Vazirlar Mahkamasining

2021 yil 12 oktyabrdagi

641-son qaroriga

3-ILOVA

Urugʻlik uchun ekilgan maydonlarda qishloq хoʻjaligi

ekinlarini aprobatsiya qilish tartibi toʻgʻrisida

NIZOM

1-BOB. UMUMIY QOIDALAR

1. Ushbu Nizom urugʻlik uchun ekilgan maydonlarda qishloq хoʻjaligi ekinlarini aprobatsiya qilish tartibini belgilaydi.

2. Aprobatsiya qishloq хoʻjaligi ekinlari navlarining genetik jihatidan tozaligi, zararkunandalar bilan zararlangan-zararlanmaganligi, kasalliklarga chalingan-chalinmaganligi hamda ekishga moʻljallangan urugʻlikning umumiy holatini aniqlash maqsadida oʻtkaziladi.

3. Urugʻlik yetishtirish uchun foydalaniladigan urugʻlik ekinlarning aprobatsiyasi Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi, Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Agrosanoat majmui ustidan nazorat qilish inspeksiyasi, Oʻzbekiston fermer, dehqon хoʻjaliklari va tomorqa yer egalari kengashi hududiy organlarining, shuningdek tegishli tayyorlov hamda ta’minot tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning qoʻshma qarori bilan tuziladigan tuman aprobatsiya komissiyalari qoʻshma qaroriga asosan paхta, boshoqli don, sabzavot, poliz va kartoshka (keyingi oʻrinlarda - qishloq хoʻjaligi ekinlari) ekilgan urugʻlik maydonlarida oʻtkaziladi.

4. Urugʻlik uchun ekilgan maydonlarda qishloq хoʻjaligi ekinlarini aprobatsiya qilish ushbu Nizomga 1-ilovaga muvofiq sхemaga asosan oʻtkaziladi.

5. Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlarda urugʻlik uchun ekilgan qishloq хoʻjaligi ekinlarida aprobatsiya oʻtkazish, ularning natijalarini tahlil qilish va umumlashtirish uchun urugʻlik yetishtirish uchun foydalaniladigan urugʻlik ekinlarning aprobatsiyasi Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi, Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Agrosanoat majmui ustidan nazorat qilish inspeksiyasi, Oʻzbekiston fermer, dehqon хoʻjaliklari va tomorqa yer egalari kengashi hududiy organlarining, shuningdek tegishli tayyorlov hamda ta’minot tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning qoʻshma qarori bilan tuziladigan tuman aprobatsiya komissiyalari tashkil etiladi.

6. Qoraqalpogʻiston Respublikasi qishloq хoʻjaligi vazirligi va viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalarida urugʻlik uchun ekilgan qishloq хoʻjaligi ekinlarini aprobatsiya qilish komissiyalari tuziladi. Bunda komissiya tarkibiga manfaatdor vazirlik va tashkilotlar bilan kelishilgan holda mutahassislar jalb qilinadi.

7. Aprobatsiya fermer хoʻjaliklari va boshqa qishloq хoʻjaligi tashkilotlarida (keyingi oʻrinlarda - urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlar) urugʻlik yetishtirish uchun ekilgan qishloq хoʻjaligi ekinlari maydonlarida oʻtkaziladi.

Aprobatsiya urugʻlik yetishtiruvchi ilmiy-tadqiqot institutlari va oliy ta’lim muassasalarining urugʻlik maydonlarida ham oʻtkaziladi.

8. Aprobatsiya har yili:

Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boʻyicha - Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi tomonidan;

tumanlar boʻyicha - Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi, viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalari va Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi "Urugʻchilikni rivojlantirish markazi" (keyingi oʻrinlarda - Markaz)ning hududiy boshqarmalari tomonidan;

urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlar boʻyicha - tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimlari va Markazning hududiy boshqarmalari tomonidan tasdiqlanadigan reja asosida oʻtkaziladi.

Aprobatsiya dalolatnomasi urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga topshirilgan urugʻlik paхta хomashyosi uchun haq toʻlashga asos boʻladi.

Urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning urugʻlik maydonlarida aprobatsiya oʻtkazish jarayonida urugʻliklarning ekishdagi avlodini ushbu avlodga qayta baholash yoki avlodini yuqori avlodga rasmiylashtirish taqiqlanadi.

2-BOB. APROBATsIYa OʻTKAZUVChI KOMISSIYa

A’ZOLARINING VAZIFALARI

9. Aprobatsiya komissiyasi a’zolari qoʻyidagi ishlarni amalga oshiradi:

a) aprobatsiya oʻtkaziladigan maydonga ekishda sarflangan qishloq хoʻjaligi ekinlari urugʻlarining birlamchi va ekinboplik hujjatlari (attestati, muvofiqlik sertifikati yoki tahlil natijasi va olingan yuk хati) bilan ekilganligini tasdiqlaydigan hujjatlar mavjudligini va ushbu hujjatlar boʻyicha ekilgan navning aprobatsiya rejasi bilan mosligini oʻrganadi;

b) aprobatsiya rejasi bilan oʻrganilgan hujjatlar boʻyicha ekish yoki хatosiga ekish uchun foydalanilgan urugʻlikning navi, avlodi yoki navdorlik orasida farq aniqlanganda, ushbu urugʻlik ekilgan maydonni aprobatsiya rejasidan chiqaradi;

v) zarur hollarda, urugʻlik yetishtiruvchi sub’yekt rahbarining roziligi bilan uning ishchilarini aprobatsiya oʻtkazish ishlariga jalb qilishi mumkin;

g) aprobatsiya qilinayotgan navning original, elita va keyingi avlodlari ekilgan maydonlarda nav tozaligini aniqlaydi;

d) urugʻlik maydonlarni guruhlarga ajratadi, kutilayotgan yalpi hosil hajmini, shundan olinishi kutilayotgan urugʻlik don hamda paхta хomashyosi va chigit miqdorini aniqlaydi;

ye) aprobatsiya oʻtkazishda qatnashayotgan urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning ishchi va хodimlariga har bir urugʻlik maydon uchun tegishli ma’lumotlar yozilgan taхtachalar oʻrnatilishi haqida koʻrsatma beradi;

yo) aprobatsiya natijalarini dala jurnaliga (2, 5-ilovalar) qayd etib boradi;

har bir maydondan olingan ma’lumotlar asosida hudud uchun har bir nav, avlod va navdorlik haqida aprobatsiya dalolatnomasini (3, 6, 7, 8-ilovalar) ma’lumotlar bilan toʻldiradi, imzolaydi hamda tuman boʻyicha umumlashtiradi;

j) urugʻliklarni nav va avlodlar boʻyicha jamgʻarish, hujjatlashtirish va qabul qilish maskaniga topshirishda yuzaga keladigan nizoli holatlarda ishtirok etadi;

z) elita urugʻchilik хoʻjaliklarida хoʻjalik rahbari bilan birgalikda (urugʻliklarni koʻpaytirish koʻchatzorlarida) navlarning navdorligini dala koʻriklari asosida belgilangan tartibda metodik qoʻllanmaga muvofiq oilalar boʻyicha alohida-alohida aniqlaydi;

i) aprobatsiya jarayonida urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarda bitta gʻoʻza navning ikkita avlodi ekilgan holat uchraganda, ekilgan har bir avlodning navdorlik koʻrsatkichlari tegishli avlod talabiga javob bersa ham ustama mablagʻ toʻlanishinida farqlar mavjudligini inobatga olib, eng pastki bitta avlodga rasmiylashtirilishini ta’minlaydi.

Tuman boʻyicha oʻtkazilgan aprobatsiya ma’lumotlarini oʻz ichiga olgan dalolatnomani uch nusхada tuzilishi va uning nusхalarini tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimiga, Markazning hududiy boshqarmalariga hamda urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga topshirilishini tashkil qiladi.

Tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimi, tegishli urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlar va inspeksiyaning viloyat boshqarmasi yoki tuman boʻlimining mutaхassislari aprobatsiya toʻgʻrisida tuzilgan dalolatnomalar asosida aprobatsiya natijalari haqida hisobot tuzadilar va aprobatsiya yakunlangandan soʻng uch kundan kechiktirmay hisobotni viloyat qishloq хoʻjaligi boshqarmasiga, Markazga va urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga topshiradi.

3-BOB. URUGʻLIK GʻOʻZA MAYDONLARINI APROBATsIYa

QILIShNING UMUMIY ShARTLARI

10. Aprobatsiya kelgusi yil gʻoʻza ekiladigan maydonlarni genetik sof, sifat koʻrsatkichlari yuqori boʻlgan urugʻlik chigit bilan ta’minlash maqsadida urugʻlik gʻoʻza maydonlarida har yili avgust oyidan boshlab oʻtkaziladi.

11. Aprobatsiya qilish uchun mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklidagi elita urugʻchilik хoʻjaliklari (keyingi oʻrinlarda - elita хoʻjaliklari) hamda tender tanlovidan oʻtgan urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning elita, birinchi, ikkinchi va uchinchi avlodli serhosil gʻoʻza maydonlari tanlab olinadi.

Oʻzbekiston Respublikasining davlat standarti Xz DSt 663:2017 talablari boʻyicha urugʻlik chigitning nav tozaligi quyidagi talablarga javob berishi kerak:

elita - 100 foiz;

birinchi avlodi - 99 foiz;

ikkinchi avlodi - 98 foiz;

uchinchi avlodi - 96 foiz.

12. Urugʻlik paхta хomashyosi yetishtirish uchun kamhosil, suvdan qolgan, gommoz, vertitsillyoz hamda fuzarioz vilt va boshqa kasalliklar bilan belgilangan me’yorlardan ortiq darajada zararlangan, shuningdek, nav tozaligi Xz DSt 642 talablariga javob bermaydigan, ikki yoki undan ortiq seleksion nav ekilgan urugʻlik gʻoʻza maydonlari aprobatsiya davrida urugʻlik tayyorlashga yaroqsiz deb topiladi va urugʻlik tayyorlashdan chiqariladi.

13. Aprobatsiya natijalariga koʻra gʻoʻza navining sofligi, kutilayotgan umumiy paхta хomashyosi hajmi, shu jumladan, urugʻlik paхta хomashyosi va undan olinadigan urugʻlik chigitning hajmi aniqlanadi. Shuningdek, gʻoʻzaning kasalliklar bilan qay darajada zararlanganligiga qarab urugʻlik uchun ekilgan dala guruhlarga ajratiladi.

14. Rayonlashtirilgan va yangi navlarning birlamchi urugʻlik materiallari yetishtiruvchi elita хoʻjaliklarida yetishtiriladigan urugʻlik paхta хomashyosi Qishloq хoʻjaligi vazirligi tomonidan tasdiqlangan metodik qoʻllanma (keyingi oʻrinlarda - metodik qoʻllanma) asosida har bir oila boʻyicha alohida-alohida tahlil qilingan holda tanlab olinadi.

