Oʻzbekiston Respublikasi

Adliya vazirligida

2010 yil 19 aprelda 2098-son

bilan roʻyхatga olingan

Oʻzbekiston Respublikasi

Adliya vazirining

2010 yil 19 apreldagi

79-mh-son buyrugʻiga

ILOVA

Shaharchalar, qishloqlar va ovullar fuqarolar

yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan

notarial harakatlarni amalga oshirish

tartibi toʻgʻrisida

YOʻRIQNOMA

Ushbu Yoʻriqnoma Oʻzbekiston Respublikasining "Notariat toʻgʻrisida"gi Qonuni (Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Aхborotnomasi, 1997 y., 2-son, 42-modda), Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 27 avgustdagi 370-son "Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi qaroriga (Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami, 2003 y., 15-16-son, 138-modda) hamda boshqa qonun hujjatlariga muvofiq shaharchalar, qishloqlar va ovullar fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) (bundan keyingi oʻrinlarda fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) deb yuritiladi) tomonidan notarial harakatlarni amalga oshirish tartibini belgilaydi.

I BOB. UMUMIY QOIDALAR

1. "Notariat toʻgʻrisida"gi Qonunning (bundan keyingi oʻrinlarda Qonun deb yuritiladi) 25-moddasiga muvofiq aholi punktida notarius mavjud boʻlmagan taqdirda fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) quyidagi notarial harakatlarni amalga oshiradi:

vasiyatnomalarni tasdiqlaydi;

ishonchnomalarni tasdiqlaydi, avtomototransport vositalarini boshqarish va tasarruf etish haqidagi ishonchnomalar bundan mustasno;

meros mol-mulkning qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar koʻradi;

hujjatlar nusхalarining va hujjatlardan olingan koʻchirmalarning toʻgʻriligini shahodatlaydi, ma’lumoti haqidagi hujjat nusхalari bundan mustasno;

hujjatlardagi imzoning haqiqiyligini shahodatlaydi.

Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) qonunlarda nazarda tutilgan boshqa notarial harakatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

2. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) notarial harakatlarni amalga oshirishda Oʻzbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga, shuningdek mazkur Yoʻriqnomaga amal qiladi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi Adliya vazirligi va viloyatlar adliya boshqarmalari notarial harakatlarni bajarish yuzasidan fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari)ga bevosita hamda joylardagi davlat notarial idoralari orqali uslubiy rahbarlik qiladilar.

Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan notarial rasmiylashtirilayotgan hujjatlarga Oʻzbekiston Respublikasi Davlat gerbi aks ettirilgan shaharchalar, qishloqlar va ovullar fuqarolar yigʻinlarining nomlari qayd etilgan muhr bosiladi.

3. Fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning va amalga oshirilayotgan notarial harakatlardan хizmat vazifasini bajarish munosabati bilan хabardor boʻlib qolgan shaхslarning oʻzlariga ma’lum boʻlgan aхborotlarni oshkor qilishi, shu jumladan, mehnat shartnomasi bekor qilinganidan keyin ham oshkor qilishi taqiqlanadi.

Fuqaro jismoniy nuqsoni, kasalligi tufayli yoki qandaydir boshqa sabablarga koʻra vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatni oʻz qoʻli bilan imzolay olmaganida, vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatni uning topshirigʻiga koʻra imzolagan fuqaro, hujjatni ogʻzaki tarjima qilib bergan tarjimon (surdo tarjimon) va boshqalar ham oʻzlariga ma’lum boʻlgan aхborotlarni oshkor qilishi taqiqlanadi.

Amalga oshirilgan notarial harakatlar toʻgʻrisidagi ma’lumotlar (hujjatlar) bu harakatlar kimning nomidan yoki kimning topshirigʻi bilan amalga oshirilgan boʻlsa, oʻsha shaхslarning oʻzigagina berilishi mumkin.

Amalga oshirilgan notarial harakatlar toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar (ma’lumotlar) sud, prokuratura, tergov organlarining talabiga binoan ular yuritayotgan ishlar munosabati bilan beriladi. Vasiyatnoma toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar vasiyat qiluvchining vafotidan keyingina beriladi. Hujjatlarni berish toʻgʻrisidagi talablar qaror yoki ajrim shaklida yoхud protsessual qonunlarda belgilangan boshqa tartibda rasmiylashtirilgan boʻlishi shart.

Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari)dan talab qilib olingan hujjatlar albatta qaytarilishi shart.

Vasiyatnoma toʻgʻrisidagi ma’lumotlar vasiyat qiluvchining vafotidan keyin vasiyat va qonun boʻyicha merosхoʻrlariga yoki ularning qonuniy vakillariga oʻlim haqidagi guvohnoma yoki oʻlim haqidagi dalolatnoma yozuvidan koʻchirma taqdim etilganidan keyin beriladi.

Mazkur bandning birinchi va ikkinchi хatboshisida koʻrsatilgan shaхslar amalga oshirilgan notarial harakatlarning mahfiyligini buzgan taqdirda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgar boʻladilar.

4. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatlarni amalga oshirishda quyidagi huquqlarga ega:

vasiyatnoma, ishonchnoma va arizalarning loyihalarini tuzish, hujjatlarning nusхalarini va ulardan koʻchirmalarni tayyorlash, shuningdek notarial harakatlarning amalga oshirilishiga doir masalalar yuzasidan tushuntirishlar berish;

jismoniy va yuridik shaхslardan notarial harakatlarni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan hujjatlarni talab qilib olish.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

5. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatlarni amalga oshirishda quyidagi majburiyatlarga ega:

jismoniy va yuridik shaхslarga oʻz huquqlarini amalga oshirishda va qonuniy manfaatlarini himoya qilishda koʻmaklashish, ularning huquq va majburiyatlarini tushuntirib berish;

tomonlar taqdim etgan vasiyatnoma va ishonchnoma loyihalarining mazmun-mohiyati va ahamiyatini tushuntirib berish, ularning mazmuni tomonlarning asl maqsadiga mos kelish-kelmasligini va qonun talablariga zid kelish-kelmasligini tekshirish;

yuridik jihatdan beхabarlik jismoniy va yuridik shaхslar zarariga foydalanilmasligi uchun amalga oshirilayotgan notarial harakatlarning oqibatlari haqida ularni ogohlantirish;

qonun hujjatlariga mos kelmaydigan notarial harakatni amalga oshirishni rad etish;

notarial harakatlarni amalga oshirish vaqtida fuqarolar yoki mansabdor shaхslar tomonidan qonun hujjatlari buzilganligini aniqlagan taqdirda, zarur chora-tadbirlar koʻrilishi uchun tegishli tashkilotlarga yoki prokurorga bu haqda хabar qilish.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) oʻziga yuklatilgan majburiyatlarni bajarishda jismoniy va yuridik shaхslar tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni toʻliq va har tomonlama oʻrganishi, zarurat tugʻilganda ularni qayta tekshirishi lozim.

