OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING

QONUNI

03.07.1992 y.

N 641-XII

MUDOFAA TOʻGʻRISIDA

(Eski tahrirda)

Oʻzbekiston Respublikasi Mustaqillik deklaratsiyasi, "Oʻzbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari toʻgʻrisida"gi Qonun, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qoidalaridan kelib chiqib, barcha davlatlar bilan tinch-totuv yashash siyosatini oʻtkaza borib oʻz mudofaa qudratini qurolli tajovuzdan himoyalanish uchun yetarli darajada saqlab turadi.

Ushbu Qonun davlat idoralari va mahalliy boshqaruv idoralarining Oʻzbekiston Respublikasining mudofaa qobiliyatini ta’minlash borasidagi ishlarni yoʻlga qoʻyish, boshqarish asosini, huquq va majburiyatlarini belgilab beradi.

1-modda. Oʻzbekiston Respublikasi mudofaasining asoslari

1. Oʻzbekiston Respublikasining mudofaasi - davlat mustaqilligini, hududiy yaхlitlikni, respublika manfaatlari himoya qilinishini va aholining tinch hayot kechirishini ta’minlashga qaratilgan siyosiy, iqtisodiy, harbiy va ijtimoiy-huquqiy tadbirlar majmuidan iboratdir.

2. Mudofaaning maqsadlariga Oʻzbekiston Respublikasiga qarshi chetdan qilinadigan hujumning oldini olish va har qanday tajovuz qilinishi mumkin boʻlgan sharoitda qurolli himoyalanishni uyushgan holatda qoʻllashning barcha zarur shart-sharoitini yaratish orqali erishiladi.

3. Oʻzbekiston Respublikasini mudofaa qilish Qurolli Kuchlarning, iqtisodiyotning, aholining, hududning Oʻzbekiston Respublikasi harbiy doktrinasiga muvofiq tajovuzni daf etishga doim tayyorligiga asoslanadi.

4. Oʻzbekiston Respublikasining harbiy doktrinasi Qurolli Kuchlar tuzilishida mudofaalanish kifoya qilarli darajada boʻlishi qoidasiga amal qiladi va Oʻzbekiston Respublikasi:

urushni хalqaro muammolarni hal etishning usuli sifatida tan olmasligidan;

betaraflik yoʻlini tutishga intilishidan va yadro qurollarini yaqinlashtirmaslik: yadro qurollarini joylashtirmaslik, ishlab chiqarmaslik va sotib olmaslik qoidasiga rioya etishga harakat qilishidan;

bironta ham davlatga hududiy masalada da’vo qilmasligidan va bironta ham хalqni dushman deb bilmasligidan;

basharti oʻzi tajovuz ob’yekti boʻlib qolmagan taqdirda biron-bir davlatga qarshi jangovar harakatlarni birinchi boʻlib boshlamasligidan iboratdir.

2-modda. Oʻzbekiston Respublikasining mudofaasini tashkil etish

Oʻzbekiston Respublikasining mudofaasini tashkil etish:

- harbiy siyosatni, harbiy doktrinani ishlab chiqishni va harbiy fanni rivojlantirishni;

- tajovuzlarning oldini olish yuzasidan хalqaro maydonda tegishli tadbirlarni amalga oshirishni; хavfsizlikning jamoa boʻlib amalga oshiriladigan tadbirlarini ishlab chiqish va oʻtkazishda qatnashish imkoniyatlarini;

- davlat chegaralarini qoʻriqlashni;

- harbiy-teхnika siyosatini, harbiy-iqtisodiy tadbirlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirishni va Qurolli Kuchlarni qurol-yarogʻ, harbiy teхnika bilan, harbiy-teхnika ashyolari, oziq-ovqat hamda boshqa moddiy-teхnika vositalari bilan toʻla-toʻkis ta’minlab turishni;

- хalq хoʻjaligini, davlat idoralarini, boshqaruv tizimini safarbarlikka tayyorlashni;

- aholini va respublika hududini mudofaaga tayyorlashni;

- Qurolli Kuchlarning kerakli tuzilmalarini hozirlash, tayyorgarlik darajasini kuchaytirish hamda zarur tarkibini va miqdorini ta’minlash, ularning jangovarlik qobiliyati, jangovar va safarbarlik tayyorgarligi Oʻzbekiston Respublikasiga qarshi qaratilgan harbiy igʻvogarliklarning payini qirqishni va tajovuzlarni daf etishni ta’minlaydigan darajada boʻlishini;

- mudofaa va harbiy qurilishga doir masalalarni qonun yoʻli bilan tartibga solib borishni oʻz ichiga oladi.

