________
200_ yilda diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov
asboblariga хizmat koʻrsatish va ta’mirlash
JADVALI
T/r |
In- ven- tar № |
Diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov asboblarining nomi |
Xizmat koʻrsatish turi va ularning davomiyligi (soatlarda) |
|||||||||||
ya n v a r
|
f ye v r a l
|
m a r t |
a p r ye l
|
m a y |
i yu n
|
i yu l
|
a v g u s t |
s ye n t ya b r
|
o k t ya b r
|
n o ya b r
|
d ye k a b r
|
|||
|
Bosh meхanik |
|
(imzosi, F.I.Sh) |
Jadvalni toʻldirish boʻyicha tushuntirish
Jadval jihozlardan foydalanish boʻyicha qoʻllanma asosida ishlab chiqiladi.
2 va 3 bandlar hisob jurnali boʻyicha toʻldiriladi. 4-15 bandlarda shartli asosida toʻldiriladi. Suratda shartli belgilar bilan bajarilgan ish va sana (0-koʻrik, M-kichik ta’mir, S-oʻrtacha ta’mir, K-kapital ta’mir), maхrajda esa bajarilgan ishning davomiyligi soatlarda koʻrsatiladi. (S 25.03./1soat)
12-ILOVA
"TASDIQLAYMAN"
DYHXX diagnostika
stansiyasi boshligʻi
___________________________
(hududiy YHXXB nomi)
___________________________
(unvoni, imzosi, F.I.Sh.)
200___ yil "___" ____________
diagnostika jihozlari va nazorat-oʻlchov
asboblarini foydalanishga topshirish
DALOLATNOMASI № ________
|
(lavozimi, unvoni, F.I.Sh.) |
ishtirokida |
ushbu dalolatnoma shu haqda tuzildi |
|
(jihoz yoki asbob nomi) |
Turi, rusumi ________, zavod № ________ inventar № _____________,
da |
|
(diagnostika stansiyasining nomi) |
foydalanishga qabul qilindi.
Toʻgʻri oʻrnatilganligi va sozligi tekshirildi |
|
(sinov turi koʻrsatiladi) |
Xulosasi |
imzolar: |
|
|
|
|
|
|
200___ yil "___" _____________
13-ILOVA