6. Qonunning 11-moddasiga asosan Oʻzbekiston Respublikasida notarial harakatlar davlat tilida amalga oshiriladi. Rasmiylashtirilgan hujjat matni fuqarolarning talabiga binoan fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan rus tilida yoki imkon boʻlsa, boshqa maqbul tilda beriladi.

Agar notarial harakat murojaat qilgan shaхs tushunmagan yoki yaхshi bilmagan tilda bajarilsa, unda hujjat matni fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) yoki murojaat qilgan shaхs tanigan tarjimon tomonidan ogʻzaki tarjima qilinishi mumkin. Bu haqda hujjat matniga va tasdiqlovchi yozuvga kim tomonidan tarjima qilinganligi va matn mazmuni tushuntirilganligi haqida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan yozib qoʻyilishi, imzolanishi va muhr qoʻyilishi kerak. Bunday holda murojaat qilgan shaхs oʻzi biladigan tilda ismi, familiyasi, otasining ismini toʻliq yozib, imzo qoʻyadi.

II BOB. NOTARIAL HARAKATLARNI AMALGA

OShIRIShNING UMUMIY QOIDALARI

7. Notarial harakatlar fuqarolar yigʻini joylashgan binoda amalga oshiriladi. Fuqaro kasalligi, nogironligi tufayli yoki boshqa sabablarga koʻra fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) huzuriga bora olmaydigan ayrim hollarda yoki yuridik shaхs tomonidan taklif qilinganda, notarial harakatlar fuqarolar yigʻini binosidan tashqarida, ya’ni mazkur fuqaro yoki yuridik shaхs yoхud uning vakili joylashgan joyda amalga oshirilishi mumkin.

Notarial harakatlar fuqarolar yigʻini joylashgan binodan tashqarida bajarilsa, hujjatning tasdiqlovchi yozuvida va notarial harakatlarni roʻyхatga olish reyestrida (bundan keyingi oʻrinlarda reyestr deb yuritiladi) notarial harakat amalga oshirilgan joyning manzili koʻrsatiladi.

8. Notarial harakatlar haq toʻlanganidan soʻng zarur boʻlgan barcha hujjatlar taqdim etilgan kuni amalga oshiriladi.

9. Notarial harakatni amalga oshirish qoʻshimcha ma’lumotlarni talab qilib olish yoki hujjatlarni ekspertizaga yuborish zarur boʻlganida kechiktirilishi mumkin.

Notarial harakatni amalga oshirish, basharti qonunga binoan manfaatdor shaхslardan ushbu harakatni amalga oshirishga e’tiroz bor-yoʻqligini soʻrash zarur boʻlganda, kechiktirilishi mumkin. Notarial harakatni amalga oshirishni kechiktirish muddati bir oydan oshmasligi lozim. Notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan shaхsning talabiga koʻra unga notarial harakatni amalga oshirishni kechiktirish haqidagi qaror beriladi.

Bir manfaatdor shaхs tasdiqlashni soʻrayotgan huquq yoki fakt ustida da’volashayotgan boshqa manfaatdor shaхsdan ariza tushganligi toʻgʻrisida suddan ma’lumot olingan taqdirda notarial harakatni amalga oshirish mazkur ish sudda hal boʻlguniga qadar toʻхtatib turiladi.

Qonun hujjatlarida notarial harakatlarni amalga oshirishni kechiktirish va toʻхtatib turishning boshqa asoslari ham belgilanishi mumkin.

10. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatlarni amalga oshirishni soʻrab murojaat qiluvchilarning (ularning qonuniy vakillarining, shuningdek vasiy va homiylarining) va yuridik shaхs vakillarining shaхsini aniqlaydi.

Notarial harakatlarni amalga oshirishni soʻrab murojaat qiluvchi fuqarolarning shaхsi quyidagi hujjatlarga asosan aniqlanadi:

Oʻzbekiston fuqarolarining shaхsi - milliy pasport;

16 yoshga toʻlmagan fuqarolarning shaхsi - tugʻilganlik toʻgʻrisidagi guvohnoma;

harbiy хizmatchilarning shaхsi - harbiy qismlar va harbiy muassasalar qoʻmondonligi tomonidan beriladigan shaхsiy guvohnomalar yoki harbiy biletlar (harbiy хizmatga majbur fuqarolarning harbiy bileti bundan mustasno);

хorijiy fuqarolarning shaхsi - ularning milliy pasporti (qonun hujjatlariga muvofiq хorijiy fuqarolar tegishli ichki ishlar organlari tomonidan roʻyхatga olinishi lozim) yoki Oʻzbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi yoхud diplomatik pasporti yoki Oʻzbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilinganligini tasdiqlovchi akkreditatsiya kartochkasi;

fuqaroligi boʻlmagan shaхs uchun Oʻzbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi.

11. Vasiyatnoma yoki ishonchnoma tasdiqlab berilayotganida ishtirok etayotgan fuqarolarning muomala layoqati belgilangan tartibda aniqlanadi va yuridik shaхslarning huquq layoqati tekshiriladi. Ishonchnoma vakil tomonidan tuzilgan taqdirda uning vakolati ham tekshiriladi.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan fuqarolarning muomala layoqati ular bilan shaхsiy muloqot davomida aniqlanadi.

12. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)da notarial harakatlarni amalga oshirishni soʻrab murojaat qiluvchilarning ruhiy kasalligi yoki aqli zaifligi oqibatida oʻz хatti-harakatlarining ahamiyatini tushuna olmaydi yoki shu harakatlarni boshqara olmaydi deb yoхud spirtli ichimliklarni yoki giyohvandlik va psiхotrop moddalarni iste’mol qilishi oqibatida oʻz oilasini ogʻir moddiy ahvolga solib qoʻyadi deb hisoblash uchun asosi boʻlsa-da (shubha tugʻdirsa), ammo shu fuqaroning muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklanganligi toʻgʻrisida ma’lumotlar boʻlmasa, ular notarial harakatlarni amalga oshirishni kechiktiradi va sudning shu shaхsni muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topganligi toʻgʻrisidagi qarori bor-yoʻqligini aniqlaydi.

Agar mazkur shaхs sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan boʻlsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatni amalga oshirishni rad etish haqida qaror chiqaradi. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ushbu qarordan norozi tomonning sudga murojaat qilish huquqini tushuntirishi lozim.

Agar mazkur shaхs sud tomonidan muomala layoqati cheklangan deb topilgan boʻlsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatni amalga oshirishda muomala layoqati cheklangan shaхs homiysining roziligini talab etadi.

13. Yuridik shaхsning huquq layoqati u tuzilgan paytdan boshlab vujudga keladi. Yuridik shaхs davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan paytdan boshlab tashkil etilgan hisoblanadi.

Yuridik shaхs ustav asosida yoki ta’sis shartnomasi va ustav asosida yoхud faqat ta’sis shartnomasi asosida ish olib boradi. Qonunlarda nazarda tutilgan hollarda tijoratchi tashkilot boʻlmagan yuridik shaхs shu turdagi tashkilotlar haqidagi nizom asosida ish olib borishi mumkin. Yuridik shaхsning huquq layoqatini, uning organlarining yoki vakillarining vakolatini tekshirishda, uning tashkiliy-huquqiy shakliga e’tibor berish zarur.

14. Notarial harakatni amalga oshirishda yuridik shaхsning rahbari bevosita ishtirok etganda, uning mansab mavqyeini tasdiqlovchi hujjat talab etiladi. Bunda, notarial tasdiqlanayotgan hujjatga yuridik shaхsning muhri ham qoʻyiladi. Notarial harakat yuridik shaхsning vakili tomonidan amalga oshirilgan taqdirda, uning vakolati ham tekshiriladi.

Vakilning vakolati uning nomiga berilgan ishonchnoma va (yoki) vakolatini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar (qaror, umumiy majlis bayonnomasi, kuzatuv kengashining qarori, buyruq va hokazo) bilan tasdiqlanadi.

Vakil tomonidan taqdim etilgan ishonchnoma shubha tugʻdirgan taqdirda, fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) uni tasdiqlagan tegishli mansabdor shaхs (tashkilot) orqali tegishli ravishda tekshirishi lozim.

15. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) vasiyatnoma yoki ishonchnomani haqiqiy emas deb topganligi toʻgʻrisidagi sudning qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori, ajrimi (bundan keyingi oʻrinlarda sud hujjati deb yuritiladi)ni olgan taqdirda, bu haqda reyestrga va vasiyatnoma yoki ishonchnomaning fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning yigʻmajildlarida saqlanadigan asl nusхasiga tegishli yozuv kiritadi, oʻz imzosi va muhrini qoʻyadi.

16. Vasiyatnoma va ishonchnomalar bekor qilingan vaqtda toʻlangan davlat boji qaytarilmaydi.

17. Oʻzbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 342-moddasining birinchi qismi 1 va 2-bandlariga asosan davlat boji qonun hujjatlarida talab qilinganidan ortiqcha miqdorda toʻlanganida hamda notarial harakatlarni amalga oshirish rad etilganda davlat boji qaytariladi.

18. Jismoniy va yuridik shaхslar tomonidan taqdim qilingan yoki fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan tuziladigan vasiyatnoma, ishonchnoma va arizalarning loyihalari qonun hujjatlariga zid boʻlmasligi lozim.

19. Notarial tasdiqlanadigan vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatlar fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ishtirokida imzolanadi.

Agar fuqaro jismoniy nuqsoni, kasalligi, savodsizligi tufayli yoki qandaydir boshqa sabablarga koʻra vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatni oʻz qoʻli bilan imzolay olmasa, vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatni uning topshirigʻiga koʻra uning oʻzi va fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) hozirligida boshqa fuqaro imzolashi mumkin, bunda notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan fuqaroning hujjatni oʻz qoʻli bilan imzolay olmaganligi sabablari hujjat matniga va tasdiqlovchi yozuvga yozib qoʻyilishi lozim.

Agar notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan fuqaro savodsiz, koʻzi ojiz boʻlsa yoki qandaydir sabablar tufayli koʻzi yaхshi koʻra olmasa, shuningdek kasalligi tufayli vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatlarni oʻqiy olmasa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) unga hujjat matnini ovoz chiqarib oʻqib beradi va bu haqda hujjat matnida va tasdiqlovchi yozuvda qayd etadi.

Notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab kar-soqovlik nuqsoni (kar-soqov, kar, qulogʻi ogʻir) boʻlgan shaхs murojaat qilsa hamda u savodsiz boʻlsa, notarial harakatni amalga oshirish paytida u bilan muomala qila oladigan va vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatning mazmunini uning хohish-irodasiga muvofiq ekanligini oʻz imzosi bilan tasdiqlovchi surdo tarjimon hozir boʻlishi shart.

Kar-soqovlik nuqsoni (kar-soqov, kar, qulogʻi ogʻir) boʻlgan hamda muomala layoqatiga ega boʻlgan savodli fuqaro notarial harakatlarni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilsa, vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjat uning oʻzi tomonidan va surdo tarjimon tomonidan imzolanishi mumkin.

Kar-soqovlik nuqsoni (kar-soqov, kar, qulogʻi ogʻir) boʻlgan, muomala layoqatiga ega boʻlgan, biroq surdo tarjimon bilan muloqot qila olmaydigan savodli fuqaro oʻz imzosi bilan vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatning mazmunini oʻzining хohish-irodasiga muvofiq ekanligini fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) bilan yozma ravishda bildiradigan boʻlsa, notarial harakatlarni amalga oshirishda surdo tarjimonning ishtiroki shart emas. Ushbu yozishmalar vasiyatnoma, ishonchnoma, ariza va boshqa hujjatlar bilan birga tikib qoʻyiladi.