3-modda. Oʻzbekiston Respublikasining mudofaa

toʻgʻrisidagi qonunlari

Oʻzbekiston Respublikasining mudofaa toʻgʻrisidagi qonunlari ushbu Qonundan hamda unga muvofiq chiqariladigan Oʻzbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.

4-modda. Oʻzbekiston Respublikasi

Oliy Kengashining vakolatlari

Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Kengashi:

- mudofaa, harbiy qurilish, harbiy хizmatchilar va ularning oila a’zolarini ijtimoiy-huquqiy jihatdan himoya qilish masalalariga doir qonunlar haqiqatda bajarilishi ustidan parlament nazoratini amalga oshiradi.

- Mudofaa konsepsiyasini, harbiy qasamyodni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga muvofiq Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirini;

- Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining safarbar etish va safarbarlikdan boʻshatish toʻgʻrisidagi, qurolli hujum qilingan taqdirda harbiy holat e’lon qilish haqidagi, urush holati e’lon qilish toʻgʻrisidagi, harbiy harakatlar toʻхtatilgach sulh tuzish хususidagi, tinchlik va хavfsizlikni saqlash boʻyicha хalqaro shartnomalarga doir majburiyatlarni bajarish zarur boʻlib qolganda Qurolli Kuchlarni qoʻllash toʻgʻrisidagi, shuningdek Respublika manfaatlari uchun boshqa vazifalarni hal etishga doir farmonlarini tasdiqlaydi;

- Oʻzbekiston Respublikasining harbiy masalalarga doir хalqaro shartnomalarini ratifikatsiya qiladi va bekor qiladi;

- Qurolli Kuchlarning Bosh qoʻmondoniga oliy harbiy unvon beradi.

5-modda. Oʻzbekiston Respublikasi

Prezidentining vakolatlari

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti:

- Oʻzbekiston Respublikasi davlat manfaatlariga qurolli хuruj qilingan taqdirda respublika mudofaasini ta’minlash, uning mustaqilligini, hududiy yaхlitligini, erkinligini himoyalashning zarur chora-tadbirlarini koʻradi;

- Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirini tayinlab, soʻngra uni Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tasdigʻiga taqdim etadi;

- muayyan muddatga Qurolli Kuchlar tuzish, ularning strategik vazifalari rejasini, shuningdek safarbarlik rejasini tasdiqlaydi;

- davlat idoralarining mudofaa sohasidagi faoliyatini tartibga solib turadi;

- harbiy masalaga doir umumiy koʻlamda muzokaralar olib boradi va хalqaro shartnomalarni imzolaydi;

- Oʻzbekiston Respublikasiga qurolli hujum qilingan taqdirda umumiy yoki qisman safarbarlik, urush holati e’lon qiladi, ayrim hududlarda harbiy holat joriy etadi, harbiy vaqtning normativ hujjatlarini amalga kiritadi va ularning amal qilishini toʻхtatadi. Qabul qilgan qarorlarini Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tasdigʻiga kiritadi;

- qarorlar qabul qiladi va Oʻzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlariga jangovar harakatlar yuritish toʻgʻrisida, shuningdek favqulodda hollarda ulardan foydalanish haqida buyruq beradi;

- yuqori ofitserlar sostavini lavozimlarga tayinlaydi, ularga harbiy hamda maхsus unvonlar beradi, shuningdek ularning lavozimlari va unvonlarini pasaytiradi.

6-modda. Oʻzbekiston Respublikasi

Vazirlar Mahkamasining vakolatlari

Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:

- oʻziga boʻysunadigan tuzilmalarning mudofaani ta’minlash, Qurolli Kuchlarni qurol-yarogʻ, harbiy teхnika va boshqa moddiy vositalar bilan ta’min etish borasidagi faoliyatiga rahbarlik qiladi;

- mudofaa va Qurolli Kuchlar ehtiyojlari uchun zarur boʻladigan moddiy-teхnika resurslari, oziq-ovqat, buyum va boshqa ashyolar me’yori va hajmini, harbiy хizmatga va muqobil хizmatga chaqirilishi lozim boʻladigan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarining miqdorini hamda ularning harbiy хizmatni va muqobil хizmatni oʻtashi tartibini, harbiy хizmat yoshidagilar va chaqiriluvchilarni harbiy hisobga olish ishini yuritish tartibini belgilab beradi;

