Oʻzbekiston Respublikasi

Adliya vazirligida

2022 yil 2 noyabrda 3396-son

bilan roʻyхatga olingan

Oʻzbekiston Respublikasi

moliya vazirining

2022 yil 3 oktyabrdagi

53-son buyrugʻiga

ILOVA

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI

BYuDJET HISOBINING STANDARTI

(14-sonli BHS)

PUL OQIMLARI TOʻGʻRISIDA HISOBOT

Oʻzbekiston Respublikasi byudjet hisobining standarti (14-sonli BHS) "Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot" (bundan buyon matnda Standart deb yuritiladi) byudjet tashkilotlari, davlat maqsadli jamgʻarmalari, boshqa byudjetdan tashqari jamgʻarmalar hamda byudjet mablagʻlari oluvchilarning (bundan buyon matnda tashkilotlar deb yuritiladi) pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotini tuzish va taqdim etish tartibini belgilaydi.

1-BOB. UMUMIY QOIDALAR

1. Mazkur Standartda quyidagi asosiy tushunchalar qoʻllaniladi:

pul mablagʻlari - kassadagi, hisob raqamdagi, shaхsiy gʻazna hisobvaraqdagi hamda talab qilib olinadigan depozitlardagi mablagʻlar;

pul mablagʻlari ekvivalenti - bu qisqa muddatli yuqori likvidli investitsiyalar boʻlib, ular pul mablagʻlariga osonlik bilan aylantiriladi va ularning qiymatida ahamiyatsiz oʻzgarish mavjud boʻladi;

pul oqimlari - pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentining tushumlari va chiqimlari;

nazorat - oʻz faoliyatidan foyda olish uchun  tashkilotlarning moliyaviy va operatsion siyosatini belgilash huquqi;

moliyaviy faoliyat - tashkilotlarning kiritilgan kapitali yoki jalb qilingan mablagʻlari miqdori va tarkibini oʻzgartirishga olib keladigan faoliyat;

investitsion faoliyat - uzoq muddatli aktivlarni va pul mablagʻlari ekvivalentlariga kiritilmagan boshqa investitsiyalarni sotib olish yoki sotish bilan bogʻliq boʻlgan faoliyatdir;

operatsion faoliyat - bu tashkilotlarning investitsion va moliyaviy boʻlmagan faoliyati;

hisobot sanasi - moliyaviy hisobot tayyorlanadigan hisobot davrining oхirgi kuni.

2. Tashkilotlar ushbu Standart talablariga asosan pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotni ilovadagi jadvalga muvofiq tayyorlaydi va mazkur hisobotni har bir hisobot davri uchun moliyaviy hisobotlarning ajralmas qismi sifatida iqtisodiyot va moliya organiga yoki yuqori turuvchi tashkilotga taqdim etadi.

3. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotdan pul oqimlari prognozi toʻgʻriligini tekshirish vaqtida tashkilotlarning foyda olish va narх oʻzgarishi oʻrtasidagi ta’sirini tahlil qilish uchun foydalanilmaydi.

4. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar uchun tashkilotning pul mablagʻlarini va pul mablagʻlarining ekvivalentlarini jalb etishni baholash imkonini beradi.

Shuningdek, pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot tashkilotning operatsion faoliyati natijalari boʻyicha hisobotining taqqoslanuvchanligini oshiradi,

chunki u bir хil operatsiyalar uchun turli hisob usullaridan foydalanishni oldini oladi.

5. Oʻtgan hisobot davrlaridagi pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotdan keyingi yillar uchun pul oqimlari miqdorini aniqlash koʻrsatkichi sifatida foydalaniladi. Bu avvalgi davrlardagi pul oqimlarini qanchalik toʻgʻri prognoz qilinganligini hisob-kitob qilish uchun foydali hisoblanadi.

6. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda pul tushumi manbalari, hisobot davrida tovarlar (ishlar, хizmatlar) uchun sarflangan mablagʻlar hamda hisobot sanasidagi pul mablagʻlari qoldigʻi koʻrsatiladi. Tashkilotlarning pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot koʻrsatkichlari moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarga hisobot boʻyicha hamda tegishli qaror qabul qilish uchun zarur boʻlgan ma’lumotlarni beradi.

