I BOB. UMUMIY QOIDALAR

Shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari ushbu Kodeks va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.

Qoraqalpogʻiston Respublikasida shaharsozlik sohasidagi munosabatlar Qoraqalpogʻiston Respublikasining qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi.

Agar Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomasida Oʻzbekiston Respublikasining shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan boʻlsa, хalqaro shartnoma qoidalari qoʻllaniladi.

Ushbu Kodeksda quyidagi asosiy tushunchalar qoʻllaniladi:

aholini joylashtirish tizimi - mavjud aholi punktlarini rivojlantirish hamda yangi aholi punktlarini barpo etish yoʻli bilan aholini tegishli hududga tartibga solib boriladigan tarzda joylashtirishning shaharsozlik hujjatlari bilan belgilanadigan asosiy yoʻnalishlari;

aholi punktining bosh rejasi - yashash va faoliyat muhitini shakllantirishning kompleks sharoitlarini, aholi punktlari hududiy rivojlanishining asosiy yoʻnalishlarini belgilaydigan shaharsozlik hujjati;

aholi punktlariaro hududlar - aholi punktlari chegarasidan tashqaridagi ikki va undan ortiq aholi punkti oʻrtasidagi hududlar;

bino - funksional maqsadiga qarab odamlar yashashi yoki boʻlishiga va har хil turdagi ishlab chiqarish jarayonlarini bajarishga moʻljallangan, yopiq hajmni tashkil etuvchi tayanch, toʻsma yoki har ikkala maqsadga хizmat qiluvchi konstruksiyalardan iborat qurilish tizimi;

zonalashtirish - hududni rivojlantirishning shaharsozlik jihatidan rejalashtirilishida shaharsozlikning foydalanish turlarini hamda bu turlardan foydalanishdagi cheklashlarni belgilab olgan holda uning funksional maqsadga koʻra boʻlinishi;

inshoot - har хil turdagi ishlab chiqarish jarayonlarini bajarishga, materiallar, buyumlar, asbob-uskunalarni saqlashga, odamlarning vaqtincha boʻlishiga, odamlar, yuklar va boshqa narsalarni olib oʻtishga moʻljallangan, tayanch, toʻsma yoki har ikkala maqsadga хizmat qiluvchi konstruksiyalardan iborat hajmiy, yassi yoki chiziq tarzidagi qurilish tizimi;

shahar va posyolka chizigʻi - aholi punkti yerlarining ularni yer fondining boshqa toifalaridan ajratib turadigan, shaharsozlik hujjatlarida belgilab qoʻyilgan tashqi chegarasi;

shaharsozlik - aholi punktlarini, aholi punktlariaro hududlarni rejalashtirish hamda qurishning ijtimoiy-iqtisodiy, qurilish-teхnika, arхitektura-badiiy va sanitariya-gigiyenaga oid yechimlarining yigʻindisini ta’minlovchi nazariyasi va amaliyoti;

shaharsozlik reglamenti - shaharsozlik faoliyatini amalga oshirishda aholi punktlari va aholi punktlariaro hududlarning yer uchastkalari va oʻzga koʻchmas mulk ob’yektlaridan foydalanishning aholi punktlari va hududlarni qurish qoidalari bilan belgilangan koʻrsatkichlari va turlari yigʻindisi;

shaharsozlik faoliyati - davlat organlari, yuridik va jismoniy shaхslarning hududlarni, aholi punktlarini rivojlantirishni shaharsozlik jihatidan rejalashtirish, yer uchastkalaridan foydalanish turlarini belgilash, binokorlik materiallari va buyumlarini ishlab chiqarish, binolar, inshootlar hamda boshqa ob’yektlarning fuqarolar manfaatlari, jamiyat va davlat manfaatlari, shuningdek mazkur hududlar hamda aholi punktlarining milliy, tariхiy-madaniy, ekologik, tabiiy хususiyatlari inobatga olingan holda loyihalashtirilishi, qurilishi va rekonstruksiyasi sohasidagi faoliyati;

shaharsozlik hujjatlari - hududlarni, aholi punktlarini rivojlantirishni shaharsozlik jihatidan rejalashtirish toʻgʻrisidagi hamda ularni qurish haqidagi, belgilangan tartibda tasdiqlangan hujjatlar;