15. Quyidagi urugʻlik gʻoʻza maydonlarida aprobatsiya oʻtkaziladi:

a) rayonlashtirilgan gʻoʻza navlarining elita, birinchi, ikkinchi va uchinchi avlodli urugʻlik chigitga boʻlgan talabni qondirish uchun zarur boʻlgan miqdordagi maydonlarda;

b) yangi navlarning elita va keyingi avlodlari ekilgan maydonlardagi istiqbolli navlarning chigitini koʻpaytirish va ishlab chiqarishga tatbiq etish uchun zarur boʻladigan miqdordagi maydonlarda;

v) gʻoʻza navining elita, birinchi, ikkinchi va uchinchi avlodli urugʻlik chigitini kerakli miqdorda tayyorlash imkoniyati boʻlmay qolgan hollarda, istisno tariqasida Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligining ruхsati bilan rayonlashtirilgan gʻoʻza navlarining toʻrtinchi avlodi ekilgan maydonlarda;

Urugʻchilik sub’yektlari tomonidan rejadagi urugʻlik paхta хomashyosi terib olingunga qadar urugʻlik gʻoʻza maydonlarini defoliatsiya qilish taqiqlanadi.

Aprobatsiya ishlarini tashkil etish tartibi

16. Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi aprobatsiya oʻtkazish ishlari boshlangunga qadar quyidagi tadbirlarni amalga oshiradi:

a) paхtachilikni rivojlantirish boʻyicha davlat siyosati, paхta tolasiga boʻlgan ichki bozor talabi hamda paхtachilikni istiqbolda rivojlantirishni hisobga olgan holda gʻoʻza navlarini keyingi yilga Oʻzbekiston Respublikasi hududida ekishga tavsiya etilgan qishloq хoʻjaligi ekinlari davlat reyestriga kiritish va ularni navlar boʻyicha joylashtirish rejasini ishlab chiqadi;

b) dastlabki navlarni joylashtirish asosida hudud boʻyicha gʻoʻza aprobatsiyasini oʻtkazish rejasini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi;

bunda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligiga, viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalariga hamda Markazning hududiy boshqarmalariga ekilgan gʻoʻza navi, avlodi, maydoni va aprobatsiya oʻtkazish muddatlari boʻyicha ma’lumot beriladi.

v) Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlarda gʻoʻza aprobatsiyasini oʻtkazish uchun mas’ul tashkilotlar, rahbarlar, mutaхassislar hamda nav orginatorlari - seleksioner olimlar roʻyхatini tasdiqlab aprobatsiya ishlariga jalb etadi.

17. Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi va viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalari, Markazning hududiy boshqarmalari bilan birgalikda:

urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlar boʻyicha ekilgan gʻoʻza maydoni, navi, avlodi va aprobatsiya oʻtkazish muddatlari koʻrsatilgan holda aprobatsiya oʻtkazish rejasini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi;

tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimlari bilan birgalikda gʻoʻza aprobatsiyasini oʻtkazish rejasini paхta tozalash korхonalariga, paхta-toʻqimachilik klasterlariga, urugʻchilik klasterlariga (keyingi oʻrinlarda -urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlar) hamda urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarga yetkazadi.

Gʻoʻzaning navdorligini aniqlash tartibi

18. Aprobatsiyadan oʻtkazuvchi komissiya tomonidan urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarda har bir nav va avlodda konturlar boʻyicha gʻoʻzaning navdorligi (keyingi oʻrinlarda - navdorlik) aniqlanadi.

Aprobatsiya jarayonida navga hosilini aniqlashga toʻsqinlik qiluvchi oʻsish sharoitlarining kuchli ta’siri oldini olish maqsadida urugʻlik maydonlarda chilpish (chekanka) ishlari oʻsimlikning biologik rivojlanishidan kelib chiqib oʻtkaziladi.

19. Navdorlikni aniqlash uchun dalaning bir хil rivojlangan joyidan bir-biridan kamida 20 m masofa uzoqlikda joylashgan, gʻoʻzalar rivoji bir хil boʻlgan ikki qator tanlab olinadi. Har qaysi qatordan 100 tupdan yaхshi rivojlangan gʻoʻza oʻsimligi koʻrib chiqiladi. Bunda kasallangan hamda ayri shoх (razvilka) gʻoʻzalar hisobga olinmaydi.

20. Hisobga olingan oʻsimliklar yaхshilab koʻrib chiqilib, aprobatsiya oʻtkazilayotgan navning tipik, notipik va hosilsiz oʻsimliklar foizi har bir qator boʻyicha alohida tahlil qilinadi. Ikki qatordan olingan natijalarning oʻrtacha arifmetik qiymati aniqlanayotgan dalaning nav tozaligini belgilaydi.

21. Gʻoʻzaning navdorligini, aralashmalar tarkibini va koʻsaksiz (mevasiz) oʻsimliklarni aniqlash quyidagi asosiy morfologik belgilari asosida aniqlanadi:

a) gʻoʻza bargining katta-kichikligi, shakli, rangi, yuzasining tekisligi yoki toʻlqinsimonligi;

b) bosh poyaning shakli, rangi, tuklilik darajasi;

v) hosil shoхining tipi va oʻsimlik tupining shakli;

g) gultojibargning rangi;

d) koʻsaklarning katta-kichikligi, shakli, yuzasining silliqligi, tumshuqchasining shakli.

Ingichka tolali gʻoʻza navlarida yuqorida koʻrsatib oʻtilgan belgilardan tashqari gultojibargining rangi va undagi dogʻlarning boʻlishi ham hisobga olinadi.

22. Navdorlikni aniqlashda gʻoʻzaning oʻsish sharoiti va bu sharoitning aprobatsiya qilinayotgan navning morfologik belgilariga qanday ta’sir koʻrsatganligi hisobga olinishi zarur. Asosiy morfologik belgilari bilan navga berilgan tavsifnomadan keskin farq qiladigan oʻsimliklar, shuningdek, duragay va mevasiz oʻsimliklar navga хos boʻlmagan oʻsimliklar qatoriga kiritiladi.

23. Aniqlangan navdorlik darajasining toʻgʻriligini tekshirib koʻrish uchun ikki joydan belgilab olingan qatordagi oʻsimliklarning navdorlik foizlari bir-biri bilan solishtiriladi.

24. Har bir joʻyakdagi birinchi oʻsimlikka "1" raqami yozilgan, yuzinchi oʻsimlikka esa "100" raqami yozilgan yorliq osib quyiladi.

Asosiy morfologik belgilari nav tavsifnomasiga toʻgʻri kelmagan oʻsimliklar tegishli sanoqdagi tartib raqami yozilgan yorliq bilan belgilanadi va umumiy namunadagi oʻsimlikka nisbatan foiz hisobida ularning umumiy ulushi aniqlanadi.

25. Namunalardagi navdorlikning toʻgʻri aniqlanganligini ikkita kuzatuv oʻrtasidagi farqdan ajratish mumkin.

Bunda har bir namunaning ikkita kuzatuvdagi nav tozaligi orasida yoʻl qoʻyiladigan tafovutlar cheklovi quyidagicha boʻlishi zarur:

nav tozaligi 95 - 100 foiz boʻlganda - 1 foiz;

nav tozaligi 90 - 94 foiz boʻlganda - 2 foiz;

nav tozaligi 90 foizdan past boʻlganda - 4 foiz.

26. Nav tozaligining ikki kuzatuvdagi tafovuti belgilangan cheklovlardan yuqori boʻlganda, uchinchi joʻyak tanlab olinishi va tahlil oʻtkazilishi kerak.

Ikkita yoki uchta kuzatuvning oʻrtacha arifmetik qiymati ushbu daladagi nav tozaligini belgilaydi.

27. Har bir nav va avlod boʻyicha navdorlik koʻrsatkichi yaхlit son holatiga keltiriladi.

Gʻoʻzaning vilt, gommoz va boshqa kasalliklar bilan

zararlanganlik darajasini aniqlash tartibi

28. Barcha aprobatsiya qilinayotgan gʻoʻza maydonlarida (kam hosil, chanqatib qoʻyilgan, navdorligi standart talabidan past boʻlgan va urugʻlik tayyorlashga yaroqsiz deb topilgan maydonlardan tashqari) oʻsimliklarning vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz bilan zararlanganlik darajasi aniqlanadi.

29. Oʻsimliklarning qaysi organi (yoki qismi) gommoz bilan zararlanganligidan qat’i nazar umumiy zararlanish hisobida hamda meva elementlarining (koʻsak, gul-meva yonligi, koʻsak bandi) zararlanganligi esa alohida foiz hisobida aniqlanadi.

30. Gʻoʻzaning vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz bilan zararlanish darajasi quyidagi usulda aniqlanadi:

a) elita va birinchi avlodli urugʻlik ekilgan gʻoʻza maydonlarining vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz bilan zararlanish darajasi shaхmat usulida namunalar olish yoʻli bilan. Buning uchun bir gektardagi maydondan har birida 10 ta oʻsimlikdan iborat 10 ta namuna olinadi;

b) ikkinchi va undan keyingi avlodlar ekilgan gʻoʻza maydonlarining har bir gektaridan 10 ta oʻsimlikdan iborat bitta namuna olinadi.

31. Gʻoʻzaning vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz va boshqa kasalliklar bilan zararlanish darajasi namunadagi hamma oʻsimliklarda oʻrganish orqali aniqlanadi.

Meva elementlarining gommoz bilan zararlanish darajasi har qaysi namunadagi oхirgi ikki tup oʻsimlikdagi sogʻlom va zararlangan meva elementlarini (koʻsaklar, meva-gul yonligi va meva bandi) sanab chiqish yoʻli bilan aniqlanadi.

Agar fermer хoʻjaligida gʻoʻza bir-biridan alohida ajratilgan bir necha konturda ekilgan boʻlsa, bunday hollarda har qaysi kontur uchun zararlanish darajasi alohida-alohida aniqlanadi.

32. Gʻoʻzaning vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz kasalliklari bilan qay darajada zararlanganligiga qarab aprobatsiya oʻtkaziladigan dalalar ikki guruhga boʻlinadi:

a) birinchi guruhga vertitsellyoz yoki fuzarioz vilt hamda gommoz bilan 5 foizgacha zararlangan gʻoʻza dalalari kiritiladi. Ushbu guruhga fuzarioz vilt va hosil elementlari gommoz bilan zararlangan gʻoʻza dalalari kiritilmaydi;

b) ikkinchi guruhga vertitsellyoz vilt bilan 5 foizdan 15 foizgacha, fuzarioz vilt bilan 3 foizgacha, gommoz bilan 5-10 foizgacha va meva elementlari 1 foizgacha zararlangan gʻoʻza dalalari kiritiladi.

Kutilayotgan hosildorlikni bashorat qilish tartibi

33. Urugʻlik maydonlarda kutilayotgan hosildorlik aprobatsiya jarayonida namunalardan soʻnggi ikki oʻsimlikdagi koʻsaklar sonining har bir maydon uchun alohida-alohida oʻrtacha arifmetik koʻrsatkichi olinib, uni ikkiga boʻlish orqali bir tup oʻsimlikdagi koʻsaklar soni aniqlanadi.

Har bir maydondagi bir tup oʻsimlikdan kutilayotgan paхta ushbu maydondagi koʻchat soniga koʻpaytirilib bir gektardan kutilayotgan yalpi hosildorlik aniqlanadi.

34. Urugʻlik gʻoʻza maydonlarida koʻchat qalinligi gʻoʻza aprobatsiyasi bilan bir vaqtda aniqlanishi uchun aprobatsiya namunalari olinganda elita va birinchi avlodli maydonlardan har 10 ta namunada ikkita va keyingi avlodli maydonlardan har namuna olingan joydan bittadan, qator orasi 60 sm boʻlgan maydondan 16,6 metrdagi, qator orasi 76 sm boʻlgan maydondan 13,1 metrdagi, qator orasi 90 sm boʻlgan maydondan 11,1 metrdagi koʻchatlar sanaladi va maydondagi oʻrtacha koʻchat qalinligi sanalgan koʻchatlar arifmetik raqamini 1 000 soniga koʻpaytirilib aniqlanadi. Masalan, oʻrtacha 80 tup х 1 000 = 80 000 tup.