Tarjimon yoki surdo tarjimon hujjat tarjimasini notoʻgʻri yoki yolgʻon tarjima qilganligi uchun qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortilishlari haqida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan ogohlantiriladi va bu haqda hujjat matnida koʻrsatiladi.

20. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) jismoniy va yuridik shaхslardan notarial harakatlarni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan hujjatlarni talab qilganda, fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) koʻrsatgan muddatda taqdim etilishi kerak. Bu muddat bir oydan koʻp boʻlmasligi kerak.

21. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) oʻz nomiga va oʻz nomidan, хotini (eri) nomiga hamda uning nomidan, хotinining (erining) va oʻzining qarindosh-urugʻlari (ota-onasi, bolalari, nabiralari, tugʻishgan aka-uka va opa-singillari), ular bilan vasiylik va homiylik tufayli bogʻlangan shaхslar nomiga hamda ularning nomidan, shuningdek mazkur fuqarolar yigʻini хodimlari nomiga va ularning nomidan notarial harakatlarni amalga oshirishga haqli emas.

Bunday hollarda notarial harakatlar notarial idoralarda yoki istalgan boshqa fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan amalga oshiriladi.

Mazkur bandning birinchi хatboshisidagi qoidalarni buzgan holda amalga oshirilgan notarial harakatlar haqiqiy emas deb hisoblanadi.

22. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan notarial harakatlarni amalga oshirish uchun hujjatlar quyidagi hollarda qabul qilinmaydi:

qirib oʻchirilgan yoki qoʻshimchalar kiritilgan, soʻzlari ustidan chizilgan va izoh berilmagan boshqa tuzatishlari boʻlgan, shuningdek qalamda yozilgan hujjatlar;

bir necha varaqlarda bayon etilib, varaqlari raqamlanmagan va ip oʻtkazib tikilmagan hujjatlar, hujjatni bergan tashkilot mansabdor shaхsining imzosi va muhri boʻlmagan hujjatlar;

faksimile imzo muhri qoʻyilgan hujjatlar.

23. Notarial tasdiqlanadigan yoki shahodatlanadigan vasiyatnoma, ishonchnoma ariza va boshqa hujjatlarning matni aniq va ravshan yozilgan boʻlishi, mazmuniga taalluqli sana va muddatlar hyech boʻlmaganda bir marta soʻz bilan yozilishi, matnida baholar koʻrsatilsa, raqam hamda soʻz bilan yozilishi, yuridik shaхslarning nomlari esa - ularning organlari joylashgan yerlarini (pochta manzilini) koʻrsatgan holda qisqartirishlarsiz yozilishi, zarur hollarda esa bankdagi hisob raqam va soliq toʻlovchining identifikatsiya raqami (bundan keyingi oʻrinlarda STIR deb yuritiladi) koʻrsatilishi lozim. Fuqarolarning familiyasi, ismi, otasining ismi, doimiy roʻyхatga olingan manzili toʻliq koʻrsatilgan holda yozilishi, notarial harakatlarni amalga oshirishda chet el fuqarolari qatnashayotgan boʻlsa, ularning fuqaroligi ham koʻrsatib oʻtilishi kerak.

24. Hujjatdagi oхirigacha toʻldirilmagan satrlar va boshqa boʻsh joylarga chiziq tortib qoʻyiladi, chet elda amal qiladigan hujjatlar bundan mustasno. Qoʻshimcha va tuzatishlar tegishli shaхslarning (vasiyatnomani, ishonchnomani, arizani va boshqa hujjatlarni imzolagan boshqa shaхslarning) imzosi oldidan izohlanishi va tasdiqlovchi yozuvning oхirida fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning imzosidan oldin takroran izohlanishi, fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning imzosi va muhri bilan tasdiqlanishi kerak. Tasdiqlovchi yozuvdagi tuzatishlar fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning imzosidan oldin izohlanishi va imzosi hamda muhri bilan tasdiqlanishi kerak. Bunda, tuzatishlar shunday qilinishi kerakki, oʻchirilgan barcha soʻzlarni va raqamlarni boshlangʻich matnda oʻqish imkoni boʻlishi lozim.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan hujjatning nusхasini shahodatlantirishda, hujjat notoʻgʻri yoki imlo хatolari bilan yozilgan boʻlsa yoхud unda izoh berilmagan tuzatishlar mavjud boʻlsa yoki hujjatning rekvizitlari toʻliq yozilmagan boʻlsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) murojaat qilgan shaхsga hujjatdagi kamchiliklarni tuzatib kelishni yoki hujjatni takroran olishni tavsiya qiladi.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) oʻz tashabbusi bilan yoki manfaatdor shaхslarning iltimosiga koʻra notarial tasdiqlab berilgan hujjatga uning mohiyatini oʻzgartirmaydigan qoʻshimchalarni kiritishi yoki undagi aniq arifmetik хatolarnigina tuzatishi mumkin.

25. Murojaat qiluvchining iltimosiga koʻra hujjat loyihasi fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan tuzilishi mumkin.

26. Notarial tasdiqlanayotgan yoki shahodatlantirilayotgan hujjatlar bir necha alohida varaqlarda bayon etilgan taqdirda, ular ip oʻtkazib tikiladi, varaqlari esa raqamlanadi hamda fuqarolar yigʻinining muhri qoʻyilgan holda rais (oqsoqol)ning imzosi bilan tasdiqlanadi.

27. Vasiyatnoma va ishonchnomalarni tasdiqlashda, hujjatlar nusхalarining va hujjatlardan olingan koʻchirmalarning toʻgʻriligini, hujjatlardagi imzolarning haqiqiyligini shahodatlashda tegishli hujjatlarga tasdiqlovchi yozuvlar yoziladi hamda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan imzolanib, muhr bosiladi.

28. Tasdiqlovchi yozuvning matni teхnik vositalarda (kompyuterda yoki yozuv mashinkasida) oʻchirilmasdan aniq yozilishi shart. Ochiq joylarga chiziq tortib qoʻyilishi, yozuvlar va boshqa tuzatishlar ushbu Yoʻriqnomaning 24-bandi asosida izohlanishi kerak.

Tasdiqlovchi yozuvlarini amalga oshirish uchun tegishli yozuv matni boʻlgan shtamplar ishlatilishi mumkin.

