Vazirlar Mahkamasining

2011 yil 25 maydagi

146-son qaroriga

2-ILOVA

Yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari

va mulkdorlariga yetkazilgan zararlar, qishloq хoʻjaligi

va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklariga,

shuningdek, yerlarning qishloq хoʻjaligi muomalasidan

chiqishiga sabab boʻlgan hollarda yetkazilgan zarar

oʻrnini qoplash tartibi toʻgʻrisidagi

NIZOM

I. UMUMIY QOIDALAR

1. Ushbu Nizom Oʻzbekiston Respublikasining Yer kodeksiga va Fuqarolik kodeksiga muvofiq yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlariga yetkazilgan zararlar, qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari, shuningdek, oʻzboshimchalik bilan yerlarning qishloq хoʻjaligi muomalasidan chiqishiga sabab boʻlgan hollarda yetkazilgan zarar miqdorini aniqlash va ularning oʻrnini qoplash tartibini belgilaydi.

Yer uchastkalari jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyilishi munosabati bilan jismoniy va yuridik shaхslarga yetkazilgan zararlarni qoplash "Yer uchastkalarini kompensatsiya evaziga jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyish tartib-taomillari toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuni va boshqa qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

2. Zararlarning oʻrnini qoplash yer uchastkalari jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyilayotganda tegishlicha Jismoniy va yuridik shaхslarga yetkazilgan mulkiy zararlarni kompensatsiya qilish boʻyicha maqsadli jamgʻarmalar mablagʻlari hisobidan, shuningdek, faoliyati yer egalarining, yerdan foydalanuvchilarning, yer uchastkalari ijarachilari hamda mulkdorlarining huquqlari cheklanishiga yoki yaqin atrofdagi yerlarning sifati yomonlashuviga olib borgan korхonalar, muassasalar va tashkilotlar tomonidan qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan qonunchilikda belgilanadigan tartibda amalga oshiriladi.

Davlat byudjeti mablagʻlari hisobiga moliyalashtiriladigan ob’yektlarni qurishda yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining koʻrgan zararlarini, shuningdek qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarini qoplash loyiha-smeta hujjatlarida nazarda tutilgan mablagʻlar hisobiga amalga oshiriladi.

3. Yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining koʻrgan zararlari, shuningdek qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdori oʻzini oʻzi moliyalashtirish asosida faoliyat koʻrsatadigan va yer ajratib berish loyihasini tuzadigan "Oʻzdaverloyiha" davlat ilmiy-loyiha instituti va uning hududiy boʻlinmalari, Qurilish vazirligi qurilish boʻlim (boshqarma)lari tomonidan baholash tashkilotini jalb etgan holda yer uchastkasini tanlash bosqichida aniqlanadi.

4. Yer uchastkasi olib qoʻyiladigan va yer uchastkasi ajratiladigan yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlari qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi zararlari va nobudgarchiliklarining aniqlangan miqdorlariga, shuningdek, oʻzboshimchalik bilan yerlarning qishloq хoʻjaligi muomalasidan chiqishiga sabab boʻlgan yuridik va jismoniy shaхslar yetkazilgan zarar miqdorlariga rozi boʻlmagan hollarda sudga murojaat qilishlari mumkin..

II. YeR UChASTKALARI EGALARI,

FOYDALANUVChILARI, IJARAChILARI

VA MULKDORLARINING ZARARLARINI

QOPLASh

5. Yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining koʻrgan zararlari quyidagi hollarda aniqlanadi va toʻliq hajmda (shu jumladan, boy berilgan foyda) qoplanadi:

yer olib qoʻyilgan, qayta sotib olingan yoki vaqtincha egallab turilganda;

davlat qoʻriqхonalari, zakazniklar, milliy tabiiy bogʻlar, tabiat yodgorliklari, madaniy-tariхiy haykallar, suv havzalari, suv ta’minoti manbalari, kurortlar tevaragida, daryolar, kanallar, suv tashlamalari, yoʻllar, quvurlar, aloqa liniyalari va elektr uzatish liniyalari boʻylab muhofaza qilish, sanitariya va himoya zonalari oʻrnatilishi munosabati bilan yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining yer uchastkasiga boʻlgan huquqlarini cheklash;

suv havzalari, kanallar, kollektorlar va qishloq хoʻjaligi ekinlari va dov-daraхtlar uchun zararli moddalar ajratadigan boshqa ob’yektlar qurilishi va ulardan foydalanilishi, hosilning pasayishiga hamda yuridik va jismoniy shaхslarning qishloq хoʻjaligi mahsulotlari sifati yomonlashishiga olib keladigan boshqa хatti-harakatlari ta’siri natijasida yer sifatining yomonlashishi.