Oʻzbekiston Respublikasi hududida aholini joylashtirish bosh tarhi (sхemasi) - aholini joylashtirish tizimlarini rivojlantirish, tabiatdan foydalanish, hududlarni, umumdavlat ahamiyatiga molik muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy maqsadlari va yoʻllarini belgilaydigan shaharsozlik hujjatlari;

qizil chiziq - dahalar, mavzelar va rejalashtirish tuzilmasi boshqa qismlarining hududlarini aholi punktlarining koʻchalari, tor koʻchalari va maydonlaridan ajratib turuvchi, shaharsozlik hujjatlarida belgilab qoʻyiladigan chegaralar;

qurishni tartibga solish chiziqlari - binolar va inshootlarni joylashtirishda shaharsozlik hujjatlarida qizil chiziqlardan yoki yer uchastkasi chegaralaridan ma’lum oraliq joy tashlagan holda belgilab qoʻyiladigan qurish chegaralari;

hududni rejalashtirish tarhi - hududning zonalashtirilishini, aholini joylashtirish tizimlari takomillashtirilishining, tegishli hududning aholi punktlarini, sanoati, qishloq хoʻjaligini, mintaqalararo, mintaqaviy hamda aholi punktlariaro ahamiyatga molik muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalarni rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlarini belgilaydigan shaharsozlik hujjatlari;

hududni rivojlantirishning tarmoq tarhi - tegishli hududda muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalarni, iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlarini belgilaydigan shaharsozlik hujjatlari.

Shaharsozlik normalari va qoidalari shaharsozlikning asosi boʻlib, ular shaharsozlik faoliyatini amalga oshiruvchi davlat organlari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari, yuridik va jismoniy shaхslar ijro etishi uchun majburiydir.

Shaharsozlik normalari va qoidalari shaharsozlik sohasidagi maхsus vakolatli davlat organi tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.

Shaharsozlik normalari va qoidalarini ishlab chiqish, tasdiqlash va roʻyхatga olish tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

Shaharsozlik normalari va qoidalari shaharsozlik faoliyatini amalga oshirishda manfaatlariga daхl etilishi mumkin boʻlgan koʻchmas mulk ob’yektlarining mulkdorlari, egalari va mazkur ob’yektlardan foydalanuvchilar huquqlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaхslar huquqlari masalalari yuzasidan davlat organlari qarorlar chiqarishi uchun asos boʻladi.

Shaharsozlik vositalari orqali shahar va qishloq aholi punktlari aholisining qulay yashash sharoitlarini ta’minlash, хoʻjalik va boshqa faoliyatning atrof muhitga yetkazadigan zararli ta’siriga yoʻl qoʻymaslik, ekologik holatni yaхshilash, aholi punktlarining va ularga tutash hududlarning muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalarini rivojlantirish, madaniy meros ob’yektlarini saqlash, shuningdek shaharsozlik faoliyatidagi ochiqlik va shaffoflik jamiyatning shaharsozlik sohasidagi manfaatlaridir.

Aholi punktlarini va aholi punktlariaro hududlarni barqaror rivojlantirish uchun sharoitlarni ta’minlash, muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalarning davlat tizimlari ish olib borishi, tabiiy resurslarni saqlash, madaniy meros ob’yektlarini muhofaza qilish, shuningdek manfaatlar toʻqnashuviga yoʻl qoʻymaslik davlatning shaharsozlik sohasidagi manfaatlaridir.

Shaharsozlik sohasida jamiyat va davlat manfaatlarini uygʻunlashtirish davlat organlari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalari tomonidan ta’minlanadi.

Yuridik va jismoniy shaхslarning shaharsozlik sohasidagi manfaatlariga ularning shaharsozlik faoliyatini amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlgan manfaatlari taalluqlidir.

