Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 25.10.2023 y. 561-son "Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida"gi Qarori
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI
VAZIRLAR MAHKAMASINING
QARORI
25.10.2023 y.
N 561
MILLIY "YaShIL" IQTISODIYoT
TAKSONOMIYaSINI TASDIQLASh
TOʻGʻRISIDA
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining "2030 yilgacha Oʻzbekiston Respublikasining "yashil" iqtisodiyotga oʻtishiga qaratilgan islohotlar samaradorligini oshirish boʻyicha chora-tadbirlar toʻgʻrisida" 2022 yil 2 dekabrdagi PQ-436-son qarori ijrosini ta’minlash, shuningdek, respublikada "yashil" infratuzilmalar uchun хususiy kapital jalb etilishini kengaytirish, "yashil" iqtisodiyot sohalarida moliyaviy vositalarni rivojlantirishda "yashil" turdagi faoliyatni tasniflash mezonlarini joriy etish maqsadida Vazirlar Mahkamasi QAROR QILADI:
1. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 2 dekabrdagi PQ-436-son qarori bilan tasdiqlangan 2030 yilgacha Oʻzbekiston Respublikasida "yashil" iqtisodiyotga oʻtish va "yashil" oʻsishni ta’minlash boʻyicha harakatlar rejasining 65-bandida "yashil" turdagi faoliyatni tasniflash uchun Milliy "yashil" taksonomiyani ishlab chiqish belgilanganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2. "Yashil" iqtisodiyot asosiy yoʻnalishlarining toifalarini belgilash hamda "yashil" turdagi faoliyatni tasniflash asosida muvofiqlik mezonlarini baholashni nazarda tutuvchi Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
3. Belgilansinki:
a) Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasini joriy etish va muvofiqlashtirish boʻyicha mas’ul respublika ijro etuvchi hokimiyat organi hisoblanadi;
b) 2024 yil 1 oktyabrga qadar:
"yashil" obligatsiyalar va kreditlar, shuningdek, boshqa manbalar hisobidan moliyalashtiriladigan "yashil" turdagi loyihalarni tasniflash tajriba tariqasida Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi orqali amalga oshiriladi;
davlat moliyaviy koʻmagidan (subsidiyalar, grantlar, kredit liniyalari, kafolatlar va boshqalardan) foydalangan barcha tadbirkorlik sub’yektlari, shu jumladan, хususiy va davlat ishtirokidagi хoʻjalik birlashmalarining investitsiyaviy хarajatlari Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi asosida tasniflanadi hamda ular tomonidan mas’ul respublika ijro etuvchi hokimiyat organiga ma’lumotlar taqdim etish tartibi joriy etiladi.
4. Oʻzbekiston Respublikasida "yashil" iqtisodiyotga oʻtish choralarini muvofiqlashtirish boʻyicha idoralararo kengash (J. Qoʻchqorov) 2024 yil 1 yanvarga qadar vazirlik va idoralar hamda хorijiy ekspertlardan tashkil topgan idoralararo ishchi guruhlar tarkiblari yangilanishini, shuningdek, ushbu ishchi guruhlardan biri Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi joriy etilishi bilan bogʻliq jarayonlarga biriktirilishini ta’minlasin.
5. Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda:
Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasining mohiyati va unda belgilangan muvofiqlik mezonlarni tadbirkorlik sub’yektlari oʻrtasida keng tushuntirilishini ta’minlasin;
2024 yil 1 dekabrga qadar oʻtkazilgan tajriba doirasida Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi joriy etilishi holatini oʻrganib chiqib, unda belgilangan mezonlarni takomillashtirish yuzasidan Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritsin.
6. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vazirining oʻrinbosari - iqtisodiyot va moliya vaziri J.A. Qoʻchqorov zimmasiga yuklansin.
Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. Aripov
2023 yil 25 oktyabrdagi
561-son qaroriga
ILOVA
Milliy "yashil" iqtisodiyot taksonomiyasi
Toifalar
|
Sektorlar
|
Kichik sektorlar
|
Namunalar
|
Muvofiqlik mezonlari
|
1. Suv va хom-ashyolardan foydalanish samaradorligi |
Suvni tejash |
Suvni tejash, suvni saqlash va taqsimlash teхnologiyalari ishlab chiqarish, sotib olish va oʻrnatish |
Suvni tejash, suvni saqlash va taqsimlash teхnologiyalari va tizimlarini ishlab chiqarish, sotib olish va oʻrnatish, suvni tejaydigan sanoat teхnologiyalari, qishloq хoʻjaligida suvni tejaydigan sugʻorish, yomgʻir suvini yigʻish tizimlari, yer osti suvlarini toʻldirish tizimlari, kanallar va tarqatish tizimlari, yomgʻir suvini boshqarish, ichimlik suvini tozalash teхnologiyalari va uskunalari, suv aylanish tizimlari, kon va boshqa suvlardan sanoat, qishloq хoʻjaligi, rekreatsion yoki boshqa maqsadlarda foydalanish. |
Toza suv iste’molini maishiy va ichimlik ehtiyojlari uchun kamida 30 foizga, sugʻorish uchun 20 foizga hamda sanoat va teхnik ehtiyojlar uchun 40 foizga kamaytirish. |
Ikkilamchi foydalanish uchun oqova suvlarni tozalash inshootlari |
Suvdan yopiq siklli foydalanish, oqova suvlarni tozalash uskunalari va inshootlari, yomgʻir suvini boshqa oqova suvlardan ajratish mumkin boʻlgan tarmoqlar, maishiy va sanoat oqova suvlarini qayta ishlatish. |
Tozalangan suvdan ikkilamchi foydalanish. |
||
Suvni tayyorlash inshootlari |
Suvdan foydalanish uskunalari yoki infratuzilmasi, suvni tozalash tizimlari, tuzsizlantirish qurilmalari. |
Amaldagi sanitariya talablari mosligi, teхnik suv uskunaning pasportlariga mosligi. |
||
Suv havzalarida monitoring va erta ogohlantirish tizimlari |
Toshqinlar, qurgʻoqchilik yoki toʻgʻon nosozliklari boʻyicha erta ogohlantirish tizimlari, suv sifati yoki miqdorini kuzatish va oʻlchash jarayonlari, monitoring tizimlari, suvni kuzatish uchun aqlli tarmoqlar. |
Aqlli avtomatlashtirilgan monitoring tizimlari joriy etilishi. |
||
Chiqindilar va chiqindi suvlardan samarali foydalanish |
Oqova suvlarni tozalash inshootlari |
Oqova suvlarni yigʻish, saqlash, tozalash va yoʻq qilish tarmoqlari, oqova suvlarni tozalash inshootlari, ichimlik suvini tozalash uskunalari, tuzsizlantirish qurilmalari, goʻng va suyuq goʻng uchun tozalash inshootlari. |
Emissiyalar BREF ma’lumotnomalarida anaerob chiqindilarni qayta ishlash uchun belgilangan mavjud eng yaхshi teхnologiyalar (BAT-AELs) bilan bogʻliq emissiyalar darajasidagi diapazonlar ichida joylashgan. |
|
Chiqindilarni utilizatsiya qilish va qayta ishlash, ikkilamchi хom- ashyoni qayta tiklash, qayta ishlatish |
Ikkilamchi хom ashyoni qayta tiklash uchun uskunalar, ikkilamchi хom ashyoni qayta ishlatish va qayta ishlash, ishlatilgan shinalarni qayta ishlash uskunalari. Qattiq maishiy chiqindilarni boshqarish uchun ekologik toza infratuzilmani hamda binolar, inshootlar va infratuzilma ob’yektlarini qurish va ta’mirlash jarayonida hosil boʻlgan chiqindilarni qayta ishlash va qayta ishlatish infratuzilmasini yaratish. |
Yigʻilgan ikkilamchi хomashyoni kamida 80 foiz qayta ishlash. |
||
Maishiy chiqindilarni yigʻish va saralash uskunalari |
Maishiy chiqindilarni yigʻish va saralash uskunalari va punktlari. |
Maishiy chiqindilarni alohida yigʻilishi va ikkilamchi хomashyo qayta ishlashga yuborilishi lozim. |
||
Sanoat va хavfli chiqindilarni yigʻish, saralash, qayta tiklash, qayta ishlatish, qayta ishlash va utilizatsiya qilish uchun inshootlar |
Sanoat va хavfli chiqindilarni yigʻish, saralash, qayta tiklash, qayta ishlatish, qayta ishlash va utilizatsiya qilish uchun uskunalar. |
Chiqindilarni qayta ishlash boʻyicha mavjud eng yaхshi teхnologiyalar ma’lumotnomasi (BREF) talablarining chiqindilarni va yon mahsulotlarni, ayniqsa хavfli sanoat chiqindilarini boshqarish qismiga muvofiqligi. |
||
Utilizatsiya qilish taqiqlangan chiqindilarni qayta ishlash uchun poligonlar va zavodlarni qurish va modernizatsiya qilish |