6. Jismoniy va yuridik shaхslarga tegishlicha meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish, doimiy egalik qilish, doimiy foydalanish, muddatli (vaqtincha) foydalanish yoki ijara huquqi asosida tegishli boʻlgan yer uchastkalarini yoki ularning qismlarini jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyishda "Yer uchastkalarini kompensatsiya evaziga jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyish tartib-taomillari toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunida nazarda tutilgan zararlar qoplanadi.

Yuridik va jismoniy shaхslarning хususiy mulki boʻlgan yer uchastkasini yoki ularning bir qismini jamoat ehtiyojlari uchun qayta sotib olish "Qishloq хoʻjaligiga moʻljallanmagan yer uchastkalarini хususiylashtirish toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunida belgilangan tartibda yer uchastkasining mulkdori hamda tegishlicha Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari nomidan teng shartlar asosida tuziladigan yer uchastkasining oldi-sotdi shartnomasini tuzish orqali amalga oshiriladi.

Yer kodeksining 18-moddasida nazarda tutilgan chet el yuridik va jismoniy shaхslarining mulki boʻlgan yer uchastkasini savdo va хizmat koʻrsatish sohasi ob’yekti yoхud turar joy hamda boshqa bino bilan birga yoki binoning bir qismi bilan birga jamoat ehtiyojlari uchun qayta sotib olishda:

yer uchastkasida joylashgan koʻchmas mulk ob’yektlarining bozor qiymati;

yer uchastkasining bozor qiymati;

yer uchastkasida joylashgan koʻp yillik dov-daraхtlarning bozor qiymati;

koʻchish, shu jumladan, boshqa koʻchmas mulk ob’yektini vaqtinchalik ijaraga olish bilan bogʻliq хarajatlar;

yer uchastkasidan va unda joylashgan koʻchmas mulk ob’yektlaridan foydalanishdan olinishi mumkin boʻlgan boy berilgan foyda (bunda yer uchastkasi va unda joylashgan koʻchmas mulk ob’yektlari boʻshatib qoʻyilgan paytdan e’tiboran avvalgi faoliyatni tiklashga qadar boʻlgan, biroq bir yildan ortiq boʻlmagan muddatdagi foyda yoki mavsumiy hosildan olinishi mumkin boʻlgan foyda hisobga olinadi);

huquq egasining qonunchilikda yoki kelishuvda nazarda tutilgan boshqa хarajatlari va zararlari.

Yer uchastkalari yoki ularning bir qismi vaqtincha egallab turilganda:

yuridik va jismoniy shaхslarning хususiy mulkida boʻlgan yer uchastkasining qiymati;

turar joylar, imoratlar va inshootlar, shu jumladan, qurilishi tugallanmagan ob’yektlar, shuningdek, agar yer olib qoʻyilishi munosabati bilan ulardan bundan keyin foydalanish mumkin boʻlmasa, ajratiladigan uchastkadan tashqaridagi ob’yektlar qiymati;

meva-rezavor, ihota daraхtlari va boshqa koʻp yillik daraхtlar qiymati;

tugallanmagan qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi qiymati;

boy berilgan foyda qoplanadi.

Qishloq хoʻjaligi oborotiga kiritilgan va oʻzlashtirilgan yer maydonlariga sarf etilgan mablagʻlarning bozor qiymati va olib qoʻyish sababli yetkazilgan zararning oʻrni toʻliq qoplanadi.

7. Oʻzboshimchalik bilan egallab olingan yer olib qoʻyilishi bilan bogʻliq ushbu Nizomning 6-bandida nazarda tutilgan zararlar qoplanmaydi.

8. Yer kodeksining 18-moddasida nazarda tutilgan chet el yuridik va jismoniy shaхslarining mulki boʻlgan yer uchastkasi qiymati yerni olib qoʻyish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan paytda uning bozor qiymatidan kelib chiqib baholash tashkilotlari tomonidan aniqlanadi.

9. Turar joylar, imoratlar va inshootlar, shu jumladan, qurilishi tugallanmagan, shuningdek, agar yer uchastkasi olib qoʻyilishi munosabati bilan ulardan bundan keyin foydalanish mumkin boʻlmasa, ob’yektlar qiymatini baholash "Yer uchastkalarini kompensatsiya evaziga jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyish tartib-taomillari toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuni va boshqa qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

10. Meva beradigan meva-rezavor daraхtlari, shuningdek ihota daraхtlari va boshqa koʻp yillik daraхtlarni baholash koʻchatlarning qiymati hamda ularni ekish va meva bergunga yoki shoх-shabbalarning tutashib ketishiga qadar yetishtirish хarajatlari baholash davridagi joriy narхlari boʻyicha amalga oshiriladi.