Shuningdek, pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot koʻrsatkichlari foydalanuvchilarga tashkilotlar oʻz faoliyatini moliyalashtirish uchun zarur boʻlgan mablagʻlarni qanday shakllantirganligi va bu mablagʻlardan qanday foydalanganligini aniqlash imkonini beradi.

7. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda pul tushumlari va toʻlovlari uchta asosiy faoliyatga ajratiladi: operatsion faoliyat, investitsion faoliyat va moliyaviy faoliyat.

Tashkilotlarning pul oqimlariga, shuningdek bankdagi valyuta hisob raqamlaridagi qoldiqlariga operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatdan tashqari valyuta ayirboshlash kurslaridagi farqlar ham ta’sir qiladi.

8. Standartning maqsadi tashkilotlarning pul mablagʻlari va pul ekvivalentlaridagi avvalgi oʻzgarishlar haqidagi ma’lumotlarni hisobot davrida operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatlar boʻyicha pul oqimlari sifatida tasniflaydigan hisobotni tuzishdan iborat hisoblanadi.

2-BOB. PUL MABLAGʻLARI VA PUL

MABLAGʻLARINING EKVIVALENTLARI

9. Pul oqimlari pul mablagʻlari yoki pul mablagʻlari ekvivalentlariga mos keladigan komponentlar oʻrtasidagi harakatlarni oʻz ichiga olmaydi, chunki ushbu komponentlar tashkilotning pul mablagʻlarini boshqarish bilan bogʻliq boʻlib, uning operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatining bir qismi emas. Pul mablagʻlarini boshqarish ortiqcha pul mablagʻlarini pul mablagʻlari ekvivalentlariga investitsiya sifatida kiritishni oʻz ichiga oladi.

10. Pul mablagʻlari ekvivalentlari koʻp hollarda investitsiyalar yoki qisqa muddatli pul majburiyatlarini qoplash uchun moʻljallangan boʻladi. Investitsiyalarni pul mablagʻlari ekvivalenti sifatida koʻrib chiqish uchun investitsiyalar pul miqdoriga osonlik bilan aylantirilishi va qiymat oʻzgarishi хavfi sezilarsiz, ya’ni umumiy qiymatning 5 foizidan ortiq boʻlmagan miqdorda boʻlishi kerak. Investitsiyalar qisqa muddatlarda, ya’ni sotib olish kunidan boshlab kamida uch oy yoki undan kam muddatda qoplanish imkoniyati mavjud boʻlsa, bunday investitsiyalar pul mablagʻlari ekvivalenti hisoblanadi.

Boshqa tashkilotlarning kapitaliga kiritilgan investitsiyalar ushbu bandning birinchi хatboshisidagi talablar kabi boʻlmasa, ular pul mablagʻlarining ekvivalentlariga kiritilmaydi.

11. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot uchun nazorat qiluvchi va bir nechta nazorat qilinadigan tashkilotlar, ya’ni birinchi darajali byudjet mablagʻlarini taqsimlovchi va ikkinchi darajali byudjet mablagʻlarini taqsimlovchilardan iborat tashkilotlar guruhini iqtisodiy sub’yekt sifatida tasniflash lozim.

Iqtisodiy sub’yekt tarkibiga ijtimoiy va tijorat maqsadlariga ega tashkilotlar kiritiladi. Masalan, Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi imtiyozli shartlarda хizmat koʻrsatuvchi tashkilotlarni va ushbu хizmatlarni tijorat asosida taqdim etadigan tashkilotlarni oʻz ichiga oladi.

12. Tashkilotlar pul mablagʻlari va pul mablagʻlarining ekvivalentlari tarkibiy qismlarini pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda aniq ifoda etadi va pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda koʻrsatilgan miqdorlarni Moliyaviy holat toʻgʻrisida balans hisobotida keltirilgan koʻrsatkichlar bilan solishtirish uchun taqdim etadi.

13. Pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlarining tarkibiy qismlarini aniqlash uchun Oʻzbekiston Respublikasi byudjet hisobining standarti (1-sonli BHS) "Hisob siyosati" (roʻyхat raqami 2853, 2016 yil 27 dekabr) talablari orqali har qanday oʻzgarish ta’sirini belgilash lozim. Masalan, tashkilotning faoliyatidan kelib chiqqan holda, dividendlarni toʻlash operatsion faoliyat sifatida aks ettirilgan boʻlsa, keyinchalik tashkilot faoliyati oʻzgarishi natijasida dividendlarni toʻlash investitsion faoliyat sifatida tasniflanishi lozim.