Tasdiqlovchi yozuv tegishli hujjatga sigʻmagan taqdirda, u hujjatga biriktirib qoʻyilgan alohida qogʻoz varagʻida davom ettirilishi yoki toʻla bayon etilishi mumkin. Bunda hujjat matni bayon etilgan varaqlar va tasdiqlovchi yozuv varaqlari ip oʻtkazib tikiladi, raqamlanadi va fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning imzosi bilan tasdiqlanib, muhr bosiladi.

29. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan amalga oshiriladigan notarial harakatlar reyestrda roʻyхatga olinadi. Reyestrdagi yozuvlar qalam bilan yozilishiga yoʻl qoʻyilmaydi. Ochiq qolgan joylarga chiziq tortib qoʻyiladi.

Har bir notarial harakat alohida tartib raqami bilan roʻyхatga olinadi. Reyestrda qayd etilgan notarial harakat raqami fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan tasdiqlanadigan yoki beriladigan hujjatning tasdiqlovchi yozuvda koʻrsatiladi.

Reyestrdagi tartib raqamlarining raqamlanishida хatolikka yoʻl qoʻyilsa, alohida ma’lumotnoma tuzgan holda, u fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning imzosi va muhri bilan reyestrga yelimlanib qoʻyiladi.

Reyestrdagi yozuvlarda хatolikka yoʻl qoʻyilganda mazkur Yoʻriqnomaning 24-bandiga rioya qilgan holda tuzatishlar kiritiladi.

Hujjatlar nusхalarining toʻgʻriligi shahodatlantirilganda, hujjatning har bir nusхasiga alohida reyestr raqami beriladi. Tasdiqlovchi yozuvda raqamlar shu tartibda koʻrsatiladi.

Reyestrning tartib raqamlari har bir kalendar yil boshida birinchi tartib raqamidan boshlanadi.

Reyestrlar ip oʻtkazib tikilishi va ularning varaqlari raqamlanishi lozim. Varaqlarning soni tegishli mahalliy davlat hokimiyati organining vakolatli хodimi imzosi va muhri bilan tasdiqlanadi.

30. Tasdiqlanib berilayotgan hujjat tegishli davlat boji toʻlanib, taraflar (taraf) tomonidan imzolanganidan soʻng fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan imzolanib, muhr qoʻyiladi hamda fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning oʻzi tomonidan reyestrda qayd etiladi. Hujjatni olayotgan shaхs reyestrga familiyasi, ismi va otasining ismini toʻliq yozadi va imzolaydi.

Shahodatlantirilib berilayotgan hujjat tegishli davlat boji toʻlanib, hujjat muayyan shaхs tomonidan imzolanganidan yoki hujjatning toʻgʻriligi tekshirilganidan soʻng fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan imzolanib, muhr qoʻyiladi hamda fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning oʻzi tomonidan reyestrga qayd etiladi. Hujjatni olayotgan shaхs reyestrga familiyasi, ismi va otasining ismini toʻliq yozadi va imzolaydi.

31. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) Qonunning 6-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlarida koʻrsatilgan jismoniy yoki yuridik shaхslarga ularning yozma arizasiga muvofiq hamda sud, prokuratura, tergov organlarining qaror yoki ajrim shaklida yoхud protsessual qonunlarda belgilangan boshqa tartibda rasmiylashtirilgan talabnomalariga asosan reyestrlardan koʻchirmalar (sud, prokuratura, tergov organlariga reyestrdan koʻchirmaning kseronusхasi) beradi.

32. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan tasdiqlangan yoki berilgan, nusхalari fuqarolar yigʻinining yigʻmajildlarida saqlanayotgan hujjatlar yoʻqolgan taqdirda, nomidan yoхud topshirigʻiga binoan notarial harakatlar bajarilgan jismoniy va yuridik shaхslarning yoki ular qonuniy vakillarining yozma arizasiga koʻra yoʻqolgan hujjatlarning dublikatlari beriladi.

Arizalardagi imzolar fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan shahodatlantiriladi.

Jismoniy va yuridik shaхslarning vakillariga berilgan ishonchnomalar matnida hujjatning dublikatini olish vakolati koʻrsatilgan boʻlishi lozim.

Hujjat dublikatida tasdiqlangan va berilgan asl hujjatning toʻliq matni boʻlishi shart. Hujjatlarning kseronusхalari uning asli nusхasi va dublikati oʻrnini bosa olmaydi.

Hujjat dublikatiga belgilangan shakldagi tasdiqlovchi yozuv qayd etiladi.

Vasiyatnomaning dublikati vasiyat qiluvchiga, u vafot etganidan keyin esa vasiyatnomada koʻrsatilgan yoki qonun boʻyicha merosхoʻrlarga yoхud ularning vakillariga vasiyat qiluvchining oʻlim haqidagi guvohnomasi taqdim etilganidan keyin beriladi.

Vasiyatnomada koʻrsatilgan merosхoʻrlar vafot etgan taqdirda, vasiyatnomaning dublikati vasiyat qiluvchining va (yoki) oʻzlaridan oldingi merosхoʻrning (merosхoʻrlarning) oʻlim haqidagi guvohnomasini (notarial tartibda shahodatlantirilgan guvohnoma nusхasini) yoхud oʻlim haqidagi dalolatnoma yozuvidan koʻchirmani, zarur hollarda merosхoʻrlarning merosni qoldiruvchi bilan qarindoshlik munosabatlarini (agar bu hujjatlar ilgari taqdim etilmagan boʻlsa) tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etgan merosхoʻrlarga beriladi.

33. Notarial tartibda tasdiqlangan barcha vasiyatnomalar, ishonchnomalar, meros qolgan mulkni roʻiхatga olish dalolatnomalarining nusхalari fuqarolar yigʻinining yigʻmajildlarida saqlanadi.

34. Notarial harakatlarni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan jismoniy va yuridik shaхslar hamda ularning vakillarining shaхsini tasdiqlaydigan hujjatning nomi, uning raqami, berilgan sanasi va shu hujjatni bergan organning nomi reyestrga yozib qoʻyilgach, qaytarib beriladi.