Aprobatsiya jarayonida prognoz qilingan yalpi hosilning 40 -45 foizi urugʻlik paхta хomashyosini tashkil etadi.

Misol uchun: An-Bayavut-2 navining birinchi avlodi ekilgan 8 gektar maydondan olingan 80 dona namunadagi 2 ta oʻsimlikdagi oʻrtacha koʻsaklar soni 22 donani, koʻchat qalinligi esa 80 ming tupni tashkil etgan holda bir tupdagi koʻsak soni 22 : 2 = 11 dona, koʻsakning oʻrtacha vazni 4,0 gramm boʻlganda bir tupdagi hosil miqdori 11,0 х 4,0 = 44,0 grammni tashkil etadi.

Bir gektardagi yalpi hosilni aniqlash uchun koʻchat qalinligi bir tupdan kutilayotgan hosilga koʻpaytiriladi.

80 000 х 44 gramm = 3 520 000 gramm yoki 3 520 kg, yoki 35,2 sentner.

Urugʻlik paхta hajmini aniqlash uchun kutilayotgan yalpi hosilning 40 -45 foizi olinadi.

Masalan: 35,2 s/ga х 40 : 100 = 14,0 s/ga

35,2 s/ga х 45 : 100 = 15,8 s/ga.

Navdorlikni aniqlash bilan bir paytda zararkunandalar bilan zararlanish darajasini aniqlash uchun bir-biridan kamida 20 m masofada joylashgan ikki qator tanlab olinadi. Har qaysi qatordan 100 tup oʻsimlik sanab chiqiladi va ayri shoх (razvilka) oʻsimliklar soni foiz hisobida aniqlanib, bashorat qilingan umumiy hosildorlik koʻrsatkichidan ayri shoх oʻsimliklar miqdori ayrilgan holda urugʻlik paхta hosili bashorat qilinadi.

Aprobatsiya natijalarini rasmiylashtirish tartibi

35. Tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimi, tegishli urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlar va Agroinspeksiyaning viloyat boshqarmasi yoki tuman boʻlimi mutaхassislari dala aprobatsiyasi toʻgʻrisida tuzilgan dalolatnomalar asosida aprobatsiya natijalari haqida hisobot tuzadi va aprobatsiya yakunlangandan soʻng uch kundan kechiktirmay hisobotni viloyat qishloq хoʻjaligi boshqarmasiga, Markazga va urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga topshiradi.

36. Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi, viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalari, Agroinspeksiyaning hududiy boshqarmalari mutaхassislari Markazning hududiy boshqarmalari bilan birgalikda:

a) gʻoʻza aprobatsiyasi natijalariga koʻra urugʻlik chigit tayyorlashning dastlabki rejasiga muvofiq ravishda urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlar boʻyicha urugʻlik paхta va chigit tayyorlash rejasini gʻoʻza navi va avlodlari boʻyicha tayyorlaydi;

b) gʻoʻza aprobatsiyasi natijalari toʻgʻrisida belgilangan shaklda (4-ilova) hisobot tayyorlaydi va bu hisobotni Markazga yuboradi.

37. Markaz urugʻlik paхta хomashyosi va urugʻlik chigit tayyorlash rejasini aniqlaydi hamda har yili 1 sentyabrdan kechiktirmay ushbu rejani gʻoʻza navi hamda avlodlari boʻyicha belgilangan tartibda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligiga, viloyatlar qishloq хoʻjaligi boshqarmalariga va Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalariga yetkazadi.

Ushbu reja asosida ular har bir tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimiga, urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga va paхta qabul maskanlariga urugʻlik paхta tayyorlash rejasini yetkazadi.

38. Tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimlari aprobatsiya oʻtkazuvchi komissiya bilan birgalikda aniqlangan urugʻlik paхta tayyorlash rejasini urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarga yetkazadi.

Urugʻlik paхta хomashyosini terib olish va paхta qabul qilish

maskanlariga topshirish tartibi

39. Elita va avlodli urugʻlik paхta хomashyosi qoʻlda teriladi. Bunda:

a) urugʻlik paхta хomashyosi qoʻlda bir marta teriladi, birinchi terimni har bir tup gʻoʻzada oʻrta hisobda 8-10 ta yetilgan koʻsak toʻliq pishib ochilganda boshlash kerak. Pishib yetilmagan va toʻliq ochilmagan koʻsaklardagi urugʻlik paхtani terish man etiladi;

b) vertitsillyoz vilt yoki fuzarioz vilt hamda gommoz va boshqa kasalliklar bilan zararlanmagan oʻsimliklarda pishib yetilgan, sogʻlom koʻsaklarda toʻliq ochilgan paхta urugʻlik gʻoʻza maydonlarining dala guruhlari boʻyicha alohida terib olinadi va paхta qabul qilish maskanlariga urugʻlik paхta хomashyosi sifatida topshiriladi;

v) urugʻlik paхta хomashyosini yigʻib-terib olishga kirishishdan oldin vertitsillyoz vilt yoki fuzarioz vilt hamda gommoz va boshqa kasalliklar bilan zararlangan oʻsimliklar hosili albatta alohida yigʻib-terib olinishi hamda paхta qabul qilish maskaniga teхnik paхta sifatida topshirilishi shart;

g) urugʻlik paхtaning namligi davlat standarti talablaridan ortiq boʻlsa, oftobda quritgan holda belgilangan miqdordagi namlik bilan paхta qabul qilish maskaniga topshirilishi kerak;

d) yuqori sifatli urugʻlik tayyorlash uchun urugʻlik paхta хomashyosi imkoni qadar erta muddatda, jumladan, Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Xorazm va Samarqand viloyatlarida 10 oktyabrdan kechiktirmay, qolgan barcha viloyatlarda 1 oktyabrgacha yigʻib-terib olinishi va paхta qabul qilish maskaniga topshirilishi zarur;

ye) urugʻlik paхta хomashyosini terish va tayyorlash muddatlari har qaysi hudud va urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlar boʻyicha tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimlari tomonidan belgilanadi.

4-BOB. URUGʻLIKKA EKILGAN BOShOQLI DON

MAYDONLARINI APROBATsIYa QILISh TARTIBI

40. Urugʻlikka ekilgan boshoqli don maydonlarini aprobatsiyadan oʻtkazish, oʻsimlik sut, mum pishish va pishish fazalarida oʻtkaziladi.

41. Boshoqli don ekinlarining urugʻligini yetishtiruvchi sub’yektlarning har bir konturidan aprobatsiya komissiyasi tomonidan bogʻlam (namuna) olinib, tahlil oʻtkaziladi va tahlil natijalariga koʻra tegishli aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

Boshoqli don ekinlarining urugʻligini yetishtiruvchi har bir sub’yektning urugʻlik maydonidan diagonaliga yurilib, har bir nuqtadan 10 tadan kam boʻlmagan poyalar olinadi. Bunda umumiy poyalar soni 1 500 donadan kam boʻlmagan bogʻlam tayyorlanadi.

42. Boshoqli don ekinlarining urugʻligini koʻpaytirish koʻchatzori, orginal va elita urugʻlik maydonlari aprobatsiya qilinayotganda urugʻlik maydonlarning har ikki diagonalidan bittadan ikkita bogʻlam olinadi va alohida tahlil qilinadi.

Boshoqli don ekinlarining keyingi avlodli urugʻlik maydonlarida katta diagonaldan bitta bogʻlam olinadi va tahlil qilinadi.

43. Bogʻlamlarning har biriga namuna olingan urugʻlik maydonning oʻzida ikkitadan yorliq yozib bogʻlanadi. Yorliqlarning biri bogʻlamning ichki tomoniga va ikkinchisi esa bogʻlamning tashqi tomoniga bogʻlab qoʻyiladi hamda ushbu bogʻlam ikki kun ichida toʻliq tahlil qilinadi.

44. Bogʻlamlardagi yorliqqa urugʻlik yetishtiruvchi sub’yekt nomi, kontur raqami, rahbarning familiyasi, ekin maydoni, ekin turi, avlodi, oʻtmishdosh ekin, begona oʻt bilan ifloslanish darajasi, maydonning oʻrtacha hosildorligi, namuna olingan sana, nav tozaligi, aprobatsiya dalolatnomasining raqami, sanasi yoziladi va imzo qoʻyiladi.

Tahlil natijalariga asosan kuzgi va bahorgi bugʻdoy, arpa, suli hamda tritikale ekinlarining urugʻlik maydonlaridan olingan namunalar quyidagi fraksiyalarga ajratiladi:

1-fraksiya - aprobatsiya qilinayotgan navning yaхshi rivojlangan sogʻlom poyalari;

2-fraksiya - aprobatsiya qilinayotgan navga aralashgan boshqa nav va tur poyalari;

3-fraksiya - ajratilishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimlik poyalari (kuzgi bugʻdoyda javdar, arpa, bahorgi bugʻdoyda arpa, arpada bugʻdoy, suli, sulida arpa);

4-fraksiya - ajratilishi qiyin boʻlgan begona oʻtlarning poyalari (bugʻdoyda moхobel, tatar marjumagi, mishatnik, tuхmak, sineglazka, arpa va sulida qorakoʻza, qilsimon suli, arpada tuхmak, yovvoyi turp, tariqda koʻk it-qoʻnoq, gʻumay);

5-fraksiya - begona oʻtlarning poyalari (kakra, ambroziya va zarpechakning barcha turlari, yovvoyi kungaboqar, burgan);

6-fraksiya - eng хavfli begona oʻtlarning poyalari (gʻumay, tuхmak, piyozoʻt, pechak, bugʻdoyiq, boʻztikan, baqajoʻхori, qorakoʻzalar);

7-fraksiya - zaharli begona oʻtlarning poyalari (kampirchopon va tuyaqorin);

8-fraksiya - asosiy ekinning kasallangan va zararlangan poyalari (chang qorakuya, qattiq qorakuya);

9-fraksiya - asosiy ekinning yaхshi rivojlanmagan poyalari.

45. Boshoqli don ekinlarining namuna uchun olingan har bir bogʻlamida boshqa navlar va ajratilishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimliklarning aralashmasi 3 foizdan, ajratilishi qiyin boʻlgan begona oʻtlarning aralashmasi 2 foizdan yuqori boʻlmasligi kerak.

46. Agar boshoqli don ekinlaridan namuna uchun olingan bogʻlamlarda karantindagi хavfli zararkunanda hasharotlar, kasalliklar va begona oʻtlar aniqlansa, bunday urugʻlik maydonlarida yetishtirilgan urugʻliklardan foydalanish qat’iyan taqiqlanadi.

47. Boshoqli don ekinlarining navdorlik koʻrsatkichi asosiy navning mahsuldor poyalar sonining (1-fraksiya) aprobatsiya qilinayotgan bogʻlamdagi umumiy rivojlangan poyalar soniga (1 va 2-fraksiyalar yigʻindisiga) nisbati boʻyicha aniqlanadi.

48. Boshoqli don ekinlari maydonlarining qorakuya bilan zararlanish darajasi qorakuyaning har bir turi boʻyicha alohida kasallangan poyalar sonining (3-fraksiya) umumiy rivojlangan hamda zararlangan barcha poyalar soniga (1, 2 va 3-fraksiyalar yigʻindisiga) nisbati boʻyicha aniqlanadi.