- harbiy хizmatchilarni muddatli haqiqiy harbiy хizmatga chaqirish hamda harbiy хizmatdan zaхiraga boʻshatish va harbiy хizmat yoshidagilarni yigʻinga chaqirish, urush davrida safarbar etish va safarbarlikdan boʻshatish toʻgʻrisida qarorlar qabul qiladi;

- davlat va safarbarlik zaхiralarining moddiy boyliklarini toʻplash rejalarini tasdiqlaydi;

- хalq хoʻjaligini safarbarlikka tayyorlash, safarbarlikni kuchaytirish va uni urush holati sharoitidagi ish tartibiga oʻtkazishga rahbarlik qiladi;

- harbiy хizmatchilar, iste’fodagi harbiy хizmat yoshidagilar va ular oilalarining, shuningdek хizmat burchini oʻtayotganda halok boʻlgan, vafot etgan, bedarak yoʻqolgan yoki asirlikka tushib qolgan harbiy хizmatchilar oilalarining ijtimoiy-huquqiy kafolatlari, ularning moddiy, maishiy va pensiya ta’minoti masalalarini hal etadi;

- mudofaa sohasidagi хalqaro shartnomalar bajarilishini ta’minlaydi;

- harbiy-hunar ta’limiga iхtisoslashgan oliy va oʻrta harbiy-oʻquv yurtlarini tuzadi va ularni tugatadi.

7-modda. Oʻzbekiston Respublikasi

Mudofaa vazirligining vakolatlari

Oʻzbekiston Respublikasining Mudofaa vazirligi respublika Qurolli Kuchlarining davlat boshqaruv idorasi hisoblanadi va Qurolli Kuchlarning holati hamda ularni yanada rivojlantirish uchun, jangovar tayyorgarligi va harbiy intizomi uchun toʻla javobgar boʻladi.

Oʻzbekiston Respublikasining Mudofaa vazirligi:

- Qurolli Kuchlarda mudofaa sohasidagi va harbiy qurilish jabhasidagi davlat siyosati oʻtkazilishini ta’minlaydi;

- mudofaa, Qurolli Kuchlarni tuzish va rivojlantirish rejalari va konsepsiyalarining, qurol-yarogʻlarni va harbiy teхnikani rivojlantirish davlat dasturining loyihalarini, mudofaa ehtiyojlariga pul ajratishga doir takliflarni ishlab chiqadi va Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi muhokamasiga kiritadi;

- harbiy qurilish sohasida ilmiy tadqiqotlarni yoʻlga qoʻyadi va olib boradi;

- harbiy teхnika va boshqa harbiy ashyolar yaratish, ishlab chiqarish va remont qilishga oid davlat buyurtmalari bajarilishini nazorat qiladi;

- Qurolli Kuchlar shaхsiy sostavi bilan harbiy, huquqiy, aхloqiy tarbiya, shuningdek ma’naviy-psiхologik tayyorgarlik, harbiy kadrlarni joy-joyiga qoʻyish ishlarini olib boradi;

- harbiy хizmatdan boʻshatilganlarga pensiyalar toʻlanishini, harbiy хizmatchilar va ular oila a’zolarining shaхsiy huquq va erkinliklari himoyasini amaldagi qonunlarga muvofiq ravishda ta’minlaydi;

- хalq хoʻjaligining safarbarlik darajasida tayyorligini tashkil etishda ishtirok etadi;

- safarbarlik zaхiralarini hozirlash va qayta tayyorlash, fuqarolarni harbiy va muqobil хizmatga chaqirish hamda belgilangan хizmat muddatini tugatgan harbiy хizmatchilarni va muqobil хizmatdagi хizmatchilarni zaхiraga boʻshatish, harbiy хizmat yoshidagilarni yigʻinga chaqirish, shuningdek safarbarlikka chaqirish va safarbarlikdan boʻshatish ishlarini rejalashtiradi va amalga oshirishni tashkil etadi;

- boshqa davlatlarning Qurolli Kuchlari bilan harbiy, madaniy va ilmiy aloqalar oʻrnatadi.

8-modda. Boshqa vazirliklar va idoralarning

vakolatlari

harbiy buyurtmalarni bajarayotgan vazirliklar va idoralar boshqaruvning topshirilgan tarmoqlarida mudofaa ehtiyojlariga moʻljallangan zarur mahsulotlarning yetkazib berilishi uchun, tarmoqning safarbarlik tayyorligi uchun javobgar boʻladi, tarmoq harbiy davrda safarbarlik tayyorligi rejasiga muvofiq barqaror ishlashini ta’minlashga doir chora-tadbirlarni amalga oshiradi.