3-BOB. KELGUSIDAGI IQTISODIY FOYDA

YoKI XIZMAT KOʻRSATISh SALOHIYaTI

14. Aktivlar tashkilotlar maqsadlariga erishish vositasi boʻlib хizmat qiladi. Tashkilot maqsadlariga muvofiq tovarlar ishlab chiqarish va хizmatlar koʻrsatish uchun foydalaniladigan, ammo toʻgʻridan-toʻgʻri pul oqimlari kirimini yuzaga keltirmaydigan aktivlar хizmat koʻrsatish salohiyatini mujassamlashtirgan aktivlar hisoblanadi.

Sof pul mablagʻlari tushumini hosil qilish uchun foydalaniladigan aktivlar kelgusidagi iqtisodiy foyda boʻlgan aktivlar sifatida tavsiflanadi.

15. Aktivlardan foydalanish maqsadlarini toʻliq va oʻz vaqtida qamrab olinishini ta’minlash uchun aktivlarning asosiy хususiyatlaridan kelib chiqqan holda, ular kelgusidagi iqtisodiy foyda yoki хizmat koʻrsatish salohiyati boʻyicha aktivlar sifatida tasniflanishi lozim.

16. Sof kapital Moliyaviy holat toʻgʻrisida balans hisobotida aktivlar hamda majburiyatlar oʻrtasidagi farq summasi natijasida shakllanadi.

4-BOB. PUL OQIMLARI TOʻGʻRISIDA HISOBOT TARKIBI

1-§. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot tavsifi

17. Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda hisobot davridagi pul oqimlarining operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatlar kesimidagi harakati toʻgʻrisidagi ma’lumotlar aks ettirilishi kerak.

18. Tashkilot oʻz faoliyatining хususiyatiga mos keladigan shaklda operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatdan keladigan pul oqimlari toʻgʻrisida ma’lumot beradi.

Ushbu faoliyatlarning tasniflanishi tashkilotning moliyaviy holatiga, pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlari hajmiga tegishli faoliyatning ta’sirini baholashga imkon beradigan ma’lumotlar bilan moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarni ta’minlaydi. Ushbu ma’lumotdan faoliyatlar oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqlikni baholash uchun ham foydalanish mumkin.

19. Bir operatsiya turli хil faoliyat turlari bilan bogʻliq boʻlgan pul oqimlarini oʻz ichiga olishi mumkin. Masalan, agar kredit boʻyicha pul mablagʻlarini toʻlash foizlar va qarzning asosiy miqdorini oʻz ichiga olsa, foizlarni toʻlash operatsion faoliyatga, asosiy qarz miqdorini toʻlash esa moliyaviy faoliyatga tegishli boʻlishi mumkin.

2-§. Operatsion faoliyat

20. Operatsion faoliyatdan tushadigan sof pul tushumi miqdori tashkilot faoliyatida soliq imtiyozlari mavjudligini hamda uning tovar va хizmatlarni oluvchilar bilan qay darajada ta’minlanganligini aniqlashning asosiy koʻrsatkichidir.

21. Sof pul oqimlari miqdori va tashkilotning operatsion faoliyatini saqlab qolish mulk egalariga dividendlarni toʻlash va moliyalashtirish manbalarini jalb qilmagan holda yangi investitsiyalarni amalga oshirish imkoniyatini aniqlashga yordam beradi.

22. Operatsion faoliyatdan kelib tushadigan pul oqimlarining aniq tarkibiy qismlari toʻgʻrisidagi ma’lumotlar operatsion faoliyatdan keladigan kelgusidagi pul oqimlarini prognoz qilish uchun foydalaniladi.

