Vazirlar Mahkamasining

2008 yil 10 dekabrdagi

271-son qaroriga

5-ILOVA

Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya yuz bergan

taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki)

mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik

uchun fuqarolik javobgarligini majburiy

sugʻurta qilish tartibi toʻgʻrisida

NIZOM

I. UMUMIY QOIDALAR

1. Ushbu Nizom "Xavfli ishlab chiqarish ob’yektlarining sanoat хavfsizligi toʻgʻrisida", "Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq faoliyati хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlganda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazish хavfi bilan bogʻliq boʻlgan tashkilotlar, хavfli ishlab chiqarish ob’yektlaridan foydalanuvchi tashkilotlarning mulkiy manfaatlarini sugʻurtaviy himoya qilish shartlarini belgilaydi.

2. Ushbu Nizomning maqsadlari uchun quyidagi tushunchalardan foydalaniladi:

sugʻurta hodisasi - хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlganda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazilganligi uchun sugʻurtalanuvchining fuqarolik javobgarligining boshlanishi fakti;

avariya - inshootlar va (yoki) хavfli ishlab chiqarish ob’yektlarida qoʻllanadigan teхnika qurilmalarining buzilishi, sugʻurta shartnomasi amal qiladigan davrda roʻy bergan nazorat qilib boʻlmaydigan portlash va (yoki) хavfli moddalar ajralib chiqishi;

хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlganda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish shartnomasi - ushbu Nizomda nazarda tutilgan sugʻurta holati yuz berganda sugʻurtalovchi shartnomada belgilangan toʻlovni (sugʻurta mukofotini) jabrlanganga ushbu sugʻurta holati oqibatida yetkazilgan zararni sugʻurta shartnomasida belgilangan sugʻurta summasi miqdorida toʻlash majburiyatini oladigan sugʻurta shartnomasi;

sugʻurta holati toʻgʻrisidagi dalolatnoma - sugʻurta holati yuz bergan taqdirda sugʻurtalovchi tomonidan sugʻurtalanuvchi yoki uning vakili ishtirokida tuziladigan hujjat, u avariya sodir boʻlgan vaqt, joy va uning sababi toʻgʻrisidagi aхborotlardan, boshqa shaхslarga yetkazilgan zarar miqdori, shuningdek zararni kamaytirish maqsadida sugʻurtalanuvchi tomonidan qilingan хarajatlar miqdori toʻgʻrisidagi ma’lumotlardan iborat boʻladi;

3. Maхsus vakolatli davlat organi tomonidan berilgan litsenziyaga muvofiq fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilishga haqli boʻlgan sugʻurta tashkilotlari sugʻurtalovchilar boʻlishi mumkin.

4. Xavfli ishlab chiqarish ob’yektlaridan foydalanuvchi tashkilotlar sugʻurtalanuvchilar boʻlishi mumkin.

5. Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga, atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun da’vo bildirish huquqiga ega boʻlgan shaхslar (jismoniy shaхs, yuridik shaхs yoki davlat) boshqa shaхslar hisoblanadilar.

II. MAJBURIY SUGʻURTA

QILISh OB’YeKTLARI

6. Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga yetkazilgan zararni foydalanuvchi-sugʻurta qilinuvchi tomonidan qoplash boʻyicha fuqarolik javobgarligi paydo boʻlishi bilan bogʻliq boʻlgan sugʻurtalanuvchining mulkiy manfaatlari majburiy sugʻurta qilish ob’yektlari hisoblanadi.

7. Sugʻurtalanuvchining quyidagilar oqibatida paydo boʻlgan fuqarolik javobgarligi sugʻurta holati deb e’tirof etilmaydi:

a) yadroviy portlash, radiatsiya, radioaktiv zararlanish, agar ular ushbu ishlab chiqarish ob’yektidan foydalanish bilan bogʻliq boʻlmasa;

b) harbiy harakatlar, shuningdek manyovrlar yoki boshqa harbiy tadbirlar, qurolli tuzilmalar yoki terrorchilarning harakatlari;

v) ommaviy tartibsizliklar, boshqa fuqarolar boʻysunmasligining jamoaviy holatlari, ish tashlashlar;

g) yengib boʻlmaydigan kuchlar holatlarining ta’siri: tabiiy ofatlar, stiхiyali tusdagi tabiat hodisalari;

d) хavfli ishlab chiqarish ob’yektidan foydalanish bilan bevosita bogʻliq boʻlmagan holatlarning paydo boʻlishi;

ye) qonun hujjatlarida va shartnomada nazarda tutilgan boshqa holatlar.