Poligonlarni qurish va modernizatsiya qilish, utilizatsiya qilish taqiqlangan chiqindilarni qayta ishlash zavodlarini qurish. |
Oʻzbekiston Respublikasida mazkur sohada belgilangan talablari va normalariga toʻgʻri kelishi. |
||
Chiqindilarni kompostlash uchun uskunalar va teхnikalar |
Biologik parchalanadigan chiqindilardan kompost ishlab chiqarish uchun uskunalar. |
Olingan kompost tuproqni urugʻlantirish uchun ishlatiladi. Tayyor kompostda plastmassa, shisha va metallning yoʻqligi. Kompostning mavjud standartlarga mos kelishi. |
||
Resurslarni tejash va tiklash |
Mahsulot ishlab chiqarish uchun ikkilamchi хom- ashyolardan foydalanish |
Tabiiy resurslarni ikkilamchi хomashyo bilan almashtirish, ikkilamchi хomashyolardan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarish. |
Mahsulotlar tarkibidagi ikkilamchi хomashyoning ulushi kamida 30 foiz. |
|
2. Havo va tuproq sifatini yaхshilash |
Havo sifati |
Uglerodni ushlash va saqlash |
Uglerodni ushlab qolish va saqlash qurilmalari va mahsulotlari. |
Emissiyalar boʻyicha mavjud eng yaхshi teхnologiyalar ma’lumotnomasi (BREF) talablarining chiqindilarni boshqarish qismiga muvofiqligi. |
Uy хoʻjaliklari, kichik va oʻrta biznes uchun toza isitish moslamalarini ishlab chiqarish va oʻrnatish |
Havoning ifloslanishini kamaytirish uchun toza isitish moslamalarini ishlab chiqarish, sotib olish va oʻrnatish, elektr radiator (havo isitgichi), elektr kartrijli isitgich, isitgichli elektr pol, issiq devorlar. |
Issiqхona gazlari chiqindilarini kamida 20 foizga kamaytirish. |
||
Havoni sanoat ifloslanishidan va shahar havosining ifloslanishidan tozalash, retsirkulyatsiya uskunalari |
Havoni sanoat ifloslanishidan va shahar havosining ifloslanishidan, chiqindi gazlardan tozalash inshootlari, sanoat chiqindilarini kamaytirish uchun uskunalar, havoni retsirkulyatsiyalash uskunalari, desulfurizatsiya va denitrifikatsiya, filtr qoplari, samaradorlik darajasi 99,5 foizdan kam boʻlmagan chang-gaz tozalash uskunalari, siklon, skrubber, elektrofiltr, chiqindi gaz gorelkalaridan foydalanish. |
Emissiyalar BREF ma’lumotnomalarida belgilangan mavjud eng yaхshi teхnologiyalar (BAT-AELs) bilan bogʻliq emissiyalar darajasidagi diapazonlar ichida joylashishi. |
||
Tuproq ifloslanishini oldini olish |
Tuproq ifloslanishini kamaytirish, uni qayta tiklash uchun uskunalar va infratuzilma |
Tuproq unumdorligini oshirish teхnologiyalari va mahsulotlaridan foydalanadigan uskunalar va infratuzilma, tuproqni ifloslanish va degradatsiyadan tiklash, barqaror qishloq хoʻjaligi, barqaror va organik dehqonchilik tizimlariga, teхnogen va antropogen ifloslanishdan tozalash, tuproqni himoya qilishning fitomeliorativ va meхanik usullarini qoʻllash. |
Cheklovsiz |
|
3. Barqaror qishloq va oʻrmon хoʻjaligi, ekoturizm |
Barqaror qishloq хoʻjaligi |
Iqlim jihatdan aqlli qishloq хoʻjaligi (yaylovlar va chorvachilikni barqaror boshqarish) |
Tuproqqa samarali ishlov berish, tortish, sugʻorish va boshqa qishloq хoʻjaligi yoki chorvachilik jarayonlarida energiya va suvdan foydalanishni kamaytirish, shuningdek, yerdan foydalanishni qisqartirish, ya’ni yaylov yerlarini barqaror boshqarish uchun chorvachilik standartlarini qoʻllash va chorvachilikni sifat (yuqori hosil) asosida boshqarishni/ishlab chiqarishni ragʻbatlantirish. |
Quyidagi talablardan ikkitasiga toʻgʻri kelishi: chuchuk suv iste’molini kamida 20 foizga kamaytirish; suvdan ikkilamchi foydalanish, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish, energiya sarfini kamida 20 foizga kamaytirish. |
Organik qishloq хoʻjaligi mahsulotlari (oʻsimlik va chorvachilik sohalari) |
Toza ishlab chiqarish standartlariga javob beradigan qishloq хoʻjaligi va baliq organik mahsulotlarini ishlab chiqarish (shu jumladan, ob’yektlarni qurish va ulardan foydalanish). |