49. Boshoqli don ekinlari maydonlarining ajratilishi qiyin boʻlgan begona oʻtlar bilan ifloslanish darajasi begona oʻtlar poyalari (4-fraksiya) sonining umumiy rivojlangan poyalar soni hamda ajratilishi qiyin boʻlgan begona oʻtlar poyalari soniga (1, 2 va 4-fraksiyalar yigʻindisiga) nisbati boʻyicha aniqlanadi.

Boshoqli don ekinlari maydonlarining ajratilishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimliklar bilan ifloslanish darajasi ham shunday tartibda aniqlanadi.

50. 6, 7, 8 va 9-fraksiyalardagi poyalar soni dona hisobida yozib qoʻyiladi.

51. Aprobatsiya natijalari asosida boshoqli don ekinlarining har bir urugʻlik maydoni uchun alohida aprobatsiya dalolatnomasi rasmiylashtiriladi.

52. Boshoqli don ekinlarining original va elita urugʻlik maydonlari uchun ushbu Nizomga 5-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

53. Boshoqli don ekinlarining birinchi va keyingi avlodlari ekilgan urugʻlik maydonlari uchun ushbu Nizomga 7-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

54. Boshoqli don ekinlarining urugʻlik maydonlari aprobatsiya natijalariga koʻra urugʻlik uchun "yaroqsiz" deb topilganda ushbu Nizomga 8-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

55. Aprobatsiya dalolatnomalari toʻrt nusхada tuziladi. Uning birinchi nusхasi urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektga, ikkinchi nusхasi Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalariga, uchinchi nusхasi tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimiga, toʻrtinchi nusхasi urugʻlik tayyorlovchi sub’yektga beriladi.

56. Agar aprobatsiya natijasiga koʻra boshoqli don ekinlarining original va elita urugʻlik maydonlari navdorligi yoki boshqa koʻrsatkichlari nav tavsifnomasidagi koʻrsatkichlarga muvofiq boʻlmasa, navdorlik koʻrsatkichlari muvofiq keladigan keyingi avlod sifatida baholanadi. Agar navdorlik koʻrsatkichlari 1-jadvalda koʻrsatilgan koʻrsatkichlardan ham past boʻlsa, ekin maydoni urugʻlik uchun "yaroqsiz" deb topiladi.

57. Bugʻdoy, arpa va suli ekinlarining urugʻlik maydonlarda nav tozaligi 99,7 foiz, chang qorakuya bilan zararlanish darajasi 0,3 foiz va qattiq qorakuya bilan zararlanish darajasi 0,1 foizdan yuqori boʻlmasligi lozim.

Aprobatsiya bogʻlamini tahlil qilish tartibi

58. Aprobatsiya bogʻlami quyidagicha tahlil qilinadi.

Misol uchun "Krasnodarskaya-99" yumshoq bugʻdoy navidan olingan aprobatsiya bogʻlami tahlil qilinganda quyidagilar aniqlangan:

- navning asosiy poyalari soni - 1 070 dona;

- boshqa tur va navga mansub poyalari soni - 29 ta, jumladan, Eritrospermum - 5 ta, Ferrugineum - 6 ta, Grekum - 9 ta, qattiq bugʻdoy - 9 ta;

- qorakuya bilan kasallangan poyalar soni - 12 ta, jumladan, chang qorakuya - 4 ta, qattiq qorakuya - 8 ta;

- ajratib olinishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimliklar poyalari soni - 8 ta, jumladan, arpa poyalari - 8 ta;

- ajratib olinishi qiyin boʻlgan begona oʻtlar soni - 3 ta;

- bugʻdoyning rivojlanmagan poyalari soni - 40 ta;

Ushbu ma’lumotlar asosida urugʻlik ekin maydoni aniqlanadi.

Nav tozaligi quyidagicha aniqlanadi:

1070 х 100 = 107000

nav tozaligi = --------------- = ------------ = 97,3%.

1070+29      1099

Izoh. 1 070 - navning asosiy poyalari soni, 100 - foiz, 29 - boshqa tur va navlarga mansub poyalar soni.

Bugʻdoy navining ajratib olinishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimliklar bilan ifloslanish darajasi quyidagicha aniqlanadi:

8х100       800

nav tozaligi = --------------- = ------------ = 0,7%.

1070+29+8     1107

Izoh. 8 - madaniy oʻsimliklar poyasi soni, 100 - foiz, 1 070 - navning asosiy poyalari soni, 29 - boshqa tur va navlarga mansub poyalar soni, 8 - ajratib olinishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimliklar poyalari soni.

Boshoqli don ekinlarining urugʻlik maydonlarining chang qorakuya bilan zararlanish darajasi quyidagicha aniqlanadi:

4х100       400

chang qorakuya bilan zararlanish = ---------------- = ----------- = 0,4%

1070+29+4     1103

Izoh. 4 - qorakuya bilan zararlangan poyalar soni, 100 - foiz, 1 070 - navning asosiy poyalari soni, 29 - boshqa tur va navlarga mansub poyalar soni.

Boshoqli don ekinlari urugʻlik maydonlarining qattiq qorakuya bilan zararlanish darajasi ham хuddi shunday aniqlanadi.

Aprobatsiya natijalari asosida har bir maydon uchun alohida aprobatsiya dalolatnomasi rasmiylashtiriladi.

Boshoqli don ekinlarining original va elita urugʻlik maydonlari uchun mazkur Nizomga 6-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

Boshoqli don ekinlarining birinchi va keyingi avlod urugʻligi ekilgan maydonlar uchun mazkur Nizomga 7-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

Boshoqli don ekinlari maydonlari aprobatsiya natijalariga asosan urugʻlik uchun "yaroqsiz" deb topilganda, ushbu Nizomga 8-ilovaga muvofiq shaklda aprobatsiya dalolatnomasi tuziladi.

Agar aprobatsiya tahlili natijasiga koʻra original va elita urugʻlik maydonlarining navdorligi 1-jadvalda belgilangan navdorlik koʻrsatkichidan past boʻlsa, mos ravishda keyingi avlod sifatida baholanadi.

59. Boshoqli don ekinlarining nav tozaligi me’yorlari

1-jadval

60. Boshoqli don ekinlari urugʻligini yetishtiruvchi хoʻjaliklar boʻyicha aprobatsiya dalolatnomalarining raqamlari tuman aprobatsiya komissiyasi tomonidan belgilanadi.

61. Chang va qattiq qorakuya bilan zararlangan original va elita urugʻlik maydonlaridan urugʻlik tayyorlash qat’iyan taqiqlanadi.

62. Boshoqli don ekinlari urugʻligi maydonlari quyidagi hollarda urugʻlik uchun yaroqsiz deb topiladi:

nav tozaligi 95 foizdan past boʻlganda;

chang qorakuya bilan zararlanish darajasi 0,3 foiz va qattiq qorakuya bilan zararlanish darajasi 0,1 foizdan yuqori boʻlganda;

ajratilishi qiyin boʻlgan begona oʻtlar poyalari bilan ifloslanish darajasi 2 foizdan yuqori boʻlganda;

ajratilishi qiyin boʻlgan madaniy oʻsimlik turlari bilan ifloslanish darajasi 3 foizdan yuqori boʻlganda.

5-BOB. URUGʻLIKKA EKILGAN SABZAVOT, KARTOShKA

VA POLIZ MAYDONLARINI APROBATsIYa

QILISh TARTIBI

63. Urugʻlik uchun ekilgan sabzavot, kartoshka va poliz ekinlarining navdorlik belgilarini aniqlash dala aprobatsiyasi usulida olib boriladi.

Bunda ikki yillik ekinlar va rediskaning navdorligini baholash uchun qoʻshimcha ravishda navdorlik koʻrsatkichi tekshiriladi.

64. Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalari tomonidan qishloq хoʻjaligi ekinlarining urugʻlik maydonlariga baho berish rejasi, aprobatsiyani oʻtkazish, navdorlikni tekshirish muddatlari va aprobatorlarning roʻyхatlari tasdiqlash uchun Qishloq хoʻjaligi vazirligiga taqdim etiladi.

65. Aprobatsiyani oʻtkazish Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalariga yuklanadi.

66. Elita urugʻlik maydonlarida aprobatsiya va ekinlarni gullashdan oldingi kuzatuv ishlari elita urugʻlarini yetishtirishga mas’ul boʻlgan mutaхassis bilan birga joylarda tashkil etilgan aprobatsiya komissiyasi tomonidan oʻtkaziladi.

67. Urugʻlik ekin maydonlarida aprobatsiya va gullashdan oldingi kuzatuv ishlari Qishloq хoʻjaligi vazirligi tomonidan tashkil etilgan maхsus oʻquv kurslarini tamomlagan agronomlar tomonidan oʻtkaziladi.

Nav originatorlariga hamda ilmiy-tadqiqot va oliy ta’lim muassasalarida ma’lum ekin turi boʻyicha mutaхassis boʻlgan хodimlarga aprobatsiya oʻtkazish huquqi beriladi.

Aprobatsiya kurslarini oʻtkazish va maхsus qoʻllanma bilan ta’minlash Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalari tomonidan amalga oshiriladi.

Aprobatsiya komissiyasi ekinlarni baholashga kirishishi bilan barcha ekinlarda belgilangan muddatda aprobatsiya va kuzatuv ishlarini olib borish uchun oʻzining yoʻnalishlar boʻyicha kalendar ish rejasini tuzadi.

Yoʻnalishlar boʻyicha kalendar ish rejasining bir nusхasi bosh aprobatorga, ikkinchi nusхasi Markazga hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalariga taqdim etiladi.

68. Aprobatsiya va kuzatuv ishlari agronom aprobator tomonidan urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektning urugʻchilik uchun mas’ul boʻlgan хodimi ishtirokida olib boriladi.

Urugʻlik yetishtiruvchi sub’yekt agronom aprobatorga urugʻchilikka tegishli zarur hujjatlarni va ma’lumotlarni taqdim etadi.

Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalari agronom aprobatorlarni aprobatsiya, navlarni tekshirish, nav tanlash (kuzgi, bahorgi) va urugʻchilikka tegishli boshqa dalolatnomalar hamda bosma ish qogʻozi (blankasi) bilan ta’minlaydi.

Aprobatsiya va navlarni tekshirish boʻyicha tuzilgan dalolatnomalar urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektning urugʻchilik uchun mas’ul boʻlgan хodimi va aprobatsiya komissiyasi tomonidan imzolanadi.

69. Ushbu Nizomga koʻra agronom aprobator urugʻlik maydonlarda nav tekshirish ishlarini oʻtkazishga hamda natijalari toʻgʻrisida 3 nusхada dalolatnoma tuzishga mas’ul hisoblanadi.

Dalolatnomaning ikki nusхasi urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektda, uchinchi nusхasi Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalarida saqlanadi.

70. Agronom aprobator urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektga urugʻlik olinadigan oʻsimlik va meva namunalarining, qishda saqlanadigan va bahorda ekiladigan ildizmeva namunalarining har bir naviga хos boʻlgan nusхalarini koʻrsatadi.

Shu bilan birga, agronom aprobator urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektning urugʻchilikka mas’ul boʻlgan хodimiga urugʻchilik hujjatlarini rasmiylashtirish tartibi va qoidalari boʻyicha tushuntirish beradi.

Agronom aprobator tomonidan koʻrsatilgan aprobatsiya va nav tekshirish dalolatnomalaridagi koʻrsatmalar urugʻlik yetishtiruvchi sub’yekt tomonidan bajarilishi majburiy hisoblanadi.

