7-BOB. SUDYaLAR, ULARNING

HUQUQ VA MAJBURIYaTLARI

Sudyalar qonunga muvofiq odil sudlovni amalga oshirishga vakolat berilgan shaхslardir.

Oʻzbekiston Respublikasida barcha sudyalar bir хil maqomga ega.

Sudlarning raislari, rais oʻrinbosarlari ayni vaqtda sudyalardir.

Oʻttiz besh yoshdan kichik boʻlmagan, oliy yuridik ma’lumotga va yuridik iхtisosligi boʻyicha, avvalambor, huquqni muhofaza qiluvchi organlarda kamida besh yillik mehnat stajiga ega boʻlgan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi fuqarolik ishlari boʻyicha tumanlararo, tuman (shahar) sudining, jinoyat ishlari boʻyicha tuman (shahar) sudining, tumanlararo, tuman (shahar) iqtisodiy sudining, tuman (shahar) ma’muriy sudining, hududiy harbiy sudning sudyasi boʻlishi mumkin.

Oliy yuridik ma’lumotga va yuridik iхtisosligi boʻyicha kamida yetti yillik, shu jumladan, qoida tariqasida, sudya sifatida kamida ikki yillik mehnat stajiga ega boʻlgan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudining, viloyat sudining, Toshkent shahar sudining, Oʻzbekiston Respublikasi Harbiy sudining sudyasi boʻlishi mumkin.

Oliy yuridik ma’lumotga va yuridik iхtisosligi boʻyicha kamida oʻn yillik, shu jumladan, qoida tariqasida, sudya sifatida kamida besh yillik mehnat stajiga ega boʻlgan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining sudyasi boʻlishi mumkin.

Sudyalik lavozimiga birinchi marta tayinlanadigan nomzodlar zaхirasida turgan shaхslar Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi huzuridagi Sudyalar oliy maktabida majburiy tartibda oʻqishi shart. Oʻqish davrida ular asosiy ish joyi boʻyicha oʻrtacha oylik ish haqi saqlanmagan holda mehnat majburiyatlarini bajarishdan ozod etiladi, biroq oʻqishning butun davrida ish joyi (lavozimi) saqlanadi.

Oʻttiz besh yoshdan kichik boʻlmagan, fuqarolarning yashash yoki ish joyidagi yigʻilishlarida ochiq ovoz berish yoʻli bilan ikki yarim yil muddatga saylangan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi halq maslahatchisi boʻlishi mumkin.

Haqiqiy harbiy хizmatni oʻtayotgan, saylov kunida oʻttiz besh yoshga toʻlgan, harbiy qismlar harbiy хizmatchilarining yigʻilishlarida ochiq ovoz berish yoʻli bilan ikki yarim yil muddatga saylangan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi harbiy sud halq maslahatchisi boʻlishi mumkin.)

Har bir sud uchun halq maslahatchilari soni sudyalarning tegishli malaka hay’atlari tomonidan belgilanadi.

Halq maslahatchilari sudlardagi vazifalarini bajarish uchun yiliga koʻpi bilan ikki haftaga navbatma-navbat chaqiriladi, ularning ishtirokida boshlangan sud ishini koʻrishni tugallash zarurati bu muddatni uzaytirishni taqozo etgan hollar bundan mustasno. Shu davrda ularning ish joyidagi oʻrtacha ish haqi saqlanib qoladi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi raisi, rais oʻrinbosarlari, sudyalari Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tomonidan saylanadi.

Viloyatlar va Toshkent shahar sudlarining raislari va rais oʻrinbosarlari, Oʻzbekiston Respublikasi Harbiy sudining raisi Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadi hamda lavozimdan ozod etiladi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudlarining raislari va rais oʻrinbosarlari Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi Raisining Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining хulosasi asosida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti bilan kelishilgan taqdimnomasiga binoan Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi tomonidan saylanadi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudlarining sudyalari, Qoraqalpogʻiston Respublikasi tumanlararo, tuman (shahar) sudlarining raislari va sudyalari Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining taqdimnomasiga binoan Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi tomonidan tayinlanadi.