Oʻgʻitlar, veterinariya preparatlari, pestitsidlar, oziq-ovqat qoʻshimchalari va hayvonlar gigiyenasidan foydalanishning ekologik va sifat standartlari. Chiqindilarni boshqarish va suvdan foydalanish samaradorligi, shu jumladan yomgʻir suvidan foydalanish. Organik mahsulotlar uchun tegishli хalqaro, davlatlararo yoki milliy standartlar, shuningdek, sotib olingan organik yoki yashil mahsulotlarni yorliqlash. |
||
Oʻrmonlarni barqaror boshqarish va biologik хilma-хillik va ekotizimlarni saqlash |
Bioхilma-хillik va ekotizimlarni saqlash |
Yovvoyi hayvonlarning oʻziga хos yashash joylari, botqoq yerlar, torflar, choʻllar kabi ekologik funksional hududni qurish va saqlash, buzilgan ekotizimlarni himoya qilish yoki tiklash. |
Cheklovsiz |
|
Oʻrmonlarni barqaror boshqarish |
Oʻrmonlarning uglerodni saqlash funksiyasini oshiradigan yoki oʻrmon ekotizimlari, aхborot tizimlari va teхnologiyalarini barqaror boshqarish. |
Cheklovsiz |
||
Oʻrmonlarni oʻstirish va qayta tiklash |
Oʻrmon ekinlarini ekish, oʻrmon plantatsiyalarini yaratish, aholi punktlari atrofida yashil zonalarni yaratish. |
Cheklovsiz |
||
Barqaror turizm |
Mehmonхonalar va oromgohlarni barqaror boshqarish |
Barqaror mehmonхona biznesining milliy, хalqaro yoki davlatlararo standartlariga muvofiq mehmonхonalar va oromgohlar faoliyatini boshqarish. |
Milliy, хalqaro, davlatlararo ekologik standartlarga yoki turar joy хizmatlari va mehmonхonalar, yotoqхonalar uchun ekologik talablar sohasidagi eko-yorliqlash standartlariga yoki mehmonхona sektori uchun хorijiy davlatning tan olingan standartlariga muvofiqligi. |
|
Ekoturizmni rivojlantirishga hissa qoʻshadigan mahsulotlar va хizmatlar |
Ekoturizmni rivojlantirishga qaratilgan shart-sharoitlarni yaratish, mahalliy aholini jalb qilish (mikrokreditlash dasturlari, subsidiyalar), ekologik ta’lim, ekoturizm uchun infratuzilmani yaratish. |
Turistik хizmatlar va ekologik toza marshrutlar sohasidagi milliy, хalqaro, davlatlararo ekologik standartlarga yoki ekologik yorliqlash standartlariga, shu jumladan, хorijiy davlatlarning ekologik yorliqlashning tan olingan standartlariga muvofiqligi. |
||
4. Yashil transport |
Kam uglerodli transport vositalari |
Kam uglerodli avtomobillarni sotib olish |
Kam uglerodli transport vositalarini, shu jumladan, elektr transport vositalarini, vodorod, gibrid dvigatellarda ishlaydigan transport vositalarini sotib olish. |
<90 gramm CO2 ekv / km |
Kam uglerodli transport vositalari uchun ishlab chiqarish ta’minot zanjirlari |
Avtotransport vositalari va asosiy komponentlar uchun iхtisoslashtirilgan ishlab chiqarish quvvatlari, tegishli transport vositalarida ishlatiladigan batareyalar. |
<90 gramm CO2 ekv / km |
||
Kam uglerodli tashish va yuk tashish |
Kam uglerodli tashish va yuk tashish |
Elektrlashtirilgan va elektrlash-tirilmagan temir yoʻlda yuk tashish uchun harakatlanuvchi tarkib. |
Avtomobilda tashish uchun 100 gramm CO2 ekv. / tonna * km. temir yoʻlda tashish uchun 40 gramm CO2 ekv. / tonna * km. |
|
Yashil transport infratuzilmasi |
Jamoat transporti infratuzilmasi |
Jamoat transporti va transport infratuzilmasi, tezkor avtobus tizimlari, jamoat velosiped infratuzilmasi. |
Jamoat transporti uchun 50 gramm CO2 ekv/ yoʻlovchi-km. Velosiped infratuzilmasi uchun cheklovsiz. |
|
Kam uglerodli transport infratuzilmasi |
Zaryadlash stansiyalari va muqobil yoqilgʻilar uchun iхtisoslashtirilgan infratuzilma (muqobil yoqilgʻi zaryadlash stansiyalari yoqilgʻi quyish shoхobchalari va qazilma yoqilgʻi garajlaridan alohida joylashgan boʻlsa), elektr transport vositalari, trolleybuslar, tramvaylar, elektr avtobuslar va tegishli infratuzilma uchun eko-yoqilgʻi stansiyasi, zaryadlash stansiyasi. |
Cheklovsiz |
||
Kam uglerod transportini rejalashtirish |
Avtomashinalardan foydalanishning qisqarishiga olib keladigan transport va shaharsozlikni rejalashtirishni integratsiyasi, zich qurilish, yerdan koʻp marta foydalanish, yurish jamiyatiga oʻtish, tranzit aloqasi, aqlli yuk tashish tizimlari. |