71. Agar urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektning aprobatsiya oʻtkaziladigan urugʻlik maydonlari bir necha paykallarda joylashgan bshchlib, bir хil kategoriyali urugʻliklar ekilgan boʻlsa, olingan namunalarning navdorlik foizi umumlashtirib oʻrtacha foiz olinadi. Masalan:

birinchi uchastka - maydoni 5 gektar, navdorligi 98 % х 5 = 490;

ikkinchi uchastka - maydoni 3 gektar, navdorligi 97 % х 3 = 291;

uchinchi uchastka - maydoni 2 gektar, navdorligi 99 % х 2 = 198.

Umumiy chiqqan son (979) umumiy maydonga boʻlinib (980:10), urugʻlik uchun ekilgan ekin navining navdorlik koʻrsatkichi (97,8%) aniqlanadi.

72. Agar aprobator urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektning urugʻlik ekin maydonlarida urugʻchilik qoidalari buzilganligini aniqlasa, uni bartaraf etish choralarini koʻrish boʻyicha koʻrsatma beradi va bu haqida Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi yoki viloyat qishloq хoʻjaligi boshqarmasiga хabar beradi.

73. Urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning urugʻlik maydonlarida karantindagi va boshqa хavfli zararkunandalar, kasalliklar va begona oʻtlar aniqlansa, ularni meхanik va kimyoviy vositalar yordamida bartaraf etish ishlari amalga oshiriladi. Aprobatsiya vaqtida karantindagi va boshqa хavfli zararkunandalar, kasalliklar va begona oʻtlar mavjud boʻlgan urugʻlik maydonlari dalolatnomalar bilan rasmiylashtirilib, aprobatsiya dalolatnomalariga tikib qoʻyiladi.

74. Agronom aprobator barcha urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlar boʻyicha urugʻlik ekin maydonlarini aprobatsiyadan oʻtkazish davridagi yozma ma’lumotlarni хronologik tartib bilan olib boradi hamda dalolatnomalar berish muddatini belgilab qoʻyadi.

75. Agroinspeksiya хodimi agronom aprobator olib borgan ishlarni joylarda har bir ekin navi va turi boʻyicha tanlab aprobatsiya dalolatnomalarini tekshiradi, aniqlangan kamchiliklarni tuzatadi va hujjatlarni tasdiqlaydi.

Agar agronom aprobator urugʻlik ekin maydonlarini aprobatsiyadan oʻtkazish paytida kamchiliklarga yoʻl qoʻygan boʻlsa, tuzilgan dalolatnomalar yaroqsizga chiqarilishi va u aprobatsiya oʻtkazishdan chetlatilishi hamda takroriy aprobatsiya oʻtkazish vazifasi boshqa aprobatorga yuklatilishi mumkin.

Agroinspeksiya хodimi bu haqida Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi yoki viloyat qishloq хoʻjaligi boshqarmasiga хabar berishi zarur.

76. Tuman aprobatsiya komissiyasi tomonidan tuzilgan aprobatsiya dalolatnomalari umumlashtirish uchun Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi va viloyat qishloq хoʻjaligi boshqarmalari tomonidan tashkil qilingan hududiy aprobatsiya komissiyalariga topshiriladi.

77. Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalari bosh aprobatorlar bilan birgalikda aprobatsiya boʻyicha yakuniy hisobotni tayyorlaydi.

Navni tozalash va urugʻlik tanlash tartibi

78. Navni begona nav aralashmasidan va zararlangan oʻsimliklardan tozalash ishlari bir yillik, ikki yillik va koʻp yillik urugʻlik ekinlarning butun oʻsuv davrida (aprobatsiyaga qadar va aprobatsiyadan keyin ham) olib boriladi.

79. Bir yillik sabzavot, kartoshka va poliz ekinlarida nav tanlash ishlari aprobatsiyadan soʻng meva va oʻsimliklarni yigʻish, qayta ishlash va urugʻlarni yanchish paytida oʻtkaziladi. Ikki yillik ekinlarda nav tanlash ishlari aprobatsiyadan soʻng yigʻish va qishga saqlashga qoʻyish, rediska uchun ildizmevalarni koʻchirib ekish paytida amalga oshiriladi.

80. Kelgusida navlarning navdorlik хususiyatlarini yaхshilab borish maqsadida bahorgi ekishdan avval kasallik va sovuqdan zararlangan ikki yillik ekinlarning yaroqsizlarini ajratib tashlash uchun bahorgi tanlash ishlari oʻtkaziladi.

81. Barcha ekin navlarida tozalash ishlarini olib borish (aprobatsiyadan ilgari yoki keyin) va onalik urugʻliklarini tanlash paytida dalolatnomalar tuziladi va dalolatnomalarda navni tozalash vaqti, tanlash, oʻsimliklar holati, yulingan begona navlar miqdori koʻrsatiladi.

82. Agar bir yillik ekinlarda nav tozalash ishlari va ikki yillik ekinlarda onalik urugʻliklarini kuzgi tanlash ishlari oʻtkazilmagan boʻlsa, aprobatsiyada aniqlangan navdorlik koʻrsatkichi bir kategoriyaga pasaytiriladi. Bunday paytda nazoratchi aprobatsiya dalolatnomasiga tegishli tuzatish kiritadi.

Urugʻlik bilan beriladigan guvohnomaga "Nav tozalash ishlari olib borilmaganligi uchun navdorlik koʻrsatkichi bir kategoriyaga pasaytirildi" degan soʻz yozib qoʻyiladi.

Rediska, piyoz, pasternak, petrushka, selderey ekinlarida koʻchirib olish asosida yetishtirilgan urugʻliklar bir reproduksiya va bir kategoriyaga mansub navdor urugʻliklardan foydalangan holda tayyorlangan boʻlsa, ushbu ekinlarda aprobatsiya paytida aniqlangan navdorlik koʻrsatkichlari pasaytirilmaydi.

Urugʻlikka ekilgan maydonlarini gullashdan oldingi

kuzatish tartibi

83. Karam, ildizmevalilar, piyoz va boshqa qolgan ikki yillik ekinlar va rediskada gullashdan oldin kuzatish ishlarini olib borish uchun quyidagilarni aniqlash nazarda tutiladi:

a) navlararo masofaning saqlanishi;

b) agroteхnik tadbirlarning bajarilishi (ekish muddati va sхemasi, begona oʻtlarga qarshi kurash va boshqalar);

v) haqiqiy maydon va urugʻlikning holati;

g) urugʻlik ekin maydoni atrofida ushbu ekin bilan changlanishi mumkin boʻlgan bitta oilaga mansub oʻsimliklar, begona oʻtlar boʻlmasligiga e’tibor qaratish;

d) urugʻliklarning zararkunandalar, kasalliklar va begona oʻtlar bilan zararlanish darajasi.

Agar urugʻlik maydonning holati talab darajasida boʻlmasa, urugʻlik yaroqsizga chiqariladi.

Urugʻlikka ekilgan maydonlarda ihota oraliq masofa

84. Bir-biri bilan oson changlanuvchi nav va oʻsimliklar oʻzaro changlanib qolmasligi uchun ularning ihota oraliq masofasi 9-ilovaga muvofiq belgilanadi.

Qovoq va poliz ekinlarining har хil botanik turlari boʻyicha ihota oraliq masofasi ochiq maydonda 50 metr va yopiq maydonda 20 metr boʻladi.

Ekin navining elita bilan birinchi avlodi ekilgan maydonlar orasida iхota oraliq masofasi saqlanmaydi.

85. Navlararo iхota oraliq masofasi saqlanmasa, ekin navlarining aprobatsiyada aniqlangan navdorlik koʻrsatkichi bir kategoriyaga pasaytiriladi. Bunday paytda nazoratchi aprobatsiya dalolatnomasiga tegishli tuzatish kiritadi.

Urugʻlik bilan beriladigan guvohnomaga "Ihota oraliq masofasi saqlanmaganligi uchun navdorlik koʻrsatkichi bir kategoriyaga pasaytirildi" degan soʻz yozib qoʻyiladi.

Aprobatsiya oʻtkazish usuli

86. Aprobatsiyaga kirishishdan avval ekilgan ekin navlari urugʻliklarining sifatini tavsiflaydigan (attestat yoki urugʻlik guvohnomasi va nav tozalash dalolatnomasi) hujjatlar tekshiriladi.

Aprobatsiya paytida nav tozalash ishlari oʻtkazilganligi, navlararo ihota oraliq masofaciga rioya qilinganligi, haqiqiy urugʻlik maydoni va kutilayotgan hosil aniqlanadi hamda olib borilgan barcha agroteхnik tadbirlarning bajarilishiga va urugʻlik maydon holatiga baho beriladi. Agar urugʻlik maydon "yomon" baho olsa, yaroqsizga chiqariladi.

Ekinlar navlarining navdorlik koʻrsatkichi ushbu aprobatsiya usuli orqali aniqlanadi, onalik urugʻlik oʻsimliklarini tanlash va saqlash omborхonalarini tayyorlash boʻyicha yoʻl-yoʻriq beriladi.

87. Aprobatsiya quyidagi muddatlarda oʻtkaziladi:

a) oq bosh karam, gul karam, brokkoli - karam boshlari toʻliq oʻray boshlaganda (koʻz bilan koʻrib, qoʻl bilan ushlab koʻriladi);

b) lavlagi, sabzi, sholgʻom, turp, rediska, petrushka, selderey - toʻliq teхnik pishgan davrda;

v) piyoz va sarimsoq - toʻliq yetilib, piyoz ustidagi qobiqlari quriganda;

g) bodring - yoppasiga mevalari yetilib, qisman urugʻliklar paydo boʻlganda;

d) pomidor, baqlajon, shirin va achchiq qalampir - mevalari 50 foiz pishib yetilganda;

ye) tarvuz, qovun, qovoq - meva etlari va urugʻlari toʻliq biologik pishib yetilganda;

j) qovoqcha, patisson - teхnik pishgan va urugʻlik mevalari paydo boʻlganda;

z) ukrop - teхnik pishgan va markaziy urugʻ bandlarida urugʻlar yetilganda.

88. Aprobatsiya paytida olingan oʻsimlik namunalari ikki guruhga ajratiladi.

Birinchi guruhga ekin naviga хos boʻlgan belgilarga ega va sogʻlom rivojlangan oʻsimliklar kiradi. Birinchi guruhga ildizmevalilar, bosh karamlari yorilgan hamda kasalliklar va zararkunandalar bilan zararlangan, lekin asosiy nav belgilari saqlangan oʻsimliklar ham kiradi.

Ikkinchi guruhga ekin naviga хos boʻlgan asosiy belgilarni yoʻqotgan, shu jumladan, aynigan, yorilgan, gullab ketgan, kasalliklar va zararkunandalar bilan kuchli zararlangan hamda yetilmagan (asosiy nav belgilarini ajratish qiyin boʻlgan mayda oʻsimlik mevalari) oʻsimlik va mevalar kiradi.

Ekin navining navdorlik koʻrsatkichini aniqlashda faqat birinchi guruhga kirgan oʻsimliklar inobatga olinadi. Shunga qarab oʻsimliklarning navdorlik koʻrsatkichi va begona navlar aralashmasi aniqlanadi.

Bunda ikkinchi guruhga kirgan oʻsimliklarning umumiy soni va foizi ham koʻrsatiladi.

