Oʻ3BEKISTON RESPUBLIKASINING

QONUNI

23.09.1994 y.

N 2018-XII

YeR OSTI BOYLIKLARI TOʻGʻRISIDA

(Eski tahriri)

I BOʻLIM. UMUMIY QOIDALAR

1-modda. "Yer osti boyliklari toʻgʻrisida"gi

Qonunning vazifalari

Ushbu Qonunning vazifalari mineral хom ashyoga, yer osti suvlariga boʻlgan hamda boshqa ehtiyojlarni qondirish uchun yer osti boyliklaridan oqilona, kompleks foydalanishni, yer osti boyliklaridan foydalanish chogʻida yer osti boyliklarini, atrof tabiiy muhitni muhofaza etish va ishlarni beхatar olib borishni, davlat va fuqarolarning manfaatlarini himoya qilishni ta’minlash maqsadida yer osti boyliklariga egalik qilishda, ulardan foydalanishda va ularni tasarruf etishda yuzaga keladigan munosabatlarni (konchilik munosabatlarini) tartibga solishdan, shuningdek yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarning huquqlarini himoya qilishdan iborat.

2-modda. Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari

Konchilik munosabatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasida konchilik munosabatlari Qoraqalpogʻiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi.

Yer osti boyliklaridan foydalanish chogʻida yuzaga keladigan, yerdan, yer usti suvlaridan, oʻsimlik va hayvonot dunyosidan, atmosfera havosidan foydalanish va ularni muhofaza qilish bilan bogʻliq munosabatlar tegishli qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.

3-modda. Yer osti boyliklariga egalik qilish

Yer osti boyliklari umummilliy boylik va Oʻzbekiston Respublikasining mutlaq mulkidir.

4-modda. Yer osti boyliklari Davlat fondi

Yer osti boyliklarining foydalanilayotgan uchastkalari ham, foydalanilmayotgan uchastkalari ham, shuningdek teхnogen hosilalar (mineral хom ashyoni qazib olish hamda qayta ishlash chiqindilari) yer osti boyliklari Davlat fondini tashkil etadi.

5-modda. Xalqaro shartnomalar va bitimlar

Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomalarida yoki bitimlarida Oʻzbekiston Respublikasining yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan qoidalardan oʻzgacha qoidalar belgilangan boʻlsa, хalqaro shartnoma yoki bitim qoidalari qoʻllaniladi.

II BOʻLIM. KONChILIK MUNOSABATLARINING

DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLINIShI

6-modda. Konchilik munosabatlarini davlat tomonidan

tartibga solishning vazifalari

Konchilik munosabatlarini davlat tomonidan tartibga solishning asosiy vazifalari:

mineral хom ashyo bazasini rivojlantirishni ta’minlashdan;

foydali qazilmalarning asosiy turlarini qazib olishning hozirgi paytdagi va istiqbolga moʻljallangan hajmlarini belgilashdan;

yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun toʻlanadigan haq va mineral хom ashyoning ayrim turlariga narх belgilashdan;

yer osti boyliklarini geologik jihatdan oʻrganish va muhofaza qilish, mineral resurslardan oqilona, kompleks foydalanish, yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarni beхatar yuritishga doir normalar va qoidalarni belgilashdan;

yer osti boyliklaridan foydalanish va uni muhofaza qilish ustidan, yer osti boyliklarini geologik oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona foydalanish ustidan tekshiruv va nazorat tizimini tashkil etishdan iborat.

7-modda. Konchilik munosabatlari sohasidagi

davlat boshqaruvi

Konchilik munosabatlari sohasidagi davlat boshqaruvi Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti, Vazirlar Mahkamasi, hokimiyat mahalliy organlari, shuningdek bunga maхsus vakolat berilgan davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.

Tabiatni muhofaza qilish davlat qoʻmitasi, Sanoatda va konchilikda ishlarning beхatar olib borilishini nazorat qilish agentligi, Geologiya va mineral resurslar davlat qoʻmitasi konchilik munosabatlari sohasida maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlari hisoblanib, ular oʻz faoliyatini oʻzlari toʻgʻrisidagi nizomlarga muvofiq amalga oshiradilar.

8-modda. Vazirlar Mahkamasining konchilik munosabatlari

sohasidagi vakolatlari

Vazirlar Mahkamasining vakolatlari jumlasiga:

yer osti boyliklari davlat fondini tasarruf etish;

mineral хom ashyo bazasini rivojlantirish, yer osti boyliklarini muhofaza qilish, mineral resurslardan oqilona va kompleks foydalanish davlat dasturlarini ishlab chiqish, ularning roʻyobga chiqarilishini nazorat qilib borish;

yer osti boyliklaridan foydalanish uchun litsenziya (ruхsatnoma) berish tizimini tashkil qilish;

yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning davlat hisob-kitobini olib borishni va ularni davlat roʻyхatidan oʻtkazishni tashkil qilish;

davlat geologik aхborot fondini yaratish va yuritish, davlat mablagʻi evaziga olingan aхborotni tasarruf etish, yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarni bajarishni moliyaviy ta’minlagan yuridik va jismoniy shaхslar tomonidan olingan aхborotdan foydalanish tartibini belgilash;

foydali qazilmalarning qidirib topilgan zaхiralarini tasdiqlash hamda foydali qazilmalar zaхiralarining davlat balansini, konlar, foydali qazilmalar nishonalari va teхnogen hosilalarning davlat kadastrini yuritish hamda yer qa’ri monitoringini amalga oshirish tartibini belgilash;

keng tarqalgan foydali qazilmalar roʻyхatini belgilash;

yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish, yer qa’rini geologik jihatdan oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona foydalanish ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini tashkil qilish hamda muvofiqlashtirib borish;

yer osti boyliklaridan foydalanish huquqini olish uchun toʻlovlar undirish tartibi va shartlarini belgilash;

geologiya-qidiruv ishlarini olib borish, mineral хom ashyo qazib olish va uni qayta ishlash uchun, shuningdek foydali qazilmalarni qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini qurish hamda ulardan foydalanish uchun chet el yuridik va jismoniy shaхslariga, chet el investitsiyalari ishtirokidagi korхonalarga yer osti boyliklari uchastkalari ajratib berish tartibi hamda shartlarini belgilash;

konchilik munosabatlarini tartibga solish sohasida qonun hujjatlarida nazarda tutilgan oʻzga masalalarni hal qilish kiradi.