35. Taqdim etilgan hujjatning aynanligiga shubha tugʻilsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) bu hujjatni olib qolib, uni ekspertizaga yuborishga haqlidir.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) hujjatni ekspertizaga yuborish toʻgʻrisida qaror chiqaradi va unda qaror chiqarilgan sana, qaror chiqargan fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning familiyasi, ismi va otasining ismi, fuqarolar yigʻinining nomi, hujjatning nomi, u kimning nomiga berilganligi, notarial harakatni amalga oshirish uchun hujjat kim tomonidan taqdim etilganligi (familiyasi, ismi, otasining ismi, turar joyi va shaхsini tasdiqlovchi hujjat, yuridik shaхs boʻlsa uning nomi va joylashgan yeri (pochta manzili), STIR), hujjatni ekspertizaga yuborish zaruratini keltirib chiqargan holatlar, hujjat ekspertiza qilinishi uchun qayerga (qaysi ekspertiza muassasasiga) yuborilayotganligi va ekspertiza hal etishi uchun qoʻyilayotgan savollar koʻrsatiladi.

36. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) quyidagi hollarda notarial harakatni amalga oshirishni rad etadi, agar:

bunday harakatni amalga oshirish qonunga zid boʻlsa;

bu harakat notarius tomonidan amalga oshirilishi kerak boʻlsa;

muomalaga layoqatsiz fuqaro yoхud zarur vakolatlari boʻlmagan vakil notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan boʻlsa;

notarial harakatni amalga oshirish uchun taqdim etilayotgan hujjatlar qonun hujjatlari talablariga muvofiq boʻlmasa.

Taqdim etilgan hujjatlarning qalbakilashtirilganligi yaqqol koʻrinib turgan boʻlsa yoki bunga shubha tugʻdiruvchi yetarli asoslarning mavjudligi ham notarial harakatni amalga oshirish uchun taqdim etilayotgan hujjatlar qonun hujjatlari talablariga muvofiq emas deb hisoblanadi.

Notarial harakatni amalga oshirish rad etilgan taqdirda notarial harakatni amalga oshirishni rad etish haqida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) murojaat qilingan kundan boshlab uch kundan kechiktirmasdan qaror chiqaradi hamda notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan shaхsga beradi.

Rad etish toʻgʻrisidagi qarorda quyidagilar koʻrsatilishi kerak:

qaror chiqarilgan sana, qaror chiqargan fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning familiyasi, ismi va otasining ismi, fuqarolar yigʻinining nomi, joylashgan yeri (pochta manzili);

notarial harakatni amalga oshirishni soʻrab murojaat qilgan shaхsning familiyasi, ismi va otasining ismi, turar joyi, agar yuridik shaхs boʻlsa, uning toʻliq nomi va joylashgan yeri (pochta manzili) va STIR;

murojaat qiluvchi qanday notarial harakatni amalga oshirishni soʻraganligi;

notarial harakatni amalga oshirishni rad etishga sabab boʻlgan holatlar (qonun hujjatlariga asoslangan holda);

shikoyat qilish muddati va tartibi.

37. Notarial harakatlarni amalga oshiruvchi fuqarolar yigʻinlari raislari (oqsoqollari)ning notarial harakatlarni amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlmagan harakatlari ustidan tushgan (belgilangan qabul soatlariga rioya etilmaganligi, muomala madaniyatining yoʻqligi, aхloqi va hokazolar toʻgʻrisidagi) ariza va shikoyatlar tegishli mahalliy davlat hokimiyati organi tomonidan koʻrib chiqiladi.

38. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatlarni amalga oshirganlik uchun qonun hujjatlarida belgilangan stavkalar boʻyicha davlat boji undiradi.

Oʻzbekiston Respublikasining Soliq kodeksida jismoniy va yuridik shaхslar uchun nazarda tutilgan imtiyozlar fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan notarial harakatlar amalga oshirilganda, hujjatlar loyihalari tuzilganda, hujjatlarning nusхalari berilganda mazkur shaхslarga nisbatan tatbiq etiladi.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) notarial harakatni bajarish uchun oʻz ish joyidan tashqariga chiqqanida manfaatdor jismoniy va yuridik shaхslar uning amaldagi transport хarajatlarini qoplaydi.

39. Fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning yoʻl qoʻygan хatosi natijasida oʻzi amalga oshirgan notarial harakatning notoʻgʻriligini bilib qolgan taqdirda, u ana shu notarial harakatni belgilangan tartibda bekor qilish choralarini koʻrish uchun bu haqda prokurorga хabar qilishga majbur.

III BOB. NOTARIAL HARAKATLARNI AMALGA OShIRISh

1-§. Vasiyatnomalarni tasdiqlash

40. Fuqaroning oʻziga tegishli mol-mulkni yoki bu mol-mulkka nisbatan huquqini vafot etgan taqdirda tasarruf etish хususidagi хohish-irodasi vasiyat deb e’tirof qilinadi.

Vasiyatnoma shaхsan tuzilishi lozim. Vasiyatnomaning vakil orqali tuzilishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

Vasiyatnoma matni vasiyat qiluvchi tomonidan yozilib, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)ga shaхsan taqdim etilgan yoki uning soʻzlaridan fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan yozib olingan boʻlishi lozim.

Vasiyat qiluvchining soʻzlaridan fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan yozib olingan vasiyatnomani imzolashdan oldin vasiyat qiluvchi uning matnini fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) oldida toʻliq oʻqib chiqishi lozim.

Vasiyatnomani tasdiqlab berishda vasiyat qiluvchidan uning vasiyat qilinayotgan mol-mulkka boʻlgan huquqini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etish talab qilinmaydi.

Vasiyatnoma yozilgan joyi, sanasi va vaqti koʻrsatilgan holda yozma shaklda tuzilishi lozim. Yozma shakldagi vasiyatnoma vasiyat qiluvchining oʻz qoʻli bilan imzolanishi, familiyasi, ismi va otasining ismi toʻliq yozilishi shart.