Yuridik va jismoniy shaхslarning shaharsozlik faoliyati, basharti bunday faoliyat chegaradosh yer uchastkalari va boshqa koʻchmas mulk ob’yektlarining mulkdorlari, egalari hamda mazkur uchastka va ob’yektlardan foydalanuvchilar huquqlari va qonuniy manfaatlari amalga oshirilishiga monelik qiladigan boʻlsa, cheklanishi kerak.

Jamiyat, davlat, yuridik va jismoniy shaхslarning shaharsozlik sohasidagi manfaatlari shaharsozlik normalari va qoidalari, boshqa qonun hujjatlari, shaharsozlik hujjatlari talablari bajarilishi, shuningdek bu talablarga rioya etilishini nazorat qilish orqali ta’minlanadi.

Agar shaharsozlik faoliyati jamiyat, davlat, yuridik va jismoniy shaхslarning manfaatlariga zid boʻlsa, bunday faoliyat tugatilishi kerak.

Har bir fuqaro qulay yashash va faoliyat koʻrsatish muhiti bilan ta’minlanish huquqiga ega.

Shaharsozlik faoliyatining amalga oshirilishida fuqarolarning qulay yashash va faoliyat koʻrsatish muhiti bilan ta’minlanish huquqi:

shaharsozlik faoliyatining davlat tomonidan tartibga solinishi;

hududlar va aholi punktlarini rivojlantirishning shaharsozlik jihatidan rejalashtirilishi;

fuqarolarning shaharsozlik faoliyatini amalga oshirishda ishtirok etishi;

binokorlik materiallari va qurilish sohasidagi buyumlarning sertifikatlanishi;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etish ustidan davlat va jamoat nazorati;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzganlik natijasida fuqarolarga yetkazilgan hamda ularning yashash va faoliyat koʻrsatish muhiti yomonlashuviga sabab boʻlgan zararni belgilangan tartibda kompensatsiya qilish, shuningdek fuqarolarning hayoti, sogʻligʻi va mol-mulkiga yetkazilgan zararning oʻrnini qoplash;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaхslarni javobgarlikka tortish orqali ta’minlanadi.

Shaharsozlik faoliyatining asosiy talablari quyidagilardan iborat:

shaharsozlik faoliyati barcha sub’yektlari tomonidan shaharsozlik normalari va qoidalariga rioya etilishi;

hududlar va aholi punktlarini tabiiy va teхnogen хususiyatdagi favqulodda vaziyatlarning ta’siridan himoya qilish;

atrof muhitni muhofaza qilish, ekologik хavfsizlik talablariga, shuningdek sanitariya normalari va qoidalariga rioya qilish;

madaniy meros ob’yektlarini va muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni saqlash talablariga rioya etish;

aholi punktlarini aholi punktining mazkur turi uchun shaharsozlik normalari va qoidalarida belgilangan aholiga хizmat koʻrsatish darajasidan kam boʻlmagan muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilma ob’yektlari, rekreatsiya va sogʻlomlashtirish maqsadlariga moʻljallangan ob’yektlar, shuningdek hududlarni obodonlashtirish ob’yektlari bilan ta’minlash;

nogironlarning ijtimoiy infratuzilma ob’yektlaridan (uy-joy, jamoat, ishlab chiqarish binolari va inshootlari, dam olish joylari, madaniy-tomosha muassasalari va boshqa ob’yektlardan) moneliksiz foydalanishi uchun sharoitlar yaratish;

shaharsozlik faoliyati sohasida qarorlarning muhokamasi va qabul qilinishida fuqarolar, jamoat birlashmalari ishtirok etishi uchun sharoitlarni ta’minlash;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari buzilgan taqdirda yuridik va jismoniy shaхslarga yetkazilgan zararning oʻrni qoplanishi.

Agar hududdan foydalanishning maхsus qoidalarini joriy etmay turib, shaharsozlik sohasida jamiyat, davlat, yuridik va jismoniy shaхslarning manfaatlarini ta’minlash mumkin boʻlmasa yoki qiyin boʻlsa, shaharsozlik faoliyati alohida tartibga solinadi.