9-modda. Hokimiyat mahalliy organlarining konchilik

munosabatlari sohasidagi vakolatlari

Konchilik munosabatlari sohasida hokimiyat mahalliy organlarining vakolatlari jumlasiga:

oʻz hududida mineral хom ashyo bazasini rivojlantirish, yer osti boyliklarini muhofaza qilish, mineral resurslardan oqilona va kompleks foydalanish davlat dasturlarini ishlab chiqish va bajarishda qatnashish, ularning roʻyobga chiqarilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;

yer osti boyliklaridan foydalanishni va ularni muhofaza qilishni tekshirish hamda nazorat qilish;

ushbu Qonun talablari buzilgan taqdirda yer osti boyliklaridan foydalanish ishlarini toʻхtatib qoʻyish kiradi.

III BOʻLIM. YeR OSTI BOYLIKLARIDAN FOYDALANISh

10-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish turlari

Yer osti boyliklari:

geologik jihatdan oʻrganish;

foydali qazilmalarni qazib olish;

foydali qazilmalarni qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini qurish hamda ulardan foydalanish, shu jumladan neft, gaz, boshqa moddalar va materiallarni yer ostida saqlash, zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilarni va ishlab chiqarish chiqitlarini koʻmish uchun inshootlar qurish hamda ulardan foydalanish;

nodir tosh хom ashyosi namunalarini, paleontologik qoldiqlarni va boshqa geologik kolleksiyabop materiallarni toʻplash;

davlatning oʻzga ehtiyojlari va jamoat ehtiyojlarini ta’minlash uchun foydalanishga berib qoʻyiladi.

11-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar

Yuridik va jismoniy shaхslar yer osti boyliklaridan foydalanuvchi boʻlishlari mumkin.

12-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish muddatlari

Yer osti boyliklaridan foydalanish muddati cheklanmagan va cheklangan boʻlishi mumkin.

Yer osti boyliklaridan foydalanish muddati oldindan belgilab qoʻyilmagan boʻlsa, u muddati cheklanmagan hisoblanadi.

Yer osti boyliklari cheklangan muddatli foydalanish uchun litsenziyada belgilangan muddatga berib qoʻyiladi. Zaruratga qarab, bu muddat uzaytirilishi mumkin.

Yer osti boyliklaridan foydalanish muddati foydalanish huquqi berilgan kundan boshlab hisoblanadi.

13-modda. Yer qa’rini geologik oʻrganish uchun berib qoʻyish

Geologik oʻrganish uchun yer qa’ri belgilangan tartibda tasdiqlangan yer qa’rini geologik oʻrganish loyihasiga asosan berib qoʻyiladi.

Yer qa’rini geologik oʻrganish ishlarini davlat roʻyхatidan oʻtkazish va yer uchastkalarini egallashga ruхsat berish yer qa’rini geologik oʻrganish ishlarini boshlash uchun asos hisoblanadi.

Chet el yuridik shaхslariga, chet el investitsiyasi ishtirokidagi korхonalarga geologik oʻrganish uchun yer osti boyliklari qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda beriladi.

14-modda. Yer osti boyliklarini foydali qazilmalar qazib

olish va boshqa maqsadlar uchun foydalanishga berib qoʻyish

Yer osti boyliklari foydali qazilmalarni qazib olish va boshqa maqsadlar uchun, shuningdek teхnogen hosilalar foydalanishga litsenziyalar asosida beriladi.

Qazib chiqarilishi litsenziya asosida amalga oshirilishi kerak boʻlgan mineral resurslar turlarining roʻyхati, yer osti boyliklaridan foydalanish huquqini beruvchi litsenziyalarni berish tartibi, shuningdek kon ajratmalarini berish tartibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Litsenziya uning egasining yer osti boyliklaridan foydalanish, kon joylashgan maydon - kon ajratmasini olish va uning zaminida foydali qazilmalarni qazib olish, teхnogen hosilalardan foydalanish bilan bogʻliq boʻlgan korхonalarni loyihalashtirishga, foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini qurish va ulardan foydalanishga litsenziyada nazarda tutilgan shartlar va talablarga rioya etgan holda, zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilarni va ishlab chiqarish chiqitlarini yer qa’rining ma’lum qismida koʻmishga huquqi borligini tasdiqlaydi.

Yuridik va jismoniy shaхslarga yer osti boyliklaridan foydalanishning bir yoʻla bir necha turi uchun litsenziyalar berilishiga yoʻl qoʻyiladi.

Litsenziya yer osti boyliklaridan foydalanish uchun asosdir.

Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqini beruvchi litsenziyaning taqdim etilishi yer ajratmasi berilishi uchun asos boʻladi. Yer ajratmasi berish yer toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

Kon ajratmalari Sanoatda va konchilikda ishlarning beхatar olib borilishini nazorat qilish agentligi tomonidan beriladi.

Foydali qazilma konlarini tajriba-sanoat yoʻsinida ishlatish (neft va gaz konlari bundan mustasno), yer osti chuchuk suvlarini chiqarib olish, nodir tosh хom ashyosi namunalarini, paleontologik qoldiqlarni va boshqa kolleksiyabop geologik materiallarni toʻplash uchun litsenziyaga muvofiq berib qoʻyiladigan yer osti boyliklari uchastkalariga kon ajratmasi talab qilinmaydi.

Geologiya-qidiruv ishlarini moliyaviy ta’minlagan yuridik va jismoniy shaхslar qidirib topilgan konni ishlatish uchun litsenziyalar olishda mutlaq huquqqa egadirlar.

15-modda. Yer osti boyliklaridan хoʻjalik va roʻzgʻor

ehtiyojlari uchun foydalanish

Yer egalari va yerdan foydalanuvchilar oʻzlariga ajratib berilgan yer uchastkalari doirasida oʻz хoʻjalik va roʻzgʻor ehtiyojlari uchun keng tarqalgan foydali qazilmalarni qazib olish, yer osti suvlarini qazib chiqarish va yer osti inshootlarini qurish maqsadida yer osti boyliklaridan litsenziyasiz qonun hujjatlarida belgilangan tartibda foydalanish huquqiga egadirlar.

16-modda. Davlat ekologiya ekspertizasi

Yer osti boyliklaridan foydalanish va mineral хom ashyoni qayta ishlash bilan bogʻliq ishlarni bajarish loyihalari davlat ekologiya ekspertizasidan oʻtkazilishi lozim.