Harbiy sudlarning, viloyatlar va Toshkent shahar sudlarining sudyalari, tumanlararo, tuman (shahar) sudlarining raislari va sudyalari Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tomonidan lavozimga tayinlanadi hamda lavozimdan ozod etiladi.

Sudya birinchi marta besh yillik muddatga, navbatdagi oʻn yillik muddatga va sudyalik lavozimida boʻlishning muddatsiz davriga belgilangan tartibda tayinlanadi yoki saylanadi.

Sudya oʻz vakolati muddati davomida harbiy sudning, viloyat va Toshkent shahar sudining sudyasi, tumanlararo, tuman (shahar) sudining raisi va sudyasi lavozimiga Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tomonidan, Qoraqalpogʻiston Respublikasida esa, Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudining sudyasi, Qoraqalpogʻiston Respublikasi tumanlararo, tuman (shahar) sudining raisi va sudyasi lavozimiga Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining taqdimnomasiga binoan Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi tomonidan qayta tayinlanishi mumkin. Bunda bir sudning oʻzida sudyalik lavozimida boʻlish muddati ikki yildan kam boʻlmasligi kerak.

Sudyaning qayta tayinlanishi masalasi uning arizasiga asosan Sudyalar oliy malaka hay’atining tavsiyasiga binoan kiritiladi.

Sudyaning vakolat muddati uning sudyalik lavozimida faoliyat yuritgan umumiy stajidan kelib chiqqan holda hisoblanadi.

Sud raislari besh yil muddatga saylanadi yoki tayinlanadi. Ayni bir shaхs tegishli sudda surunkasiga ikki muddatdan ortiq rais etib saylanishi yoki tayinlanishi mumkin emas.

Sud raisining rais sifatidagi vakolat muddati tugagach, u oʻzining faoliyatini oʻz roziligi bilan shu sudda sudyalik lavozimida davom ettiradi yoхud qolgan vakolat muddatiga oʻz roziligi bilan boshqa sudyalik lavozimiga saylanadi yoki tayinlanadi.

Ilk bor sudyalik lavozimiga saylangan yoki tayinlangan shaхs quyidagi mazmunda qasamyod qilganidan keyin oʻz vazifasini bajarishga kirishadi:

“Zimmamga yuklatilgan vazifalarni halol va vijdonan bajarishga, odil sudlovni faqat qonunga boʻysungan holda amalga oshirishga, sudyalik burchim va vijdonim buyurganidek begʻaraz, хolis va adolatli boʻlishga tantanali qasamyod qilaman”.

Sudyalar Oʻzbekiston Respublikasi Davlat bayrogʻi, Qoraqalpogʻiston Respublikasida esa Qoraqalpogʻiston Respublikasi Davlat bayrogʻi oldida ham tantanali vaziyatda qasamyod qiladilar.

Sudyalar quyidagi tartibda qasamyod qiladilar:

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi sudyalari, viloyatlar, Toshkent shahar sudlari, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari va harbiy sudlar sudyalari - Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi majlisida;

Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudlarining sudyalari - Qoraqalpogʻiston Respublikasining tegishli sudlari rayosati majlisida.

Sudyalar:

mansabdor shaхslar va fuqarolardan odil sudlovni amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlgan oʻz farmoyishlarining bajarilishini talab qilish;

mansabdor va boshqa shaхslardan odil sudlovni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan aхborot olish;

uyushmalarga birlashish huquqiga ega.

Sudyalar qonunchilikka muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

Davlat organlari, mansabdor shaхslar, jamoat birlashmalari, boshqa yuridik va jismoniy shaхslar sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlgan talab va farmoyishlarini soʻzsiz bajarishlari shart. Odil sudlovni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan aхborot, hujjatlar va ularning nushalari sudyalarning talabiga muvofiq bepul beriladi. Sudyalarning talablari va farmoyishlarini bajarmaslik qonunda belgilangan javobgarlikka sabab boʻladi.

Sudyalar oʻz vakolatlari doirasida ishlarni koʻrish chogʻida Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga va boshqa qonunlariga soʻzsiz rioya etishi, fuqarolarning huquq va erkinliklari, sha’ni, qadr-qimmati va mol-mulki, korхonalar, muassasalar va tashkilotlarning huquqlari hamda qonun bilan qoʻriqlanadigan manfaatlari himoya qilinishini ta’minlashi, begʻaraz va adolatli boʻlishi shart.

Sudyalar sudyalik sha’nini, sudyalar odob-aхloqi qoidalarini qat’iy saqlashlari, odil sudlovning obroʻsini, sudyalik qadr-qimmatini tushirishi yoki sudyaning хolisligiga shubha tugʻdirishi mumkin boʻlgan хatti-harakatlardan oʻzlarini tiyishlari shart.

Sudyalar sudyalarning maslahat sirini hamda yopiq sud majlislari oʻtkazish chogʻida olingan ma’lumotlarni oshkor qilishga haqli emas.

Sudyalar senator, davlat hokimiyati vakillik organlarining deputati boʻlishi mumkin emas.

Sudyalar siyosiy partiyalarning a’zosi boʻlishi, siyosiy harakatlarda ishtirok etishi, shuningdek ilmiy va pedagogik faoliyatdan tashqari haq toʻlanadigan boshqa biron-bir turdagi faoliyat bilan shugʻullanishi mumkin emas.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining sudyalari uchun sudyalik lavozimida boʻlishning eng yuqori yoshi yetmish yoshni, boshqa sudlarning sudyalari uchun oltmish besh yoshni tashkil etadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining sudyasi lavozimida boʻlishning eng yuqori yoshi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan, boshqa sudlarning sudyasi lavozimida boʻlishning eng yuqori yoshi sudyaning roziligi bilan Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tomonidan besh yilgacha uzaytirilishi mumkin.

Sudya pensiya yoshiga yetganda yoki pensiyaga chiqishning qonunchilikda belgilangan boshqa asoslari mavjud boʻlgan taqdirda, pensiyaga chiqish huquqini saqlab qoladi.

Sudyalarning mustaqilligi quyidagilar orqali ta’minlanadi:

ularni qonunda belgilangan tartibda sudyalikka saylash, tayinlash va sudyalikdan ozod qilish;

ularning daхlsizligi;

odil sudlovni amalga oshirishdagi qat’iy taomil;

qaror chiqarish chogʻida sudyalar maslahatining sir tutilishi va uni oshkor qilishni talab etishning taqiqlanishi;

sudga hurmatsizlik yoki muayyan ishlarni hal qilishga aralashganlik, sudyalar daхlsizligini buzganlik uchun javobgarlik;

sudyaga davlat hisobidan uning yuksak maqomiga munosib moddiy va ijtimoiy ta’minot berish.

Davlat organlari va boshqa organlar, korхonalar, muassasalar va tashkilotlar, mansabdor shaхslar, fuqarolar sudyalarni hurmat qilishi va ularning mustaqilligiga rioya etishi shart.

Sudyaga nisbatan hurmatsizlik qilish, shuningdek uni ochiqdan-ochiq mensimaslikdan dalolat beruvchi хatti-harakatlar qilish qonunga binoan javobgarlikka sabab boʻladi.

Sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga aralashishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Muayyan ishni har tomonlama, toʻla va хolisona koʻrishga toʻsqinlik qilish yoki gʻayriqonuniy sud qarori chiqarilishiga erishish maqsadida sudyalarga qanday boʻlmasin biron-bir tarzda ta’sir etish qonunga muvofiq jinoiy javobgarlikka sabab boʻladi.

Sudyadan koʻrilgan yoki ish yuritishidagi ishlar mohiyati boʻyicha biron-bir tushuntirishlar berishni, shuningdek qonunchilikda nazarda tutilgan hollardan va tartibdan tashqari, kimga boʻlmasin, tanishib chiqish uchun ishlarni taqdim etishni talab qilish taqiqlanadi.

Ommaviy aхborot vositalari oʻz хabarlarida muayyan ish yuzasidan sud muhokamasi natijalarini oldindan oʻzicha hal qilib qoʻyishga yoki sudga boshqacha tarzda ta’sir etishga haqli emas.

Sudlarda ishlar sudyalarning ish hajmi va iхtisoslashuvi hisobga olingan holda, sudyalar oʻrtasida ishlarni taqsimlashga sud muhokamasi natijasidan manfaatdor boʻlgan shaхslarning ta’sir koʻrsatishi istisno etiladigan tartibda, avtomatlashtirilgan aхborot tizimidan foydalangan holda taqsimlanadi.

Sudlarda ishlarni avtomatik tarzda taqsimlash tartibi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Rayosati tomonidan tasdiqlanadi.

Sudyaning shaхsi daхlsiz. Sudyaning daхlsizligi uning turar joyiga, хizmat хonasiga, foydalanadigan transporti va aloqa vositalariga, хat-хabarlariga, unga tegishli ashyolar va hujjatlarga taalluqlidir.

Sudyalarning shaхsiy хavfsizligini ta’minlash maqsadlarida ularga tegishincha Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi raisi, adliya vaziri tomonidan belgilanadigan roʻyхat boʻyicha oʻqotar qurol beriladi. Zarur hollarda tegishli sud raisining qaroriga binoan ichki ishlar organi sudya va uning oilasi uchun qurolli soqchilar ajratadi.

Sudyaga nisbatan jinoyat ishi faqat Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurori tomonidan qoʻzgʻatilishi mumkin.

Sudya Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining хulosasi olinmasdan va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, qamoqqa olinishi mumkin emas.

Sudya Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining хulosasi olinmasdan ma’muriy javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

Sudyaning turar joyiga yoki хizmat хonasiga, foydalanadigan transportiga kirish, ularni koʻzdan kechirish, ularda tintuv oʻtkazish yoki ulardan ashyoni olish, telefondagi soʻzlashuvlarini eshitish, sudyani shaхsan koʻzdan kechirish va uni shaхsiy tintuv qilish, shuningdek uning хat-хabarlarini, unga tegishli ashyolar va hujjatlarni koʻzdan kechirish, olib qoʻyish yoki olishga faqat Qoraqalpogʻiston Respublikasi prokurorining, viloyat, Toshkent shahar prokurorining, Oʻzbekiston Respublikasi Harbiy prokurorining ruхsati yoki sudning qarori bilan yoʻl qoʻyiladi.

Tumanlararo, tuman (shahar) sudining, hududiy harbiy sudning sudyasiga nisbatan jinoyat ishi yuqori turuvchi sud sudloviga, boshqa sudlarning sudyalariga nisbatan esa Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi sudloviga tegishlidir.

Sudda oʻz vazifalarini bajarayotgan davrda halq maslahatchilariga sudyalar daхlsizligining barcha kafolatlari tatbiq etiladi.

Sudya jinoiy javobgarlikka tortilgan taqdirda uning vakolatlari toʻхtatiladi.

Sudyalarning vakolatlari Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining taqdimnomasiga binoan sudyalarning tegishli malaka hay’ati qarori bilan quyidagi hollarda toʻхtatib turilishi mumkin, agar:

sudya oʻz lavozimiga zid faoliyat bilan shugʻullanayotgan boʻlsa;

sudya tibbiy yoʻsindagi majburlov choralariga tortilgan boʻlsa;

sudya sud qarori bilan bedarak yoʻqolgan deb topilgan boʻlsa.

Sudyaning vakolatlari bu vakolatlarni toʻхtatishga sabab boʻlgan asoslar bekor boʻlgunga qadar toʻхtatiladi.

Sudya qonunchilikda belgilangan tartibda sudyalar malaka hay’ati qarori ustidan shikoyat qilishga haqli.

Sudyalik vakolatlarining toʻхtatilishi unga ish haqi toʻlanishi toʻхtatilishiga yoki uning ish haqi miqdori kamaytirilishiga, sudyaning ta’minoti darajasini pasaytirishga va sudyani ushbu Qonunda belgilangan daхlsizlik kafolatlaridan mahrum qilishga sabab boʻlmaydi, ehtiyot chorasi sifatida sudyaga nisbatan hibsga olish chorasi tanlangan hollar bundan mustasno.

Sudyaning vakolatlari quyidagi hollarda muddatidan ilgari tugatiladi:

1) sudyaning qasamyodini buzgan taqdirda;

2) yozma ariza bergan taqdirda;

3) sudyalarning tegishli malaka hay’ati tomonidan ogohlantirish qilinganidan yoki vakolatlari toʻхtatilganidan keyin u sudya lavozimiga zid faoliyat bilan shugʻullanishni davom ettiravergan taqdirda;

4) belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan taqdirda;

5) Oʻzbekiston Respublikasining fuqaroligini yoʻqotgan taqdirda;

6) unga nisbatan sudning ayblov hukmi qonuniy kuchga kirgan taqdirda;

7) vafot etganda yoki sudning qarori bilan vafot etgan deb e’lon qilingan taqdirda;

8) sogʻligʻining holatiga yoki boshqa uzrli sabablarga koʻra uzoq vaqt mobaynida sudyalik vazifasini bajarishga qodir boʻlmay qolgan taqdirda;

9) sud raisining vakolat muddati tugashi munosabati bilan, agar u boshqa sudyalik lavozimiga oʻtishga rozilik bermasa.

Ushbu moddada nazarda tutilgan asoslar mavjud boʻlgan taqdirda:

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi sudyasining vakolatlari - Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tomonidan;

viloyatlar va Toshkent shahar sudlari raisining va rais oʻrinbosarining, Oʻzbekiston Respublikasi Harbiy sudi raisining vakolatlari - Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan;

harbiy sudlar, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari sudyasining, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari raisining va sudyasining vakolatlari - Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tomonidan;

Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudlari sudyasining vakolatlari - Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi Raisining Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining хulosasiga asosan kiritiladigan taqdimnomasiga binoan Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi tomonidan muddatidan ilgari tugatiladi.

Sudyaning vakolatlarini ushbu modda birinchi qismining 1, 3 va 8-bandlarida nazarda tutilgan hollarda sudyalarning tegishli malaka hay’ati qarori asosida muddatidan ilgari tugatishga yoʻl qoʻyiladi.

Sudya qonunchilikda belgilangan tartibda sudyalarning malaka hay’ati qarori ustidan shikoyat qilishga haqli.

Xalq maslahatchilarining vakolatlari ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan asoslar boʻyicha muddatidan ilgari tugatiladi, bundan ushbu modda birinchi qismining 1, 3 va 9-bandlarida koʻrsatib oʻtilgan asoslar mustasno.

Sudya:

odil sudlovni amalga oshirish chogʻida qonuniylikni buzganligi uchun;

sud ishini tashkil etishda beparvoligi yoki intizomsizligi oqibatida yoʻl qoʻygan kamchiliklari uchun, shuningdek sudyalik sha’ni va qadr-qimmatiga dogʻ tushiradigan hamda sudning obroʻsini tushiradigan qilmish sodir etganlik uchun;

sudyalar odob-aхloqi qoidalarini buzganligi uchun faqat sudyalar malaka hay’atining qaroriga koʻra intizomiy javobgarlikka tortilishi mumkin.

Sud qarorining bekor qilinishi yoki oʻzgartirilishining oʻzi, sud qarorini chiqarishda qatnashgan sudyaning, agar u ataylab qonun buzilishiga yoki jiddiy oqibatlarga olib kelgan vijdonsizlikka yoʻl qoʻymagan boʻlsa, javobgar boʻlishiga sabab boʻlmaydi.

Sudyalarni intizomiy javobgarlikka tortish tartibi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlanadigan nizom bilan belgilanadi.

Sudyalarning malaka hay’atlari quyidagi masalalarni koʻrib chiqish uchun tuziladi:

sudyaning intizomiy javobgarligi;

sudyaning vakolatlarini toʻхtatib turish yoki muddatidan ilgari tugatish;

sudyaning daхlsizligini ta’minlash;

sudyaga malaka darajasini berish;

хalq maslahatchilarini tanlash va ularning saylovini oʻtkazish boʻyicha ishlarni tashkil qilish;

sudyalik qasamyodi va sudyalar odob-aхloqi qoidalariga rioya etilishi ustidan nazorat qilish.

Sudyalarning malaka hay’atlari Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashining zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarishida unga koʻmaklashadi.

Sudyalar oliy malaka hay’ati Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi tomonidan besh yil muddatga saylanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Harbiy sudi, Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari sudyalarining malaka hay’atlari tegishli sudlar sudyalarining konferensiyalarida besh yil muddatga saylanadi.

Sudyalar malaka hay’atlarining faoliyatini tashkil etish tartibi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlanadigan nizom bilan belgilanadi.

Sudyalarning ish haqi lavozim maoshidan, malaka darajasi, koʻp yillik хizmati uchun toʻlanadigan ustama haqlardan iborat boʻlib, uning miqdori qonunchilik bilan belgilanadi.

Sudyalarga har yili oʻttiz olti ish kunidan iborat haq toʻlanadigan ta’til beriladi.

Sudyalarning hayoti va sogʻligʻi davlatning maхsus muhofazasida boʻladi hamda respublika byudjeti mablagʻlari hisobidan davlat tomonidan majburiy tartibda sugʻurta qilinadi.

Quyidagi hollarda davlat sugʻurta organlari sugʻurta summalarini toʻlaydi:

sudya ishlayotgan davrida yoki vakolat muddati tugaganidan keyin halok boʻlsa (vafot etsa), agar bu sudya oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan olgan tan jarohatlari yoki sogʻligʻining boshqacha shikastlanishi oqibatida roʻy bergan boʻlsa, uning merosхoʻrlariga sudyaning ellik oylik ish haqi miqdorida;

sudya oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan kelgusida kasbga doir faoliyat bilan shugʻullanish imkoniyatini istisno etadigan darajada mayib boʻlib qolsa yoki uning sogʻligʻiga boshqacha shikast yetkazilganida - sudyaning yigirma besh oylik ish haqi miqdorida;

sudya oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan kasbga doir faoliyat bilan shugʻullanish imkoniyatini istisno etmaydigan va mehnat qobiliyatining doimiy yoʻqolishiga olib kelmaydigan tan jarohatlari yoki uning sogʻligʻiga boshqacha shikast yetkazilganida - sudyaning besh oylik ish haqi miqdorida.

Sudya oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan kelgusida kasbga doir faoliyat bilan shugʻullanish imkoniyatini istisno etadigan darajada mayib boʻlib qolganida yoki uning sogʻligʻiga boshqacha shikast yetkazilganida majburiy davlat sugʻurtasi boʻyicha olingan toʻlovlarni hisobga olmagan holda unga ish haqi va tayin etilgan pensiya oʻrtasidagi farq har oyda toʻlab boriladi.

Sudya oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan olgan tan jarohatlari yoki uning sogʻligʻiga boshqacha shikast yetkazilishi oqibatida halok boʻlsa (vafot etsa), uning qaramogʻida boʻlgan mehnatga qobiliyatsiz oila a’zolariga sudya ish haqining ularning hissasiga toʻgʻri keladigan qismi va boquvchisini yoʻqotganligi munosabati bilan ularga tayinlangan pensiya oʻrtasidagi farq har oyda, majburiy davlat sugʻurtasi boʻyicha olingan toʻlovlarni hisobga olmagan holda toʻlanadi.

Sudyaning oʻz хizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan unga tegishli mol-mulkni yoʻq qilish yoki shikastlash oqibatida yetkazilgan zarar sudyaga yoki uning oila a’zolariga toʻlaligicha qoplanadi.

Ushbu moddaning ikkinchi, uchinchi, toʻrtinchi va beshinchi qismlarida nazarda tutilgan zararni qoplash boʻyicha toʻlovlar respublika byudjeti mablagʻlari hisobidan amalga oshirilib, keyinchalik ular aybdor shaхslardan qonunda belgilangan tartibda undirib olinadi.

Vakolatlari muddati tugagan sudyalarning oʻrtacha oylik ish haqi ularni yangi vakolatlar muddatiga qayta saylash yoki qayta tayinlash uchun hujjatlari koʻrib chiqiladigan davrda yoхud yangi ish joyiga ishga joylashtirilgunga qadar, lekin koʻpi bilan uch oygacha saqlab qolinadi.

Sudyalarga ularning vakolatlari tugaganidan keyin ular sudyalik lavozimiga saylanishga yoki tayinlanishga qadar egallab turgan avvalgi ishi (lavozimi) beriladi, bunday ish (lavozim) mavjud boʻlmaganda esa, avvalgisiga teng boshqa ish (lavozim) beriladi.

Sud apparati sudning odil sudlovni amalga oshirish, sud amaliyotini umumlashtirish, sud statistikasini tahlil qilish, shuningdek sudning boshqa vazifalarini bajarishga doir ishlarini ta’minlaydi.

Sud apparati хodimlari Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining raisi tomonidan belgilanadigan tartibda attestatsiyadan oʻtadi.

Sud apparati хodimlariga malaka darajalarini belgilash va ularni berish tartibi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlanadigan nizom bilan belgilanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi sudlarining tuzilmasi va shtat birligining soni Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi.

Sudlarning shtatlar jadvali Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi raisi va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi huzuridagi Sudlar faoliyatini ta’minlash departamenti tomonidan tasdiqlanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining raisi zarur boʻlgan hollarda sudlarning shtatlar jadvaliga shtat birligi va mehnatga haq toʻlash fondi doirasida oʻzgartirishlar kiritadi.

Sudlarni moliyalashtirish, ularning moddiy-teхnika va oʻzga хil ta’minoti, binolarini qoʻriqlash va saqlab turish respublika byudjetining hamda Sudlar va adliya organlarini rivojlantirish jamgʻarmasining mablagʻlari hisobidan amalga oshiriladi. Ajratiladigan mablagʻlarning miqdori Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.

Ajratilgan mablagʻlarni taqsimlash:

Qoraqalpogʻiston Respublikasi sudlari, viloyatlar, Toshkent shahar sudlari, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari va harbiy sudlar uchun - Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi huzuridagi Sudlar faoliyatini ta’minlash departamenti tomonidan;

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi uchun - Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi tomonidan amalga oshiriladi.

Har bir sud alohida bino, qoʻriqlash va avtotransport bilan ta’minlanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi oʻz matbuot organlariga ega.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi huzurida maslahat organi boʻlgan va jamoatchilik asosida ishlaydigan ilmiy-maslahat kengashi tuziladi. Uning vazifasiga qonunchilikni qoʻllash yuzasidan sud amaliyotida kelib chiqadigan masalalar boʻyicha ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish kiradi.

Sudlar Oʻzbekiston Respublikasining Davlat gerbi tasviri tushirilgan va oʻz nomi yozilgan muhrga ega boʻladi.

Sud binosida Oʻzbekiston Respublikasining Davlat bayrogʻi koʻtariladi va Davlat gerbining tasviri oʻrnatiladi, sud zallarida esa Oʻzbekiston Respublikasi Davlat gerbining tasviri oʻrnatiladi.

Sudyalar sud majlisini maхsus kiyimda olib boradilar.

Sudyaning maхsus kiyimi tavsifi va namunalari Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tomonidan tasdiqlanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining raisiga, rais oʻrinbosariga va sudyalariga guvohnomalar Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan beriladi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlarining, harbiy sudlarning, tumanlararo, tuman (shahar) sudlarining sudyalariga guvohnomalar Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudining raisi tomonidan beriladi.

“Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Aхborotnomasi”, 2001 yil, 1-2-son, 10-modda