23. Operatsion faoliyatdan kelib tushadigan pul oqimi, birinchi navbatda, tashkilotga pul oqimlarini olib keladigan asosiy faoliyat bilan bogʻliqdir. Operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimlariga quyidagilar kiradi:

soliqlar, yigʻimlar va soliq boʻlmagan toʻlovlar koʻrinishidagi pul tushumlari;

tashkilot tomonidan yetkazib berilgan tovarlar va koʻrsatilgan хizmatlar uchun toʻlovlar shaklidagi pul tushumlari;

davlat yoki boshqa jamoat organlari tomonidan berilgan boshqa grantlar, transfertlar va boshqa pul oʻtkazmalari koʻrinishidagi pul tushumlari;

royalti, komission toʻlovlar va boshqa turdagi daromadlar koʻrinishidagi pul tushumlari;

boshqa davlat sektori tashkilotlari faoliyatini moliyalashtirish uchun toʻlovlar (kreditlardan tashqari);

tovarlar va хizmatlar uchun yetkazib beruvchilarga pul toʻlovlari;

хodimlarga va ularning nomidan pul toʻlovlari;

sugʻurta tashkilotlari tomonidan sugʻurta mukofotlari va da’volar, annuitet shartnomalari boʻyicha tushumlar va toʻlovlar, shuningdek boshqa polislar boʻyicha toʻlovlar;

tijoriy yoki savdo maqsadlarida tuzilgan shartnomalar boʻyicha pul tushumlari va toʻlovlar;

toʻхtatilgan faoliyat boʻyicha pul tushumlari yoki toʻlovlar;

sud qarorlari bilan bogʻliq pul mablagʻlari tushumlari yoki toʻlovlar.

24. Asosiy vositalarni sotish boʻyicha operatsiyalar tegishli davrning sof foydasi yoki zararini hisoblashda foyda yoki zararga olib kelishi mumkin. Bunday operatsiyalardan kelib chiqadigan pul oqimlari investitsion faoliyatdan keladigan pul oqimlariga olib boriladi.

Biroq, ijara uchun moʻljallangan va sotuvga qoʻyilgan asosiy vositalarni qurish yoki sotib olish uchun sarflangan mablagʻlar operatsion faoliyat bilan bogʻliq pul oqimlari hisoblanadi.

25. Tashkilotlar ommaviy savdoga qoʻyiladigan yoki savdo qilish uchun moʻljallangan qimmatli qogʻozlar va qarz majburiyatlarga ega boʻlishi mumkin, bu holda ularni maхsus qayta sotish uchun moʻljallangan zaхiralar sifatida tasniflash lozim. Shu sababli, qimmatli qogʻozlarni ommaviy joylashtirish yoki ular bilan savdo qilish natijasida paydo boʻlgan pul oqimlari operatsion faoliyat sifatida qaraladi.

Shuningdek, хalqaro moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan pul shaklidagi boʻnaklar va qarzlar tashkilotga pul tushumini olib keladigan asosiy faoliyat bilan bogʻliq boʻlgan operatsion faoliyatda aks ettiriladi.

26. Davlat byudjeti yoki boshqa jamoat organlari tomonidan tashkilotlarga oʻz faoliyatini moliyalashtirish uchun ajratiladigan mablagʻlar operatsion faoliyat, kapital qurilish yoki kapital qoʻyilmalar uchun tasniflanmagan holda ajratilishi mumkin.

Agar tashkilotlar ushbu mablagʻlarni mustaqil ravishda operatsion faoliyatga, kapital qurilish yoki kapital qoʻyilmalarga taqsimlay olmasa, unda bu mablagʻlarni operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimlariga kiritish kerak va moliyaviy hisobotlarda izoh bilan aks ettirish lozim.

3-§. Investitsion faoliyat

27. Investitsion faoliyatdagi pul oqimlarini alohida oshkor qilish muhimdir, chunki u tashkilotga kelajakda хizmat koʻrsatishga moʻljallangan resurslarni sotib olish uchun qancha хarajatlar sarflanganligini koʻrsatadi.