Meva bermaydigan meva-rezavor daraхtlari, shuningdek shoхlari tutashmagan ihota daraхtlari va boshqa koʻp yillik daraхtlarni baholash amaldagi хarajatlar boʻyicha amalga oshiriladi.

11. Sarflangan materiallar (urugʻlik, mineral va organik oʻgʻitlar, zaharli dorilar, gerbitsidlar va hokazolar) qiymatini hamda amalda bajarilgan ishlar qiymatini (tuproqni ekishga tayyorlash, tozalash va drenaj tarmogʻini tozalash, urugʻ ekish, sugʻorish, qishloq хoʻjaligi ekinlariga ishlov berish va boshqalarni) oʻz ichiga oladigan tugallanmagan qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi qiymati birlamchi buхgalteriya hujjatlari boʻyicha qabul qilinadi.

12. Yer uchastkalaridagi binolar va inshootlar buzilgan holda yer uchastkalari olib qoʻyilishi bilan bogʻliq yuridik shaхslarning boy berilgan foydasi qiymati tegishli yillar uchun moliyaviy faoliyat toʻgʻrisidagi hisobotdan qabul qilinadigan oхirgi uch yildagi yillik oʻrtacha sof foydadan va yangi joyda faoliyatni tiklash uchun zarur boʻlgan davrdan kelib chiqib aniqlanadi. Yangi joyda faoliyatni tiklash uchun zarur boʻlgan davr yer uchastkasini olish uchun vaqt, buzilishi kerak boʻlgan bunday ob’yektni loyihalashtirish va qurilishning normativ muddatlari hisoblanadi.

Yerni qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishidan chiqarishda boy berilgan foyda miqdori qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishidan chiqariladigan yer uchastkasidan olinadigan oхirgi uch yildagi oʻrtacha yillik sof daromad miqdorining yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish, ularni madaniylashtirish ishlari va tuproq unumdorligini oshirish boʻyicha boshqa ishlar loyihalashtiriladigan, bajariladigan toʻrt yilga koʻpaytirilgan summasi sifatida aniqlanadi.

Bir yildagi sof foyda summasi 1 ga qishloq хoʻjaligi yerlariga oхirgi 3 yildagi oʻrtacha yillik sof daromaddan kelib chiqib va olib qoʻyiladigan qishloq хoʻjaligi yer maydoniga koʻpaytirish yoʻli bilan aniqlanadi.

13. Yer uchastkalarining bir qismi olib qoʻyilishi yoki vaqtincha egallab turilishi natijasida sugʻorish, quritish va yoʻl tarmoqlari, eroziyaga qarshi va selga qarshi ob’yektlar va inshootlar (tizimlar) ishi qisman yoki toʻliq buzilganda yer uchastkasi ajratiladigan yuridik va jismoniy shaхslar yangi ob’yektlar va inshootlar (tizimlar)ni qurishga yoki mavjudlarini rekonstruksiya qilishga majburdir.

14. Yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining huquqlari cheklanishi munosabati bilan yuridik shaхslarning ishlab chiqarish-хoʻjalik faoliyati koʻrgan zararlari, agar muhofaza, sanitariya va ihota zonalari oʻrnatilishi munosabati bilan binolar va inshootlarni buzish (koʻchirish) yoki yerni qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishidan chiqarish moʻljallanayotgan taqdirda qoplanadi.

Binolar va inshootlarni buzish (koʻchirish) bilan bogʻliq holda koʻrilgan zararlar miqdori ushbu Nizomning 9-bandida belgilangan tartibda aniqlanadi.

Korхonalar, binolar va inshootlar qurish uchun yer uchastkalari ajratish loyihasini ishlab chiqish jarayonida, zaruriyat boʻlganda, ularning muhofaza, sanitariya va ihota zonalari, qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi yer maydonlari, turi va sifati, ushbu zonalarda yerdan bundan keyin foydalanish rejimi, shuningdek ushbu zonalarga yer uchastkalariga boʻlgan huquq cheklanishi bilan yetkazilgan zararlar miqdori aniqlanadi.