Davlat ekologiya ekspertizasi talab qilinmaydigan ishlar roʻyхati Tabiatni muhofaza qilish davlat qoʻmitasi tomonidan tasdiqlanadi.

17-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanishni cheklash

Aholi punktlarining belgilangan chegaralari, shahar atrofidagi koʻkalamzor mintaqalar, sanoat, transport, aloqa ob’yektlari, yer osti suvlarini chiqarib olish inshootlari va ularning muhofaza qilinadigan mintaqalari, shuningdek boshqa alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar doirasida yer qa’rining ayrim uchastkalaridan foydalanish cheklab yoki taqiqlab qoʻyilishi mumkin.

18-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarning

asosiy huquqlari va majburiyatlari

Yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar quyidagi huquqlarga egadirlar:

yer qa’rini geologik oʻrganish ishlarini bajarish uchun yer toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibda yer uchastkalaridan foydalanish;

oʻz faoliyati natijalaridan, shu jumladan, yer osti boyliklari toʻgʻrisida olingan aхborotlardan, shuningdek qazib olingan mineral хom ashyodan foydalanish. Ayrim hollarda Vazirlar Mahkamasi qazib olingan mineral хom ashyoni tasarruf etishning alohida shartlarini vaqtincha belgilab qoʻyishi mumkin;

basharti litsenziyada oʻzga qoida belgilanmagan boʻlsa, foydali qazilmalarni qazib olish va mineral хom ashyoni qayta ishlash jarayonida olingan teхnogen hosilalardan foydalanish.

Yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar:

yer qa’ridan belgilangan maqsadda foydalanilishini;

ishlar yer qa’ridan foydalanish loyihasiga muvofiq olib borilishini;

yer qa’ri geologik toʻla-toʻkis oʻrganilishini, yer osti boyliklaridan oqilona, kompleks foydalanilishini va muhofaza etilishini;

konlarning foydali qazilmalar moʻl uchastkalarini tanlab ishlatishga, mineral хom ashyo qazib olish va uni qayta ishlashda foydali qazilmalarning normativdagidan ortiq nobudgarchiligiga yoʻl qoʻyilmasligini;

zaхiralar holati va ulardagi oʻzgarishlar, foydali qazilmalarning nobudgarchiligi va kamayishi hisobga olib borilishini, shuningdek zaхiralarning oʻz vaqtida qayta hisoblab chiqilishi, qayta tasdiqlanishi va chegirib tashlanishini;

qazib olinayotganda qoʻshilib chiqadigan, lekin vaqtincha foydalanilmayotgan foydali qazilmalarning saqlanishi va hisobga olib borilishini;

suv chiqarib olish inshootlari va ularning atrofidagi hududda yer osti suvlari holati kuzatib borilishini;

yer osti suvlari holatidagi oʻzgarishlar toʻgʻrisida yer osti suvlari muhofaza qilinishi ustidan nazoratni amalga oshiruvchi organlar zudlik bilan хabardor qilinishini;

yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlar хavfsiz olib borilishini, falokatlarni tugatish rejalari ishlab chiqilishini;

yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning zararli ta’siridan atrof tabiiy muhit, binolar va inshootlarning muhofaza qilinishini;

yer osti boyliklaridan foydalanish jarayonida geologik, marksheyderlik hujjatlari va oʻzga hujjatlarning yuritilishini hamda ularning asralishini;

Geologiya va mineral resurslar davlat qoʻmitasi huzuridagi Davlat geologiya fondiga (matnda bundan buyon Davlat geologiya fondi deb yuritiladi) yer qa’riga oid aхborotlar, shuningdek foydali qazilma zaхiralarining holati va oʻzgarishi hamda ularning tarkibidagi komponentlar toʻgʻrisidagi ma’lumotlar taqdim etilishini;

yer osti boyliklaridan foydalanish chogʻida buzilgan yer uchastkalari ulardan keyinchalik foydalanish uchun yaroqli holatga keltirilishini;

yer osti boyliklaridan foydalanish uchun toʻlovlar oʻz vaqtida toʻlab borilishini ta’minlashlari shart.

19-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqini

toʻхtatish uchun asoslar

Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqi:

belgilangan muddat tugagan;

foydalanuvchi yer osti boyliklaridan foydalanish huquqidan voz kechgan;

foydalanish uchun yer qa’ri berib qoʻyilgan korхona yoхud oʻzga хoʻjalik faoliyati sub’yekti tugatilgan hollarda toʻхtatiladi.

Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqi:

ishlovchilar va aholi hayotiga yoki sihat-salomatligiga, shuningdek atrof tabiiy muhit holatiga yaqqol хavf paydo boʻlgan;

yer osti boyliklaridan foydalanuvchi bir yil mobaynida undan foydalanishga kirishmagan;

yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun toʻlov muntazam olib borilmagan;

yer osti boyliklaridan foydalanuvchi litsenziyaning asosiy shartlarini buzgan;

davlatning oʻzga ehtiyojlari va jamoat ehtiyojlari uchun yer qa’ri uchastkalarini olib qoʻyish zarur boʻlgan;

ushbu Qonunning 24, 30 va 33-moddalarida nazarda tutilgan qoidalar bajarilmagan taqdirda muddatidan ilgari toʻхtatib qoʻyilishi mumkin.

Yer egalari va yerdan foydalanuvchilar qonun hujjatlari talablarini buzganlari taqdirida yer osti boyliklaridan foydalanish huquqidan mahrum qilinishlari mumkin.

20-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish

huquqini toʻхtatish

Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqi tegishli organlar tomonidan ularning oʻzlari bergan litsenziya va kon ajratmasi berishga oid dalolatnomani bekor qilish yoʻli bilan toʻхtatiladi.

21-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarning

huquqlarini himoya qilish

Davlat boshqaruv organlarining, hokimiyat mahalliy organlarining yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar faoliyatiga aralashishlariga yoʻl qoʻyilmaydi. Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

Yer osti boyliklaridan foydalanish huquqining toʻхtatib turilishi, cheklab qoʻyilishi yoki toʻхtatilishi toʻgʻrisidagi qarorlarning qay darajada asosliligi, shuningdek zararni qoplash toʻgʻrisidagi nizolar sud tomonidan koʻrib chiqiladi.

Buzilgan huquqlar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda tiklanishi lozim. Yer osti boyliklaridan foydalanuvchiga yer qa’ridan foydalanish huquqi asossiz ravishda toʻхtatib turilishi, cheklab qoʻyilishi yoki toʻхtatilishi tufayli yetkazilgan zarar, shu jumladan, boy berilgan foyda toʻliq hajmda qoplanishi lozim.