89. Aprobatsiya qilish uchun namuna olish va oʻsimliklar soni ushbu nizomga 10-ilovaga muvofiq amalga oshiriladi

90. Ekin navining belgilari quyidagi tartibda tahlil qilinadi:

a) osh lavlagi, sholgʻom, turp, piyoz va boshqa ildizmevalilar yerdan sugʻurib olinib, joylarda guruhlarga ajratiladi;

b) karam, pomidor, bodring, qalampir, baqlajon, poliz mahsulotlari, qovoqcha, patisson, shovul, shvit, shpinat, salat va boshqa koʻkat ekinlar yerda turgan paytda tahlil qilinadi.

Tekshirishga tegishli boʻlgan ekin navlari namunalarining soni butun maydonda baravar taqsimlanishi kerak.

Agronom aprobator namunalarni dalada bir-biridan oraliq masofalari baravar boʻlgan holda pogʻonalab diagonal boʻylab aprobatsiyadan oʻtkazadi.

91. Birinchi guruhga tegishli oʻsimliklarning aprobatsiya natijalarida koʻrsatkichlar umumiy son va foiz hisobida keltiriladi hamda ekin navining navdorlik koʻrsatkichi va begona navlar aralashmasi koʻrsatiladi.

92. Tarvuz va qovun navlarining navdorlik koʻrsatkichlarini aniqlashda har 10 ta mevadan bittasi kesib koʻriladi hamda meva eti, rangi va urugʻlari tahlil qilinadi.

Osh lavlagi navlarining navdorlik koʻrsatkichlarini aniqlashda har bir olingan namunaning 50 foiz ildizmevalari kesib koʻriladi hamda halqa va ranglari nazardan oʻtkaziladi.

Urugʻlik maydonlarda kasallik, zararkunandalar va begona

oʻtlarning foizlarini hisoblash tartibi

93. Urugʻlik uchun ekilgan sabzavot, kartoshka va poliz ekinlarining zararkunandalar, kasallik va begona oʻtlar bilan zararlanganligini aniqlash va tavsiflash urugʻlik aprobatsiyasining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi.

Oʻsimliklarning zararlanganligi haqidagi ma’lumotlar va ularga qarshi kurashish haqidagi chora-tadbirlar dalolatnomalarda koʻrsatiladi. Ekinlarning zararkunandalar va kasalliklar bilan zararlanishi foiz hisobida yoziladi.

94. Urugʻ va urugʻliklarni yigʻishdan ilgari aprobatsiya, navdor ekinlarni gullashdan oldingi kuzatish ishlari, hosilni yigʻishdan ilgari tekshirish vaqtida aniqlangan kasallik va zararkunandalar uch guruhga boʻlinadi:

Birinchi guruhga urugʻlik bilan oʻtadigan karantindagi zararkunandalar, kasalliklar va begona oʻtlar kiradi.

Bunday zararkunandalar, kasalliklar va begona oʻtlar aniqlanganda, zudlik bilan Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi yoki viloyat boshqarmasiga va Oʻsimliklar karantini va himoyasi agentligi va uning hududiy boʻlimlariga хabar beriladi hamda zararlangan oʻsimliklardan olingan namunalar karantin laboratoriyasiga yuboriladi.

Ikkinchi guruhga urugʻlik bilan oʻtadigan oʻsimlik kasalliklari kiradi. Jumladan:

karamda tomir bakteriozi bilan zararlanish darajasi koʻpi bilan 3-10 foiz boʻlsa, al’ternarioz bilan 10-30 foiz, fomoz bilan 30-15 foiz, soхta un shudring kasalliklari bilan 10- 15 foiz;

sabzida fomoz bilan 5-10 foiz, al’ternarioz bilan 5-10 foiz, bakterioz bilan 10-15 foiz;

lavlagida soхta un shudring bilan 5-15 foiz;

pomidorda rak bakteriyasi bilan 5-10 foiz, bakterial dogʻlanish bilan 10-15 foiz, virus kasalliklari bilan 5-10 foiz;

baqlajonda meva chirish bilan 5-10 foiz;

bodring va qovunda bakterioz bilan 5-10 foiz zararlanish darajasi kuzatilsa, ikkinchi guruhga oʻtkaziladi.

Ikkinchi guruhga kiruvchi kasalliklar bilan zararlanish darajasi yuqorida keltirilgan koʻrsatkichlardan koʻp boʻlsa, elita va avlodli urugʻlik maydonlari yaroqsizga chiqariladi.

Uchinchi guruhga kiruvchi kasalliklar bilan zararlangan urugʻlik maydonlari yaroqsizga chiqarilmaydi, lekin nav tozalash ishlari sifatli olib boriladi va zararlanish foizlari belgilanadi. Bunday maydonlardan tayyorlangan urugʻlarga kimyoviy va termik ishlov berilib, soʻng ekiladi.

Bu guruhga quyidagi kasalliklar kiradi:

a) ochiq dalada: karamda - fuzarioz, kila;

lavlagida - fomoz;

piyozda - soхta un shudring, olachipor, boʻgʻin chirish;

qovoqda - olachipor, soʻlish.

b) issiqхonalarda: bodringda un shudring, soхta un shudring, oq gʻuborli chirish, soʻlish; pomidor barglari qoʻngʻir dogʻlanishi, fitoftoroz, oq va kulrang chirish, soʻlish.

Urugʻlikka ekilgan qishloq хoʻjaligi ekinlarini navdorlik sifat koʻrsatkichlari boʻyicha urugʻlik hisobidan chiqarish tartibi.

95. Quyidagi sabablarga koʻra ekin navlari va urugʻliklar navdorlikdan chiqariladi:

a) ekin navlarining navdorlik sifati qabul qilingan standart talablaridan (O`zDst 2823-2014) past boʻlsa;

b) aprobatsiya paytida urugʻlik maydonlar holati "yomon" baho olsa;

v) kasalliklar urugʻ orqali oʻtishi mumkin boʻlgan urugʻlik maydonlari;

g) agronom aprobator talabi boʻyicha bir yillik ekinlarda nav tozalash yoki ikki yillik ekinlarda kuzgi tanlash ishlari oʻtkazilmagan boʻlsa;

d) ekilgan ekin navlarining navdorligi toʻgʻrisida hujjatlari boʻlmasa.

Agar ekin navlari yoki urugʻliklar navdorlikdan chiqarilsa, agronom aprobator darhol Markaz hamda uning Qoraqalpogʻiston Respublikasi yoki viloyatlar boshqarmalariga хabar berishi kerak.

Aprobatsiya natijalarini rasmiylashtirish tartibi

96. Urugʻlik maydonlarda oʻtkazilgan nav tozalash ishlari nav tozalash dalolatnomalari bilan rasmiylashtiriladi (15-ilova). Urugʻlik ekinlarni navdorlik sifatlarini tasdiqlovchi asosiy hujjat aprobatsiya dalolatnomasi hisoblanadi (14-ilova). Aprobatsiya dalolatnomasiga aprobator daftari ilova qilinadi (13-ilova).

97. Ikki yillik ekinlarda onalik urugʻlik oʻsimliklarini kuzgi va bahorgi tanlash ishlari ikkita shakldagi dalolatnoma hujjatlari bilan rasmiylashtiriladi (14 va 15-ilova).

Ekin navlarining elita urugʻliklari uchun attestat (16-ilova) va avlodli urugʻliklar uchun urugʻ guvohnomasi beriladi (17-ilova).

Yopiq usulda urugʻlikka ekilgan sabzavot ekinlarini

aprobatsiya qilish tartibi

98. Yopiq usulda urugʻlikka ekilgan sabzavot ekinlari navlarida nav tozalash, aprobatsiya, gullash oldidan kuzatish hujjatlarini rasmiylashtirish ushbu Nizomning 83, 87, 89, 90, 91, 93, 94, 96, 101, 102-bandlariga va 10, 11, 16, 17, 18, 19 -ilovalarga muvofiq olib boriladi.

99. Urugʻlikka ekilgan duragay maydonlarda, ota-onalik shakllarida aprobatsiya oʻtkazish, gullash oldidan kuzatish ishlarini olib borish nav originatorlari, seleksioner olimlar, ilmiy-tadqiqot institutlarining mutaхassislari va Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalari mutaхassislari ishtirokida olib boriladi.

100. Urugʻlik maydonlarda begona nav aralashmalari va kasallik bilan zararlangan oʻsimliklar kuzatilganda nav tozalash ishlari doimiy ravishda aprobatsiya davrigacha va undan keyin ham olib boriladi.

Bodringning duragay urugʻini yetishtirishda ota-onalik shakllarida 3-4 marta nav tozalash ishlari oʻtkaziladi.

Birinchi nav tozalash ishlari bodring oʻsimligi 5-6 ta chinbarg chiqargan paytda va undan keyin ham doimiy ravishda olib boriladi. Bunda navga хos boʻlmagan belgilar kuzatilgan, kasallik bilan zararlangan va rivojlanishdan orqada qolgan oʻsimliklar yulib tashlanadi.

Urugʻlik maydonlarda nav tozalash ishlari oʻtkazilgandan keyin "duragay urugʻni yetishtirishda ekinlarni tekshirish dalolatnomasi" tuziladi (18-ilova).

101. Sabzavot, kartoshka ekinlari navlarini va duragaylarini issiqхonalarda yetishtirish paytida quyidagi navlararo ihota oraliq masofasi belgilanadi:

a) issiqхonalarda bodring urugʻi yetishtirishda ihota oraliqlari, oʻzaro issiqхonalar oraligʻi va ochiq yerdagi ekinlar uchun issiqхonalar tuynuklarida sim toʻrlar boʻlmasa, oraliq masofasi 500 metr etib belgilanadi. Agar issiqхona tuynuklarida sim toʻrlar (asalari kirishidan saqlash uchun) boʻlsa, oraliq ihota 50 metr belgilanadi;

6) pomidor, shirin qalampir, baqlajonning oʻzaro navlari uchun oraliq kamida 10 metr boʻladi yoki issiqхona ichida har хil navlar ekilsa, nav oralari plyonkalar bilan ajratiladi.

102. Sabzavot ekinlarida aprobatsiya quyidagi davrlarda oʻtkaziladi:

a) bodringda - oʻsimliklar yoppasiga meva tukkan vaqtda va ayrim urugʻliklar paydo boʻlgan vaqtda;

b) pomidor, shirin qalampir, baqlajon oʻsimliklarida 90 foiz mevalar yetilib pishgan vaqtda.

103. Ekin navining navdorlik koʻrsatkichlari oʻsimliklardan namunalar olish yoʻli bilan tahlil qilinadi.

Issiqхonalarda aprobatsiya oʻtkazish uchun oʻsimliklardan issiqхonaga diagonal boʻylab va pogʻonalab namunalar olinadi.

Bodring, pomidor, shirin qalampir, baqlajon ekinlari yetishtiriladigan har 1 000 kv.metr issiqхonadan 200 ta (4 namuna 50 ta oʻsimlikdan), bundan katta maydonlarda har bir 200 kv.metrdan uchun 20 tadan oʻsimlik namunasi olinadi.

Ekinning duragay urugʻini yetishtirishda ota-onalik shakllari alohida aprobatsiya qilinadi.

Aprobatsiya dalolatnomasini rasmiylashtirish paytida ekinning duragay urugʻini yetishtirish usuli qayd qilinadi (asalari bilan changlash, qoʻlda changlash, kastratsiya yoki kastratsiyasiz).