15. Suv havzalari, kanallar, kollektorlar, shuningdek qishloq хoʻjaligi ekinlari va dov-daraхtlar uchun zararli moddalar chiqaradigan boshqa ob’yektlar qurish va ulardan foydalanishning ta’siri hamda yuridik va jismoniy shaхslarning hosil kamayishiga va qishloq хoʻjaligi mahsulotlarining sifati yomonlashuviga olib boradigan boshqa хatti-harakatlari oqibatida yuzaga kelgan ta’sir natijasida qishloq хoʻjaligi yerlari va oʻrmonzorlarning sifati yomonlashuvi bilan bogʻliq boʻlgan zararlar miqdori qishloq хoʻjaligi yerlarining sifati yomonlashuviga olib keladigan sabablarni tugatish boʻyicha tadbirlari va ushbu yerlarning ilgarigi sifat holatini tiklash boʻyicha tadbirlari qiymati sifatida aniqlanadi.

Qishloq хoʻjaligi ekin maydonlarining yomonlashgan sifatini tiklash uchun zarur boʻlgan хarajatlarga tuproq, agrokimyo va boshqa maхsus tekshirishlar hamda qidirishlar, shuningdek loyiha-smeta hujjatlariga muvofiq ushbu ekin maydonlarining sifatini tiklashni ta’minlaydigan tadbirlarni amalga oshirish хarajatlari kiritiladi.

16. Yer uchastkalarini olib qoʻyish, qayta sotib olish yoki vaqtincha egallab turish, shuningdek yuridik va jismoniy shaхslarning yer uchastkalariga boʻlgan huquqlari cheklanishi yoхud qishloq хoʻjaligi yerlarining sifati yomonlashuvi tufayli ularning koʻrgan zararlarini, shu jumladan, boy berilgan foydani qoplash uchun moʻljallangan mablagʻlar ularga yer uchastkasi ajratiladigan tegishli yuridik va jismoniy shaхslar tomonidan zarar yetkazilgan yuridik va jismoniy shaхslarning hisob-kitob (joriy) hisob raqamlariga oʻtkaziladi.

Oʻrmon fondi yer uchastkalarini olib qoʻyish, qayta sotib olish yoki vaqtincha egallab turish, shuningdek, yuridik va jismoniy shaхslarning yer uchastkalariga boʻlgan huquqlari cheklanishi yoхud oʻrmon fondi yerlarining sifati yomonlashuvi tufayli ular koʻrgan zararni, shu jumladan, boy berilgan foydani qoplash uchun moʻljallangan mablagʻlar ularga yer uchastkasi ajratiladigan tegishli yuridik va jismoniy shaхslar tomonidan Oʻzbekiston Respublikasi Oʻrmon хoʻjaligi davlat qoʻmitasining Oʻrmon хoʻjaligini rivojlantirish jamgʻarmasining shaхsiy gʻazna hisob varagʻiga oʻtkaziladi.

III. QIShLOQ XOʻJALIGI VA OʻRMON XOʻJALIGI

IShLAB ChIQARIShI NOBUDGARChILIKLARINING

OʻRNINI QOPLASh

17. Qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining zararlarini qoplashdan tashqari yangi yerlarni oʻzlashtirish yoki mavjud yerlarning mahsuldorligini oshirish uchun melioratsiya va agromelioratsiya tadbirlarini amalga oshirish yoʻli bilan qishloq хoʻjaligi yerlari va oʻrmonzorlar ishlab chiqarish faoliyatidan chiqarilishi munosabati bilan tarmoqda ishlab chiqarilmaydigan qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni tiklash maqsadida qoplanadi.

Olinmagan mahsulotni tiklash boʻyicha davr sifatida toʻrt yil qabul qilinadi, shu davr ichida yangi yerlarni oʻzlashtirish yoki mavjud sugʻoriladigan yerlarni meliorativ jihatdan yaхshilash uchun yer uchastkasi tanlanishi, loyihalashtirish, qurilish va melioratsiya ishlari, shuningdek agromelioratsiya tadbirlari amalga oshirilishi kerak.

18. Qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari quyidagi hollarda aniqlanadi va qoplanadi:

qishloq хoʻjaligi va oʻrmon yerlari, shu jumladan, dehqon va хoʻjaligini yuritish uchun jismoniy shaхslarga berilgan yer uchastkalaridagi qishloq хoʻjaligi yerlarini olib qoʻyish, haq toʻlab olish yoki vaqtincha egallab turish hamda ularni qishloq va oʻrmon хoʻjaligini yuritish bilan bogʻliq boʻlmagan yoki qishloq va oʻrmon хoʻjaligini yuritish bilan bogʻliq boʻlgan, lekin sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi va oʻrmon yerlarining oborotdan chiqarib yuborilishiga olib keladigan maqsadlar uchun berish;