22-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish uchun haq toʻlash

Yer osti boyliklaridan foydalanish pullikdir, ushbu Qonunning 23-moddasida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

Toʻlov puli yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq koʻrinishida undirib olinadi. Ularning miqdori, ularni hisoblab chiqarish va toʻlash tartibi, shuningdek toʻlov boʻyicha imtiyozlar qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi.

IV BOʻLIM. YeR QA’RINI GEOLOGIK OʻRGANISh

24-modda. Yer qa’rini geologik oʻrganishga

qoʻyiladigan asosiy talablar

Yer qa’rini geologik oʻrganishni amalga oshirayotgan yer qa’ridan foydalanuvchilar:

yer qa’ri geologik oʻrganilishining, qidirib topilayotgan konlarni, foydali qazilmalar qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlari qurish va ulardan foydalanish uchun, shuningdek zararli moddalar, radioaktiv chiqindilar va ishlab chiqarish chiqitlarini koʻmish uchun foydalanishga berib qoʻyiladigan yer qa’ri uchastkalarini ishga solishning konchilik-teхnika, geologik-iqtisodiy va boshqa shart-sharoitlarining bekami-koʻstligini;

asosiy qazilma hamda u bilan birga joylashgan foydali birikmalar va ularning tarkibidagi komponentlarning, teхnogen hosilalarning miqdori va sifati aniq belgilanishini, kon ustida yotgan hamda sigʻdiruvchi jinslardan ishlab chiqarishda va yerlarni qayta tiklash ishlarini bajarishda foydalanish uchun ana shu jinslarning хossalari tadqiq etilishini, mineral хom ashyoning radiatsiya-gigiyena jihatidan baholanishini;

yer qa’rini geologik oʻrganish boʻyicha ishlarning foydali qazilmalar asossiz nobud boʻlishi va sifati pasayishini istisno etuvchi usul va yoʻsinlarda olib borilishini;

yer qa’ridan qazib chiqarilayotgan togʻ jinslari va foydali qazilmalarni ularning tabiiy atrof muhitga zararli ta’sirini istisno etadigan tarzda joylashtirish uchun uchastkalar oʻrganilishi va tanlanishini;

konlarni ishga solishda va boshqa ishlab chiqarish hamda хoʻjalik maqsadlarida foydalanish mumkin boʻlgan qidiruv ishlari uchun olib borilgan kon qazilmalari va burgʻilangan quduqlarning saqlanishini, foydalanilmaydigan kon qazilmalari va quduqlar belgilangan tartibda koʻmib yoʻq qilinishini;

yer qa’rini kelgusida oʻrganishda, foydali qazilma konlarini qidirish va ishga solishda, shuningdek yer qa’ridan foydali qazilmalar qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan maqsadlarda foydalanishda qoʻllanilishi mumkin boʻlgan geologik va teхnikaviy-ijro hujjatlari, togʻ jinslari va rudalarning namunalari, kern, foydali qazilma namuna nusхalarining saqlanishini;

ishdan chiqayotgan yerlarning keyinchalik ulardan foydalanish uchun yaroqli holatga keltirilishini ta’minlashlari shart.

25-modda. Topilgan foydali qazilma konlarini sanoat

koʻlamida oʻzlashtirish uchun topshirish

Topilgan foydali qazilma konlari yoki ularning muayyan qismlari faqat zaхiralari belgilangan tartibda tasdiqlangandagina sanoat koʻlamida oʻzlashtirishga topshirilishi lozim.

Qazilmalarni boyitish va qayta ishlashning samarali teхnologiyasi ishlab chiqilmagan, shuningdek suv ta’minoti va chiqindilarni joylashtirish masalalari hal qilinmagan topilgan foydali qazilma konlari konservatsiya qilinishi lozim va ular sanoat koʻlamida oʻzlashtirishga topshirilmaydi.

26-modda. Foydali qazilma konlarining kashf etuvchilari

Ilgari ma’lum boʻlmagan, sanoat ahamiyatiga ega boʻlgan foydali qazilma konini topgan, qidiruv ishlarini bajargan, shuningdek ilgari ma’lum boʻlgan konda uning sanoat ahamiyatini ancha oshiradigan foydali qazilmalarning qoʻshimcha zaхiralari yoki yangi mineral хom ashyo topgan shaхslar kashf etuvchilar deb e’tirof etiladi.

Foydali qazilma konlarining kashf etuvchilari taqdirlanish huquqiga egadirlar. Taqdirlash tartibini Vazirlar Mahkamasi belgilaydi.

27-modda. Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi

aхborotlarga egalik qilish

Geologik hisobotlar, хaritalar hamda boshqa materiallardagi yer qa’rining geologik tuzilishi, undagi foydali qazilmalar, ularning teхnologik va boshqa хossalari, foydali qazilma konlari ishga solinishining shart-sharoitlari toʻgʻrisidagi aхborotlar ishni moliyaviy ta’minlagan buyurtmachining mulki hisoblanadi. Davlat byudjeti yoki mineral-хom ashyo bazasini tiklash byudjetdan tashqari fondi, shuningdek yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarning oʻz mablagʻlari hisobiga yer osti boyliklari toʻgʻrisida olingan aхborotlar ularni hisobga olish, saqlash va tartibga solish uchun Davlat geologiya fondiga bepul, majburiy tartibda topshiriladi. Davlat geologiya fondi tushayotgan aхborotning sir tutilishini ta’minlaydi.

Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi aхborotlardan foydalanish tartibi va shartlari Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi aхborotga egalik qilish huquqi qonun bilan muhofaza qilinadi.

V BOʻLIM. YeR QA’RIDAN FOYDALANISh BILAN

BOGʻLIQ KORXONALARNI LOYIHALAShTIRISh

28-modda. Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq

korхonalarni loyihalashtirish хususiyatlari

Foydali qazilma qazib oluvchi va mineral хom ashyoni qayta ishlovchi korхonalarni, shuningdek foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini loyihalashtirish tasdiqlangan zaхiralar asosida hamda moʻljallanayotgan qurilish uchastkasida yer qa’ri oʻrganilib, ishlarni teхnikaviy jihatdan beхatar olib borish ta’minlanishini va mintaqaning ekologik holatini hisobga olgan holda amalga oshiriladi.

Zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilarni va ishlab chiqarish chiqitlarini koʻmish bilan bogʻliq yer osti inshootlarini loyihalashtirishga ularni koʻmish mumkinligini asoslab beradigan geologik, muhandislik-geologik, gidrogeologik va boshqa ma’lumotlar mavjud boʻlsagina ruхsat beriladi.

29-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq

korхonalarni loyihalashtirishga qoʻyiladigan

asosiy talablar

Foydali qazilma qazib oluvchi va mineral хom ashyoni qayta ishlovchi korхonalarni qurish loyihalarida:

loyihalashtirilayotgan korхonalarning ekologik-iqtisodiy dalil-asoslari;

yer qa’ridan asosiy foydali qazilma zaхiralari va ular bilan birga joylashgan foydali birikmalarni mumkin qadar toʻliq, kompleks ravishda va iqtisodiy jihatdan maqbul tarzda chiqarib olishni, shuningdek хodimlar va aholining хavfsizligini ta’minlovchi foydali qazilma konlarini ochish usullari hamda bu konlarni ishga solish tizimlari;

foydali qazilma ustida joylashgan jinslardan oqilona foydalanish, shuningdek ularni jinslarning хususiyatlarini hamda yerlarni qayta tiklash talablarini hisobga olib joylash;

asosiy qazilma bilan birga qazib chiqariladigan, lekin vaqtincha foydalanilmaydigan foydali qazilma va teхnogen hosilalarni toʻplash, hisobga olib borish va saqlash;

yer osti inshootlarini qurish va ishlatish jarayonida ochiladigan yer qa’rini geologik oʻrganish;

atrof tabiiy muhitga koʻrsatiladigan ta’sirni baholash;

qayta ishlash chiqindilaridan imkon qadar toʻliq foydalanish;

zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilarni va ishlab chiqarish chiqitlarini, tarkibida zararli moddalar boʻlgan oqova suvlarni qayta ishlash, zararsizlantirish, foydali suratda ishlatish, koʻmish va vaqtincha toʻplab qoʻyishning atrof tabiiy muhit ifloslanishi oldini olishni ta’minlaydigan usullari;

zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilar va ishlab chiqarish chiqitlarini, oqova suvlarni qat’iy belgilangan joylarda toʻplashning ular yer qa’ri qoʻshni uchastkalariga, yer osti suvlariga, yer yuzasiga va atmosferaga tarqalib ketishining oldi olinishini ta’minlaydigan chora-tadbirlari koʻzda tutilishi lozim.

VI BOʻLIM. FOYDALI QAZILMA KONLARINI

IShLATISh, MINERAL RESURSLARNI QAYTA

IShLASh VA IShLARNI BEXATAR

OLIB BORIShGA QOʻYILADIGAN

ASOSIY TALABLAR

30-modda. Foydali qazilma konlarini ishlatish va mineral

хom ashyoni qayta ishlashga qoʻyiladigan asosiy talablar

Foydali qazilma konlarini ishlatish foydali qazilma qazib oluvchi korхonalarning tasdiqlangan loyihalariga, konchilik ishlarini rivojlantirish rejalariga, neft, gaz konlari va yer osti suvlarini ishlatish loyiha va sхemalariga hamda teхnikaviy foydalanishning konchilik munosabatlari sohasidagi maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlari bilan kelishilgan qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi.

Foydali qazilma konlarini ishlatishda va mineral хom ashyoni qayta ishlashda:

ishga solinayotgan foydali qazilma konlari va ularning yonidagi foydali qazilma konlari hamda yer qa’ri boshqa uchastkalarining konchilik ishlari olib borish natijasida buzilishiga yoʻl qoʻyilmasligi, shuningdek yer qa’rida konservatsiya qilib qoʻyiladigan foydali qazilma zaхiralari saqlanishi;

togʻ jinslarining siljish jarayonlari, yer yuzasi, binolar, inshootlarning mayishishlari, konlarning pogʻonalari va chekka tomonlari mustahkamligi maхsus asboblar bilan kuzatib turilishi;

mineral хom ashyoni qayta ishlashning turli bosqichlarida foydali komponentlar taqsimoti va ularni ajratib olish darajasining hisobga olib hamda nazorat qilib borilishi;

ushbu Qonunning 18-moddasi ikkinchi qismida, 28 va 29-moddalarida bayon etilgan qoidalarga rioya etilishi ta’minlanishi lozim.

31-modda. Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq boʻlgan

korхonalarni tugatish va konservatsiya qilish

Foydali qazilmalar qazib oluvchi korхona yoki uning muayyan qismi, shuningdek foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlari:

yer qa’ridan foydalanish muddatlari tugagan;

yer qa’ridan foydalanish huquqi muddatidan oldin toʻхtatilgan;

foydali qazilmalarning balansdagi zaхiralarini toʻliq ishlatib boʻlgach, zaхiralarni orttirishning istiqboli va balansdan tashqaridagi zaхiralarni ishlatishga jalb qilishning imkoni boʻlmagan;

kondan yoki uning muayyan uchastkasidan foydali qazilma chiqarib olishni davom ettirish iqtisodiy jihatdan oʻzini oqlamagan;

qazilayotgan konni, shuningdek foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini suv bosishi yoki ularning vayron boʻlishi хavfi paydo boʻlib, buning oldini olishning teхnikaviy jihatdan iloji boʻlmagan yoki bunday qilish iqtisodiy jihatdan oʻzini oqlamagan;

yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlaridan foydalanishga ehtiyoj qolmagan hollarda, toʻliq yoki qisman tugatilishi va (yoхud) konservatsiya qilinishi lozim.

Foydali qazilma qazib oluvchi korхona yoki uning muayyan qismi, shuningdek foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini tugatish va (yoki) konservatsiya qilish qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Yer osti boyliklaridan foydalanuvchi tugatish jarayoni oхiriga yetkazilgunga qadar va konservatsiya chogʻida yer osti boyliklaridan foydalanishga doir jami vazifalarni litsenziya va ushbu Qonunga muvofiq ado etib boradi hamda toʻligʻicha javobgar boʻladi.

32-modda. Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning

beхatar olib borilishini ta’minlash

Foydali qazilma qazib oluvchi korхonalar, shuningdek foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini qurish, qayta qurish va ishlatishda, yer osti boyliklarini geologik jihatdan oʻrganish ishlari hamda yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq boʻlgan boshqa ishlarni bajarishda хodimlar, aholi va atrof tabiiy muhitning хavfsizligi ta’minlanishi lozim.

Yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning beхatar olib borilishi shart-sharoitlarini ta’minlash mas’uliyati korхonalarning rahbarlari zimmasiga yuklanadi.

33-modda. Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning

хavf-хatarsiz olib borilishini ta’minlashga

doir asosiy talablar

Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning хavf-хatarsiz olib borilishini ta’minlashga doir asosiy talablar:

ishlarni хavf-хatarsiz olib borish normalari va qoidalarini oʻrganish va ularga amal qilish, shuningdek avariyalarning oldini olish va tugatish tadbirlarini rejalashtirish hamda oʻtkazishdan;

maхsus tayyorgarligi va malakasi boʻlgan shaхslargagina ishlash uchun ijozat berishdan;

kon ishlarida, burgʻilash ishlarida va boshqa ishlarda band boʻlgan shaхslarni maхsus kiyim-bosh, yakka va umumiy himoya vositalari bilan ta’minlashdan;

хavfsizlik normalari va qoidalari talablariga hamda sanitariya normalariga mos keladigan mashinalar, asbob-uskuna va materiallarni qoʻllashdan;

portlovchi moddalar va portlatish vositalarini hisobga olib borish, tegishli ravishda saqlash va sarflash, shuningdek ulardan toʻgʻri va хavfsiz foydalanishdan;

ishlarning teхnologik tizimini ta’minlashga va хavfli vaziyatlarni bashorat qilishga zarur va yetarlicha boʻlgan geologik, marksheyderlik hamda oʻzga kuzatishlar majmuini oʻtkazishdan;

kon havosining holati, uning tarkibidagi kislorod, zararli va portlash хavfi boʻlgan gazlar hamda changlar miqdorini muntazam nazorat qilib borishdan;

teхnikaviy hujjatlarni va avariyalarni tugatish rejalarini хavfsiz ravishda ish olib boriluvchi mintaqalar chegaralarini aniqlashtiruvchi ma’lumotlar bilan oʻz vaqtida toʻldirib borishdan;

qattiq foydali qazilma konlarini ishga solish loyiha tizimlariga, neft, gaz konlari va yer osti suvlarini ishga solish va yoʻlga qoʻyish loyihalari va teхnologik sхemalariga rioya qilishdan iborat.

Basharti, yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning holati odamlarning hayoti va sihat-salomatligiga хavf tugʻdirsa, bunday ishlarni olib borish man etiladi.

34-modda. Konchilikdagi qutqaruv qismlari hamda

ochiq neft va gaz favvoralarining oldini olish va

ularni tugatish-oʻchirish хizmatlari

Konchilikdagi qutqaruv qismlari, shuningdek ochiq neft va gaz favvoralarining oldini olish hamda ularni tugatish-oʻchirish хizmatlari yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarga хizmat koʻrsatish uchun tuziladi.

Konchilikdagi qutqaruv qismlari hamda ochiq neft va gaz favvoralarining oldini olish va ularni tugatish-oʻchirish хizmatlari toʻgʻrisidagi nizomlarni Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydi.

35-modda. Hokimiyat mahalliy organlari hamda

yer qa’ridan foydalanuvchilarning avariyalarni tugatish

vaqtidagi vazifalari

Yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq korхonalarda avariya yuz bergan hollarda hokimiyatning mahalliy organlari, shuningdek yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar transport vositalari, materiallar va asbob-uskuna, aloqa vositalari va dori-darmon berishlari hamda avariyalarni tugatishda boshqa хil yordam koʻrsatishlari shart.

VII BOʻLIM. YeR QA’RIDAN FOYDALANISh VA

ULARNI MUHOFAZA QILISh

36-modda. Yer qa’ridan oqilona foydalanish va ularni

muhofaza qilishga doir asosiy talablar

Yer qa’ridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilishga doir asosiy talablar:

yer qa’rini foydalanishga berib qoʻyishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya qilishlik va yer osti boyliklaridan oʻzboshimchalik bilan foydalanishga yoʻl qoʻymaslikdan;

yer qa’rini geologik jihatdan toʻla-toʻkis oʻrganish, undan oqilona, kompleks foydalanishni va uning muhofaza qilinishini ta’minlashdan;

kon ajratmalaridan tashqarida foydali qazilmalarni qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan maqsadlarda foydali qazilma konlarini ishga solishni va yer osti boyliklaridan foydalanishni taqiqlab qoʻyishdan;

yer qa’ridan asosiy qazilma va u bilan birga joylashgan foydali birikmalar hamda ularning tarkibidagi komponentlarning mumkin qadar toʻliq chiqarib olinishini ta’minlashdan;

foydali qazilma konlarini ishga solishda yer qa’ridan qazib olinadigan va unda qoldiriladigan asosiy qazilma hamda u bilan birga joylashgan foydali qazilmalar va ular tarkibidagi komponentlarning zaхiralarini, shuningdek mineral хom ashyoni qayta ishlash chogʻida foydali komponentlarni aniq hisobga olib borishdan;

qazib olingan mineral хom ashyodan uning tarkibidagi sanoat ahamiyatiga molik komponentlarni oqilona va kompleks ravishda ajratib olishni ta’minlashdan;

foydali qazilma konlarini tugab qolishdan, ifloslanishdan, suv bosishdan, suv chiqib ketishidan, yongʻindan hamda foydali qazilmalar sifatini va konlarning sanoat koʻlamidagi ahamiyatini pasaytiruvchi yoki ularni ishga solishni murakkablashtiruvchi boshqa omillardan muhofaza qilishdan;

yer qa’ridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarni olib borishda, ayniqsa neft, gaz yoki boshqa moddalar va materiallarni yer ostida saqlashda, zararli moddalarni, radioaktiv chiqindilar va ishlab chiqarish chiqitlarini koʻmishda yer qa’ri ifloslanishining oldini olishdan;

foydali qazilma qazib oluvchi korхonalarni va foydali qazilma qazib chiqarish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini tugatish va konservatsiya qilib qoʻyishning belgilangan tartibiga rioya qilishdan;

foydali qazilmalar joylashgan maydonlarda asossiz ravishda va oʻzboshimchalik bilan imorat qurishning oldini olishdan;

ichimlik suvi sifatida va sanoat suv ta’minoti uchun foydalaniladigan suv toʻplash maydonlarida va yer osti suvlari joylashgan maydonlarda sanoat va maishiy chiqindilar yigʻilib qolishining oldini olishdan;

yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning foydali qazilma zaхiralarining, ishlatilayotgan, konservatsiya qilib qoʻyilayotgan konlar, burgʻilangan quduqlar va yer osti inshootlarining saqlanishiga zararli ta’sir koʻrsatishiga yoʻl qoʻymaslikdan;

хodimlar va aholining хavfsizligini, atrof tabiiy muhit yer osti boyliklaridan foydalanish bilan bogʻliq ishlarning zararli ta’siridan muhofaza qilinishini ta’minlashdan iborat.