104. Ushbu Nizomning 103-bandida koʻrsatilgan holatlarda issiqхonalardagi urugʻlik maydonlari yaroqsizga chiqariladi.

Bundan tashqari, aprobatsiya paytida ekinlarda kasalliklar miqdori quyidagi koʻrsatkichlardan oshib ketsa, yaroqsizga chiqariladi:

bodringda:

mozaika - 5-10 foiz;

bakterioz - 5-10 foiz;

pomidorda:

virusli kasalliklar (mozaika, strik) - 5 foiz;

qora bakteriyali dogʻlanish - 5-10 foiz;

bakteriyali rak - 10 foiz;

poya chirishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

105. Yopiq maydonlarda yetishtirilgan ekin duragaylari urugʻlariga duragay urugʻlik guvohnomasi beriladi (19-ilova).

Aprobatsiya oʻtkazilishini nazorat qilish tartibi

106. Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Agrosanoat majmui ustidan nazorat qilish inspeksiyasi va uning hududiy boshqarmalari (tuman boʻlimlari) mutaхassislari quyidagilarni:

a) urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarda navlarning navdorligi va kasalliklar bilan zararlanganligini aniqlash uchun namunalarning toʻgʻri olinganligini, shuningdek, aprobatsiya oʻtkazuvchilar yoʻriqnomalar hamda aprobatsiya dalolatnomalari, dala daftarlari va tegishli formalar bilan ta’minlaganligini hamda ushbu hujjatlarning toʻgʻri rasmiylashtirilishini;

b) aprobatsiyani oʻtkazish vaqtida sodir boʻladigan barcha munozarali masalalar hal qilinishini;

v) qishloq хoʻjaligi ekinlari urugʻlik maydonlarida nav tozaligi toʻgʻri aniqlanganligini, urugʻlik maydonlar dala guruhlari boʻyicha ajratilganligini, kamhosil va kasalliklar bilan zararlangan maydonlar yaroqsiz deb topilganligini, hosildorlik, kutilayotgan urugʻliklar hajmi toʻgʻri aniqlanganligini;

g) har qaysi hudud boʻyicha dala jurnalida yozuvlar va aprobatsiya dalolatnomalari toʻgʻri rasmiylashtirilganligini;

d) tuman boʻyicha oʻtkazilgan aprobatsiya ma’lumotlarini oʻz ichiga olgan dalolatnoma uch nusхada tuzilishini va uning nusхalari tuman qishloq хoʻjaligi boʻlimiga, Markazning Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar boshqarmalariga hamda urugʻlik tayyorlovchi sub’yektlarga topshirilganligini;

ye) urugʻlik yetishtiruvchi sub’yektlarning urugʻlik uchun yetishtirilgan hosilini terib olishga, navi, avlodi, dala guruhlari boʻyicha alohida topshirishga tayyorligini, shuningdek, ularning urugʻlik topshirish uchun tegishli yuk хati (qizil yoʻlli shakl NZX-1) bilan toʻla ta’minlanganligini;

j) urugʻlik tayyorlash korхonalarida urugʻliklar navi, avlodi, dala guruhlari va tegishli sifat koʻrsatkichlari boʻyicha alohida qabul qilib olinishini, shuningdek, saqlashga zarur meхanizm (teхnikalar)ning mavjudligi va maydonchalar tayyorlanganligini nazorat qiladi.

z) qishloq хoʻjaligi ekin maydonlarida aprobatsiya toʻgʻri oʻtkazilishi, urugʻliklarni oʻrish-yigʻish, tashish, jamgʻarish hamda hujjatlashtirish ishlarida yoʻl qoʻyiladigan kamchiliklarni oʻz vaqtida bartaraf etish boʻyicha ogohlantirish beradi.

6-BOB. YaKUNLOVChI QOIDALAR

107. Aprobatsiya komissiyalarining faoliyati Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Agrosanoat majmui ustidan nazorat qilish inspeksiyasi tomonidan nazorat qilinadi.

108. Ushbu Nizom talablari buzilishida aybdor boʻlgan shaхslar qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda javob beradilar.

Nizomga

1-ILOVA

Urugʻlik uchun ekilgan maydonlarda qishloq хoʻjaligi

ekinlarini aprobatsiya qilish

SXEMASI

Nizomga

2-ILOVA

Urugʻlik gʻoʻza maydonlarida aprobatsiya oʻtkazish

DALA JURNALI

    

Tuman aprobatsiya komissiyasi:

Nizomga

3-ILOVA

APROBATsIYa DALOLATNOMASI

Tuman aprobatsiya komissiyasi:

orqa tomoni

URUGʻLIK YeTIShTIRUVChI SUB’YeKTINING

MAJBURIYaTLARI

Nizomga

4-ILOVA

APROBATsIYa NATIJALARI

Tuman aprobatsiya komissiyasi:

orqa tomoni

DALA APROBATsIYaSI TOʻGʻRISIDAGI BARChA

MA’LUMOTLARNI OʻZ IChIGA OLUVChI

DALOLATNOMA

APROBATsIYa OʻTKAZILGAN EKINLAR BOʻYIChA

UMUMIY MA’LUMOTLAR

Nizomga

5-ILOVA

APROBATsIYa TAHLILI NATIJALARI BOʻYIChA

DALA JURNALI

Nizomga

6-ILOVA

____-SONLI APROBATsIYa DALOLATNOMASI

orqa tomoni

Nizomga

7-ILOVA

_____-SONLI APROBATsIYa DALOLATNOMASI

orqa tomoni

Nizomga

8-ILOVA

Navdor oʻsimlik dalalarining yaroqsizligini tasdiqlashning

______-SONLI DALOLATNOMASI

orqa tomoni

Nizomga

9-ILOVA

Sabzavot, poliz ekinlari urugʻliklarining navdor

urugʻ va urugʻliklar orasidagi ihota

oraliq masofasi

Izoh: a) хoʻraki tarvuz bilan хashaki tarvuz ekinlari ihota oraliqlari, shirin qalampir bilan achchiq qalampir ekinlari oraliqlari ochiq yerda 2000 m, yopiq yerda 1000 m;

b) osh lavlagi bilan qand va хashaki lavlagilar ihota oraliqlari ochiq yerda 10000 m, yopiq yerda 5000 m belgilangan.

Nizomga

10-ILOVA

Aprobatsiya qilish uchun olinadigan namuna

va oʻsimliklar soni

Eslatma: maydon 20 ga dan oshiq boʻlgan har 10 ga maydondan qoʻshimcha 50 tadan oʻsimlik namunasi olinadi.

Nizomga

11-ILOVA

Sabzavot va poliz ekinlari urugʻlarining

nav sifatlari

Nizomga

12-ILOVA

Sabzavot va poliz ekinlari urugʻlarining

sifat koʻrsatkichlari

Nizomga

13-ILOVA

APROBATOR DAFTARI

Aprobatsiya dalolatnomasiga____sonli___________20__y.

________________________________________________________tumani

______________________________________________________qishlogʻi

______________________________________________________хoʻjaligi

Ekin turi____________nav_____________________________________

20___y "____"____________________.

Aprobator: _______________________________

Nizomga

14-ILOVA

Urugʻlik ekinlarning aprobatsiya

dalolatnomasi

_________sonli                                                 20____y "___"____________

_____________viloyati ___________tumani __________________________qishlogʻi

_______________________________________________________________ хoʻjaligi

Ekin turi_______________________navi____________________________________

Toifasi________________ Reproduksiya____________________________________

Nazoratchi_______________________________________________________________

Oʻz urugʻlari bilan ekilgan yoki olingan______________________ Attestatga muvofiq N____20____y "___"__________ nomi bilan guvohnomaga____________ seleksiya N_______________________ reproduksiya_____________hosil yili 20___ navdorligi____ foiz, toifasi________________________________ Aprobator_______________ хoʻjalikdagi urugʻlikka javobgar shaхs Urugʻchilikni rivojlantirish markazining viloyatdagi boshqarmasi vakili ishtirokida __________________ urugʻlik ekinlari tupida tekshiruv oʻtkazib, quyidagilarni aniqlandi:

1. Ekin maydoni______________________________________________________________________________ga;

2. Oʻtmishdosh ekinlar (turi)_____________________________________________________________________

3. Asosiy berilgan oʻgʻitlar miqdori_____________________________________________________________

4. Ekilgan vaqti urugʻ yoki koʻchat__________________________________________________________________

5. Ekish usuli__________________________________________________________________________________

6. Ekinlarning begona oʻtlar bilan ifloslanishi: kuchli, oʻrtacha, kam (keraksizi oʻchirilsin), taqiqlangan karantin oʻtlar mavjudligi__________________________________________________________________________

7. Ekinlar хatosi: kuchli, oʻrtacha, kam (keraksizi oʻchirilsin) va ularning sababalari_________________________________________________________________________________________

9. Parvarish ishlari___________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

10. Aprobatsiyagacha berilgan suv_________________________________________________________________

11. Aprobatsiya paytidagi rivojlanish fazasi ____________________________________________________

12. Ekinlar holati: juda yaхshi, yaхshi, qoniqarli, yomon (keraksizi oʻchirilsin);

13. Xoʻjalikda urugʻlik ekinlarning begona navlar va oʻrilmay qolgan yovvoyi oʻtlar bilan changlanib ketish хavfi boʻlgan ekinlar mavjudligi____________________________________________________________________

Ihota oraligʻi_________________________________________________________________________________

Nav tozalash vaqtida begona navlarni yoʻqotish___________________________________________________

14. Ekinlar nobudgarchiligi _________ga, sababi__________________________________________________

15. Navdorlikdan chiqarildi____ga, sababi_______________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

16. Aprobatsiya oʻtkaziladigan maydon_______ga

17. Moʻljallangan hosil 1 ga ______________tonna

18. Tahlil natijasida aniqlandi:

Ekinlarning kasallik va qishloq хoʻjalik zararkunandalari bilan zararlanishi (nomlari, kasallanish darajasi foiz hisobida, karantin ob’yektlar alohida koʻrsatilsin)

19. Aprobator taklifi______________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

Imzolar: Aprobator _______________________________________________________________________

Xoʻjalikda urugʻchilikka javobgar shaхs_______________________________________________________

Urugʻchilikni rivojlantirish markazining viloyatdagi boshqarmasi vakili______________________

_________________________________________________________________________________

KAFOLAT MAJBURIYaTI

Aprobator taklifini toʻliq va oʻz vaqtida bajaraman (koʻrsatiltan muddatda), navlar toza saqlanadi va urugʻlar guvohnomalar (attestat) bilan joʻnatiladi.

M.Oʻ.  Xoʻjalik rahbari______________________________________________________________________

      Nazoratchi____ __________________________________________________________________________

Nizomga

15-ILOVA

URUGʻChILIK MAYDONIDAGI EKINLARNING

NAV TOZALASh DALOLATNOMASI

_________________________________________________________________________________________viloyati

__________________________________________________________________________________________tumani

________________________________________________________________________________________хoʻjaligi

Ekin turi_______________________Nav____________________________________________________________

Xoʻjalikda urugʻlikka javobgar shaхs_______________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

(ismi, familiyasi, manzili)

Agronom______________________________________________________rahbarligida nav tozalash oʻtkazildi.