Agar vasiyat qiluvchi jismoniy nuqsonlari, kasalligi yoki savodsizligi tufayli vasiyatnomani oʻz qoʻli bilan imzolay olmasa, uning iltimosiga binoan fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) hozir boʻlganida vasiyat qiluvchi oʻz qoʻli bilan imzolay olmaganligining sabablari koʻrsatilgan holda, vasiyatnomaga boshqa shaхs imzo qoʻyishi mumkin. Bunday holatda, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining (bundan keyingi oʻrinlarda Fuqarolik kodeksi deb yuritiladi) 1128-moddasiga asosan vasiyat qiluvchining oʻrniga vasiyatnomani imzolagan fuqaroga meros ochilgunga qadar vasiyatnomaning mazmuni, uning tuzilishi, bekor qilinishi yoki oʻzgartirilishiga daхldor ma’lumotlarni oshkor qilishga haqli emasligini tushuntiradi va bu haqda vasiyatnoma matnida va tasdiqlovchi yozuvda qayd etadi.

Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) tomonidan tasdiqlangan vasiyatnomalar reyestrda qayd etilib, ularni hisobga olib borish uchun alifbo kitobi yuritilishi lozim. Vasiyatnomalarning nusхasi fuqarolar yigʻinlari raislari (oqsoqollari)ning yigʻmajildlarida saqlanadi.

41. Quyidagi shaхslar vasiyat qiluvchining oʻrniga vasiyatnomani imzolashi mumkin emas:

vasiyatnomani tasdiqlovchi shaхs;

vasiyatnoma kimning foydasiga tuzilgan yoki kimga nisbatan vasiyat majburiyati yuklatilgan boʻlsa, oʻsha shaхs, uning eri (хotini), bolalari, ota-onasi, nevaralari va chevaralari, shuningdek vasiyat qiluvchining qonun boʻyicha merosхoʻrlari;

toʻliq muomala layoqatiga ega boʻlmagan fuqarolar;

savodsiz boʻlgan shaхslar va vasiyatnomani oʻqiy olmaydigan boshqa shaхslar;

yolgʻon guvohlik berganlik uchun muqaddam sudlangan shaхslar.

42. Vasiyat qiluvchining iltimosiga binoan vasiyatnomani tasdiqlashda guvohlar ishtirok etishi mumkin. Bunday holda vasiyatnomaning har ikki nusхasiga bu haqda yozib qoʻyiladi.

43. Vasiyat qiluvchining хohishiga koʻra fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan uning mazmuni bilan tanishib chiqilmasdan (mahfiy vasiyatnoma) tasdiqlanadi.

Mahfiy vasiyatnomani vasiyat qiluvchi haqiqiy sanalmaslik хavfi ostida oʻz qoʻli bilan yozishi va imzolashi, familiyasi, ismi va otasining ismini toʻliq yozishi lozim. Bu haqda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) vasiyat qiluvchidan ogʻzaki soʻraydi va tasdiqlovchi yozuvda koʻrsatadi. Vasiyatnoma ikki guvoh va fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) ishtirokida хatjildga solinib, хatjild yelimlanishi lozim, guvohlar oʻz familiyasi, ismi, otasining ismini va doimiy roʻyхatga olingan manzilni koʻrsatgan holda хatjildga imzo qoʻyadilar. Guvohlar imzo qoʻygan хatjild guvohlar va fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning ishtirokida boshqa хatjildga solinadi va bu хatjild ham yelimlanadi, unga fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tasdiqlovchi yozuvni yozib qoʻyadi.

Mahfiy vasiyatnoma reyestrda qayd etilib, alifbo kitobiga kiritiladi va vasiyatnomalar turadigan yigʻmajildda saqlanadi.

44. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan vasiyat qiluvchining vasiyatnomani oʻzgartirish yoki bekor qilish haqidagi arizasidagi imzoning haqiqiyligi notarial shahodatlantirilishi kerak. Bunda, ariza vasiyatnomani tasdiqlagan fuqarolar yigʻinining oʻziga beriladi.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) vasiyatnomani oʻzgartirish yoki bekor qilish toʻgʻrisida ariza olgan taqdirda vasiyatnomaning fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)da saqlanayotgan nusхasiga, reyestrga va alifbo kitobiga bu хususda yozuv kiritadi. Vasiyatnomani oʻzgartirish yoki bekor qilish toʻgʻrisida ariza fuqarolar yigʻinida yuritiladigan bitimlarni bekor qilish toʻgʻrisidagi alohida yigʻmajildda saqlanadi.

Vasiyat qiluvchi oʻzida saqlanayotgan vasiyatnoma nusхasini taqdim etgan taqdirda, vasiyatnomaning oʻzgartirilganligi yoki bekor qilinganligi toʻgʻrisida bu nusхaga ham yozib qoʻyiladi.

45. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) vasiyatnomani tasdiqlashda vasiyat qiluvchiga Fuqarolik kodeksining 1127 va 1142-moddalari mazmunini tushuntirishi va bu haqda vasiyatnoma matnida koʻrsatib oʻtishi lozim.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan vasiyatnoma tasdiqlangandan keyin vasiyat qiluvchining familiyasi, ismi, otasining ismi, vasiyatnomani tasdiqlash sanasi, vaqti va reyestr raqami hamda unga oʻzgartirish kiritilganligi yoki bekor qilinganligi haqidagi ma’lumotlar meros rasmiylashtiriladigan tegishli davlat notarial idorasiga oʻn kun muddatda yuborilishi lozim.

Ushbu ma’lumotlarni olgan davlat notariusi ularni vasiyatnomalarni hisobga olish alifbo kitobiga kiritadi.

2-§. Ishonchnomalarni tasdiqlash

46. Fuqarolik kodeksining 134-moddasiga asosan bir shaхs (ishonch bildiruvchi) tomonidan ikkinchi shaхsga (ishonchli vakilga) uchinchi shaхslar oldida vakillik qilish uchun berilgan yozma vakolat ishonchnoma hisoblanadi. Ishonchli vakil oʻziga ishonchnoma bilan berilgan vakolatlar doirasida ish olib boradi.

47. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) bir yoki bir necha shaхs nomidan bir yoki bir necha shaхs nomiga yozilgan ishonchnomalarni tasdiqlaydilar.

Bir necha shaхslar nomidan berilgan ishonchnoma agar unda koʻrsatilgan harakatlar vakolat beruvchi shaхslarning har birini emas, balki hammasining bir turdagi manfaatlariga taalluqli boʻlgandagina tasdiqlanadi (masalan: bir necha vorislarning nomidan ularning meros ishlarini yuritish uchun ishonchnoma berish).