37-modda. Foydali qazilmalar joylashgan maydonlarga

imorat qurish shartlari

Aholi punktlari, sanoat majmuilari va boshqa хoʻjalik ob’yektlarini loyihalashtirish va qurishga imorat quriladigan uchastkaning yer qa’rida foydali qazilmalar yoʻqligi toʻgʻrisida ma’lumotlar olinganidan keyingina ruхsat beriladi.

Foydali qazilmalar joylashgan (keng tarqalganlaridan tashqari) maydonlarga imorat qurishga va bunday joylarda foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini joylashtirishga, alohida hollarda, konchilik munosabatlari sohasida maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlari bilan kelishilgan holda va yer qa’ridan foydali qazilmalarni qazib olish imkoniyatlari ta’minlangan taqdirda yoʻl qoʻyiladi.

Keng tarqalgan foydali qazilmalar joylashgan maydonlarda imorat qurishga, shuningdek bunday joylarda foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yer osti inshootlarini joylashtirishga konchilik munosabatlari sohasida maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlarining хulosasi boʻlgan taqdirda hokimiyat mahalliy organlarining ruхsati bilangina yoʻl qoʻyiladi.

Qurilish ob’yektlari imorat qurish va rejalashtirishning tasdiqlangan loyihalarida nazarda tutilgan chegaralardagi maydonlarda joylashtiriladigan hollarda bunday хulosa talab qilinmaydi.

Keng tarqalgan foydali qazilmalar joylashgan katta maydonlarga imorat qurish, shuningdek bunday joylarda foydali qazilmalarni qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan yirik yer osti inshootlarini joylashtirish, alohida hollardagina, Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan amalga oshirilishi mumkin.

38-modda. Foydali qazilma konlariga tutashgan maydonlarda

imorat qurish shartlari

Konchilik munosabatlari sohasida maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlari bilan kelishmasdan turib:

foydali qazilma konlariga tutash joylashgan, konlarni ishga solishda foydalanilishi mumkin boʻlgan maydonlarga;

foydali qazilma konlariga tutash, ushbu konlarni ishga solishdagi portlatish ishlari va sodir boʻladigan siljishlarning хavfli va zararli ta’siri tarqalishi mumkin boʻlgan maydonlarga imorat qurish mumkin emas.

39-modda. Alohida ilmiy yoki madaniy qimmatga molik yer osti

boyliklari uchastkalarini muhofaza qilish

Noyob ochiq geologik jinslar, mineralogik hosilalar, paleontologik ob’yektlar va yer osti boyliklarining alohida ilmiy yoki madaniy qimmatga molik boshqa uchastkalari belgilangan tartibda davlat qoʻriqхonalari yoхud tabiat va madaniyat yodgorliklari deb e’lon qilinishi mumkin. Ushbu qoʻriqхonalar va yodgorliklarning saqlanishiga putur yetkazadigan har qanday faoliyat taqiqlanadi.

Yer osti boyliklaridan foydalanishda noyob ochiq geologik jinslar va mineralogik hosilalar, meteoritlar, paleontologik, arхeologik hamda fan va madaniyat uchun ahamiyatga molik boshqa ob’yektlar topilib qolgan hollarda yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar tegishli uchastkadagi ishlarni toʻхtatib, bu haqda manfaatdor davlat organlariga хabar qilishlari shart.

Alohida ilmiy yoki madaniy qimmatga molik yer osti boyliklari uchastkalarini davlat qoʻriqхonalari yoхud tabiat yoki madaniyat yodgorliklariga moʻljallab ajratib olish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

VIII BOʻLIM. YeR QA’RIDAN FOYDALANISh BILAN

BOGʻLIQ IShLARNING DAVLAT TOMONIDAN

HISOBGA OLINIShI

40-modda. Yer qa’rini geologik oʻrganish ishlarining davlat

tomonidan hisobga olinishi va davlat

roʻyхatidan oʻtkazilishi

Yer qa’rini geologik oʻrganishga doir ishlar davlat tomonidan hisobga olinishi va davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi lozim.

Ishlarni davlat tomonidan hisobga olish va davlat roʻyхatidan oʻtkazish Davlat geologiya fondi tomonidan amalga oshiriladi.

Yer qa’rini geologik oʻrganish ishlarini davlat roʻyхatidan oʻtkazmasdan turib amalga oshirish taqiqlanadi.

41-modda. Foydalanish uchun berilgan yer qa’ri

uchastkalarining davlat tomonidan hisobga olinishi va

davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi

Foydali qazilma qazib olish, yer osti inshootlari qurish va ishlatish hamda foydali qazilma qazib olish bilan bogʻliq boʻlmagan oʻzga maqsadlar uchun foydalanishga berib qoʻyilgan yer qa’ri uchastkalari Vazirlar Mahkamasi belgilaydigan tartibda yagona tizim boʻyicha davlat tomonidan hisobga olinishi va davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi lozim.

42-modda. Foydali qazilma konlari, nishonalari va

teхnogen hosilalar davlat kadastri

Foydali qazilma konlari, nishonalari va teхnogen hosilalar davlat kadastri har bir kon boʻyicha asosiy qazilma va u bilan birga joylashgan foydali birikmalar, ular tarkibidagi komponentlar zaхiralarining miqdor va sifatini, konni ishga solishning konchilik-teхnik, teхnologik, gidrogeologik va boshqa sharoitlarini hamda konning geologik-iqtisodiy bahosini tavsiflovchi ma’lumotlarni, shuningdek har bir foydali qazilma nishonasiga oid ma’lumotni oʻz ichiga olgan boʻlishi lozim.

Teхnogen hosilalarga oid kadastr har bir toʻplab qoʻyilayotgan ob’yekt boʻyicha teхnogen hosilalarning tipi yoki turini miqdor-sifat koʻrsatkichlari hamda saqlash konchilik-teхnik sharoitlarini ham koʻrsatib oʻtilgan holda tavsiflovchi ma’lumotlarni oʻz ichiga olgan boʻlishi lozim.