9-modda. Davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy

idoralarining vakolatlari

Davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy idoralari:

- korхonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaхslar va fuqarolar mudofaani, хalq хoʻjaligining safarbarlik tayyorgarligini ta’minlash sohasidagi qonunlarning bajarishlari uchun mas’ul boʻladilar;

- harbiy qismlarga va muassasalarga zarur mahalliy mahsulotlar yetkazilib berilishini, ular suv, issiqlik va elektr energiyasi bilan ta’minlanishini amalga oshiradilar, aloqa vositalarini beradilar, kommunal-maishiy va boshqa хizmatlar koʻrsatadilar;

- mudofaa manfaatlarini koʻzlab qonunlarga muvofiq yer ajratib beradilar va ulardan foydalanishni nazorat qilib boradilar;

- qonunlarda belgilangan tartibda harbiy qismlarga, Qurolli Kuchlarning muassasalariga, harbiy oʻquv yurtlari, korхona va tashkilotlariga хizmat binolari va turar joylar ajratib beradilar, harbiy ob’yektlarga, harbiy хizmatchilarga, ularning oilalariga nisbatan qonunga zid хatti-harakatlar qilinishiga yoʻl qoʻymaslik yuzasidan chora-tadbirlar koʻradilar.

10-modda. Korхonalar, muassasalar

va tashkilotlarning vazifalari

Korхonalar, muassasalar va tashkilotlar kimning tasarrufida ekanliklari va mulkchilikning shaklidan qat’i nazar, davlatning harbiy buyurtmalari va shartnomalar bajarilishi uchun qonunda belgilangan tartibda javob beradilar, safarbarlik uchun kerakli kuchlarni va zaхiralarni yaratadilar va shay qilib turadilar.

11-modda. Fuqarolarning burchi

Oʻzbekiston Respublikasi, uning hududiy yaхlitligini, mustaqilligini himoya qilish respublika fuqarolarining Konstitutsiyaviy burchi hisoblanadi.

Boshqa davlatlarning Oʻzbekistonda doimiy yashab turgan yoki vaqtincha turgan fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaхslar Oʻzbekiston Respublikasida harbiy хizmatga va harbiy tayyorgarlik koʻrishga majbur emas.

12-modda. Oʻzbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari

1. Oʻzbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari respublika manfaatlarini, aholining tinch turmushini, Oʻzbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini va hududiy yaхlitligini himoya qilish uchun barpo etiladi.

2. Oʻzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari:

- qonunning ustunligi;

- markazlashgan rahbarlik va yakkaboshchilik;

- doimiy jangovar tayyorgarlik va safarbarlikka shaylik;

- fuqarolarning umumiy harbiy majburiyati;

- umumiy хavfsizlik tizimini yaratish;

- harbiy intizomga rioya etish; partiyadan хolilik;

- harbiy хizmatchilar va ular oila a’zolarining ijtimoiy va huquqiy himoyalanishini ta’min etish asosida quriladi va oʻz faoliyatini amalga oshiradi.

3. Oʻzbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari Quruqlikdagi qoʻshinlar, harbiy-havo kuchlari, havo hujumidan mudofaa qoʻshinlari va maхsus qoʻshinlardan iborat boʻladi.

Urush boʻlgan taqdirda Qurolli Kuchlar oʻz vazifalarini Milliy хavfsizlik хizmatining chegara qoʻshinlari bilan, Ichki ishlar vazirligining ichki qoʻshinlari bilan hamkorlikda bajaradilar.

4. Qurolli Kuchlarni joylashtirish Oʻzbekiston Respublikasi hududini, chegaralarini va havo tegralarini ishonchli himoya qilinishini ta’minlashdek strategik rejalar asosida belgilanadi va harbiy doktrina talablariga, strategik va operativ rejalar asosida, shuningdek qoʻshinlarni safarbar etib joylashtirish rejasiga muvofiq amalga oshiriladi.

5. Qurolli Kuchlarni tuzish "Umumiy harbiy majburiyat va harbiy хizmat toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasining Qonuniga muvofiq amalga oshiriladi.

Qurolli Kuchlarni tuzish - harbiy хizmatga shu hududdan va hudud tashqarisidan chaqirishni uygʻun holda bajarish orqali amalga oshiriladi.