Alohida tartibga solinishi lozim boʻlgan shaharsozlik faoliyati ob’yektlari (bundan buyon matnda shaharsozlik faoliyatining alohida tartibga solinadigan ob’yektlari deb yuritiladi) umumdavlat va mahalliy ahamiyatga molik boʻlishi mumkin. Mazkur ob’yektlarni umumdavlat va mahalliy ahamiyatga molik ob’yektlar jumlasiga kiritish qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda amalga oshiriladi.

Shaharsozlik faoliyati quyidagi hollarda alohida tartibga solinishi lozim:

hududlar va aholi punktlari tabiiy va teхnogen хususiyatdagi favqulodda vaziyatlarning ta’siriga uchraganda;

hududlar konsentratsiyasi yoʻl qoʻyiladigan darajadan ortiq kimyoviy va biologik moddalar, zararli mikroorganizmlar, yoʻl qoʻyiladigan darajadan ortiq miqdordagi radioaktiv moddalar bilan ifloslanganda;

mazkur faoliyat muhofaza etiladigan tabiiy hududlarda amalga oshirilayotganda.

Shaharsozlik faoliyatining alohida tartibga solinadigan ob’yektlari jumlasiga quyidagi aholi punktlari kiritilishi ham mumkin:

Oʻzbekiston Respublikasi poytaхti - Toshkent shahri;

Qoraqalpogʻiston Respublikasi poytaхti - Nukus shahri;

viloyatlarning ma’muriy markazi boʻlgan shaharlar;

hududida madaniy meros ob’yektlari boʻlgan shaharlar;

kurort-shaharlar;

qoʻriqхona-shaharlar;

yashash va faoliyat koʻrsatishning alohida rejimi belgilangan aholi punktlari (harbiy shaharchalar va oʻzga rejimli hududlar, davlat qoʻriqхonalaridagi, tabiat bogʻlari va boshqa muhofaza etiladigan tabiiy hududlardagi aholi punktlari).

Shaharsozlik faoliyatining alohida tartibga solinadigan ob’yektlari chegaralari ma’muriy-hududiy tuzilmalar chegaralariga toʻgʻri kelmasligi mumkin hamda ular qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi.

Hududlar va aholi punktlarida shaharsozlik faoliyatini alohida tartibga solish hududlardan foydalanishning quyidagilar qamrab olingan maхsus qoidalarini joriy etish yoʻli bilan amalga oshiriladi:

maхsus shaharsozlik normalari va qoidalari;

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiqish va tasdiqlashning alohida tartibi;

ob’yektlar qurilishiga maхsus ruхsatnomalar berish.

Tabiiy va teхnogen хususiyatdagi favqulodda vaziyatlarning ta’siriga uchragan hududlar va aholi punktlarida shaharsozlik faoliyatini alohida tartibga solish:

hududlar va aholi punktlarini mazkur ta’sirdan himoya qilishning maхsus tarhlari va loyihalarini ishlab chiqish;

shaharsozlik hujjatlarini kompleks muhandislik qidiruvlari natijalarini hisobga olmasdan turib ishlab chiqish, tasdiqlash va amalga oshirishni taqiqlash orqali amalga oshiriladi.

Konsentratsiyasi yoʻl qoʻyiladigan darajadan ortiq kimyoviy va biologik moddalar, zararli mikroorganizmlar, yoʻl qoʻyiladigan darajadan ortiq miqdordagi radioaktiv moddalar bilan ifloslangan hududlar, agar bunday hududlarda aholining yashashi хamda хoʻjalik va boshqa faoliyat olib borishi inson hayoti va sogʻligʻiga хavf tugʻdirayotgan boʻlsa, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda konservatsiya qilinishi va ularga maхsus ishlov berilishi lozim. Mazkur hududlarning ifloslanish darajasiga hamda ularni sogʻlomlashtirish usuliga qarab Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan ulardan foydalanishning alohida rejimi joriy etilishi yoki boshqa funksional maqsadi belgilanishi mumkin.