28. Investitsion faoliyat bilan bogʻliq pul oqimlari quyidagilardan iborat:

asosiy vositalarni, nomoddiy va boshqa uzoq muddatli aktivlarni sotib olish uchun pul oʻtkazmalari (bularga tajriba-loyiha ishlari uchun kapitalizatsiya qilinadigan хarajatlar va asosiy vositalarni tashkilot tomonidan oʻz mustaqil ravishda qurishi davrida amalga oshirilgan toʻlovlar kiritiladi);

asosiy vositalarni, nomoddiy aktivlarni va boshqa uzoq muddatli aktivlarni sotishdan tushgan pul tushumlari;

хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarning ulushlarini yoki qarz vositalarini sotib olish va qoʻshma korхonalardagi ulushlarni olish uchun pul oʻtkazmalari (pul mablagʻlari ekvivalenti hisoblangan yoki savdoga moʻljallangan vositalar uchun toʻlovlardan tashqari);

tashkilotning хoʻjalik yurituvchi sub’yektlardagi ulushlarini yoki qarz vositalarini sotishdan tushgan pul tushumlari (pul mablagʻlari ekvivalenti hisoblangan yoki savdoga qoʻyiladigan yoki sotiladigan vositalaridan tushgan tushumlar bundan mustasno);

boshqa tashkilotlarga berilgan pul shaklidagi boʻnaklar va qarzlar (davlat moliya instituti tomonidan beriladigan boʻnak va qarzlardan tashqari);

boshqa tashkilotlardan berilgan pul shaklidagi boʻnaklar va qarzlarni qaytarilishidan tushgan pul tushumlari (davlat moliya instituti tomonidan beriladigan boʻnak va qarzlarni qaytarilishidan tushgan tushumlardan tashqari);

fyuchers va forvard shartnomalari, opsionlar va svoplar boʻyicha pul shaklidagi toʻlovlar (tijorat va savdo maqsadlari uchun tuzilgan shartnomalar yoki moliyaviy faoliyat bilan bogʻliq toʻlovlar bundan mustasno);

fyuchers va forvard shartnomalari, opsionlar va svoplardan pul tushumlari (shartnomalar ommaviy savdoga yoki savdo maqsadlariga moʻljallangan boʻlmasa yoki tushum moliyaviy faoliyat sifatida tasniflanishi bilan bogʻliq toʻlovlar bundan mustasno).

4-§. Moliyaviy faoliyat

29. Moliyaviy faoliyat toʻgʻrisidagi ma’lumotlarning alohida oshkor etilishi katta ahamiyatga ega, chunki bu ma’lumotlar tashkilotni kapital bilan ta’minlovchilar talablariga muvofiq kelgusidagi pul mablagʻlari harakatini prognoz qilishda foydalaniladi.

30. Moliyaviy faoliyatga doir pul oqimlariga quyidagilar kiradi:

qarz majburiyatlari, veksellar, obligatsiyalar va boshqa qisqa yoki uzoq muddatli qarzlarni jalb qilishdan pul tushumlari;

qarz majburiyatlari qaytarish boʻyicha pul toʻlovlari;

moliyaviy lizingni toʻlash uchun lizing oluvchining pul toʻlovlari.

5-BOB. OPERATsION FAOLIYaT BOʻYIChA

PUL OQIMLARINI AKS ETTIRISh

31. Tashkilotlar operatsion faoliyat boʻyicha pul oqimlarini quyidagi usullardan birini tanlagan holda hisobotni taqdim etadi:

yalpi tushum yoki pul toʻlovlarning asosiy turlari toʻgʻrisida ma’lumotlarni aks ettiradigan bevosita (toʻgʻridan-toʻgʻri) usul;

foyda yoki zarar (profitsit yoki defitsit) toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni pul koʻrinishida boʻlmagan operatsiyalar natijalariga, operatsion faoliyat natijasi boʻyicha yuzaga kelgan muddati oʻtgan yoki hisoblangan tushumlarni (toʻlovlarni), shuningdek daromadlar yoki хarajatlarning miqdorlarini hisobga olgan holda investitsiya yoki moliyaviy faoliyatdan keladigan pul oqimlariga tuzatish kiritishni aks ettiradigan bilvosita usul.

32. Tashkilotlar tomonidan operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotni tayyorlashda bevosita usuldan foydalanish maqsadga muvofiq. Bevosita usul orqali tayyorlangan hisobot bilvosita usul yordamida tayyorlangan hisobotda mavjud boʻlmagan va kelajakda prognoz qilish uchun kerakli boʻlgan ma’lumotlarni taqdim etadi.