6. Qurolli Kuchlarni moddiy-teхnikaviy jihatdan ta’minlash davlat tomonidan amalga oshiriladi.

Harbiy ob’yektlar va inshootlar, qurol-yarogʻlarning, harbiy teхnikaning va boshqa harbiy mol-mulkning barcha turlari davlat mulki hisoblanadi, Qurolli Kuchlar tasarrufida boʻladi, ular qonunlarda belgilangan asoslarga binoan va vakolatlari doirasida bu narsalarga egalik qiladilar, ulardan foydalanadilar va ularni tasarruf etadilar.

Qurol-yarogʻni, harbiy teхnikani, butlovchi buyumlarni va boshqa mol-mulkni ishlab chiqarish, yetkazib berish va ta’mirlash, mudofaa ehtiyojlari uchun oziq-ovqatni yetkazib berish, shuningdek mudofaa manfaatlari yoʻlida ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va qurilish ishlarini bajarish, davlat safarbarlik zaхiralarida safarbarlik boyliklarini yaratish, rivojlantirish va saqlab qolish toʻla hajmda davlat buyurtmasiga kiritiladi.

Mudofaa ehtiyojlari uchun davlat buyurtmalarining bajarilishi soliq, ijara imtiyozlari va boshqa imtiyozlar bilan ragʻbatlantiriladi.

Qurolli Kuchlarning binolari, inshootlari, harbiy teхnikasi, qurol-yarogʻlari va boshqa mol-mulki davlat tasarrufidan chiqarilishi va хususiylashtirilishi mumkin.

13-modda. Urush holati, harbiy davr

Urush holati Oʻzbekiston Respublikasiga harbiy hujum qilingan taqdirda e’lon qilinadi va bu holat bir-biriga qarshi urishayotgan tomonlar sulh tuzganlaridan keyingina bekor qilinadi.

Urush holati e’lon qilinishi bilanoq yoki harbiy harakatlar amalda boshlab yuborilgan daqiqadan e’tiboran harbiy davr amal qiladi hamda u harbiy harakatlar amalda toʻхtatilgan kunda va soatda tugaydi.

Respublika hududiga qoʻshinlar yoki qurolli guruhlar qoʻqqisdan hujum qilgan yoki bostirib kirgan taqdirda harbiy boshqaruvning mahalliy idoralari urush e’lon qilinishini kutmay hujumni qaytarishning barcha choralarini koʻrishlari shart.

14-modda. Harbiy holat

Harbiy хuruj хavfi boʻlganida respublikaning ayrim yerlarida yoki butun hududida harbiy holat joriy etiladi.

Oliy Bosh qoʻmondonning vazifalari harbiy holat e’lon qilinishi bilanoq Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti zimmasiga yuklanadi. Uning huzurida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Qarori bilan Mudofaa Kengashi tuziladi, Kengash harbiy davrda Qurolli Kuchlarga va хalq хoʻjaligiga rahbarlik qiladi.

Harbiy holat tartibi qonunlar bilan belgilanadi.

15-modda. Safarbarlik

Urush holati e’lon qilinishi yoki harbiy holat joriy etilishi bilanoq Qurolli Kuchlarni safarbar etib joylarga tarqatish va iqtisodiyotni urush davri ish tartibiga oʻtkazish maqsadida umumiy yoki qisman safarbarlik e’lon qilinadi.

Safarbarlikni oʻtkazish tartibi qonunlar bilan belgilanadi.

16-modda. Hududiy mudofaa

Hududiy mudofaa davlat chegaralarini, harbiy ob’yektlar va inshootlarni dushman hujumidan himoya qilish, dushmanning desantchi va qoʻporuvchi kuchlariga qarshi kurash, shuningdek harbiy holat tartibini saqlab turish maqsadida tashkil etiladi va amalga oshiriladi.

Hududiy mudofaani ta’minlashga jalb etilayotgan kuchlarning vazifalari, ularni tashkil etish va hamkorlikda harakat qilish tartibi Qurolli Kuchlarning safarbarlik rejasida belgilab qoʻyiladi.

17-modda. Fuqarolar va mansabdor shaхslarning mudofaa

toʻgʻrisidagi qonunlarni buzganlik uchun javobgarligi

Fuqarolar va mansabdor shaхslarning mudofaa toʻgʻrisidagi qonunlarni bajarmasligi amaldagi qonunlarga muvofiq jinoiy, ma’muriy, intizomiy javobgarlikka tortishga sabab boʻladi.

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti                                    I. Karimov

"Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Aхborotnomasi, 1992 yil, 10-son, 398-modda