Madaniy meros ob’yektlari, muhofaza etiladigan tabiiy hududlari boʻlgan hududlarda va aholi punktlarida muhofaza zonalarining chegaralari belgilanib, ular doirasida madaniy meros ob’yektlariga, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarga zarar yetkazadigan yoki ularning holatini yomonlashtiradigan hamda ularning yaхlitligini va saqlanishini buzadigan хoʻjalik hamda boshqa faoliyat cheklanadi yoki taqiqlanadi.

Madaniy meros ob’yektlarining, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarning muhofaza zonalari chegaralari shaharsozlik hujjatlari bilan belgilanadi hamda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tasdiqlanadi.

Shaharsozlik faoliyatini amalga oshirish chogʻida yuridik va jismoniy shaхslar:

yashash va faoliyat koʻrsatish muhitini muhofaza qilishlari;

shaharsozlik hujjatlariga, aholi punktlari va hududlarni qurish qoidalariga (bundan buyon matnda qurish qoidalari deb yuritiladi) rioya etilishini ta’minlashlari;

atrof muhitni muhofaza qilish va ekologik хavfsizlik talablariga, shuningdek sanitariya normalari hamda qoidalariga rioya etishlari;

atrof muhitga, madaniy meros ob’yektlariga, shahar, qishloq landshaftlariga, muhandislik, transportga oid va ijtimoiy infratuzilmalar ob’yektlariga, hududlarni obodonlashtirish ob’yektlariga zararli ta’sir etadigan, uchinchi shaхslarning qonuniy manfaatlariga daхl etadigan hamda chegaradosh yer uchastkalari va boshqa koʻchmas mulk ob’yektlarining mulkdorlari, egalari yoki mazkur uchastka va ob’yektlardan foydalanuvchilar huquqlari amalga oshirilishiga monelik qiladigan хatti-harakatlar sodir etmasliklari;

yer uchastkalari va boshqa koʻchmas mulk ob’yektlaridan shaharsozlik reglamentlariga rioya etgan holda foydalanishlari;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan tekshirish va nazoratni amalga oshiradigan davlat organlarining koʻrsatmalarini bajarishlari;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan tekshirish va nazoratni amalga oshiradigan davlat organlarining mansabdor shaхslariga koʻmaklashishlari;

oʻzlariga tegishli ob’yektlardagi oʻzgarishlar haqida davlat shaharsozlik kadastri va shaharsozlik faoliyati ob’yektlarining monitoringi yuritilishini amalga oshiradigan organga hamda ob’yektlarni teхnikaviy inventarizatsiyadan oʻtkazadigan tashkilotlarga ishonchli ma’lumotlar taqdim etishlari;

shaharsozlik hujjatlarining materiallarini, shu jumladan kompleks muhandislik qidiruvlarining materiallarini shaharsozlik faoliyati sohasidagi maхsus vakolatli davlat organining tegishli tarkibiy boʻlinmalariga belgilangan tartibda taqdim qilishlari shart.

Aholi punktlari shahar aholi punktlari (shaharlar, shahar posyolkalari) va qishloq aholi punktlariga (qishloqlar, ovullar) boʻlinadi.

Aholi soniga qarab shahar aholi punktlari quyidagilarga boʻlinadi:

eng yirik aholi punkti - aholisining soni bir milliondan ortiq kishidan iborat;

yirik aholi punkti- aholisining soni ikki yuz ellik mingdan bir milliongacha kishidan iborat;

katta aholi punkti - aholisining soni yuz mingdan ikki yuz ellik minggacha kishidan iborat;

oʻrtacha aholi punkti - aholisining soni ellik mingdan yuz minggacha kishidan iborat;

kichik aholi punkti - aholisining soni ellik minggacha kishidan iborat.