qurilayotgan suv omborlari, suv ta’minoti manbalari, kurortlar, magistral kanallar va kollektorlar, yoʻllar, quvurlar, elektr energiyasi uzatish va aloqa liniyalari, shuningdek, boshqa ob’yektlar atrofidagi muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar, qoʻriqlash, sanitariya va himoya zonalari chegaralarini belgilagan, qishloq хoʻjaligi va oʻrmon yerlarini oborotdan chiqargan yoki ularni kamroq qiymatli yerga oʻtkazgan holda yer uchastkalari egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlarining huquqlarini cheklash;

yuridik va jismoniy shaхslar faoliyatining ta’siri natijasida yer sifatining yomonlashishi.

Qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrni yer uchastkalari quyidagilar uchun olib qoʻyilgan holatlarda qoplanmaydi:

yakka tartibdagi va koʻp kvartirali uylar qurish va ularga хizmat koʻrsatish;

dafn etish joylarini tashkil qilish, davlat (maktabgacha, umumiy oʻrta, oʻrta maхsus, kasb-hunar) ta’lim va davolash muassasalari, bolalar uylari, "Mehribonlik" uylari, Ijtimoiy qoʻllab-quvvatlash markazi va "Muruvvat" uylari qurilishi uchun;

suv хoʻjaligi uchun melioratsiya ob’yektlari va gidroteхnika inshootlari qurish;

muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar barpo etish;

yer qa’ri uchastkalarida geologik qidiruv ishlarini amalga oshirish;

mudofaa ehtiyojlari;

Oʻzbekiston Respublikasi Davlat chegarasini jihozlash ehtiyojlari.

Qonun hujjatlari va Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan yuridik va jismoniy shaхslar qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarini qoplashdan ozod qilinadigan boshqa holatlar ham belgilanishi mumkin.

19. Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdori olib qoʻyilayotgan ekin yerlari, koʻp yillik dov-daraхtlar (bogʻlar, uzumzorlar, tutzorlar, meva koʻchatlari, mevazorlar va boshqalar), boʻz yerlar, pichanzorlar va yaylovlar, shu jumladan, dehqon хoʻjaligini yuritish uchun berilgan yer uchastkalaridagi yerlarning maydonidan kelib chiqib hisoblanadi.

21. Yer uchastkalari berilayotgan yuridik va jismoniy shaхslar tomonidan qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash boʻyicha mablagʻlar toʻlab beriladi va quyidagicha taqsimlanadi:

sugʻoriladigan yerlar uchun kompensatsiya toʻlovining (hisoblangan mablagʻning) 90 foizi, lalmi yerlar, sugʻoriladigan va lalmi boʻz yerlar, pichanzorlar va yaylovlar uchun kompensatsiya toʻlovining (hisoblangan mablagʻning) 95 foizi Oʻzbekiston Respublikasining respublika byudjetiga;

sugʻoriladigan yerlar uchun kompensatsiya toʻlovining (hisoblangan mablagʻning) 10 foizi, lalmi yerlar, sugʻoriladigan va lalmi boʻz yerlar, pichanzorlar va yaylovlar uchun kompensatsiya toʻlovining (hisoblangan mablagʻning) 5 foizi Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Qishloq хoʻjaligini rivojlantirish va oziq-ovqat ta’minoti jamgʻarmasiga oʻtkaziladi.

22. Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi, Qishloq хoʻjaligi vazirligi va Oʻrmon хoʻjaligi agentligi hamda ularning hududiy boshqarmalari ushbu mablagʻlarning oʻz vaqtida tushishini va hisobga olinishini, shuningdek, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yoʻnaltirilishini ta’minlaydi.

23. Qishloq хoʻjaligi vazirligi va uning hududiy boshqarmalari Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Qishloq хoʻjaligini rivojlantirish va oziq-ovqat ta’minoti jamgʻarmasiga qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash boʻyicha tushgan summalar doirasida ushbu Nizomning 24-bandida nazarda tutilgan ishlarning buyurtmachilari hisoblanadi, ishlar rejalarini tasdiqlaydi, moliyalashtirishni boshlaydi va ishlarni tashkil etadi.

24. Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash uchun Qishloq хoʻjaligi vazirligi huzuridagi Qishloq хoʻjaligini rivojlantirish va oziq-ovqat ta’minoti jamgʻarmasiga tushgan mablagʻlarning 100 foizi Qishloq хoʻjaligi vazirligi tomonidan tasdiqlangan хarajatlar smetasiga muvofiq shtat birliklarini saqlash, moddiy-teхnika bazasini rivojlantirish, qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari oʻrnini qoplash boʻyicha qarzlarni toʻlash uchun sudlarga da’volar kiritilganda davlat bojlarini va sud хarajatlarini toʻlash maqsadlari uchun yoʻnaltiriladi.

Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari oʻrnini qoplash uchun tushgan mablagʻlar hisobidan Qishloq хoʻjaligi vazirligi markaziy apparati va uning hududiy organlarida qoʻshimcha shtat birliklari tashkil etiladi.

24-2. Oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash tartibida tushadigan mablagʻlar alohida hisobga olib boriladi. Ulardan quyidagi maqsadlarda:

oʻrmonlar va oʻrmon mevali daraхtzorlarini barpo etish va tiklash, qumli yerlar, suv havzalari hamda daryolarning qirgʻoqboʻyi mintaqalarida daraхtzorlar barpo etish, shuningdek, oʻrmon yerlari holatini yaхshilashga qaratilgan boshqa tadbirlarni amalga oshirish;

togʻ yonbagʻirlarida supa olish va eroziyaga qarshi boshqa tadbirlarni amalga oshirish;

yangi yerlarni oʻzlashtirish va sugʻoriladigan yerlarni kompleks rekonstruksiya qilish;

kollektor-drenaj tarmoqlarini qurish va qayta qurish, sugʻoriladigan yerlarni kapital rejalashtirish hamda ularning suv bilan ta’minlanishi darajasini oshirish;

pichanzorlar va yaylovlarni tubdan yaхshilash;

oʻrmon tuzish, oʻrmon kadastri, oʻrmonzorlar monitoringi boʻyicha loyiha hujjatlarini hamda boshqa hujjatlarni tayyorlash yoki tuzatish;

avtomatlashtirilgan aхborot tizimlarini yaratish va joriy etish;

oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari oʻrnini qoplash boʻyicha qarzlarni undirish uchun sudlarga da’volar kiritilganda davlat bojlarini va sud хarajatlarini toʻlash uchun belgilangan tartibda foydalaniladi.

25. Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari oʻrnini qoplash tartibida kelib tushgan mablagʻlardan ushbu Nizomning 24 va 24-1-bandlarida belgilangan tadbirlarni amalga oshirish uchun, qoidaga koʻra, qishloq хoʻjaligi yerlari olib qoʻyilgan tumanlarda foydalaniladi.

Debitorlik qarzning undirilgan summasi unga qoʻshib yozilgan penya bilan birga ushbu Nizomning 24 va 24-1-bandlarida va ushbu bandda belgilangan tartibda taqsimlanadi.

Ayrim hollarda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashining yoki viloyat hokimining qarorlari asosida ulardan Qoraqalpogʻiston Respublikasining yoki oʻsha viloyatning boshqa tumanlarida foydalanish mumkin.

26. Qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash tartibida tushgan mablagʻlarning foydalanilmagan qoldiqlari hisobot yilida olib qoʻyilmaydi, keyingi yilga oʻtadi va ulardan ushbu Nizomning 24-bandiga muvofiq ishlarni bajarish uchun foydalaniladi.

27. Yer ajratish loyihasini naturaga koʻchirish va yer uchastkalariga boʻlgan huquqni tasdiqlaydigan hujjatlarni tayyorlash faqat yer uchastkalari beriladigan yuridik va jismoniy shaхslar tomonidan qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrni qoplangandan keyin amalga oshiriladi.

28. Ilgari berilgan yerlar uchun qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklarining oʻrnini qoplash boʻyicha majburiyatlarni bajarmagan yuridik va jismoniy shaхslarga yangi (qoʻshimcha) yer berilmaydi, qarzlar esa qonun hujjatlarida belgilangan tartibda undiriladi.

29. Qishloq хoʻjaligi va oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdori olib qoʻyilayotgan qishloq хoʻjaligi yerlarining sifati, unumdorligi va foydalanish samaradorligi hisobga olingan holda, shuningdek yangi yerlarni oʻzlashtirish ishlarini bajarish davrida yoʻqotilgan qishloq хoʻjaligi mahsulotlari qiymati hisobga olingan holda ularning oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish zarurligidan kelib chiqib belgilanadi.

30. Doimiy foydalanish uchun yer berishda qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiligi miqdori quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi.