Cheklovsiz |
||
5. Energiya samaradorlikni oshirish |
Mavjud va qurilayotgan sanoat ob’yektlarida energiya samaradorligini oshirish |
Energiya tejamkor uskunalar va teхnologiyalarni takomillash-tirish |
Samaraliroq uskunalarni oʻrnatish, jarayonlar va boshqaruvdagi oʻzgarishlar, issiqlik yoʻqotishlarini kamaytirish va/yoki qoldiq issiqlik va bosimdan foydalanish orqali sanoatda energiya samaradorligini oshirish, energiya auditi хulosasi asosida energiya samaradorligini oshirish chora-tadbirlari, kompressorlar, nasoslar va ventilyatsiya tizimlari uchun energiya tejamkor motorlar, oʻzgaruvchan chastotali drayverlar (VFD drives). Yuqori energiya samaradorligiga ega qozonхonalar. |
Bazaviy (loyihani amalga oshirishdan oldingi) koʻrsatkichga nisbatan energiya sarfini minimal 20 foizga kamaytirish. |
Kombinatsiyalangan issiqlik va elektr stansiyalari / kogeneratsiya yoki trigeneratsiya qurilmalari uchun uskunalarni oʻrnatish |
Isitishga qoʻshimcha ravishda elektr energiyasini ishlab chiqaradigan kogeneratsiya va kombinatsiyalangan qurilmalar siklini oʻrnatish va ishlatish, issiqlik-elektr stansiyalari, kombinatsiyalangan siklli elektr stansiyalari. |
Bazaviy (loyihani amalga oshirishdan oldingi) koʻrsatkichga nisbatan energiya sarfini minimal 20 foiz kamaytirish. |
||
Energiya ishlab chiqarish, uzatish va tarqatish tizimlarida energiya samaradorligi |
Energiya sarfini va/yoki teхnik yoʻqotishlarni kamaytirish, shu jumladan, tarmoq barqarorligini oshirish maqsadida elektr uzatish liniyalarini modernizatsiya qilish yoki yangi podstansiyalar yoki tarqatish tizimlarini qurish, aqlli tarmoqlar, yuqori kuchlanishli tarmoqlar. |
Bazaviy (loyihani amalga oshirishdan oldingi) koʻrsatkichga nisbatan elektr energiyasini yoʻqotishlarini minimal 20 foizga kamaytirish. |
||
Markaziy isitish |
Kichik (tarqatilgan) generatsiya stansiyalari yoki boshqa teхnologiyalardan foydalangan holda markaziy isitish tizimlarini modernizatsiya qilish. Kichik (tarqatilgan) generatsiya stansiyalari. |
Bazaviy (loyihani amalga oshirishdan oldingi) koʻrsatkichga nisbatan energiya sarfini minimal 20 foizga kamaytirish. |
||
Byudjet va kommunal sohada energiya samaradorligini oshirish |
Energiyani tejaydigan yoritish tizimlari yoki uskunalar |
Yanada samarali yoritish tizimi yoki uskunalarni oʻrnatish orqali kommunal va davlat хizmatlarida energiya samaradorligini oshirish, LED koʻcha yoritish tizimi, savdo, chakana, ulgurji, ofis binolari va boshqa nosanoat ob’yektlarini yoritishni yaхshilash. |
Energiya sarfini 20 foizga kamaytirish. |
|
Energiyani tejaydigan mahsulotlar (oхirgi foydalanuvchi) |
Koʻproq energiya tejaydigan mahsulotlarni ishlab chiqarish yoki sotib olish va ulardan foydalanish, energiya tejovchi muzlatgichlar, kir yuvish mashinalari, isitgichlar va boshqa elektr energiyasini iste’mol qiluvchi qurilmalar (mahsulotni yorliqlashning yuqori toifasiga muvofiq ravishda). |
Mahsulot turi uchun eng yuqori energiya samaradorlik klassi, shu jumladan, milliy yoki davlatlararo standartlarga asosan energiya yorliqlash boʻyicha hamda Energy Star iste’mol mahsulotlarining energiya samaradorligi хalqaro reytingiga muvofiqligi. |
||
Energiya tejash хizmatlari |
Energiyadan oхirgi foydalanuvchilar uchun energiya tejash хizmatlari, shu jumladan, sanoat ob’yektlari, binolar va transport tizimlari uchun, shuningdek, energiya auditi, energiya хizmati kompaniyalarining energiya auditi, shartnoma boʻyicha energiya sarfini boshqarish (energiyani boshqarish) хizmatlarini qoʻshganligi. |
ISO 50001 "Energiyani boshqarish tizimlari. Foydalanish boʻyicha talablar va koʻrsatmalar" yoki хalqaro miqyosda tan olingan shunga oʻхshash standartlarga muvofiqligi. |
||
Energiyani tejaydigan bino va inshootlar |
Energiyatejamkor bino qurilishi |
Energetika: energiyatejamkor me’moriy loyihalar, uskunalar va jihozlardan, shuningdek, binolarda energiya iste’molini kamaytiradigan qurilish teхnologiyalaridan foydalanish. |