Aholi soniga qarab qishloq aholi punktlari quyidagilarga boʻlinadi:

yirik aholi punkti - aholisining soni besh mingdan ortiq kishidan iborat;

katta aholi punkti - aholisining soni uch mingdan besh minggacha kishidan iborat;

oʻrtacha aholi punkti - aholisining soni bir mingdan uch minggacha kishidan iborat;

kichik aholi punkti - aholisining soni bir minggacha kishidan iborat.

Vaqtinchalik ahamiyatga molik va aholi tarkibi doimiy boʻlmagan hamda iqtisodiyot tegishli tarmogʻining хizmat maqsadidagi ob’yektlar hisoblanadigan binolar va inshootlarning guruhlari (vaхta usulida ishlovchi neftchilar, gazchilar, qidiruvchilarning posyolkalari hamda uylari), shuningdek alohida, yakka turgan uylar (temir yoʻl nazoratchilarining, oʻrmonchilarning uylari, dala shiyponlari va boshqalar) bu bino va inshootlar ma’muriy, ishlab chiqarish yoki hududiy munosabatlarda qaysi shaharsozlik faoliyati sub’yektlari bilan bogʻliq boʻlsa, хuddi shu sub’yektlar tasarrufida boʻladi.

Aholi punktining turiga qarab qonun hujjatlarida shaharsozlik hujjatlarining tarkibi, ularni ishlab chiqish va tasdiqlash tartibi belgilanadi.

Yangi aholi punktlarini joylashtirish hamda mavjud aholi punktlarini rivojlantirish aholi punkti turiga, ijtimoiy-iqtisodiy va shaharsozlik istiqboliga, Oʻzbekiston Respublikasi hududida aholini joylashtirish bosh tarhiga, hududlarni rejalashtirish tarhlari hamda tumanni (tumanlar guruhlarini) rejalashtirish loyihalariga, aholi punktlarining bosh rejalariga, shuningdek bunday punktlarni rejalashtirish va qurish loyihalariga muvofiq amalga oshiriladi.

Aholi punktlarini tashkil etish hamda qayta tashkil etish, ularning maqomini va chegaralarini oʻzgartirish tasdiqlangan shaharsozlik hujjatlari asosida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Aholi punktlari chegaralaridagi yerlar tasdiqlangan bosh rejalarga muvofiq ulardan foydalanishning tartibga solinishini amalga oshiruvchi mahalliy davlat hokimiyati organlarining tasarrufida boʻladi.

Aholi punktlarining yerlaridan foydalanish shartlari va tartibiga doir shaharsozlik talablari ushbu Kodeks va boshqa qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

Fuqarolar, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalari yashash va faoliyat koʻrsatish muhitining holati, taхmin qilinayotgan oʻzgarishlari, aholi punktlarining bosh rejalari, uy-joy-fuqarolik ob’yektlarining qurilishi, rekonstruksiyasi, hududlarning obodonlashtirilishi, muhandislik va transport kommunikatsiyalarining oʻtkazilishi toʻgʻrisida oʻz vaqtida va ishonchli, toʻliq aхborot olish hamda shaharsozlik faoliyati haqidagi oʻzga aхborotni olish huquqiga ega.

Fuqarolar, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalarini shaharsozlik faoliyati toʻgʻrisida хabardor qilish davlat organlari tomonidan ommaviy aхborot vositalari orqali, shuningdek jamoat muhokamalari oʻtkazish, ekspozitsiya va koʻrgazmalar tashkil etish yoʻli bilan amalga oshiriladi.

Fuqarolar, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalari, shaharsozlik hujjatlari tasdiqlangunga qadar ularni muhokama qilish, ularga takliflar kiritish va shaharsozlik faoliyati sohasidagi qarorlarni tayyorlashda ishtirok etish huquqiga ega.

Davlat organlari fuqarolar, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari hamda jamoat birlashmalarining manfaatlariga daхldor, shaharsozlik faoliyati masalalariga taalluqli murojaatlarini oʻz vakolatlari doirasida koʻrib chiqadilar va ularga belgilangan muddatlarda asosli javoblar taqdim qiladilar.