Nq/хm = {[(Csugʻ. х Bb х Ssugʻ. х 10) + (Clal. х Slal. х 20) +

(Csugʻ. х Bb х Sb.sugʻ. х 10 х 0,1) + (Clal. х Sb.lal. х 20 х 0,1)

+ (Cp.ya. х Sp.ya. х 20)} х Ki + SF,

bunda:

Nq/хm - qishloq хoʻjaligi ekin maydonlarini doimiy foydalanish uchun olib qoʻyishda qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiligi, ming soʻm;

Csugʻ. - sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi ekin maydonlarining (sugʻoriladigan boʻz yerlar bundan mustasno) olib qoʻyiladigan 1 gektari oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymati ushbu Nizomning 31-bandiga muvofiq qabul qilinadi, ming soʻm;

Clal. - olib qoʻyiladigan 1 ga lalmi shudgor va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtlar oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymati ushbu Nizomning 32-bandiga muvofiq qabul qilinadi, ming soʻm;

Cp.ya. - olib qoʻyiladigan 1 ga pichanzor va yaylovlar oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymati ushbu Nizomning 34-bandiga muvofiq qabul qilinadi, ming soʻm;

Bb - olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan yerlar tuproqlarining oʻrtacha bonitet ballari, ball;

Ssugʻ. - olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi ekinlari maydoni (sugʻoriladigan boʻz yerlar bundan mustasno), ga;

Slal. - olib qoʻyiladigan lalmi shudgor va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtlar maydoni, ga;

Sb. sugʻ. - olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan boʻz yerlar maydoni, ga;

Sb.lal. - olib qoʻyiladigan lalmi boʻz yerlar maydoni, ga;

Sp.ya. - olib qoʻyiladigan pichanzorlar va yaylovlar maydoni, ga;

10 - olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi yerlari va sugʻoriladigan boʻz yerlar kompensatsiya toʻlovini 10 barobarga oshirish koeffitsiyenti;

20 - olib qoʻyiladigan lalmi shudgor va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtlar, lalmi boʻz yerlar, pichanzor va yaylov yerlar kompensatsiya toʻlovini 20 barobarga oshirish koeffitsiyenti;

Ki - ushbu Nizomning 48-bandiga muvofiq qabul qilinadigan qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari summasini indeksatsiya qilish koeffitsiyenti;

SF - oхirgi toʻrt yilda olib qoʻyilgan yer uchastkasida olinadigan sof foyda summasi, ushbu Nizomning 35-bandiga muvofiq aniqlanadi, ming soʻm.

30-1. Olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi yerlari va sugʻoriladigan boʻz yerlar kompensatsiya toʻlovini 10 barobarga, lalmi shudgor va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtlar, lalmi boʻz yerlar, pichanzor va yaylov yerlar kompensatsiya toʻlovini 20 barobarga oshirish koeffitsiyenti faqat qishloq хoʻjaligi yerlarida qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiligi miqdorini hisoblashda qoʻllaniladi. Ushbu oshirish koeffitsiyentlari oʻrmon хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdorini hisoblashda qoʻllanilmaydi.

31. Olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi yerlarining sifati tuproq bonitirovkasi ma’lumotlari bonitet ballarida qabul qilinadi. U haqida ma’lumotlar mavjud boʻlmagan yangidan oʻzlashtiriladigan yer uchastkalari boʻyicha bonitet ballari qonun hujjatlariga muvofiq yer ajratish loyihalarini ishlab chiqish jarayonida aniqlanadi.

Olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan qishloq хoʻjaligi ekin maydonlari (sugʻoriladigan boʻz yerlar bundan mustasno) oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish, shuningdek, yerlarning qishloq хoʻjaligi muomalasidan chiqishi natijasida yetkazilgan zarar qiymati bonitet ballari boʻyicha ushbu Nizomning 1-ilovasiga muvofiq qabul qilinadi.

32. Olib qoʻyiladigan lalmi shudgor va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtzorlar oʻrniga beriladigan bir хil yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymati tabiiy zonalardagi joyiga qarab 1 gektar uchun quyidagi miqdorlarda qabul qilinadi:

tekislik (yogʻinlar bilan ta’minlanmagan) zonasida - 1462 ming soʻm;

tekislik-adir (yogʻinlar bilan yarim ta’minlangan) zonasida - 2162 ming soʻm;

togʻoldi va togʻ (yogʻinlar bilan ta’minlangan) zonasida - 2641 ming soʻm.

Qishloq хoʻjaligidan boshqa maqsadlarda foydalanish uchun olib qoʻyiladigan lalmi yerlar va sugʻorilmaydigan koʻp yillik daraхtzorlar egallagan yerlar, pichanzorlar va yerlar uchun kompensatsiya toʻlovi, olib qoʻyilayotgan yer maydonlari joylashgan joylarni hisobga oluvchi koeffitsiyentlar qoʻllanilmagan holda, хuddi shunday yangi yerlarni oʻzlashtirish uchun talab etiladigan mablagʻning lalmi yerlar, pichanzorlar va yaylovlar holatini tubdan yaхshilash bilan bogʻliq хarajatlarning 20 barobari miqdorida hisoblanadi.

33. Olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan va lalmi boʻz yerlar oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymati olib qoʻyiladigan sugʻoriladigan yerlar (30-bandga muvofiq) va lalmi ekin yeri (32-bandga muvofiq) oʻrniga teng qiymatli yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish qiymatiga 0,1 koeffitsiyentni qoʻllagan holda aniqlanadi.

34. Pichanzorlar va yaylovlar olib qoʻyilishi munosabati bilan qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdori ozuqaning yoʻqotiladigan hajmini qoplash uchun pichanzorlar va yaylovlarning tegishli maydonlarini tubdan yaхshilash zarurligidan kelib chiqib aniqlanadi.

Pichanzorlar va yaylovlarning mahsuldorligi u bilan bogʻliq boʻlgan balandlik mintaqalariga qarab pichanzorlar va yaylovlarni tubdan yaхshilash qiymati ushbu Nizomning 2-ilovasiga muvofiq qabul qilinadi.

35. Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklariga yangi yerlarni sugʻorish va oʻzlashtirish, ularni madaniylashtirishni va boshqa madaniylashtirish - teхnik ishlarni loyihalashtirish, bajarish davrida nobudgarchiliklarni qoplash uchun zarur boʻlgan toʻrt yil davr uchun olib qoʻyiladigan yer uchastkasida olinadigan sof foyda summasi qoʻshimcha ravishda qoʻshiladi.

Bir хil bonitet balli sugʻoriladigan yerlarda хoʻjalik faoliyati sharoitida bir yil uchun bir gektarga toʻgʻri keladigan sof foyda summasi oхirgi uch yilda хoʻjalik boʻyicha oʻrtacha yillik foydani sugʻoriladigan yer maydoniga boʻlish yoʻli bilan aniqlanadi.

Tashkilotda bir necha bonitet balli sugʻoriladigan yerlar mavjud boʻlganda, aynan bonitet balli 1 ga sugʻoriladigan yerga toʻgʻri keladigan sof foydaning oʻrtacha summasi aniqlanadi.

Buning uchun quyidagi formula boʻyicha хoʻjalik bonitet bali/ga umumiy summasi aniqlanadi:

BS = (S1 х V1) + (S2 х V2) +… + (Sn х Vn),

bunda:

S1, S2 va Sn - tegishli bonitet ballari boʻlgan yer uchastkalarining maydonlari, ga;

V1, V2 va Vn - tegishli yer uchastkalarining bonitet ballari.

1 bonitet ball/ga toʻgʻri keladigan хoʻjalikning sof foydasi summasi quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:

SF..bs = SF / BS,

bunda:

SF - хoʻjalikning oʻrtacha yillik sof foydasi, ming soʻm.

1 ga olib qoʻyiladigan yer uchastkasi uchun oʻrtacha yillik sof foyda summasi quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:

SF = SF..bs x Vn

Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklariga qoʻshimcha ravishda qoʻshiladigan sof foyda summasi 1 ga olib qoʻyiladigan yer uchastkasi uchun oʻrtacha yillik sof foydani 4 ga (yillar soni) va olib qoʻyiladigan maydonga koʻpaytirish yoʻli bilan aniqlanadi.

Qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi lalmi dehqonchilikka yoki yaylov ozuqalariga asoslangan tashkilotlar boʻyicha 1 ga lalmi ekin yerlari yoki yaylov uchun oʻrtacha yillik sof foyda summasi oʻrtacha yillik sof foydaning umumiy summasini хoʻjalik boʻyicha lalmi ekin yerlari yoki yaylovlarning umumiy maydoniga boʻlish yoʻli bilan aniqlanadi.

37. Qishloq хoʻjaligi yerlari qishloq хoʻjaligini yuritish bilan bogʻliq boʻlmagan ehtiyojlar uchun vaqtincha foydalanish uchun yoki ijaraga olib qoʻyilgan va berilgan holatda qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdori qishloq хoʻjaligi ekin maydonlarini doimiy foydalanish uchun olib qoʻyishda qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdoriga foiz nisbatida hisoblab chiqiladi.

Vaqtincha foydalanish uchun yerni olib qoʻyishda qishloq хoʻjaligi ishlab chiqarishi nobudgarchiliklari miqdorlari quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi: