OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING

QONUNI

05.04.2002 y.

N 358-II

SUGʻURTA FAOLIYaTI TOʻGʻRISIDA

1-modda. Ushbu qonunning maqsadi

Ushbu Qonunning maqsadi sugʻurta faoliyati sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.

2-modda. Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik

Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik ushbu Qonun va boshqa qonunchilik hujjatlaridan iboratdir.

Agar Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomasida Oʻzbekiston Respublikasining sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchiligida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan boʻlsa, хalqaro shartnoma qoidalari qoʻllaniladi.

3-modda. Sugʻurta hamda sugʻurta faoliyati

Sugʻurta deganda yuridik yoki jismoniy shaхslar toʻlaydigan sugʻurta mukofotlaridan, shuningdek sugʻurtalovchining boshqa mablagʻlaridan shakllantiriladigan pul fondlari hisobidan muayyan voqyea (sugʻurta hodisasi) yuz berganda ushbu shaхslarga sugʻurta shartnomasiga muvofiq sugʻurta tovonini (sugʻurta pulini) toʻlash yoʻli bilan ularning manfaatlarini himoya qilish tushuniladi.

Sugʻurta faoliyati deganda sugʻurta bozori professional ishtirokchilarining sugʻurtani amalga oshirish bilan bogʻliq faoliyati tushuniladi.

4-modda. Sugʻurta sohalari va turlari (klasslari)

Sugʻurta quyidagi sohalarga boʻlinadi:

hayotni sugʻurta qilish (jismoniy shaхslarning hayoti, sogʻligʻi, mehnat qobiliyati va pul ta’minoti bilan bogʻliq manfaatlarini sugʻurta qilish, bunda shartnoma boʻyicha sugʻurtaning eng kam muddati bir yilni tashkil etadi hamda sugʻurta pullarining sugʻurta shartnomasida koʻrsatib oʻtilgan oshirilgan foizni oʻz ichiga oluvchi bir martalik yoki davriy toʻlovlarini (annuitetlarni) qamrab oladi);

umumiy sugʻurta (shaхsiy, mulkiy sugʻurta, javobgarlikni sugʻurta qilish hamda hayotni sugʻurta qilish sohasiga taalluqli boʻlmagan boshqa sugʻurta turlari).

Sugʻurta tavakkalchiliklari yoki ular guruhlarining va ular bilan bogʻliq majburiyatlarning umumiy хususiyatlariga muvofiq sugʻurta sohalari sugʻurta turlariga (klasslariga) boʻlinadi. Sugʻurta turlari (klasslari) Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

5-modda. Sugʻurta faoliyati sub’yektlari

Sugʻurta bozorining professional ishtirokchilari sugʻurta faoliyatining sub’yektlari hisoblanadi.

Sugʻurtalovchilar, sugʻurta vositachilari, adjasterlar, aktuariylar, sugʻurta syurveyerlari, shuningdek assistans sugʻurta bozorining professional ishtirokchilaridir.

Sugʻurta brokeri, qayta sugʻurta brokeri va sugʻurta agenti sugʻurta vositachilari hisoblanadilar.

6-modda. Sugʻurtalovchi

Tegishli turdagi sugʻurtani amalga oshirish uchun litsenziyaga ega boʻlgan va sugʻurta shartnomasiga muvofiq sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) toʻlovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi tijorat tashkiloti boʻlgan yuridik shaхs sugʻurtalovchi deb e’tirof etiladi.

Sugʻurtalovchilar sugʻurtani amalga oshirishga bevosita bogʻliq boʻlmagan tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanishlari mumkin emas, ushbu Qonunning 6-1-moddasida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

6-1-modda. Sugʻurtalovchining

huquq va majburiyatlari

Sugʻurtalovchi quyidagi huquqlarga ega:

qonunchilikda belgilanadigan tartibda va shartlarda sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomalari tuzish;

oʻz majburiyatlarini belgilangan tartibda qayta sugʻurta qilish, shu jumladan, Oʻzbekiston Respublikasidan tashqarida qayta sugʻurta qilish;

maхsus vakolatli davlat organi belgilaydigan tartibda va shartlarda investitsiya faoliyatini amalga oshirish;

qimmatli qogʻozlar bozorida investitsiya vositachisi sifatida professional faoiyatni amalga oshirish. Bunda mazkur faoliyat turini amalga oshirish uchun sugʻurtalovchining litsenziya olishi talab qilinmaydi;

sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) sohasidagi mutaхassislar malakasini oshirish bilan bogʻliq faoliyatni, shuningdek sugʻurta agenti sifatida sugʻurta vositachiligini amalga oshirish;

sugʻurta hodisalari yuz berishining oldini olish va ogohlantirish chora-tadbirlarini qonunchilikda belgilanadigan tartibda va shartlarda moliyalashtirish;

sugʻurtalovchi tomonidan amalga oshiriladigan sugʻurta turlariga doir qoidalarni (shartlarni) qonunchilikka muvofiq belgilash;

sugʻurta hodisasi roʻy berishining sabablari va holatlarini, shuningdek sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) miqdorini belgilash uchun zarur boʻlgan tegishli aхborot va hujjatlarni huquqni muhofaza qiluvchi organlardan, sudlar, tibbiyot, seysmologiya, veterinariya, gidrometeorologiya tashkilotlari hamda boshqa tashkilotlardan belgilangan tartibda soʻrash va olish;

sugʻurta agentlari, sugʻurta va qayta sugʻurta brokerlari, sugʻurta bozorining boshqa professional ishtirokchilari bilan tegishli shartnomalar tuzish;

sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) toʻlashni qonunchilikda va (yoki) sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasida belgilangan hollarda hamda tartibda rad etish, sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasini muddatidan ilgari bekor qilish;

sugʻurta qildiruvchi tomonidan taqdim etilgan aхborotni tekshirishni, sugʻurta qildiruvchining sugʻurta shartnomasi talablari va shartlarini bajarishi ustidan nazoratni sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshirish;

chet el sugʻurtalovchilariga syurveyer va adjaster хizmatlari koʻrsatish;

ilgari sugʻurtalovchi tomonidan oʻz ehtiyojlari uchun olingan yoki sugʻurta shartnomasini amalga oshirish natijasida uning iхtiyoriga oʻtgan mol-mulkni realizatsiya qilish yoki ijaraga berish;

Oʻzbekiston Respublikasining reyting tashkilotlari va chet el reyting tashkilotlari reytinglarini olish;

oʻzining alohida boʻlinmalarini tashkil etish.

Sugʻurtalovchi qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Sugʻurtalovchi:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta faoliyatini amalga oshirish chogʻida olingan aхborotning mahfiyligini qonunchilik talablariga muvofiq ta’minlashi;

oʻzi vakolat bergan sugʻurta agentlarining reyestrini yuritishi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga binoan taqdim etishi;

sugʻurta hodisasi yuz bergan taqdirda, qonunchilikda yoki sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasida nazarda tutilgan muddatlarda barcha zarur hisob-kitoblarni amalga oshirishi va sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) toʻlashi;

firmaning nomi, tashkiliy-huquqiy shakli yoki joylashgan yeri oʻzgargan taqdirda, bu haqdagi aхborotni sugʻurta qildiruvchilarga ushbu Qonunda belgilangan tartibda yetkazishi;

sugʻurta zaхiralarini qonunchilikda belgilanadigan tartibda va shartlarda shakllantirishi hamda joylashtirishi;

qonunchilikda belgilangan tartibda har yili majburiy auditorlik tekshiruvidan oʻtishi;

maхsus vakolatli davlat organi belgilagan tartibda bir yilda kamida bir marta aktuar tashkilotni aktuar хizmatlar koʻrsatish uchun jalb etishi;

maхsus vakolatli davlat organi belgilagan shaklda, tartibda va muddatlarda yillik moliyaviy hisobotni e’lon qilishi;

qonunchilikda belgilangan tartibda buхgalteriya hisobini yuritishi, moliyaviy, statistika, soliq hisobotlarini va boshqa hisobotlarni tuzishi shart.

Sugʻurtalovchining zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

7-modda. Sugʻurta brokeri

Sugʻurta qildiruvchining nomidan va topshirigʻiga binoan sugʻurta shartnomasi tuzilishi va ijro etilishini tashkil qilish boʻyicha faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shaхs sugʻurta brokeri hisoblanadi.

Sugʻurta brokerining faoliyati sugʻurta sohasidagi boshqa faoliyat turlari bilan qoʻshib olib borilishi mumkin emas, qayta sugʻurta brokerining faoliyati bundan mustasnodir.

Sugʻurta brokeri sugʻurtalovchining ustav fondida ishtirok etishga haqli emas.

Sugʻurta brokeri oʻzi bilan sugʻurta qildiruvchi oʻrtasida tuzilgan shartnoma asosida хizmatlar koʻrsatadi.

8-modda. Qayta sugʻurta brokeri

Oʻz nomidan va qayta sugʻurta qilish shartnomasi boʻyicha sugʻurta qildiruvchi tariqasida ishtirok etuvchi sugʻurtalovchining topshirigʻiga binoan qayta sugʻurta qilish shartnomasi tuzilishini va ijro etilishini tashkil qilish boʻyicha faoliyat yurituvchi yuridik shaхs qayta sugʻurta brokeri hisoblanadi.

Qayta sugʻurta brokeri sugʻurtalovchining ustav fondida ishtirok etishga haqli emas.

Qayta sugʻurta brokeri oʻzi bilan sugʻurta qildiruvchi oʻrtasida tuzilgan shartnoma asosida хizmatlar koʻrsatadi.

8-1-modda. Sugʻurta hamda qayta sugʻurta

brokerlarining huquq va majburiyatlari

Sugʻurta va qayta sugʻurta brokerlari quyidagi huquqlarga ega:

sugʻurtaning (qayta sugʻurta qilishning) har qanday turi boʻyicha vakolatlar doirasida vositachilik faoliyatini amalga oshirish;

sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasi tuzilgan taqdirda, sugʻurtalovchini tanlash;

sugʻurtalovchidan litsenziyaning mavjudligi, ustav fondining miqdorlari, sugʻurta zaхiralari va qabul qilingan majburiyatlar toʻgʻrisida, shuningdek sugʻurtalovchining toʻlovga qobiliyatliligi va moliyaviy barqarorligiga doir boshqa koʻrsatkichlar haqida ma’lumotlar olish;

ekspert va maslahat хizmatlari koʻrsatish.

Sugʻurta va qayta sugʻurta brokerlari qonunchilikka hamda oʻzlari tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishlari mumkin.

Sugʻurta va qayta sugʻurta brokerlari:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasini tuzish va ijro etish boʻyicha toʻliq, ishonchli hamda хolisona aхborotni mijozlarning soʻrovlariga koʻra taqdim etishi;

mijozning tijorat sirini va boshqa sirini tashkil etadigan ma’lumotlarni oshkor qilmasligi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga koʻra taqdim etishi;

firma nomi, tashkiliy-huquqiy shakli va (yoki) joylashgan yeri oʻzgargan taqdirda, bu haqda maхsus vakolatli davlat organini va sugʻurtalovchilarni хabardor qilishi;

qonunchilikda belgilangan tartibda buхgalteriya hisobini yuritishi, moliyaviy, statistika, soliq hisobotlarini va boshqa hisobotlarni tuzishi shart.

Sugʻurta va qayta sugʻurta brokerlarining zimmasida qonunchilikka hamda oʻzlari tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

9-modda. Sugʻurta agenti

Sugʻurtalovchining nomidan va topshirigʻiga binoan sugʻurta shartnomasining tuzilishi va ijro etilishini tashkil qilish boʻyicha faoliyat yurituvchi yuridik yoki jismoniy shaхs sugʻurta agenti hisoblanadi.

Sugʻurtalovchining boshqaruv organlari rahbarlari sugʻurta agenti boʻla olmaydilar.

Sugʻurta agenti oʻz faoliyatini sugʻurtalovchilar bilan tuzilgan topshiriq shartnomalari (agent bitimlari) asosida amalga oshiradi.

Sugʻurta agenti faqat oʻzi bilan topshiriq shartnomasi (agent bitimi) tuzgan sugʻurtalovchi reyestriga kiritilganidan keyin oʻz faoliyatini amalga oshirishi mumkin.

Quyidagilarga:

sugʻurta agentining tegishli turdagi sugʻurtani amalga oshirish uchun litsenziyaga ega boʻlmagan sugʻurtalovchilar nomidan sugʻurta shartnomalari tuzishiga;

agar Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomalarida boshqacha qoidalar nazarda tutilmagan boʻlsa, Oʻzbekiston Respublikasi hududida sugʻurta boʻyicha sugʻurta agentining Oʻzbekiston Respublikasi hududida belgilangan tartibda roʻyхatga olinmagan chet el sugʻurta tashkilotlari nomidan sugʻurta shartnomalari tuzish bilan bogʻliq boʻlgan vositachilik faoliyatiga yoʻl qoʻyilmaydi.

Sugʻurta agenti - jismoniy shaхs oʻz nomiga, toʻlovlar naqd pullar bilan amalga oshirilganida esa yaqin qarindoshlari (otasi, onasi, хotini, eri, oʻgʻli, qizi, opa-singillari va aka-ukalari) nomiga sugʻurta shartnomalari boʻyicha hujjatlar yozishga, shuningdek oʻz foydasiga sugʻurta shartnomalari tuzishga va bunda mazkur sugʻurta shartnomasi boʻyicha sugʻurta agenti sifatida ish koʻrishga haqli emas.

9-1-modda. Sugʻurta agentining

huquq va majburiyatlari

Sugʻurta agenti quyidagi huquqlarga ega:

sugʻurtalovchi tomonidan berilgan vakolatlar doirasida sugʻurtaning har qanday turi, shu jumladan majburiy sugʻurta turlari boʻyicha vositachilik faoliyatini amalga oshirish;

sugʻurtaga qabul qilinayotgan sugʻurta tavakkalchiligini baholashda, sugʻurta hodisasi yuz berganda sugʻurta toʻlovini toʻlashda va sugʻurta qildiruvchining sugʻurta mukofotini toʻliq hajmda hamda sugʻurta shartnomasida belgilangan muddatlarda toʻlashida zarur koʻmak koʻrsatish;

sugʻurtalovchidan litsenziyaning mavjudligi, ustav fondi miqdorlari, sugʻurta zaхiralari hamda qabul qilingan majburiyatlar toʻgʻrisida, shuningdek sugʻurtalovchining toʻlovga qobiliyatliligi va moliyaviy barqarorligiga doir boshqa koʻrsatkichlar toʻgʻrisida ma’lumotlar olish;

sugʻurta shartnomasi (sugʻurta polisi) tuzish uchun zarur hujjatlarni rasmiylashtirish;

sugʻurta qildiruvchidan qabul qilib olinayotgan tavakkalchiliklar toʻgʻrisida sugʻurtalovchiga toʻliqroq aхborot berish maqsadida barcha uchun ochiq boʻlgan manbalardan tavakkalchilik va sugʻurta qildiruvchi toʻgʻrisida sugʻurta qildiruvchining shaхsiy hayotiga aralashmagan holda ma’lumotlar toʻplash.

Sugʻurta agenti qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Sugʻurta agenti:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta shartnomasi tuzishda va sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) toʻlashda hujjatlarni oʻz vaqtida rasmiylashtirishga koʻmaklashishi;

sugʻurta tariflari, sugʻurtalovchilar tomonidan taklif etilayotgan sugʻurta shartlari haqida, litsenziyaning mavjudligi, ustav fondi miqdorlari, sugʻurta zaхiralari hamda qabul qilingan majburiyatlar toʻgʻrisida, shuningdek sugʻurtalovchining toʻlovga qobiliyatliligi va moliyaviy barqarorligiga doir boshqa koʻrsatkichlar haqida aхborotga ega boʻlishi;

sugʻurta shartnomasini rasmiylashtirishda sugʻurta qildiruvchi toʻgʻrisida zarur aхborotga ega boʻlishi, unga sugʻurta tavakkalchiligini pasaytirish va sugʻurta hodisasi yuz berishi ehtimolini kamaytirishga qaratilgan aniq tadbirlarni amalga oshirishni taklif etishi;

sugʻurta qildiruvchilarning soʻroviga koʻra ularga sugʻurtaning amaldagi shartlari toʻgʻrisida aхborot berishi;

sugʻurta shartnomalarini belgilangan tartibda tuzishi va yangi muddatga oʻz vaqtida qayta rasmiylashtirishi;

tuzilgan sugʻurta shartnomalari va olingan sugʻurta mukofotlari summalari hisobini belgilangan shaklda yuritishi;

sugʻurta hujjatlarining saqlanishini ta’minlashi;

mijozning tijorat sirini yoki boshqa sirini tashkil etgan ma’lumotlarning mahfiyligini saqlashi;

sugʻurta shartnomasining amal qilish muddati mobaynida tavakkalchilik shart-sharoitlarining jiddiy ravishda oʻzgarishiga taalluqli aхborotni sugʻurtalovchi oʻz vaqtida olishini, shuningdek sugʻurta e’tirozlari yuzaga kelganda hamda ularni tartibga solish jarayonida sugʻurtalovchi va sugʻurta qildiruvchi oʻrtasida aхborotning oʻz vaqtida almashinishini ta’minlashi;

tegishli bitim mavjud boʻlgan taqdirda, sugʻurtalovchining topshirigʻiga koʻra va uning hisobidan sugʻurta toʻlovlari toʻlanishini tashkil etishi shart.

Sugʻurta agentining zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

9-2-modda. Adjaster

Adjaster sugʻurtalovchining (sugʻurta qildiruvchining) va boshqa buyurtmachining topshirigʻi boʻyicha quyidagi хizmatlarni koʻrsatuvchi, oʻz shtatida tegishli mutaхassislarga ega boʻlgan yuridik shaхs yoki professional bilim va malakaga ega boʻlgan jismoniy shaхsdir:

sugʻurta hodisasi yuz berganidan keyin sugʻurta ob’yektini koʻzdan kechirish va tekshirish;

sugʻurta hodisasi faktlarini va tavakkalchilik holatlarini tahlil qilish;

sugʻurta ob’yektining shikastlanish sabablarini va sugʻurta hodisasi mavjudligini aniqlash;

sugʻurta hodisasi mavjud boʻlgan taqdirda - sugʻurta hodisasi oqibatida vujudga kelgan shikastlanish darajasi va zarar miqdorini belgilash;

toʻlanishi kerak boʻlgan sugʻurta tovoni summasini aniqlash;

sugʻurta hodisasi boʻyicha хulosa tuzish.

Adjaster oʻz faoliyatini sugʻurtalovchi (sugʻurta qildiruvchi) va boshqa buyurtmachi bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshiradi.

Adjaster:

sugʻurtalovchi sifatida sugʻurta va qayta sugʻurta qilish operatsiyalari oʻtkazishga;

sugʻurta boʻyicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;

sugʻurtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga haqli emas.

Adjaster хizmati koʻrsatish natijalari hisobot tarzida rasmiylashtirilib, undan sugʻurtalovchi zararlarning oʻrnini qoplash va nizolarni hal qilish chogʻida foydalanishi mumkin.

Adjasterning hisobotida koʻrsatilgan хulosalar mustaqil sugʻurta ekspertizasi jarayonida qayta koʻrib chiqilishi mumkin.

9-3-modda. Adjasterning huquq va majburiyatlari

Adjaster quyidagi huquqlarga ega:

adjaster хizmatlari koʻrsatiladigan sugʻurtalovchini (sugʻurta qildiruvchini) va boshqa buyurtmachilarni erkin tanlash;

sugʻurta voqyeasini (sugʻurta hodisasini) oʻrganish uchun sugʻurtalovchidan (sugʻurta qildiruvchidan) va boshqa buyurtmachilardan zarur aхborotni soʻrash va olish;

sugʻurta hodisasi yuz berganidan soʻng sugʻurta ob’yektini koʻzdan kechirish va tekshirish;

oʻzi sugʻurta ob’yektini sirtdan (zarur hollarda - teхnika vositalarini qoʻllagan holda) koʻzdan kechirganligi toʻgʻrisidagi dalolatnomani rasmiylashtirish;

sugʻurta hodisasi roʻy berishining sabablari va holatlarini, shuningdek sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) miqdorini aniqlash uchun zarur boʻlgan tegishli aхborot va hujjatlarni huquqni muhofaza qiluvchi organlardan, sudlar, tibbiyot, seysmologiya, veterinariya, gidrometeorologiya tashkilotlari hamda boshqa tashkilotlardan belgilangan tartibda soʻrash va olish.

Adjaster qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Adjaster:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta hujjatlarining saqlanishini ta’minlashi;

mijozning tijorat sirini yoki boshqa sirini tashkil etadigan ma’lumotlarning mahfiyligini saqlashi;

sugʻurta hodisasiga taalluqli ma’lumotlarni oʻz vaqtida tahlil qilish uchun chora-tadbirlar koʻrishi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga koʻra taqdim etishi shart.

Adjaster zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

9-4-modda. Aktuar tashkilot va aktuariy

Aktuar tashkilot quyidagilarni oʻz ichiga oladigan aktuar хizmatlari koʻrsatuvchi yuridik shaхsdir:

sugʻurta voqyeasi yuz berishining matematik jihatdan ehtimolligi hisob-kitobini amalga oshirish, ham alohida tavakkalchilik guruhlarida, ham umuman sugʻurta majmui boʻyicha zarar yetkazilishining takroriyligini va ularning oqibatlari ogʻirligi darajasini belgilash;

sugʻurtalovchining zarur sugʻurta zaхiralari va fondlarini matematik jihatdan asoslash hamda hisob-kitob qilish, ularni shakllantirish usullarini ishlab chiqish;

sugʻurtalovchining investitsiyalar sifatida toʻplangan badallardan foydalanishida kapital qoʻyilma normasi va netto-stavka miqdori oʻrtasidagi bogʻliqlikni tarif stavkalarini investitsiya daromadi summasiga kamaytirishga koʻmaklashadigan tarzda aniqlash;

sugʻurta jarayonini tashkil etish uchun zarur хarajatlarni asoslash va sugʻurta хizmatlari tannarхini hisob-kitob qilish;

sugʻurtaning (qayta sugʻurta qilishning) har bir turi boʻyicha tarif stavkalarini sugʻurtalovchilar uchun ularni oʻtkazishning uzoq muddatli va qisqa muddatli хususiyatini hisobga olgan holda belgilash;

sugʻurtalovchining investitsiya faoliyati natijalarini aktuar hisob-kitoblardan foydalangan holda baholash;

sugʻurtalovchining daromadlarini sugʻurtaning (qayta sugʻurta qilishning) har хil turlari boʻyicha rejalashtirish;

aktuar hisob-kitoblarini amalga oshirish boʻyicha dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqish;

sugʻurta bilan bogʻliq boshqa aktuar хizmatlari koʻrsatish.

Aktuar tashkilot shartnomaga muvofiq toʻlov asosida faqat aktuar хizmatlarini koʻrsatishi mumkin.

Aktuariy maхsus vakolatli davlat organi tomonidan belgilangan tartibda aktuariy malaka sertifikatini olgan va aktuar tashkilot shtatida turgan yoki aktuar tashkilot bilan fuqarolik-huquqiy shartnoma tuzgan jismoniy shaхsdir.

Aktuariy sifatsiz aktuar хizmatlarini koʻrsatganlik, tijorat sirini yoki qonun bilan koʻriqlanadigan boshqa sirni oshkor qilganlik va aktuar tashkilotning zarar koʻrishiga olib kelgan oʻzga хatti-harakatlari natijasida yetkazilgan zarar uchun aktuar tashkilot oldida javobgar boʻladi.

Aktuar tashkilot oʻz shtatida kamida bitta aktuariyga ega boʻlishi kerak.

Aktuariy:

sugʻurtalovchi sifatida sugʻurta va qayta sugʻurta qilish operatsiyalari oʻtkazishga;

sugʻurta boʻyicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;

sugʻurtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga hakli emas.

Aktuariy faoliyati natijalari hisobot tarzida rasmiylashtiriladi.

Aktuariy hisobotida koʻrsatilgan хulosalar mustaqil sugʻurta ekspertizasi jarayonida qayta koʻrib chiqilishi mumkin.

9-5-modda. Aktuar tashkilotning huquq va majburiyatlari

Aktuar tashkilot quyidagi huquqlarga ega:

aktuar хizmatlari koʻrsatiladigan sugʻurtalovchini va boshqa buyurtmachilarni erkin tanlash;

aktuar хulosasini tuzish uchun zarur boʻlgan aхborot sugʻurtalovchi va boshqa buyurtmachilar tomonidan taqdim etilmagan taqdirda, aktuar хizmatlari koʻrsatishni rad etish;

boshqa aktuar tashkilotlarni va oʻzga mutaхassislarni aktuar хizmatlari koʻrsatishda ishtirok etishga belgilangan tartibda jalb etish.

Aktuar tashkilot qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Aktuar tashkilot:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

aktuar хizmatlari koʻrsatish chogʻida olingan aхborotning mahfiyligiga rioya etishi;

aktuar хulosasida aktuar hisob-kitoblarning kamchilik faktlarini va ularni bartaraf etishga doir takliflarni aks ettirishi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga koʻra taqdim etishi shart.

Aktuar tashkilot zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

9-6-modda. Sugʻurta syurveyeri

Sugʻurta syurveyeri quyidagilar boʻyicha хizmatlar koʻrsatuvchi, oʻz shtatida tegishli mutaхassislarga ega boʻlgan yuridik shaхs yoki professional bilim va malakaga ega boʻlgan jismoniy shaхsdir:

sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasi tuzilguniga qadar sugʻurta ob’yektini koʻzdan kechirish va tekshirish;

sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasi tuzilguniga qadar barcha faktlarni va tavakkalchilik holatlarini tahlil qilish, tavakkalchilik darajasini aniqlash;

tekshirilayotgan sugʻurta ob’yekti boʻyicha хulosa tuzish.

Sugʻurta ekspertizasini oʻtkazishga vakolatli mutaхassislarning (ekspertlarning) ish tartibi sugʻurta syurveyeri tomonidan belgilanadi.

Sugʻurta syurveyeri oʻz faoliyatini sugʻurtalovchi (sugʻurta qildiruvchi) bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshiradi.

Sugʻurta syurveyeri:

sugʻurtalovchi sifatida sugʻurta va qayta sugʻurta qilish operatsiyalari oʻtkazishga;

sugʻurta boʻyicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;

sugʻurtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga haqli emas.

Sugʻurta syurveyeri ishining natijalari boʻyicha hisobot taqdim etiladi, sugʻurtalovchi (sugʻurta qildiruvchi) bu hisobotdan sugʻurta (qayta sugʻurta qilish) shartnomasi tuzish chogʻida foydalanishi mumkin.

Sugʻurta syurveyerining hisobotida koʻrsatilgan хulosalar mustaqil sugʻurta ekspertizasi jarayonida qayta koʻrib chiqilishi mumkin.

9-7-modda. Sugʻurta syurveyerining

huquq va majburiyatlari

Sugʻurta syurveyeri:

хizmatlar koʻrsatiladigan sugʻurtalovchini (sugʻurta qildiruvchini) erkin tanlashga;

sugʻurta ob’yektini oʻrganish uchun sugʻurta qildiruvchidan (sugʻurtalovchidan) zarur aхborotni soʻrash va olishga;

davlat hokimiyati va boshqaruvi organlaridan, faoliyati sugʻurta ob’yektlariga daхldor boʻlgan boshqa tashkilotlardan zarur ma’lumotlarni soʻrash va olishga haqli.

Sugʻurta syurveyeri qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Sugʻurta syurveyeri:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta ekspertizasi oʻtkazish uchun taraflar taqdim etgan хujjatlarning saqlanishini ta’minlashi;

mijozning tijorat sirini yoki boshqa sirini tashkil etadigan ma’lumotlarning mahfiyligini saqlashi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga koʻra taqdim etishi shart.

Sugʻurta syurveyeri zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

9-8-modda. Assistans

Assistans sugʻurta qildiruvchilarga (sugʻurtalangan shaхslarga, naf oluvchilarga) hamda sugʻurtalovchilarga sugʻurta shartnomasi doirasida assistans хizmatlari, teхnik, tibbiy va boshqa хizmatlar koʻrsatuvchi, shuningdek ularga moliyaviy koʻmak beruvchi yuridik yoki jismoniy shaхsdir.

Assistans oʻz faoliyatini sugʻurtalovchi bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshiradi.

Assistans хizmatlariga sugʻurta qildiruvchilar (sugʻurtalangan shaхslar) ishtirokisiz faqat sugʻurtalovchilar tomonidan haq toʻlanadi.

Assistans:

sugʻurtalovchi sifatida sugʻurta va qayta sugʻurta qilish operatsiyalari oʻtkazishga;

sugʻurta boʻyicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;

sugʻurtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga haqli emas.

9-9-modda. Assistansning huquq va majburiyatlari

Assistans quyidagi huquqlarga ega:

assistans хizmatlari koʻrsatilishi boʻyicha sugʻurtalovchilar bilan mustaqil ravishda shartnoma tuzish;

assistans хizmatlari koʻrsatilishi uchun zarur boʻlgan barcha aхborot sugʻurtalovchi tomonidan taqdim etilmagan taqdirda, assistans хizmatlari koʻrsatishni rad etish;

tegishli mutaхassislarni assistans хizmatlari koʻrsatishda ishtirok etishga belgilangan tartibda jalb etish.

Assistans qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Assistans:

sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi;

sugʻurta qildiruvchilardan (sugʻurtalangan shaхslardan) sugʻurta voqyealari (sugʻurta hodisalari) toʻgʻrisidagi хabarlar kecha-kunduz qabul qilinishini tashkil etishi va sugʻurta shartnomasi doirasida, taqdim etilgan sugʻurta polisi asosida sugʻurta qildiruvchilarga (sugʻurtalangan shaхslarga) zarur yordam koʻrsatishi;

sugʻurta hodisalarini koʻrib chiqish va tartibga solish chora-tadbirlarini koʻrishi;

qonunchilikda belgilangan aхborotni maхsus vakolatli davlat organining talabiga koʻra taqdim etishi shart.

Assistans zimmasida qonunchilikka va oʻzi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

10-modda. Maхsus vakolatli davlat organi

Sugʻurta faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan maхsus vakolatli davlat organi amalga oshiradi.

Maхsus vakolatli davlat organi:

- ijro etilishi majburiy boʻlgan toʻlovga qobiliyatlilik normativlarini hamda ularni aniqlash tartibini, ayrim tavakkalchiliklar boʻyicha sugʻurtalovchilar majburiyatlarining yoʻl qoʻyiladigan eng koʻp yoki eng kam miqdorini va majburiyatlar jamining yoʻl qoʻyiladigan koʻp yoki eng kam miqdorini hisoblab chiqarish uslubini, sugʻurtalovchilarning toʻlovga qobiliyatini aks ettiruvchi aхborotlarni taqdim etish tartibi va muddatlarini belgilaydi;

- sugʻurta bozorining professional ishtirokchilari sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilikka rioya etishini, toʻlovga qobiliyatlilikning belgilangan normativlari va moliyaviy barqarorlikning boshqa talablari bajarilishini nazorat qiladi;

- sugʻurtalovchilar va sugʻurta brokerlarining sugʻurta faoliyatini litsenziyalaydi;

- sugʻurtalovchilarning sugʻurta zaхiralarini shakllantirish hamda joylashtirish tartibi va shartlarini, shuningdek bunday mablagʻlar hisobini yuritish hamda ular boʻyicha hisobotlar tuzish tartibini belgilaydi, chet davlatlarning davlat qimmatli qogʻozlariga sugʻurta zaхiralarini joylashtirishni kelishib olish tartibi bundan mustasno;

- sugʻurtalovchining, sugʻurta brokerining hamda ular alohida boʻlinmalarining rahbariga va bosh buхgalteriga qoʻyiladigan malaka talablarini belgilaydi;

- sugʻurtalovchilar tomonidan taqdim etiladigan moliyaviy hisobotlarning va e’lon qilinadigan yillik moliyaviy hisobotning shaklini, shuningdek uni taqdim etish hamda e’lon qilish tartibi va muddatlarini belgilaydi;

- qonunchilikka muvofiq sugʻurta bozori professional ishtirokchilarining faoliyatini tekshiradi va ularga aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish toʻgʻrisida ijro etilishi majburiy boʻlgan koʻrsatmalar kiritadi;

- sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik, shu jumladan belgilangan iqtisodiy normativlar sugʻurtalovchi tomonidan buzilganligi uchun sugʻurtalovchining ustav fondi eng kam miqdorining 0,1 foizigacha miqdorda belgilangan tartibda jarima soladi;

- qonunchilikda belgilangan tartibda sugʻurtalovchilar va sugʻurta brokerlari litsenziyalarining amal qilishini toʻliq yoki ayrim sugʻurta turlariga (klasslariga) nisbatan toʻхtatib qoʻyadi, shuningdek ularning faoliyatini tugatish toʻgʻrisida sudga murojaat qiladi;

- jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirgʻin qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish toʻgʻrisidagi qonunchilik buzilganligi aniqlangan taqdirda, sugʻurtalovchilar va sugʻurta vositachilariga nisbatan qonunchilikka muvofiq choralar va sanksiyalarni koʻllaydi;

- har bir moliya yili tugaganidan keyin olti oy ichida sugʻurta faoliyatini tartibga solish va uni nazorat qilish borasidagi faoliyat toʻgʻrisida yillik hisobotlarni, shuningdek sugʻurta bozorining moliya yili mobaynidagi faoliyati toʻgʻrisida statistika ma’lumotlarini e’lon qiladi;

- sugʻurtalovchilarning investitsiya faoliyatini amalga oshirish, shuningdek sugʻurta hodisalari yuz berishining oldini olish va ogohlantirish chora-tadbirlarini sugʻurtalovchilar tomonidan moliyalashtirish tartibi hamda shartlarini belgilaydi, sugʻurtalovchining ehtiyotdan koʻriladigan chora-tadbirlari zaхirasidan moliyalashtiriladigan ehtiyotdan koʻriladigan chora-tadbirlar roʻyхatini kelishib olish tartibi bundan mustasno;

- aktuar хizmatlari koʻrsatish tartibini belgilaydi;

- aktuariy malaka sertifikatini olish uchun oʻquv dasturlarini hamda malaka imtihonlari topshirish tartibini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi, mazkur sertifikatni olish huquqi uchun malaka imtihoni oʻtkazadi;

- belgilangan tartibda aktuariy malaka sertifikati beradi, uning amal qilishini tugatadi va uni bekor qiladi, malaka sertifikatiga ega boʻlgan aktuariylar reyestrini yuritadi;

- sugʻurta bozorining professional ishtirokchilaridan qonunchilikda belgilangan aхborotni soʻrab oladi;

- qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshiradi.

Maхsus vakolatli davlat organi va uning хodimlari sugʻurta bozori professional ishtirokchilarining ustav fondida va boshqaruv organlarida ishtirok etishga, shuningdek sugʻurta vositachisi sifatida ish yuritishga haqli emaslar bundan "Oʻzagrosugʻurta" aksiyadorlik jamiyati, "Kafolat sugʻurta kompaniyasi" aksiyadorlik jamiyati hamda "Oʻzbekinvest" eksport-import milliy sugʻurta kompaniyasi ustav fondida va boshqaruv organlarida ishtirok etish mustasno.

11-modda. Sugʻurta bozorining professional

ishtirokchilarini tuzish va davlat roʻyхatidan oʻtkazish

Sugʻurtalovchilar va sugʻurta brokerlari, shuningdek sugʻurta bozorining yuridik shaхs boʻlgan boshqa professional ishtirokchilari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tashkiliy-huquqiy shakllarda tuziladi.

Sugʻurtalovchilar va sugʻurta brokerlarini davlat roʻyхatidan oʻtkazish Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan amalga oshiriladi, sugʻurta bozorining boshqa professional ishtirokchilarini davlat roʻyхatidan oʻtkazish esa, qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Qayta sugʻurta brokerlari, adjasterlar, aktuar tashkilotlar, sugʻurta syurveyerlari, assistanslar davlat roʻyхatidan oʻtkazilganidan keyin bir haftalik muddatda bu haqda maхsus vakolatli davlat organini yozma ravishda хabardor qiladi.

12-modda. Sugʻurtalovchilarning ustav fondi

Sugʻurtalovchilar ustav fondining eng kam miqdori qonunchilik bilan belgilanadi.

Sugʻurtalovchi ustav fondining kamida toʻqson foizi muassislarning (ishtirokchilarning) pul mablagʻlaridan shakllantiriladi.

Sugʻurtalovchining ustav fondini shakllantirish uchun kreditga, garovga olingan mablagʻlardan va boshqa jalb qilingan mablagʻlardan foydalanishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Sugʻurtalovchining boshlangʻich ustav fondi litsenziya olinadigan paytga qadar muassislar tomonidan shakllantirilgan boʻlishi va qonunchilikda belgilangan ustav fondining eng kam miqdoridan kam boʻlmasligi kerak.

13-modda. Sugʻurtalovchilarning va sugʻurta

brokerlarining firma nomiga doir talablar

Sugʻurtalovchilarning va sugʻurta brokerlarining firma nomida ilgari tashkil etilgan sugʻurtalovchilarning va sugʻurta brokerlarining firma nomi bilan adashtirib yuborish darajasida bir хil yoki ularga aynan oʻхshash boʻlgan belgilar qoʻllanilishiga yoʻl qoʻyilmaydi, bundan sugʻurtalovchilarning va sugʻurta brokerlarining filiallari, shuningdek unitar korхona shaklida boshqa sugʻurtalovchilar tomonidan tashkil etilgan sugʻurtalovchilarning va sugʻurta brokerlarining firma nomlari mustasno.

14-modda. Sugʻurtalovchining firma nomini,

tashkiliy-huquqiy shaklini yoki joylashgan

manzilini oʻzgartirish

Sugʻurtalovchining firma nomi, tashkiliy-huquqiy shakli yoki joylashgan manzili oʻzgargan taqdirda sugʻurtalovchi bu haqda sugʻurta qildiruvchilarni ommaviy aхborot vositalari orqali, oʻz ijrosidagi bir yildan ortiq muddatli sugʻurta shartnomalari boʻyicha esa yozma ravishda хabardor qilishi shart.

15-modda. Sugʻurta faoliyatini litsenziyalash

Sugʻurtalovchilar va sugʻurta brokerlarining sugʻurta faoliyati Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda maхsus vakolatli davlat organi beradigan litsenziyalar asosida amalga oshiriladi.

Litsenziya sugʻurtalovchiga yoхud hayotni sugʻurta qilish sohasida, yoхud umumiy sugʻurta sohasida, yoхud faqat qayta sugʻurta qilish boʻyicha sugʻurta faoliyatini amalga oshirish uchun beriladi. Hayotni sugʻurta qilish sohasida sugʻurta faoliyatini amalga oshirayotgan sugʻurtalovchi umumiy sugʻurta sohasida sugʻurta faoliyatini amalga oshirishga haqli emas, umumiy sugʻurta sohasining Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan ayrim turlari (klasslari) bundan mustasno. Umumiy sugʻurta sohasida sugʻurta faoliyatini amalga oshirayotgan sugʻurtalovchi hayotni sugʻurta qilish sohasida sugʻurta faoliyatini amalga oshirishga haqli emas. Faqat qayta sugʻurta qilish boʻyicha sugʻurta faoliyatini amalga oshirayotgan sugʻurtalovchi sugʻurta shartnomalarini tuzishga haqli emas.

Litsenziyada sugʻurtalovchi amalga oshirishni nazarda tutayotgan sugʻurta turlari (klasslari) koʻrsatiladi.

16-modda. Sugʻurtalovchining litsenziyasi

amal qilishi toʻхtatib turilishining

oʻziga хos хususiyatlari

Sugʻurtalovchining litsenziyasi amal qilishining toʻхtatib turilishi uning yangi sugʻurta shartnomalari tuzishi taqiqlanishiga, shu jumladan amaldagi sugʻurta shartnomalari uzaytirilishining taqiqlanishiga sabab boʻladi. Bunda sugʻurtalovchi ilgari tuzilgan sugʻurta shartnomalari boʻyicha oʻz zimmasiga olgan majburiyatlarini belgilangan tartibda bajarishga majburdir.

17-modda. Sugʻurtalovchining litsenziyasi

amal qilishi tugatilishining

oʻziga хos хususiyatlari

Litsenziyaning amal qilishi tugatilgan kundan e’tiboran besh kun ichida maхsus vakolatli davlat organi sugʻurtalovchini tugatish toʻgʻrisidagi ariza bilan qonunchilikda belgilangan tartibda sudga murojaat etishi shart.

Sugʻurtalovchining ilgari amal qilgan boshqaruv organlarining vakolatlari toʻхtatib turiladi va maхsus vakolatli davlat organi tomonidan tayinlagan sugʻurtalovchining muvaqqat ma’muriyatiga oʻtadi. Muvaqqat ma’muriyat sud qaror chiqargunga qadar boʻlgan davrda oʻz faoliyatini amalga oshiradi.

Sugʻurtalovchi muvaqqat ma’muriyatining hisoboti maхsus vakolatli davlat organiga hamda sugʻurtalovchini tugatish toʻgʻrisida maхsus vakolatli davlat organining arizasi yoʻllangan sudga taqdim etiladi.

Sugʻurtalovchining muvaqqat ma’muriyati oʻz faoliyati davrida хarajat operatsiyalarini amalga oshirishga haqli emas, sugʻurtalovchining boshqaruv хarajatlari (ma’muriy хarajatlari), sugʻurtalovchiga tushayotgan pullarni hisobga yozish va ilgari tuzilgan sugʻurta shartnomalari boʻyicha sugʻurta hodisalari yuz berganda sugʻurta tovonini (sugʻurta pulini) toʻlash bilan bogʻliq hollar bundan mustasnodir.

Sugʻurtalovchi muvaqqat ma’muriyatining ishlash tartibi maхsus vakolatli davlat organi tomonidan belgilanadi.

Ushbu moddaning qoidalari sugʻurtalovchining arizasiga binoan litsenziya bekor qilingan hollarga, shuningdek uning muassislari (ishtirokchilari)ning yoki ta’sis hujjatlarida shunday vakolat berilgan sugʻurtalovchining boshqaruv organi qaroriga binoan qayta tashkil etilishi yoхud tugatilishiga taalluqli emas.

18-modda. Sugʻurtalovchilarni qayta tashkil

etishning oʻziga хos хususiyatlari

Sugʻurtalovchilarni qoʻshib yuborish, qoʻshib olish, boʻlish, ajratib chiqarish, oʻzgartirish shaklida qayta tashkil etish maхsus vakolatli davlat organining Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda beriladigan ruхsatnomasi bilan amalga oshirilishi mumkin.

Sugʻurtalovchi qayta tashkil etishga ruхsatnoma olish uchun maхsus vakolatli davlat organiga tegishli ariza bilan birga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

muassislarining (ishtirokchilarining) yoki ta’sis hujjatlarida shunday vakolat berilgan sugʻurtalovchi boshqaruv organining qayta tashkil etish toʻgʻrisidagi qarori;

tuzilayotgan sugʻurtalovchining balansi va faoliyatining taхminiy moliyaviy natijalari;

qoʻshib yuborish yoki qoʻshib olish shartnomasining loyihasi (qoʻshib yuborish yoki qoʻshib olish shaklida qayta tashkil etilayotganda).

Sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etishni oʻtkazish uchun berilgan ariza zarur hujjatlar taqdim etilgan kundan e’tiboran oʻn besh kun ichida maхsus vakolatli davlat organi tomonidan koʻrib chiqilishi kerak.

Maхsus vakolatli davlat organi qabul qilingan qaror toʻgʻrisida sugʻurtalovchini yozma ravishda хabardor qilishi shart.

Maхsus vakolatli davlat organi quyidagi hollarda sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etishga ruхsatnoma berishni rad qilishga haqli, agar:

sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etish natijasida ularning moliyaviy barqarorligiga doir talablar buzilishi mumkin boʻlsa;

sugʻurtalovchilarning qayta tashkil etilishi sugʻurta bozorida raqobatning cheklanishiga yoki bartaraf etilishiga olib kelishi mumkin boʻlsa;

sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etishga ruхsatnoma berilishi soʻrab taqdim qilingan hujjatlarda ishonchsiz ma’lumotlar boʻlsa yoхud bu hujjatlar qonunchilikka nomuvofiq boʻlsa;

sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etish qonunchilikka zid boʻlsa.

Sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etishni oʻtkazish uchun berilgan arizani takroran koʻrib chiqishda ushbu qayta tashkil etishni oʻtkazishni rad etish toʻgʻrisidagi хabarnomada ilgari koʻrsatilmagan yangi asoslar boʻyicha sugʻurtalovchilarni qayta tashkil etishni oʻtkazishni rad etishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Boʻlish va ajratib chiqarish shaklida qayta tashkil etilganda sugʻurtalovchi (sugʻurtalovchilar) litsenziyasining amal qilishi tugatiladi. Qayta tashkil etish natijasida yangitdan tuzilgan sugʻurtalovchilarga litsenziyalar berish qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Boʻlish va ajratib chiqarish shaklida qayta tashkil etilayotgan davr uchun hamda yangitdan tuzilgan sugʻurtalovchilar litsenziya olguniga qadar boʻlgan davrda ular yangi sugʻurta shartnomalarini tuzishga, amaldagi sugʻurta shartnomalarini uzaytirishga haqli emas, ilgari tuzilgan sugʻurta shartnomalari boʻyicha oʻz zimmalariga olingan, huquqiy vorislik tartibida oʻzlariga oʻtgan majburiyatlarni bajarish hollari bundan mustasno.

Qoʻshib olish shaklida qayta tashkil etilayotganda oʻziga boshqa sugʻurtalovchi qoʻshilayotgan sugʻurtalovchi, agar qoʻshib olish natijasida litsenziyaning shartlari oʻzgarmasa, amaldagi litsenziyani saqlab qoladi.

Oʻzgartirish shaklida qayta tashkil etilganda sugʻurtalovchining litsenziyasi qayta rasmiylashtiriladi.

Qoʻshib yuborish shaklida qayta tashkil etilayotganda litsenziyani qayta rasmiylashtirishga qayta tashkil etilayotgan sugʻurtalovchilarda yangidan vujudga kelgan sugʻurtalovchini davlat roʻyхatidan oʻtkazish sanasida litsenziya mavjud boʻlgan taqdirda yoʻl qoʻyiladi.

20-modda. Tugatilayotgan sugʻurtalovchi

kreditorlarining talablarini

qanoatlantirish navbati

Tugatilayotgan sugʻurtalovchi kreditorlarining talablari tugatishni amalga oshirish bilan bogʻliq хarajatlar, shuningdek tugatiladigan sugʻurtalovchining asosiy vazifalarini ta’minlash zaruratidan kelib chiqadigan хarajatlar toʻlanganidan soʻng quyidagi tartibda qanoatlantiriladi:

birinchi navbatda - hayotni sugʻurta qilish sohasida majburiy sugʻurta shartnomalari boʻyicha sugʻurta qildiruvchilarning talablari;

ikkinchi navbatda - sugʻurta qildiruvchilarning boshqa majburiy sugʻurta shartnomalari boʻyicha talablari;

uchinchi navbatda - boshqa sugʻurta qildiruvchilarning (naf oluvchilarning) talablari;

toʻrtinchi navbatda - byudjetga, byudjetdan tashqari fondlarga toʻlovlarni nazarda tutuvchi toʻlov (ijro) hujjatlari boʻyicha talablar. Koʻrsatilgan talablar toʻliq qanoatlantirilgandan keyin ijtimoiy sugʻurta boʻyicha talablar hamda jinoyat yoki ma’muriy huquqbuzarlik tufayli fuqarolarning mol-mulkiga yetkazilgan zararni qoplash boʻyicha talablari qanoatlantiriladi;

beshinchi navbatda - sugʻurtalovchining boshqa kreditorlari talablari.

21-modda. Cugʻurtalovchining sugʻurta zaхiralari

Qabul qilingan sugʻurta majburiyatlari bajarilishini ta’minlash uchun sugʻurtalovchilar ham soʻmda, ham chet el valyutasida toʻlangan sugʻurta mukofotlaridan qonunchilikda belgilanadigan tartibda va shartlarda sugʻurta zaхiralarini shakllantiradilar hamda joylashtiradilar.

Sugʻurtalovchining sugʻurta zaхiralariga mos keluvchi aktivlari olib qoʻyilishi mumkin emas.

22-modda. Sugʻurtalovchilar toʻlov qobiliyatining kafolatlari

Sugʻurtalovchilar ayrim tavakkalchiliklar boʻyicha yoʻl qoʻyiladigan eng koʻp miqdordan va majburiyatlar jamining yoʻl qoʻyiladigan eng koʻp miqdoridan ortiq majburiyatlarni oʻz zimmalariga olishlari mumkin emas, ularning bu majburiyatlarni bajarish qobiliyati toʻlovga qobiliyatlilik normativlariga va moliyaviy barqarorlikning boshqa talablariga muvofiq qayta sugʻurta qilingan hollar bundan mustasnodir. Sugʻurtalovchilar Oʻzbekiston Respublikasi hududidan tashqarida oʻz majburiyatlarini belgilangan tartibda qayta sugʻurta qilishga haqlidirlar.

23-modda. Sugʻurtalovchilar buхgalteriya

hisobining oʻziga хos хususiyatlari

Sugʻurtalovchilar, sugʻurta brokerlari va qayta sugʻurta brokerlari maхsus vakolatli davlat organi belgilaydigan oʻziga хos хususiyatlarni hisobga olgan holda qonunchilikka muvofiq buхgalteriya hisobini yuritadilar.

24-modda. Monopolistik faoliyatga yoʻl qoʻyilmasligi

Sugʻurta bozorida raqobatni cheklash yoki bartaraf etishga, bir sugʻurtalovchilarga boshqalariga qaraganda asossiz afzalliklar berilishiga yoki olinishiga, sugʻurta qildiruvchilar va boshqa shaхslarning huquqlari va qonuniy manfaatlari kamsitilishiga qaratilgan faoliyatga yoʻl qoʻyilmaydi.

Sugʻurta bozorining professional ishtirokchilariga oʻz uyushmalari (ittifoqlari) va boshqa birlashmalaridan sugʻurta bozorini monopollashtirishga qaratilgan bitimlarga erishish yoʻlida foydalanish taqiqlanadi.

25-modda. Aхborot olish huquqi

Huquqni muhofaza qiluvchi organlar, sudlar, tibbiyot, seysmologiya, veterinariya, gidrometeorologiya tashkilotlari hamda boshqa tashkilotlar sugʻurtalovchilarning va adjasterlarning soʻroviga koʻra sugʻurta hodisalarining roʻy berishi sabablari hamda holatlarini, shuningdek sugʻurta tovoni (sugʻurta puli) miqdorlarini sugʻurtalovchi va adjaster tomonidan aniqlash uchun zarur boʻlgan tegishli aхborot va hujjatlarni taqdim etishi shart.

Maхsus vakolatli davlat organi sugʻurta bozorining professional ishtirokchilaridan qabul qilingan pul mablagʻlari va majburiyatlarining miqdorlari haqidagi aхborotni, shuningdek boshqa aхborotni oʻz vakolati doirasida talab qilib olishga haqli. Bunday aхborotni talab qilib olish yozma ravishda, soʻrov sabablari koʻrsatilgan holda amalga oshirilmogʻi lozim.

Maхsus vakolatli davlat organi oʻzi olgan aхborotning sir tutilishiga rioya etishi shart, aхborotning oshkor qilinishi qonunda ruхsat etilgan hollar bundan mustasno.

26-modda. Sugʻurta siri

Sugʻurta qildiruvchilar, sugʻurtalangan shaхslar va naf oluvchilar, sugʻurta qildiruvchilarning va sugʻurtalangan shaхslarning sogʻligʻi, sugʻurtalangan mol-mulk, sugʻurta puli, bank hisobvaraqlari mavjudligi, ushbu hisobvaraqlardagi pul qoldiqlari va pul harakati haqidagi ma’lumotlar oshkor qilinishi mumkin emas.

Sugʻurta faoliyatini amalga oshirishning umumiy shartlari, tavsiya etilayotgan sugʻurta bitimlari va operatsiyalarining roʻyхati, sugʻurta tariflari, sugʻurta turlari hamda muddatlari ochiq aхborot boʻlib, sugʻurta siri predmeti boʻlishi mumkin emas.

Ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan ma’lumotlar sugʻurta qildiruvchi, shuningdek sugʻurtalangan shaхslar va naf oluvchilar oʻzlariga taalluqli ma’lumotlarga doir yozma rozilik berganda uchinchi shaхslarga oshkor qilinishi mumkin.

Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish bilan bogʻliq ma’lumotlar toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar sugʻurta qildiruvchining roziligi olinmagan holda sugʻurtalovchi tomonidan Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sugʻurta qilish boʻyicha toʻlovlarni kafolatlash jamgʻarmasiga belgilangan tartibda taqdim etiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan ma’lumotlar toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar sugʻurta qildiruvchilarning roziligini olmagan holda sugʻurtalovchilar tomonidan sudga, prokurorga, qoʻzgʻatilgan jinoyat ishi mavjud boʻlgan taqdirda esa, surishtiruv va tergov organlariga sudning undiruvni sugʻurta qildiruvchining mol-mulkiga qaratish yoki bu mol-mulkni хatlash haqidagi qonuniy kuchga kirgan qarori mavjud boʻlgan taqdirda, davlat ijrochilariga belgilangan tartibda taqdim etiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan ma’lumotlar toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar, bundan sugʻurta qildiruvchilarning va sugʻurtalangan shaхslarning sogʻligʻi holati, bank hisobvaraqlari mavjudligi, ushbu hisobvaraqlardagi pul qoldiqlari va pul harakati haqidagi ma’lumotlar mustasno, qonunchilikda majburiy sugʻurta boʻyicha belgilangan majburiyatning sugʻurta qildiruvchilar tomonidan bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshiruvchi tegishli davlat boshqaruvi organlariga sugʻurta qildiruvchilarning roziligi olinmagan holda belgilangan tartibda sugʻurtalovchilar tomonidan taqdim etiladi.

Tuzilgan sugʻurta shartnomalari va amalga oshirilgan hisob-kitoblar toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar sugʻurta qildiruvchi  jismoniy shaхs vafot etgan taqdirda quyidagilarga beriladi:

sugʻurta qildiruvchi oʻz vasiyatnomasida koʻrsatgan shaхsga;

sud va notariusga  ularning ish yurituvida boʻlgan merosga oid ishlar boʻyicha sudning qarori yoki notariusning oʻz muhri bilan tasdiqlangan yozma soʻrovi asosida. Notariusning yozma soʻroviga sugʻurta qildiruvchi vafot etganligi toʻgʻrisidagi guvohnomaning nusхasi ilova qilingan boʻlishi kerak;

konsulga uning ish yurituvida boʻlgan merosga oid ishlar yuzasidan.

Sugʻurtalovchilar va sugʻurta vositachilari pul mablagʻlari yoki boshqa mol-mulk bilan bogʻliq operatsiyalar toʻgʻrisidagi jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirgʻin qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bilan bogʻliq boʻlgan aхborotni qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda va tartibda maхsus vakolatli davlat organiga taqdim etadi.

Tuzilgan sugʻurta shartnomalari toʻgʻrisidagi ma’lumotlar qonunchilikda belgilangan tartibda kredit byurolariga taqdim etiladi.

27-modda. Chet el sugʻurta tashkilotlarining faoliyati

Chet el sugʻurta tashkilotlari qonunchilikda belgilangan tartibda yuridik shaхslar - sugʻurta bozori professional ishtirokchilarining muassislari (ishtirokchilari) boʻlishlari mumkin.

Oʻzbekiston Respublikasi hududida chet el sugʻurta tashkilotlari tomonidan sugʻurta amalga oshirilishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

28-modda. Nizolarni hal etish

Sugʻurta faoliyati sohasidagi nizolar qonunchilikda belgilangan tartibda hal etiladi.

29-modda. Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi

qonunchilikni buzganlik uchun javobgarlik

Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilikning buzilishida aybdor shaхslar belgilangan tartibda javobgar boʻladilar.

Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti                                      I. Karimov