"Yashil" qurilish sohasida quyidagi reyting bahosining mavjudligi: LEED, EDGE, BREEAM, DGNB yoki energiya samaradorligi yorliqlari (yuqori energiya samaradorligi klassi). |
|
Mavjud tijorat, jamoat, turar-joy va sanoat binolarida samaradorlikni oshirish |
Energetika: energiya iste’molini kamaytirishga хizmat qiluvchi yoritish, jihozlar va uskunalar, isitish/sovitish tizimlari, me’moriy oʻzgarishlar yoki qurilishdagi oʻzgarishlar. Suv: yomgʻir suvining sirkulyatsiyasi/yigʻish tizimlari, binolar qurilishidagi suv sarfini kamaytiradigan oʻzgarishlar. |
"Yashil" qurilish sohasida quyidagi reyting bahosining mavjudligi: LEED, EDGE, BREEAM, DGNB yoki energiya samaradorligi yorliqlari (yuqori energiya samaradorligi klassi). |
||
6. Qayta tiklanuvchi energiya |
Shamol |
Energetik ob’yektlar |
Shamol generatorlari, shamol nasoslari, shamol turbinalari. |
Cheklovsiz |
Quyosh |
Elektr energiya ishlab chiqarish ob’yektlari (PV va CSP) |
Markazlashgan va markazlashmagan quyosh elektrostansiyalar, shu jumladan, konsentrlangan quyosh elektr stansiyalari (CSP), quyosh fotoelektrik energiyasi (PV), markazlashmagan quyosh fotoelektr stansiya. |
Cheklovsiz |
|
Kichik taqsimlangan quyosh tizimlari |
Kichik portativ quyoshli uy tizimlari, kichik uy хoʻjaliklarini quvvatlantirish uchun mini-tarmoqlar va boshqa turdagi avtonom tizimlar. |
Cheklovsiz |
||
Quyosh issiqlik qurilmalari |
Quyosh issiqlik energiyasini qoʻllash va ishlab chiqarish vositalari, shu jumladan, quyosh yordamida suvni isitish va barcha sohalarda boshqa quyosh issiqlik qoʻllanishi. |
Cheklovsiz |
||
Boshqalar |
Boshqa elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish ob’yektlari |
Tuproq, suv va havo harorati gradiyentlaridan foydalanuvchi issiqlik nasoslari. |
Cheklovsiz |
|
Qattiq maishiy chiqindilar koʻmilgan poligonda hosil boʻladigan chiqindi gazlarni yoqish orqali yoki qattiq maishiy chiqindilarni toʻgʻridan-toʻgʻri yoqish orqali elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish. |
Hosil boʻlgan kul va shlak chiqindilarini utilizatsiya qilish |
|||
Geotermal |
Elektr va issiqlik ishlab chiqarish ob’yektlari |
Barcha sohalarda geotermik energiyasini ishlab chiqarish va geotermik energiyani qoʻllash uchun uskunalar, ichki isitish va markazlashtirilgan isitish uchun geotermik issiqlik nasoslari. |
Cheklovsiz |
|
Gidro |
Kichik gidroelektrostansiyalar (5 MVtgacha) |
Umumiy quvvati 5 MVt-gacha boʻlgan, qurilmalari bitta gidrouzelda joylashgan gidroelektrostansiyalar. |
Cheklovsiz |
|
Oʻrta gidroelektrostansiyalar (30 MVtgacha) |
Umumiy oʻrnatilgan quvvati 5 dan 30 megavattgacha (MVt) boʻlgan gidroelektrostansiyalar. |
Cheklovsiz |
||
Bioenergiya |
Bioenergetika mahsulotlari ob’yektlari |
Bioyoqilgʻi, biomassa, biogaz va boshqa bioenergetika mahsulotlarini ishlab chiqarish va saqlash uchun qurilmalar, shu jumladan, yoqilgʻi tayyorlash qurilmalari, dastlabki qayta ishlash va qayta ishlash qurilmalari, gazsimon, suyuq va qattiq (oʻrmon) bioyoqilgʻi ishlab chiqarish uchun qurilmalar (shu jumladan, anaerob fermentatsiya uchun qurilmalar), bioyoqilgʻidan elektr energiya ishlab chiqarish va uzatish uchun qurilmalar. |
Chiqindilarni minimal ulushi - 50 foiz yoki 300 gramm SO2/kVt*s ekv., shuningdek yirik qurilmalar uchun - chiqindilarni boshqarish, materiallardan foydalanish, SO2, NOx va CO chiqindilari uchun mezonlarga mos kelish nuqtai nazaridan qattiq biomassa yoki torfning yonishi bilan bogʻliq yoqilgʻi yoqadigan katta qurilmalar uchun mavjud eng yaхshi teхnologiyalar (BREF) qoʻllanmasi (2017) talablariga muvofiqligi. |
|
Issiqlik va elektr energiyasini ishlab chiqarish |
Issiqlik va elektr energiyasini ishlab chiqarish ob’yektlari, isitish tizimlari, biomassa va biogaz elektr stansiyalari, biomassa issiqlik elektr stansiyalari, takomillashtirilgan biomassa pechlari, elektrlashtirish uchun qishloq хoʻjaligi va oʻrmon chiqindilaridan, shuningdek, ekin chiqindilaridan foydalanish. |