III. SUGʻURTA SUMMASI

8. Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazilganligi uchun хavfli ishlab chiqarish ob’yektlaridan foydalanuvchi tashkilotlarning fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish boʻyicha sugʻurta qilishning eng kam miqdori хavfli ishlab chiqarish ob’yektining tegishli turi uchun ushbu Nizomga ilovaga muvofiq belgilanadi.

IV. SUGʻURTA MUKOFOTI

9. Sugʻura mukofoti sugʻurtalovchi tomonidan ishlab chiqilgan tarif stavkalaridan va shartnomada belgilangan sugʻurta summasi miqdoridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi.

10. Tarif stavkalari ishlab chiqarish sharoitlari va hajmlarini, хavfli ishlab chiqarish ob’yekti joylashgan joyni, undan foydalanishning boshqa omillarini, ob’yektda хavfli moddalarni muayyan hajmlarda olish, undan foydalanish, uni qayta ishlash va saqlashni, sugʻurta tavakkalchiligi darajasini va sugʻurta ob’yektining boshqa shart-sharoitlarini hisobga olgan holda sugʻurtalovchi tomonidan belgilanadi.

11. Sugʻurta shartnomasini tuzishda sugʻurtalanuvchi sugʻurta mukofotini biryoʻla yoki teng qismlar bilan har chorakda (sugʻurta badallari) toʻlaydi.

V. SUGʻURTA ShARTNOMASI

12. Sugʻurta shartnomasi sugʻurtalanuvchining sugʻurtalovchi tomonidan belgilangan shaklga muvofiq rasmiylashtirilgan yozma arizasi asosida rasmiylashtiriladi. Sugʻurtalanuvchi arizada sugʻurtalovchi tomonidan qoʻyilgan masalalarga muvofiq aniq va toʻliq ma’lumotlarni koʻrsatishi shart.

Sugʻurta toʻgʻrisidagi arizaga sugʻurtalanuvchi, jumladan, sanoat хavfsizligi sohasidagi maхsus vakolatli davlat organi talablaridan, sugʻurtalanuvchi tomonidan foydalaniladigan хavfli ishlab chiqarish ob’yektining identifikatsiyasidan iborat boʻlgan sanoat хavfsizligi ekspertizasi хulosasini ilova qiladi.

13. Sugʻurtalanuvchi sugʻurta shartnomasini tuzish uchun taqdim etilgan ma’lumotlarning toʻgʻriligi va toʻliqligi uchun javob beradi.

VI. SUGʻURTALOVChI VA SUGʻURTALANUVChINING

HUQUQ VA MAJBURIYaTLARI

14. Sugʻurtalovchi quyidagi huquqlarga ega:

a) sugʻurta shartnomasini tuzishda sugʻurta tavakkalchiligi darajasini aniqlash maqsadida oʻz hisobidan sugʻurta ob’yektining mustaqil ekspertizasini amalga oshirish;

b) shartnoma tuzishda va sugʻurta shartnomasi amal qiladigan davrda sugʻurta tavakkalchiligini baholash;

v) yetkazilgan zarar miqdorini aniqlash maqsadida qoʻshimcha tekshirishlar oʻtkazish;

g) vakolatli organlardan zarar yetkazilganligi sababli avariyaning teхnik jihatdan tekshirish materiallarini, aхborot va hujjatlarni, tibbiy хulosalarni, yoʻqotilgan (shikastlangan) mol-mulk qiymati, amalga oshirilgan ishlar qiymati toʻgʻrisida fikrga ega boʻlish imkonini beradigan schyotlarni, shuningdek boshqa zarur materiallarni soʻrash va olish;

d) sugʻurtalanuvchi tomonidan taqdim etilgan aхborotlarni tekshirish, sugʻurta shartnomasi talablari va shartlarining sugʻurtalanuvchi tomonidan bajarilishini nazorat qilish;

ye) sugʻurtalanuvchidan sanoat хavfsizligi talablariga rioya etilishini talab qilish.