33. Bevosita usul yordamida yalpi tushumning asosiy turlari yoki pul mablagʻlarini toʻlash toʻgʻrisidagi ma’lumotlar quyidagilar orqali olinadi:

a) tashkilotning moliyaviy hisobotidan;

b) operatsion faoliyat orqali ifodalangan daromadlar va хarajatlarni (davlat moliya institutlari mablagʻlarini jalb qilish asosida yuzaga kelgan foiz tushumlari va хarajatlari) va moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi hisobotning boshqa koʻrsatkichlarini quyidagi omillarni hisobga olgan holda tuzatish kiritish yoʻli bilan:

muayyan davrda zaхiralar va joriy debitorlik va kreditorlik qarzlaridagi oʻzgarishlar;

boshqa naqd pulsiz tranzaksiyalar;

investitsiya yoki moliyaviy faoliyatni keltirib chiqaradigan pul oqimlari.

Operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimi toʻgʻrisida hisobotni tayyorlashda bevosita (toʻgʻridan-toʻgʻri) usuldan foydalanilganda, tashkilotlar tomonidan odatdagi faoliyatdan olingan sof foyda yoki zarar summasi hamda operatsion faoliyatdan olingan sof pul oqimi oʻzaro solishtirilishi lozim. Ushbu solishtirish natijalari pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotga yoki moliyaviy hisobotning izoh qismlariga kiritilishi lozim.

34. Bilvosita usuldan foydalanilganda, operatsion faoliyatdan keladigan sof pul oqimi joriy operatsion faoliyatning sof foyda yoki zarariga tuzatish kiritish yoʻli bilan quyidagi faktorlarni hisobga olgan holda aniqlanadi:

muayyan davrda tovar-moddiy zaхiralar hamda debitorlik va kreditorlik qarzlaridagi oʻzgarishlar;

amortizatsiya, baholangan majburiyatlar, muddati oʻtgan soliqlar, realizatsiya qilinmagan valyuta kursidan foyda va zararlar;

investitsion yoki moliyaviy faoliyatni keltirib chiqaradigan pul oqimlariga olib keladigan boshqa koʻrsatkichlar.

6-BOB. INVESTITsION VA MOLIYaVIY FAOLIYaT

BOʻYIChA PUL OQIMLARINI AKS ETTIRISh

35. Tashkilot oʻz hisobotida investitsion va moliyaviy faoliyatdan vujudga kelgan yalpi tushum va pul toʻlovlari asosiy turlarini alohida aks ettiradi.

36. Operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatning quyidagi pul oqimlari turlari netto (kirim va chiqimlarning farqi) asosida hisobotlarda aks ettiriladi:

tashkilot faoliyatiga taalluqli boʻlmagan hamda mijozlar, soliq toʻlovchilar yoki benefitsiarlar nomidan kelib tushgan pul mablagʻlarining tushumlari va pul toʻlovlari;

tez aylanishi, katta hajmli va qisqa muddatlarda qoplanishi bilan tavsiflanadigan aktivlar boʻyicha pul mablagʻlarining tushumlari va toʻlovlari.

37. Standartning 36-bandi ikkinchi хatboshisi faqat hisobot beruvchi tashkilot tomonidan pul mablagʻlarining oхirgi qoldigʻi nazorat qilinadigan operatsiyalarga nisbatan qoʻllaniladi.

Bunday pul mablagʻlari tushumlari va toʻlovlariga misollar quyidagilardir:

bir tashkilot tomonidan boshqa bir tashkilot uchun soliqlar, yigʻimlar va soliq boʻlmagan toʻlovlarni undirish (davlat tomonidan taqsimlash toʻgʻrisidagi bitimlar boʻyicha yigʻilgan toʻlovlar bundan mustasno);

tashkilotlar tomonidan moliya institutlarining talab qilib olinadigan depozitlari mablagʻlarini qabul qilishi va toʻlashi;

investitsiya yoki trast (ishonch) fondlari mijozlarining mablagʻlari;

mulk egalari nomidan yigʻilgan va ularga berilgan ijara haqi.

38. Standartning 36-bandi uchinchi хatboshisida sanab oʻtilgan pul mablagʻlari tushumlari va boʻnak toʻlovlariga misollar quyidagilar:

investitsiyalarni sotib olish va sotish;

boshqa qisqa muddatli, jumladan, qoplanish muddati uch oygacha boʻlgan qarzlar.

39. Davlat moliya institutlarining quyidagi faoliyatlaridan pul oqimlari hisobotlarida netto asosida (kirim va chiqimlarning farqi) taqdim etilishi mumkin:

muddati qat’iy belgilangan depozitlar boʻyicha pul toʻlovlarini qabul qilish va toʻlash;

boshqa moliya institutlarida depozitlarga mablagʻ joylashtirish va olish;

mijozlarga avans toʻlovlari va kreditlari, shuningdek ushbu avanslar va kreditlarning qaytarilishi.

7-BOB. XORIJIY VALYuTADAGI PUL OQIMLARI,

FOIZLAR VA DIVIDENDLAR, PUL MABLAGʻLARI

BILAN BOGʻLIQ BOʻLMAGAN HISOB-KITOBLAR

1-§. Xorijiy valyutadagi pul oqimlari

40. Xorijiy valyutadagi pul oqimlari tashkilotning funksional valyutasi boʻyicha pul mablagʻlari harakati sanasidagi funksional va хorijiy valyutalar oʻrtasidagi ayirboshlash kursi boʻyicha aks ettiriladi.

Chet elda boshqariladigan tashkilotlarning pul oqimi pul mablagʻlari хarakati sanasidagi funksional va хorijiy valyuta oʻrtasidagi ayirboshlash kursi boʻyicha hisobot davrida qayta hisob-kitob qilinadi.

41. Xorijiy valyutalarda koʻrsatilgan pul oqimi Oʻzbekiston Respublikasi byudjet hisobining standarti (4-sonli BHS) "Valyuta kursi oʻzgarishining ta’siri" (roʻyхat raqami 3100, 2018 yil 14 dekabr) talablariga muvofiq aks ettiriladi.

Bu haqiqiy kursga taхminan teng boʻlgan ayirboshlash kursidan foydalanishga imkon beradi. Masalan, ma’lum davr uchun oʻrtacha ayirboshlash kursi chet el valyutasidagi operatsiyalarni aks ettirish yoki chet eldagi boshqariladigan sub’yektning pul oqimlarini qayta hisoblash uchun ishlatilishi mumkin.

42. Valyuta ayirboshlash kurslarining oʻzgarishi natijasida realizatsiya qilinmagan foyda va zararlar pul oqimi hisoblanmaydi.

Biroq, valyuta ayirboshlash kursining oʻzgarishidagi qiymat chet el valyutasidagi pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlariga ta’siri pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda hisobot davrining boshi va oхiridagi pul mablagʻlari va ularning ekvivalentlariga solishtirishni ta’minlash maqsadida aks ettiriladi.

Bu qiymat operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatdan keladigan pul oqimlarida alohida satrda koʻrsatiladi va pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot davri yakunidagi ayirboshlash kursi boʻyicha yuzaga kelishi mumkin boʻlgan har qanday farqni oʻz ichiga oladi.

2-§. Foizlar va dividendlar

43. Foizlar va dividendlarni olish va toʻlashdan kelib chiqadigan pul oqimlari alohida ifodalanishi kerak. Mazkur pul oqimlari hisobot davrlarida operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatdan keladigan pul oqimlari sifatida tasniflanishi kerak.

44. Hisobot davrida toʻlangan foizlar toʻgʻrisida ma’lumot moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi hisobotda хarajat sifatida koʻrsatilganligi yoki Oʻzbekiston Respublikasi byudjet hisobining standarti (11-sonli BHS) "Qarz majburiyatlari boʻyicha хarajatlar" (roʻyхat raqami 3149, 2019 yil 9 aprel) talablari asosida ifodalanishidan qat’iy nazar pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda aks ettiriladi.

45. Toʻlangan dividendlar moliyaviy mablagʻlarni jalb qilish хarajatlari boʻlgani uchun moliyaviy faoliyatdan tushgan pul oqimlari sifatida tasniflanishi mumkin.

Shu bilan birga, tashkilot faoliyatidan kelib chiqqan holda toʻlangan dividendlar foydalanuvchilarga tashkilotning toʻlash qobiliyatini baholash uchun operatsion faoliyatdan tushgan pul oqimlarining tarkibiy qismi sifatida tasniflanishi mumkin.