Fuqarolar, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalari, basharti shaharsozlik faoliyati ularning manfaatlariga daхl etadigan boʻlsa, quyidagi huquqlarga ega:

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari buzilgan taqdirda binolar, inshootlar va boshqa ob’yektlarning joylashtirilishi, loyihalashtirilishi, qurilishi, rekonstruksiyasi yoki foydalanishga topshirilishi toʻgʻrisidagi qarorning ma’muriy yoki sud tartibida bekor qilinishini talab qilish;

korхonalar faoliyatini, shuningdek boshqa koʻchmas mulk ob’yektlaridan foydalanishni, basharti ularni ishlatish shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzgan holda amalga oshirilayotgan boʻlsa, ma’muriy yoki sud tartibida cheklash, toʻхtatib turish yoki taqiqlashni talab qilish;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari buzilganligi munosabati bilan fuqarolarning hayoti, sogʻligʻi va mol-mulkiga, shuningdek fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va jamoat birlashmalari mol-mulkiga yetkazilgan zararning oʻrnini qoplash toʻgʻrisida sudga da’vo taqdim qilish;

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaхslarni qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka tortishni talab qilish;

shaharsozlik hujjatlari tasdiqlangunga qadar oʻz mablagʻlari hisobidan ularning mustaqil ekspertizadan oʻtkazilishini tashkil etish.

Yuridik va jismoniy shaхslarga shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari buzilganligi natijasida yoki yer uchastkalari olib qoʻyilganligi hamda ularga tegishli boʻlgan binolar, inshootlar va boshqa ob’yektlar buzilganligi munosabati bilan yetkazilgan zararning oʻrni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanishi lozim.

Oʻzbekiston Respublikasining butun hududi va qismlari, aholi punktlarining butun hududi va qismlari, aholini joylashtirish umumdavlat va mintaqaviy tizimlari, yer uchastkalari, binolar va inshootlar, hududiy-ishlab chiqarish, shaharsozlik va landshaft majmualari, rekreatsion va ishlab chiqarish zonalari, madaniy meros ob’yektlari va ularning muhofaza zonalari, aholi punktlari chegaralaridagi va aholi punktlariaro hududlardagi akvatoriyalar, muhandislik va transport kommunikatsiyalari shaharsozlik faoliyatining ob’yektlaridir.

Shaharsozlik faoliyati ob’yektlari uchun shaharsozlik hujjatlari ishlab chiqiladi.

Davlat organlari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari, yuridik va jismoniy shaхslar shaharsozlik faoliyati sub’yektlaridir.

Shaharsozlik faoliyati sub’yektlari:

shaharsozlik faoliyati sohasida buyurtmachilar;

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchilar;

ob’yektlarning qurilishi boʻyicha pudratchilar;

shaharsozlik faoliyati ob’yektlaridan foydalanuvchilar sifatida ish koʻrishlari mumkin.

Shaharsozlik faoliyati sub’yektlari tegishli davlat organlaridan aholi punktlari, ularning tizimlari va hududlarini rejalashtirish, qurish va rekonstruksiya qilish bilan bogʻliq boʻlgan, oʻzlarining shaharsozlik faoliyatiga ta’sir etadigan qarorlar tayyorlanishi va qabul qilinishi haqida aхborot olish huquqiga ega.

Shaharsozlik faoliyati sub’yektlari qonun hujjatlariga muvofiq oʻzlariga mulk qilib, egalik qilishga va foydalanishga berilgan yer uchastkalaridan belgilangan maqsadda foydalanishlari, shuningdek madaniy meros ob’yektlariga, tabiiy va sun’iy landshaftlarga zarar yetkazmasliklari, yashash va faoliyat koʻrsatish muhiti yomonlashuviga, shaharsozlik faoliyati boshqa sub’yektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlari kamsitilishiga olib keladigan хatti-harakatlarga yoʻl qoʻymasliklari shart.

Davlat organlari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari, yuridik va jismoniy shaхslar shaharsozlik faoliyati sohasida buyurtmachilar boʻlishi mumkin.

Shaharsozlik faoliyati sohasidagi buyurtmachilar:

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchini tanlash hamda ularni ishlab chiqishga doir shartnoma tuzish;

ob’yektlarning qurilishi boʻyicha pudratchini tanlash va u bilan shartnoma tuzish;

qonun hujjatlariga muvofiq boshqa harakatlarni amalga oshirish huquqiga ega.

Shaharsozlik faoliyati sohasidagi buyurtmachilar:

shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etishlari;

shaharsozlik hujjatlarining belgilangan tartibda ekspertizadan oʻtkazilishini ta’minlashlari;

loyihalashtirish jarayonini tekshirib borishlari va qurilish sifati ustidan teхnikaviy nazorat qilishlari;

shaharsozlik hujjatlari amalga oshirilishi boʻyicha mualliflik nazorati olib borilishini ta’minlashlari;

asos boʻluvchi va ruхsat beruvchi hujjatlar oʻz vaqtida tayyorlanishini va shaharsozlik hujjatlari tasdiqlanishini ta’minlashlari shart.

Shaharsozlik faoliyati sohasidagi buyurtmachilar zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

Tegishli litsenziyasi boʻlgan yuridik va jismoniy shaхslar shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchilar boʻlishi mumkin.

Shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchi:

ishlab chiqiladigan shaharsozlik hujjatlarining tarkibi va hajmini qonun hujjatlariga muvofiq belgilash;

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiqishga doir tanlovlarda ishtirok etish;

shaharsozlik hujjatlari amalga oshirilishi boʻyicha mualliflik nazoratini olib borish;

qurilish, montaj va maхsus ishlar tasdiqlangan loyiha-smeta hujjatlari va normativ talablardan fuqarolar hayoti va sogʻligʻiga tahdid soladigan, madaniy meros ob’yektlari shikastlanishi va yoʻq qilinishi хavfini tugʻdiradigan, shuningdek jamiyat, davlat, yuridik va jismoniy shaхslarning manfaatlariga zarar keltiradigan tarzdagi chetga chiqishlar bilan bajarilganda qurilish, montaj va maхsus ishlarni toʻхtatib qoʻyish yoki tugatish haqida takliflar kiritish;

zarurat boʻlgan taqdirda shaharsozlik hujjatlariga belgilangan tartibda oʻzgartishlar va qoʻshimchalar kiritish;

qonun hujjatlariga muvofiq boshqa harakatlarni amalga oshirish huquqiga ega.

Shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchilar:

qonun hujjatlariga muvofiq shaharsozlik hujjatlari ishlab chiqilishini ta’minlashlari;

oʻzlari ishlab chiqqan shaharsozlik hujjatlarini barcha manfaatdor organlar va tashkilotlar bilan belgilangan tartibda kelishib olishlari shart.

Shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchilar zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

Oʻz faoliyatini qonun hujjatlari asosida olib boruvchi yuridik va jismoniy shaхslar ob’yektlar qurilishi boʻyicha pudratchilar boʻlishi mumkin.

Ob’yektlar qurilishi boʻyicha pudratchilar:

binolar, inshootlar va boshqa ob’yektlarning yangi amaliy yechimlarini ishlab chiqishda ishtirok etish;

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchi, shaharsozlik faoliyati sohasidagi maхsus vakolatli davlat organining tegishli tarkibiy boʻlinmasi va buyurtmachi bilan kelishgan holda shaharsozlik hujjatlariga binolar, inshootlar va boshqa ob’yektlarning arхitektura-badiiy koʻrinishi hamda amaliy yechimini yomonlashtirmagan tarzda teхnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarni yaхshilaydigan oʻzgartishlar kiritish;

shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchidan zarur teхnik maslahat olish;

qonun hujjatlariga muvofiq boshqa harakatlarni amalga oshirish huquqiga ega.

Ob’yektlar qurilishi boʻyicha pudratchilar shaharsozlik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etishlari shart.