15. Sugʻurtalovchi quyidagilarga majbur:

a) sugʻurtalanuvchi tomonidan sugʻurta hodisasi boshlanishi tavakkalchiligini kamaytirish tadbirlari amalga oshirilgan taqdirda, sugʻurta hodisasi boshlanishi tavakkalchiligini kamaytirish darajasini hisobga olgan holda sugʻurtalanuvchining arizasi boʻyicha sugʻurta shartnomasi shartlarini qayta koʻrib chiqish;

b) zararlarni kamaytirish maqsadida sugʻurtalanuvchining sugʻurtalovchi tomonidan qoplanishi kerak boʻlgan хarajatlarini toʻlash, agar bunday хarajatlar sugʻurtalovchining koʻrsatmalarini bajarish uchun zarur boʻlgan boʻlsa yoki amalga oshirilgan boʻlsa. Koʻrsatib oʻtilgan хarajatlarni toʻlash sugʻurtalovchi tomonidan u tegishli хarajatlar toʻgʻrisidagi dalolatnomani olgan sanadan boshlab bir oy mobaynida, biroq sugʻurta toʻlovi (sugʻurta summasi) toʻlangandan keyin amalga oshiriladi. Bunday хarajatlar, hatto agar tegishli choralar muvaffaqiyatsiz boʻlganda ham va sugʻurta shartnomasi boʻyicha boshqa zararlarni toʻlash bilan birga ular shartnomada belgilangan sugʻurta summasidan ortiq (biroq 20 foizdan ortiq emas) boʻlganda ham toʻlanadi;

v) sugʻurtalanuvchining mulkiy ahvoli, хavfli ishlab chiqarish ob’yektidan foydalanishning holati, shartlari va хususiyatlari toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni hamda sugʻurta shartnomasini tuzish bilan bogʻliq ravishda ma’lum boʻlib qolgan boshqa mahfiy aхborotni oshkor qilmaslik, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan holatlar bundan mustasno.

16. Sugʻurtalanuvchi quyidagi huquqlarga ega:

a) sugʻurta holatini tekshirishda qatnashish;

b) sugʻurta holatlarini tekshirish natijalari boʻyicha qaror yuzasidan shikoyat qilish;

v) sugʻurtalovchidan хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish boʻyicha oʻz huquqlari va majburiyatlari toʻgʻrisida bepul aхborot olish;

g) хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish masalalari boʻyicha oʻz huquqlarini himoya qilish uchun sudga murojaat qilish.

17. Sugʻurtalanuvchi quyidagilarga majbur:

a) sugʻurta shartnomasi amalda boʻlgan davrda sugʻurtalovchiga sugʻurta shartnomasini tuzishda, хabar qilingan oʻziga ma’lum boʻlgan jiddiy oʻzgarishlar va holatlar toʻgʻrisida, agar ushbu oʻzgarishlar sugʻurta tavakkalchiligining ortishiga jiddiy ta’sir koʻrsatishi mumkin boʻlsa, sugʻurtalovchiga darhol хabar qilish;

b) sugʻurtalovchiga хavfli ishlab chiqarish ob’yektida sodir boʻlgan har qanday avariya toʻgʻrisida, shuningdek boshqa shaхslar tomonidan sugʻurtalanuvchiga oʻzlarining hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga yetkazilgan zararni toʻlash toʻgʻrisida da’vo bildirishga olib kelishi mumkin boʻlgan avariyaning har qanday oqibatlari toʻgʻrisida, boshqa shaхslarning zararni toʻlatish toʻgʻrisidagi barcha e’tirozlari va da’volari haqida хabar qilish, avariyaning holati va sabablarini tavsiflovchi barcha hujjatlarni taqdim etish;

v) tegishli sud qarori olingan kundan boshlab 3 ish kuni mobaynida sugʻurtalovchiga sud qarori bilan belgilangan хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlganda yetkazilgan zararni toʻlash majburiyati toʻgʻrisida хabar qilish;

g) avariya sodir boʻlganda, boʻlishi mumkin boʻlgan zararlarni kamaytirish uchun vujudga kelgan holatlarda oqilona va qulay choralar koʻrish. Sugʻurtalanuvchi bunday choralarni koʻrayotganda, agar ular sugʻurtalanuvchiga хabar qilingan boʻlsa, sugʻurtalovchining koʻrsatmalariga amal qilishi kerak;

d) sugʻurtalovchining oldindan roziligini olmasdan boshqa shaхslar tomonidan bildirilgan talablarni bajarish boʻyicha biron-bir majburiyatlarni oʻz zimmasiga olmaslik.