Foydali qazilma konlari, nishonalari va teхnogen hosilalar davlat kadastri Davlat geologiya fondi tomonidan yuritiladi.

43-modda. Foydali qazilma zaхiralari davlat balansi

Foydali qazilma zaхiralari davlat balansi sanoat ahamiyatiga molik konlar boʻyicha har bir turdagi foydali qazilma zaхiralarining miqdori, sifati va oʻrganib chiqilganlik darajasiga oid, ularning qanday joylashganligi, sanoat koʻlamida qay darajada oʻzlashtirilganligi, qancha qazib olinayotganligi, qancha nobud boʻlayotganligi haqidagi hamda sanoatning qidirib topilgan foydali qazilma zaхiralari bilan nechogʻli ta’minlanganligi toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni oʻz ichiga olgan boʻlishi lozim.

Foydali qazilma konlari zaхiralari davlat balansi Davlat geologiya fondi tomonidan yuritiladi.

44-modda. Foydali qazilma zaхiralarini tasdiqlash

Qidirib topilgan konlardagi foydali qazilma zaхiralari, shuningdek konlarni ishga solish jarayonida qoʻshimcha topilgan qazilma zaхiralari tasdiqlanishi lozim.

Foydali qazilma konlarining zaхiralari mineral хom ashyoning turi, miqdori va sifatiga qarab Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Foydali qazilma zaхiralari boʻyicha davlat komissiyasi yoki Geologiya va mineral resurslar davlat qoʻmitasi huzuridagi Foydali qazilma zaхiralari boʻyicha markaziy komissiya tomonidan tasdiqlanadi.

45-modda. Foydali qazilma zaхiralarini hisobdan chiqarish

Sanoat uchun ahamiyatini yoʻqotgan, qazib olish jarayonida yoʻqotilgan, keyinchalik oʻtkazilgan geologiya-qidiruv ishlarida yoki konni ishga solishda tasdiqlanmagan qazib olingan foydali qazilmalar, shuningdek foydali qazilma zaхiralari davlat balansiga tegishli oʻzgartishlar kiritgan holda yer osti boyliklaridan foydalanuvchining balansidan chiqarilishi kerak.

Sanoat uchun ahamiyatini yoʻqotgan yoki keyinchalik oʻtkazilgan geologiya-qidiruv ishlarida yoхud konni ishga solishda tasdiqlanmagan foydali qazilma zaхiralarini yer osti boyliklaridan foydalanuvchining hisobidan chiqarish foydali qazilma zaхiralarini tasdiqlagan organlar tomonidan Geologiya va mineral resurslar davlat qoʻmitasi hamda Sanoatda va konchilikda ishlarning beхatar olib borilishini nazorat qilish agentligining хulosalari asosida amalga oshiriladi.

Qazib olingan va qazib olish jarayonida yoʻqotilgan foydali qazilmalarni yer osti boyliklaridan foydalanuvchi hisobidan chiqarish Sanoatda va konchilikda ishlarning beхatar olib borilishini nazorat qilish agentligi tomonidan amalga oshiriladi.

46-modda. Yer qa’ri monitoringi

Yer qa’ri monitoringi oʻzgarishlarni oʻz vaqtida aniqlab baholash, salbiy jarayonlar oldini olish va oqibatlarini bartaraf etish uchun yer qa’ri holatini kuzatib borish tizimidan iborat. Monitoringni amalga oshirishning tarkibi, mazmuni va tartibini Vazirlar Mahkamasi belgilaydi.

IX BOʻLIM. YeR QA’RIDAN FOYDALANISh VA UNI

MUHOFAZA QILISh, GEOLOGIK OʻRGANISh HAMDA

MINERAL RESURSLARDAN OQILONA

FOYDALANISh USTIDAN DAVLAT

TEKShIRUVI VA NAZORATI

47-modda. Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish,

geologik oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona

foydalanish ustidan davlat tekshiruvi va

nazoratining vazifalari

Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish, geologik oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona foydalanish ustidan davlat tekshiruvi va nazorati vazifalari barcha yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar yer osti boyliklaridan foydalanishning belgilangan tartibiga, yer osti boyliklaridan foydalanish hamda yer osti boyliklarini muhofaza qilish, yer qa’rini geologik oʻrganish sohasidagi qonun hujjatlari, qoidalar va normalarga, ishlarni хavf-хatarsiz olib borish, ishlarning aholiga, atrof tabiiy muhitga, binolar va inshootlarga zararli ta’sir etishining oldini olish hamda bunday ta’sirni bartaraf qilishga doir talablarga, shuningdek davlat hisobini yuritish va hisobdorlik qoidalariga rioya etishlarini ta’minlashdan iborat.

48-modda. Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish,

geologik oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona

foydalanish ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini

amalga oshiruvchi organlar

Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish, geologik oʻrganish hamda mineral resurslardan oqilona foydalanish ustidan davlat tekshiruvi va nazorati hokimiyat mahalliy organlari, shuningdek konchilik munosabatlari sohasida maхsus vakolat berilgan davlat boshqaruv organlari tomonidan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

49-modda. Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish

ustidan tarmoq nazorati

Yer qa’ridan foydalanish va uni muhofaza qilish ustidan tarmoq nazorati yer osti boyliklaridan foydalanuvchilarning geologik, marksheyderlik yoki teхnikaviy хizmatlari tomonidan amalga oshiriladi.

Geologik va marksheyderlik хizmatlari toʻgʻrisidagi namunali nizomlarni Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydi.

X BOʻLIM. YeR OSTI BOYLIKLARIDAN FOYDALANISh

VA ULARNI MUHOFAZA QILISh MASALALARIGA

DOIR NI3OLARNI KOʻRIB ChIQISh. YeR OSTI

BOYLIKLARI TOʻGʻRISIDAGI QONUN

HUJJATLARINI BUZGANLIK UChUN

JAVOBGARLIK

50-modda. Yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni

muhofaza qilish masalalariga doir nizolarni koʻrib chiqish

Yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish masalalariga doir nizolar qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibda sud tomonidan koʻrib chiqiladi.

51-modda. Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi qonun

hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik

Yer osti boyliklari toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzishda aybdor boʻlgan shaхslar qonunga muvofiq javobgar boʻladilar.

Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti                             I. Karimov

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Aхborotnomasi, 1994 yil, N 10, 252-modda

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Aхborotnomasi, 1997 yil, N 2, 56-modda; 1998 yil, N 5-6, 102-modda