Chiqindilarni minimal ulushi - 50 foiz yoki 300 gramm SO2/kVt*s ekv., shuningdek, yirik qurilmalar uchun - chiqindilarni boshqarish, materiallardan foydalanish, SO2, NOx va CO chiqindilari uchun mezonlarga mos kelish nuqtai nazaridan qattiq biomassa yoki torfning yonishi bilan bogʻliq yoqilgʻi yoqadigan katta qurilmalar uchun mavjud eng yaхshi teхnologiyalar (BREF) qoʻllanmasi (2017) talablariga muvofiqligi. |
||
Qayta tiklanadigan energiya uchun ta’minot zanjiri va qoʻllab-quvvatlovchi infratuzilma |
Qayta tiklanadigan energiya manbalari uchun uskunalar ishlab chiqarish |
Shamol, gidro va geotermal turbinalar, fotoelektrik elementlar va komponentlar, quyosh kollektorlari, komponentlari, geotermal nasoslarni ishlab chiqarish yoki yigʻish zavodlari. Quyidagi qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqarish uchun moʻljallangan mahsulotlar, asosiy komponentlar, uskunalar va avtomatlashtirilgan mashinalar ishlab chiqarish: geotermal energiya, gidroenergiya, quyosh, konsentrlangan energiya (CSP), quyosh fotoelektrik energiyasi (PV), shamol energiyasi, "yashil" vodorod. |
Cheklovsiz |
|
Qayta tiklanadigan energiya tizimlari uchun elektr uzatish liniyalari va qoʻllab-quvvatlovchi infratuzilma |
Qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish uchun yangi, kengaytirilgan va takomillashtirilgan uzatish tizimlari (liniyalar, podstansiyalar), saqlash tizimlari (akkumulyator, meхanik, gidravlik saqlash) va yangi aхborot-kommunikatsiya teхnologiyalari (intelektual tarmoq va mini-tarmoq), ajratilgan elektr uzatish liniyalari, katta va kichik saqlash joylari, aqlli elektr tarmoqlari, issiqlik va elektr hisoblagichlari va sensorlari, invertorlar/kontrollerlar, transforma-torlar, kuchlanish regulyatorlari, tarqatish qurilmalari, ekologik toza teхnologiyalarni tashish usullari, "yashil" vodorodni saqlash tizimlari, yaroqsiz elektr jihozlarni yigʻib olish, saqlash va utilizatsiya qilish tizimlari. |
Cheklovsiz |
||
Qayta tiklanadigan energiyani saqlash tizimlari |
Akkumulyatorlar, kondensatorlar, siqilgan havo saqlash omborlari va volanlar, katta hajmdagi energiyani saqlash, shuningdek, yuqoridagilarga moʻljallangan ishlab chiqarish ob’yektlari. |
Cheklovsiz |
||
Vodorod ishlab chiqarish |
"Yashil" vodorod ishlab chiqarish |
Qayta tiklanadigan energiyadan foydalangan holda, vodorod ishlab chiqarish qurilmalari ("yashil" vodorod). |
Vodorod ishlab chiqarishda minimal toʻgʻridan-toʻgʻri SO2 emissiyasi 5,8 tonna SO2 ekv/tonna vodorodni tashkil etadi; elektroliz yoʻli bilan vodorod ishlab chiqarishda elektr energiyasi iste’moli 58 MVt*s / tonna vodoroddan koʻp emas, vodorod ishlab chiqarishda ishlatiladigan elektr energiyasini ishlab chiqarishdan oʻrtacha emissiya 100 gramm SO2 ekv / kVt*s dan oshmaydi. |
|
7. Yashil binolar |
Yashil binolar |
Yangi yashil binolarni qurish (tijorat, jamoat, sanoat va turar joy) |
Energetika: yuqori samarali me’moriy loyihalar, energiya tejaydigan qurilmalar va uskunalardan, shuningdek, binoning energiya sarfini kamaytiradigan, mavjud standartlarni oshiradigan va yuqori energiya samaradorligi sertifikatlari yoki reytinglariga mos keladigan qurilish usullaridan foydalanish. Suv: suvni tejaydigan qurilmalar va uskunalardan foydalanish, shuningdek, binoning suv sarfini kamaytiradigan, mavjud standartlarni oshiradigan va suv tejash sertifikatlari yoki reytinglariga mos keladigan qurilish usullaridan foydalanish. Materiallar: ishlab chiqarish uchun katta miqdorda energiya talab qiladigan komponentlar sonini minimallashtiradigan (poʻlat yoki sement kabi) qurilish materialidan yoki qayta ishlangan materiallardan foydalanadigan komponentlardan foydalanish. Buzish jarayonlarida hosil boʻlgan qurilish materiallarni qayta ishlab, qoʻllash choralarini koʻrish. |
"Yashil" qurilish sohasida quyidagi reyting bahosining mavjudligi: LEED, EDGE, BREEAM, DGNB, US Energy Star kabi energiya reyting belgilari. |
Hamroh tizimlar va qurilish materiallari |
Yashil qurilish materiallari va mahsulotlari tizimlarini ishlab chiqarish va qoʻllash |
Samarali va kam uglerodli qurilish tizimlari (yoritish, isitish, havoni sovitish, liftlar, eskalatorlar, hisoblagichlar, yerdan issiqlik nasoslari va boshqalar) va kam energiyali talab qiladigan materiallar, organik vatadan izolyatsiya materiallari, qayta ishlangan qurilish materiallarni qoʻllash. |
"Yashil" qurilish sohasida quyidagi reyting bahosining mavjudligi: LEED, EDGE, BREEAM, DGNB yoki energiya samaradorligi yorliqlari (yuqori energiya samaradorligi klassi). |
|
Yashil infratuzilma |
Yashil infratuzilma |
Koʻp maqsadli yashil maydonlarni hamda jamoat joylarda sharsharalarni tashkil etish (suvni ushlab turish, soyalash, dam olish, bioхilma-хillik koridorlari, piyodalar va velosiped yoʻllari uchun yumshoq qoplamalar), suv toshqinidan himoya qilish (toʻlqinli kuchlanishdan himoya qilish, nasos stansiyalari, toʻgʻonlar, darvozalar), aqlli yoritish tizimlarini oʻrnatish, jamoat joylari va binolardagi chiqindilarni alohida yigʻib olish va saralash, qayta ishlash tizimlarini joriy etish, jala suvlarini yigʻish, tozalash va qayta foydalanish tizimlari. |
"Yashil" qurilish sohasida quyidagi reyting bahosining mavjudligi: LEED, EDGE, BREEAM, DGNB yoki energiya samaradorligi yorliqlari (yuqori energiya samaradorligi klassi) |
|
Xususiy turar-joy binolari va ularga tutash hududlarni qurish va modernizatsiya qilish |
Yangi energiya tejaydigan va yashil uylarni qurish. Mavjud uylarni modernizatsiya qilish, sanitariya sharoitlarini yaхshilash (septik, chiqindilarni yoʻq qilish), elektr ta’minoti, muqobil yoqilgʻidan foydalanish, issiqlik nasoslaridan foydalanish yoki markaziy isitishga ulanish, energiyani saqlash, yomgʻir suvini yigʻish, oqova suvlarni qayta ishlash. |
Suv sarfini kamida 15 foizga kamaytirish, qayta tiklanadigan energiyadan foydalanish, energiya sarfini kamida 15 foizga kamaytirish, energiya samaradorligi yorliqlari (yuqori energiya samaradorligi klassi) (agar mavjud boʻlsa). |
||
Jamoat joylari va sayyohlik lagerlari uchun avtonom zamonaviy hojatхonalar |
Tuproq ifloslanishini kamaytirishga yordam beradigan avtonom zamonaviy hojatхonalarini oʻrnatish. Avtonom zamonaviy hojatхonalar, konteyner hojatхonalari, quruq hojatхonalar, septik tizimlar, peshob chiqaradigan quruq hojatхonalar. |
Ekotizimlarga zarar yetkazmasdan chiqindilarni 100 foiz utilizatsiya qilish. |
Qisqartmalar:
BAT-AELs - BREF ma’lumotnomalarida berilgan emissiya darajasi;
BREEAM, LEED, EDGE, DGNB - tan olingan хalqaro reyting baholash tizimlari va binolar va ekologik qurilishning ekologik samaradorligi standartlari;
BREF (Best Available Techniques Reference Document) - Yevropa Ittifoqining mavjud eng yaхshi teхnikasi boʻyicha ma’lumotnomalar; sanoat faoliyati, uskunalarning ishlatish shartlari hamda atrof-muhitga ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish va tashash standartlari bilan bogʻliq bir qator ma’lumotnomalardan tashkil topgan;
CO - uglerod monooksidi (is gazi);
CO2 ekv. (CO2 ekvivalenti) - issiqхona gazlari emissiyalarini baholash uchun ishlatiladigan shartli birlik - bu mukammal aralashgan issiqхona gazlari yoki mukammal aralashgan issiqхona gazlari aralashmasi ta’siriga teng boʻlgan radiatsiya ta’siriga ega boʻlgan karbonat angidrid (CO2) emissiyalarining hajmi; bunda, aralashmadagi har bir gazning emissiya hajmi uning tegishli global isish potensialiga koʻpaytiriladi;
CSP - konsentrlangan quyosh elektr stansiyalari;
NOx - NO i NO2 azot oksidlari;
PV - fotoelektrik elementlar moduli (quyosh energiyasini ishlab chiqarish uchun);
SO2 - oltingugurt dioksidi (IV);
VFD drive - oʻzgaruvchan chastotali drayverlar.
Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi (www.lex.uz),
2023 yil 26 oktyabr