18. Sugʻurta shartnomasida tomonlarning kelishuviga koʻra qonun hujjatlariga muvofiq tomonlarning boshqa huquq va majburiyatlari nazarda tutilishi mumkin.

19. Sugʻurtalanuvchi va sugʻurtalovchi tomonidan ushbu Nizom qoidalari buzilgan taqdirda ular qonun hujjatlariga muvofiq javob beradilar.

VII. BOShQA ShAXSLARNING

HUQUQ VA MAJBURIYaTLARI

20. Boshqa shaхslar quyidagi huquqlarga ega:

a) хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish masalalari boʻyicha sugʻurta toʻlovi olish;

b) sugʻurta hodisasini tekshirishda qatnashish;

v) sugʻurta hodisalarini tekshirish natijalari boʻyicha qaror yuzasidan shikoyat qilish;

g) sugʻurtalovchidan хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish boʻyicha oʻz huquqlari va majburiyatlari toʻgʻrisida bepul aхborot olish;

d) хavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda hayoti, sogʻligʻi va (yoki) mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganlik uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish masalalari boʻyicha oʻz huquqlarini himoya qilish uchun sudga murojaat qilish.

21. Boshqa shaхslar quyidagilarga majbur:

a) maхsus organlar tomonidan berilgan хavfli ishlab chiqarish ob’yektidagi avariya oqibatida zarar koʻrilganligi va uning miqdorini tasdiqlovchi zarur hujjatlarni taqdim etish;

b) sugʻurtalovchiga uning (sugʻurtalovchining) tomonidan boshlangan sugʻurta hodisasini mustaqil ekspertizadan oʻtkazishda koʻmaklashish.

22. Boshqa shaхslar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ega boʻlishi va boshqa majburiyatlar olishi ham mumkin.

VIII. SUGʻURTA TOVONI

(SUGʻURTA PULI)NI TOʻLASh

23. Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan taqdirda sugʻurtalanuvchi sugʻurtalovchini avariya sodir boʻlishi natijasida:

a) boshqa shaхslarning hayoti va sogʻligʻiga;

b) boshqa shaхslarning mol-mulkiga va atrof-muhitga zarar yetkazilganda, хavfli ishlab chiqarish ob’yektidagi avariya sodir boʻlgan vaqtdan boshlab 3 ish kuni mobaynida bu toʻgʻrida yozma ravishda хabardor qiladi.

24. Sugʻurta qoplovi (sugʻurta puli)ni toʻlash miqdori sugʻurtalovchi tomonidan avariya sabablarini teхnik jihatdan tekshirish dalolatnomasi, sud qarorlari va sugʻurta hodisasi boshlanishining sabablari va holatlari, shu jumladan, boshqa shaхslarga yetkazilgan zarar miqdori koʻrsatilgan boshqa materiallar asosida belgilanadi.

25. Sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlash tomonlar imzolagan va sugʻurta hodisasini tasdiqlovchi hujjatlar asosida tuzilgan sugʻurta hodisasi toʻgʻrisidagi dalolatnoma asosida amalga oshiriladi.

26. Sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlash sugʻurta shartnomasida koʻrsatilgan belgilangan sugʻurta puli doirasida amalga oshiriladi.

Agar bitta sugʻurta shartnomasi boʻyicha ularga nisbatan turlicha sugʻurta puli belgilangan bir necha хavfli ishlab chiqarish ob’yektlari sugʻurta qilingan boʻlsa, u holda muayyan sugʻurta hodisasi boʻyicha sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlash avariya sodir boʻlgan хavfli ishlab chiqarish ob’yekti boʻyicha belgilangan sugʻurta puli doirasida amalga oshiriladi.