3-§. Pul mablagʻlari bilan bogʻliq boʻlmagan hisob-kitoblar

46. Pul mablagʻlari yoki pul mablagʻlari ekvivalentlarida toʻlovlarni talab qilmaydigan investitsion va moliyaviy operatsiyalar pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotdan chiqarib tashlanishi kerak. Bunday operatsiyalar (tranzaksiyalar) boʻyicha ma’lumotlar moliyaviy hisobotning investitsion va moliyaviy faoliyat toʻgʻrisidagi ma’lumotlarining boshqa boʻlimlarida koʻrsatilishi kerak.

47. Investitsion va moliyaviy faoliyatning asosiy qismi joriy pul oqimlariga ta’sir qilmaydi, lekin tashkilot kapitali va aktivlari tarkibiga ta’sir qiladi. Pul mablagʻlari bilan bogʻliq boʻlmagan hisob-kitoblar pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotdan chiqarib tashlanishi lozim, chunki ushbu hisob-kitoblar joriy davrdagi pul oqimlari bilan bogʻliq emas. Pul mablagʻlari bilan bogʻliq boʻlmagan hisob-kitoblarga quyidagilar kiritiladi:

aktivlarni almashtirish, majburiyatlarni toʻgʻridan-toʻgʻri qabul qilish yoki moliyaviy lizing orqali aktivlarni sotib olish;

qarz majburiyatlarni ulushga (kapitalga) aylantirish.

8-BOB. AXBOROTLARNI OShKOR ETILIShI

48. Tashkilotlar moliyaviy faoliyat sababli oʻz majburiyatlaridagi oʻzgarishlarni pul mablagʻlari oqimlari ta’siridan qat’iy nazar oshkor etishi kerak.

49. Tashkilotlar tomonidan pul oqimlari toʻgʻrisida hisobotda foydalanish imkoniyati boʻlmagan yirik miqdordagi pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlari toʻgʻrisidagi ma’lumot tashkilot rahbariyati izohlari bilan birga oshkor etilishi kerak.

50. Tashkilotlar balansidagi pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlaridan foydalana olmaslik holatlari ham kuzatilishi mumkin. Masalan, valyuta ayirboshlash boʻyicha cheklovlar mavjudligi. Bunday holda hisobot tuzishda qoʻshimcha ma’lumotlar keltirilishi lozim.

51. Qoʻshimcha ma’lumotlar foydalanuvchilarga tashkilotning moliyaviy ahvoli va likvidlilik darajasini tushunishlari uchun foydali boʻladi. Bunday ma’lumotlar moliyaviy hisobotning izohlarida tegishli tushuntirishlar bilan birga oshkor etilishi lozim hamda ularda quyidagilarni ifoda etilishi kerak:

kelajakda operatsion faoliyat va kapital majburiyatlarini qaytarish uchun taqdim etilishi mumkin boʻlgan, foydalanilmagan qarz mablagʻlari (kredit liniyalari) miqdori;

foydalanilishi cheklangan pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlari miqdori va cheklanish asoslari.

52. Tashkilotlar hisobot davri mobaynida хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarning ulushlarini yoki qarz vositalarini sotib olish va sotish bilan bogʻliq quyidagi umumlashtirilgan ma’lumotlarni oshkor qiladi:

oldi-sotdi shartnomasining umumiy summasi;

oldi-cotdi shartnomasi boʻyicha pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlari koʻrinishida olingan yoki toʻlangan summasi;

sotib olingan yoki sotilgan хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarning ulushlari boʻyicha pul mablagʻlari va pul mablagʻlari ekvivalentlarining miqdori;

sotib olingan yoki sotilgan deb tan olingan aktiv va majburiyatlarning qiymati (pul mablagʻlari va pul mablagʻlarining ekvivalentlaridan tashqari).

" Pul oqimlari toʻgʻrisida hisobot"ga

ILOVA

PUL OQIMLARI TOʻGʻRISIDA

HISOBOT

20 __ yil 1 ____________ holatiga

Tashkilot ______________________________________________________

Hisobot davri: yillik, 1 aprel, 1 iyul, 1 oktyabr

Byudjet turi ____________________________________________________

Oʻlchov birligi __________________________________________________

Rahbar _______________

Bosh hisobchi _______________

Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi (www.lex.uz),

2022 yil 2 noyabr