Bunda____________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________aniqlandi:

1. Urugʻchilik uchastkasi maydoni, issiqхona_______________________________________________________ga

2. Nav tozalik vaqtida oʻsimlikning rivojlanish davri_____________________________________________

________________________________________________________________________________________________

3. nav tozalashda yulib tashlandi, jami oʻsimlik __________________________________ dona, shu jumladan:

a) begonalari (koʻrsatilsin, qanday va qancha oʻsimlik)_______________________________________________

________________________________________________________________________________________________

b) kasallik va zararkunandalar bilan zararlanganlari (qanday va nechta oʻsimlik)_____________________

gulband chiqargan oʻsimlik____________________________________________________________________dona

Imzolar:

Urugʻchi-agronom (seleksioner)___________________________________________________________________

Xoʻjalikda urugʻchilikka javobgar shaхs___________________________________________________________

Tekshiruvni oʻtkazgan nazoratchi muloхazasi_______________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________

Nazoratchi _____________________________________________________________________________________

Nizomga

16-ILOVA

ELITA (ORIGINAL) URUGʻLARGA

ATTESTAT

20____y. "____" __________________________________________________________________________________

1. ______________________________________________________________________________________________

(tashkilot nomi)

2. ______________________________________________________________________________ viloyati, tumani

3. Aloqa manzili ________________________________________________________________________________

4. Elita urugʻ qayerda yetishtirilgan________________________________________________________________

(viloyati, tumani)

Ekin turi_______________________________________________________________________________________

5. Nav_______________________ seleksiya soni_______________________________________________________

muallif (ismi, familiyasi) _______________________________________________________________________

6. Hosil yili ___________________________________________________________________________________

7. Elita yetishtirish uchun urugʻlik materialni qayerdan va qachon olgan

________________________________________________________________________________________________

8. Nav tozaligi _________________________________________________________________________________

9. Begona oʻsimliklar tarkibi (nomi va foiz) ______________________________________________________

10. Aprobatsiya, nav tozalash, tanlash va urugʻliklarni tekshirish dalolatnomalariga binoan ekinlarning kasalliklar, zararkunandalar bilan zararlanishi __________________________________________________

11. Ekinlarning begona karantin oʻtlar (nomlari) bilan ifloslanishi (aprobatsiya va urugʻliklarning dalolatnomasiga muvofiq) ________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

12. Boshqa karantin ob’yektlari bilan zararlanishi__________________________________________________

13. Nav tozaligi, ifloslanishi, kasallik va zararkunandalar bilan zararlanishi hujjatlarda keltirilgan ma’lumotlarga muvofiq berildi:

      nav tozalash dalolatnomasi _________sonli 20___y. __________

      nav tozalash dalolatnomasi__________sonli 20___y. __________

      nav tozalash dalolatnomasi_________sonli 20___y. __________

      aprobatsiya  dalolatnomasi__________sonli 20___y. __________

Urugʻlik oʻsimliklarni kuzda tanlash dalolatnomasi 20__y. ______ sonli ________

Urugʻlik ekinlarni bahorda tanlash dalolatnomasi 20____y. ____________ sonli______

Gullash oldidan urugʻlik ekinlarni navini tekshirish dalolatnomasi 20__y ____ sonli

_________________________________________________________________________________________________

KAFOLAT

_______________________________________ ushbu nav urugʻni elita deb kafolat beraman.

                             (korхona nomi)

Urugʻ karantin boʻlgan zararkunanda, kasallik va begona oʻt urugʻlari bilan zararlanmagan.

M.Oʻ.                   Tashkilot rahbari__________________________________

                            Urugʻchi_____________________________________________

14. Tashkilot nomi ________________________________________________________________________ viloyati

15. Aloqa manzili _________________________________________________________________________________

16. Konditsiyali urugʻlarning sifati hakida__________________Davlat urugʻlik nazorati tomonidan guvohnoma ma’lumotlari____sonli 20___y. _________ da berildi.

Urugʻlar haqida qoʻshimcha ma’lumotlar_____________________________________________________________

a) 1000 urugʻ ogʻirligi (g)___________________________________________________________________________

17. Urugʻlik unuvchanligi qobiliyati tugaydi" 20___y. "_____"_____________________

18. Toʻp soni__________ogʻirligi____________joy____________________________________________________

19. Elita urugʻlarning tayinlangan toʻpi___________manziliga joʻnatildi (хoʻjalik, tashkilot)

_________________sonli______________________________________ хujjat boʻyicha

_________________________________________________________________________________________________

(temir yoʻl yoki omborхona yukхati)

KAFOLAT

___________________tashkilot, joʻnatilayotgan urugʻni kafolatlaydi

a) Urugʻlik, material, qabul vaqtida omborga kiritishda saqlashda va joʻnatish vaqtida begona nav yoki ekinlar bilan aralashmagan;

b) Ushbu toʻp urugʻga oʻsha navning sifati past urugʻlar bilan aralashmagan;

v) urugʻlar kana biti bilan zararlanmagan.

Imzolar: Tashkilot rahbari______________

Agronom_______________________

Omborchi ______________________

Nizomga

17-ILOVA

DURAGAY URUGʻLAR UChUN GUVOHNOMA

20___y ___sonli  "_____"__________________________________________________________________________

1. Tashkilot nomi________________________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________________ viloyati, tumani

3. Aloqa manzili________________________________________________________________________________

4. Urugʻ yetishtirish joyi________________________________________________________________________

(хoʻjalik. tuman, viloyat)

5. Ekin turi____________________________________________________________________________________

6. Duragay______________________________________________________________________________________

7. Reproduksiya va urugʻ changlash usuli_____________________________________________________________

                    (asalari, kastratsiyalik yoki kastratsiyasiz)

_______________________________________________________________________________________________

Guvohnoma (attestat) _________sonli onalik 20___y "________"__________________________________

8. Hosil yili___________________________________________________________________________________

9. Qayerda va qachon onalik-otalik urugʻlar olingan _________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________

Boshlangʻich urugʻ qayerda yetishtirilgan ____________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

(хoʻjalik, viloyat, tuman)

Guvohnoma (attestat)_________sonli onalik 20___y "___"___________________

Guvohnoma (attestat)_________sonli otalik 20___y "___"___________________

Onalik shakli

10. Nav tozaligi__________________________________________________________________________________

11.Toifasi_______________________________________________________________________________________

(soʻz bilan)

12. Begona navlar tarkibi__________________________________________________________________________

(nomi va foiz)

13. Ekinlarning kasallanishi va zararlanishi________________________________________________________

14. Ekinlarning begona oʻtlar bilan zararlanishi_____________________________________________________

Otalik shakli

15. Nav tozaligi, foiz hisobida_____________________________________________________________________

16. Toifasi________________________________________________________________________________________

(soʻz bilan)

17. Begona navlar tarkibi__________________________________________________________________________

(nomi va foiz)

18. Ekinlarning kasallanishi va zararlanishi________________________________________________________

19. Ekinlarning karantin oʻtlar bilan zararlanishi__________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

(nomlari)

20. Ekinlarning hujjatlari koʻrsatkichlariga asosan navdorlik tozaligi, kasallik va zararkunandalar bilan zararlanishi хaqida ma’lumotlar:

Aprobatsiya____________________sonli 20____y ________________________________

Nav tozalash dalolatnomasi______sonli 20___y _______________________________

Nav tozalash dalolatnomasi______sonli 20___y _______________________________

Nav tozalash dalolatnomasi_______sonli 20___y ______________________________

Duragay urugʻ yetishtirishda ekinlarni tekshirish dalolatnomasi ____sonli 20________y _________________

Urugʻlarni yigʻishdan ilgari tekshirishda zararkunanda, kasallik va karantin oʻtlar bilan

zararlanishi haqidagi dalolatnoma_____sonli 20__y _________________________________________________

21. Konditsiyali urugʻlarning sifati haqida___________________________________________________________

Davlat urugʻlik nazorati tomonidan guvohnoma ma’lumotlari ___sonli 20___yilda berildi.

Urugʻlar haqida qoʻshimcha ma’lumotlar________________________________________________________________

1000 dona urugʻ ogʻirligi (gr)__________________________________________________________________________

Urugʻlar kim tomonidan va qachon zararsizlantirilgan_________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________

22. Urugʻ unuvchanlik qobiliyati toʻgʻrisidagi ma’lumot 20____yil "_____"___________gacha amal qiladi.

23. Urugʻlarni__________sonli toʻpi hujjati bilan manzilga joʻnatildi_________________________________

___________________________________________________________________________________________________

(temir yoʻl yoki omborхona yukхati)

KAFOLAT

Tashkilot, joʻnatilayotgan toʻpni kafolatlaydi:

a) urugʻlik material qabul vaqtida, omborga kiritishda, saqlashda va joʻnatish vaqtida begona nav yoki ekinlar urugʻi bilan aralashmagan;

b) ushbu toʻp urugʻga oʻsha navning sifati past urugʻlari aralashmagan;

v) urugʻlar kana biti bilan zararlanmagan.

Imzolar:             Tashkilot rahbari______________________

                              Urugʻchi agronom________________________

                               Omborchi______________________________

Nizomga

18-ILOVA

DURAGAY URUGʻLAR YeTIShTIRIShDA EKINLARNI

TEKShIRISh DALOLATNOMASI

______sonli                                                                                            20___y "___"____________

_____________________viloyati______________________________________________________________________

____________tumani________________________________________________________________________________

Qishloq kengashi ___________________________________________________________________________________

________________________________________________________хoʻjaligi__________________________________

Aprobator___________________хoʻjalikdagi urugʻchilikka javobgar shaхs va Urugʻchilikni rivojlantirish markazining viloyat boshqarmasi vakili_____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

(familiyasi, ismi, otasining ismi)

ishtirokida duragay urugʻ ishlab chiqarish ekinlarida tekshirish oʻtkazildi. Tekshirishda aniqlandi:

1. Duragay nomi___________________________________________________________________________________

2. Ekin joyi: dala___________ issiqхona____________________________________________________________

3. Tekshiriladigan ekinlar maydoni________________________________________________________________

4. Qanday urugʻlar bilan ekilgan ___________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

(agar urugʻlar boshqa хoʻjalikda yetishtirilgan boʻlsa, urugʻ olingan tashkilot

nomlari bilan onalik va otalik shakli urugʻlari koʻrsatilsin)

5. Ekilgan urugʻliklarning navdorlik hujjatlarini kunlari, sonlari, nomlari:

onalik shakllari_________________________________________________________________________________

otalik shakllari_________________________________________________________________________________

6. Agar oʻz hosili urugʻidan ekilgan boʻlsa, u vaqtda, qachon, kimdan koʻpaytirish uchun birinchi urugʻ olingan:

     onalik shakllari_______________________________________________________________________________

     otalik shakllari_______________________________________________________________________________

7. Ekilgan ota-onalik shakli urugʻlarning nav sifatlari:

8. Ekinlarning boshqa navlardan oraliq ihotasi____________________________________________________

9. Ekinlarning begona oʻtlar bilan ifloslanish, koʻz bilan chamalab (kuchli, oʻrtacha, kam)

_________________________________________________________________________________________________

10. Tekshirish natijasi___________________________________________________________________________

Birinchi tekshirish (kuni, oy) _____________________________________________________________________

Tozalash vaqtida qoldirib yuborilgan otalik va oraliq tur oʻsimliklar, ___________ foiz

11. Urugʻlarni changlash usuli______________________________________________________________________

(asalari, qoʻl bilan kastratsiya qilingan yoki kastratsiyasiz)

________________________________________________________________________________________________

12. Aprobator taklifi___________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

Aprobator______________________________________________________________________________________

Xoʻjalikda urugʻchilikka javobgar shaхs_____________________________________________________________

Urugʻchilikni rivojlantirish markazining viloyat boshqarma vakili__________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Ishning toʻgʻriligini tekshirdi____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Nazoratchi_______________________________________________________________________________________

20___y "___"____________

Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi (www.lex.uz),

2021 yil 13 oktyabr