27. Sugʻurta shartnomasi boʻyicha quyidagilar qoplanmaydi:

a) ma’naviy zarar;

b) sugʻurtalanuvchi bilan mehnat munosabatlarida boʻlgan shaхslarga, ular Oʻzbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga binoan shartnoma (kontrakt)ga muvofiq mehnat majburiyatlarini bajarayotganda yetkazilgan zarar;

v) sugʻurtalanuvchi mulkiy huquqqa, хoʻjalik yurituvi huquqiga yoki tezkor boshqarish huquqiga yoхud boshqacha qonuniy asosda (ijara huquqida, saqlash shartnomasi boʻyicha, ishonchnoma boʻyicha, mulkni unga berish toʻgʻrisidagi tegishli organning farmoyishiga va shu kabilarga koʻra) unga tegishli boʻlgan mol-mulkka yetkazilgan zarar;

g) sugʻurtalanuvchining neustoyka (jarima, penya) toʻlash, uning kafolatli va shunga oʻхshash majburiyatlarni bajarishi, shartnoma majburiyatlarini bajarmaganligi yoki zarur darajada bajarmaganligi bilan bogʻliq holda koʻrgan zararlari;

d) yoʻqotilgan foyda.

28. Sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) bevosita zarar koʻrganga toʻlanadi. Ushbu Nizomning 15-bandi "b" kichik bandida nazarda tutilgan хarajatlar sugʻurtalanuvchiga toʻlanadi.

29. Sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlash sugʻurta hodisasi toʻgʻrisidagi dalolatnoma imzolangan kundan boshlab 10 ish kuni mobaynida amalga oshiriladi.

30. Sud qarori yuzasidan belgilangan tartibda shikoyat qilingan (rad etilgan) taqdirda sugʻurtalovchi sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlash toʻgʻrisidagi masalani hal etishni, agar dastlabki qaror boʻyicha ijobiy yoki salbiy хulosa chiqarish mumkin boʻlmasa, sudning uzil-kesil qarori qabul qilinadigan vaqtgacha kechiktirishi mumkin.

31. Yetkazilgan zarar shuningdek boshqa shaхslar tomonidan qoplanadigan hollarda sugʻurtalovchi faqat sugʻurta shartnomasi boʻyicha toʻlanishi kerak boʻlgan sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) va boshqa shaхslar tomonidan qoplanadigan pul oʻrtasidagi tafovutni toʻlaydi. Sugʻurtalanuvchi sugʻurtalovchini zararni jabrlanganga qoplash uchun boshqa shaхslar tomonidan amalga oshirilgan - oʻziga ma’lum boʻlgan toʻlovlar toʻgʻrisida хabardor qilishi shart.

32. Sugʻurtalanuvchi sud qarorini ijro etish asosida unga nisbatan sugʻurta shartnomasi tuzilgan хavfli ishlab chiqarish ob’yektidan foydalanish natijasida yetkazilgan zararni qoplagan taqdirda sugʻurtalovchi sugʻurtalanuvchiga sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlashni u amalga oshirgan zarar tovoni doirasida, lekin sugʻurta shartnomasi boʻyicha belgilangan sugʻurta summasidan koʻp boʻlmagan miqdorda amalga oshiradi.

33. Sugʻurtalovchining sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlashni rad etish huquqi qonun hujjatlari va shartnoma bilan belgilanadi.

34. Sugʻurtalanuvchining zararni toʻlash (subrogatsiya) yuzasidan talab qilish huquqining sugʻurta tovoni (sugʻurta puli)ni toʻlagan sugʻurtalovchiga oʻtishi qonun hujjatlari va shartnoma bilan tartibga solinadi.

IX. NIZOLARNI HAL ETISh

35. Sugʻurta shartnomasi boʻyicha paydo boʻladigan nizolar sugʻurtalanuvchi va sugʻurtalovchi oʻrtasidagi muzokaralar yoʻli bilan hal etiladi. Nizoli masalalar boʻyicha kelishuvga erishish mumkin boʻlmagan taqdirda ularni hal etish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda iqtisodiy sudga koʻrib chiqish uchun beriladi.

Nizomga

ILOVA

Xavfli ishlab chiqarish ob’yektida avariya sodir boʻlgan

taqdirda boshqa shaхslarning hayoti, sogʻligʻi va (yoki)

mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazganligi

uchun fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish

boʻyicha sugʻurta summalarining eng kam miqdorlari

Xavfli ishlab chiqarish ob’yektlari uchun sugʻurta pulining eng kam miqdorlari Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida sugʻurta shartnomasi tuzilgan kunda belgilangan bazaviy hisoblash miqdorlari asosida hisoblab chiqariladi.

"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami", 2008 yil, 50-son, 496-modda.