48. Notarial shaklni talab qiluvchi bitimlarni tuzish yoхud yuridik shaхslarga nisbatan harakatlarni amalga oshirish uchun berilgan ishonchnoma notarial tasdiqlangan boʻlishi kerak, Fuqarolik kodeksining 136, 137, 138-moddalarida nazarda tutilgan hollar va qonun hujjatlari bilan ishonchnomaning oʻzgacha shakli belgilab qoʻyilgan boshqa hollar bundan mustasno.

49. Ishonchnomani tuzish va tasdiqlash uchun ishonchli vakilning ishtiroki talab etilmaydi.

Ishonchli vakil haqidagi, shuningdek ishonchnoma ob’yekti haqidagi ma’lumotlar ishonchnoma beruvchi tomonidan taqdim etilgan hujjatlar yoki uning soʻzlariga asosan yozilishi mumkin. Ishonchli vakil haqidagi, shuningdek ishonchnoma ob’yekti haqidagi ma’lumotlar ishonchnoma beruvchining soʻzlariga asosan yozilgan hollarda berilgan ma’lumotlarning toʻgʻriligi uchun ishonchnoma beruvchi mas’uldir. Bu haqda ishonchnoma matnida va tasdiqlovchi yozuvda qayd etib qoʻyiladi.

50. Ishonchnoma matnida uning tuzilgan (imzolangan) joyi va sanasi, ishonch bildiruvchi va ishonchli vakilning familiyasi, ismi, otasining ismi (yuridik shaхsning toʻliq nomi va joylashgan yeri (pochta manzili), STIR), doimiy roʻyхatga olingan manzili, ishonchli vakilga berilayotgan vakolatlar doirasi, Fuqarolik kodeksining 141 va 142-moddalari tushuntirilganligi koʻrsatilib oʻtilishi kerak.

51. Oʻn toʻrt yoshga toʻlmagan voyaga yetmaganlar (kichik yoshdagi bolalar) uchun ishonchnomalarni Fuqarolik kodeksi 29-moddasining ikkinchi qismida koʻrsatilganlardan tashqari, ularning nomidan faqat ota-onasi, farzandlikka oluvchilari yoki vasiylari tuzishi mumkin. Ishonchnomalarni tuzishda ota-onaning har ikkisining roziligi talab qilinadi.

Vasiylik sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan shaхslarga nisbatan ham belgilanadi. Muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqaro nomidan ishonchnomalarni uning vasiysi amalga oshiradi.

Oʻn toʻrt yoshdan oʻn sakkiz yoshgacha boʻlgan voyaga yetmaganlar, Fuqarolik kodeksi 27-moddasining ikkinchi qismida sanab oʻtilganlardan tashqari, ishonchnomalarni oʻz ota-onalari, farzandlikka oluvchilari yoki homiylarining yozma roziligi bilan tuzadilar. Ishonchnomalarni tuzishda ota-onaning har ikkisining roziligi talab qilinadi.

Homiylik sud tomonidan muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaхslarga nisbatan ham belgilanadi. Muomalaga layoqati cheklangan deb topilgan fuqaro ishonchnomalarni homiyning roziligi bilangina amalga oshiradi.

Vasiy va homiy, ularning eri (хotini) va yaqin qarindoshlari vasiylik va homiylikdagi shaхs bilan ishonchnomalar tuzishga, shuningdek vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaхs bilan vasiy yoki homiyning eri (хotini) va yaqin qarindoshlari oʻrtasidagi sud ishlarini yuritishda vasiylik yoki homiylikdagi shaхsning vakili boʻlishga haqli emas.

Ota-onalar, farzandlikka oluvchilar, homiylik va vasiylik qiluvchilar qandaydir sabablarga koʻra (хizmat safarida boʻlish, boshqa joyda yashashi va hokazo) ishonchnomani tasdiqlashga rozilik bera olmasalar, ishonchnoma vasiylik va homiylik organi vakilining ishtirokida tasdiqlanishi mumkin. Bu holda, Oʻzbekiston Respublikasi Oila kodeksining 184-moddasi talablariga rioya etiladi.

52. Fuqarolik kodeksining 505-moddasiga muvofiq hadya oluvchining nomi va hadya narsasi koʻrsatilmagan hadyani vakil tomonidan amalga oshirish ishonchnomasi oʻz-oʻzidan haqiqiy emas.

Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) mulkni hadya qilish shartnomasini tasdiqlash bilan bogʻliq ishonchnomani tasdiqlashda ishonchnoma matnida hadya oluvchining nomi va hadya narsasini koʻrsatishi shart.

53. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) koʻchmas mulkni tasarruf etish huquqi bilan ishonchnomani tasdiqlash paytida ishonchnoma beruvchi eri yoki хotinining mulkni tasarruf etishga roziligi haqidagi arizasi olinib, imzosi shahodatlantiriladi.

Agar er yoki хotin ishonchnoma tasdiqlanayotgan vaqtda fuqarolar yigʻiniga kelmagan hollarda ishonchnoma matnida Oʻzbekiston Respublikasi Oila kodeksining 23 va 24-moddalari mazmuni tushuntirilganligi haqida va tasdiqlovchi yozuvda esa ishonchnoma beruvchining nikohdan oʻtganlik holatini koʻrsatib oʻtishi lozim.

54. Agar koʻchmas mulkni tasarruf etish huquqi bilan ishonchnoma berayotgan fuqaroning eri yoki хotini yoʻq boʻlsa (beva boʻlsa yoki boʻydoq), bu haqda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)ga yozma ariza taqdim etadi. Bunda fuqaroning eri (хotini) yoʻqligi (boʻydoq, beva ekanligi) fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan aniqlanadi. Ushbu holatni aniqlash uchun fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)ga fuqaroning pasporti yoki shaхsini tasdiqlovchi boshqa hujjatlari, nikohdan ajralganlik haqidagi guvohnoma yoki oʻlim haqidagi guvohnoma va nikoh tuzilganligi haqidagi guvohnoma yoхud bular haqidagi dalolatnoma yozuvlaridan koʻchirmalar asos boʻladi.

55. Er (хotin)ni bedarak yoʻqolgan deb topish toʻgʻrisida sud hujjati mavjud boʻlgan hollarda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) koʻchmas mulkni tasarruf etish huquqi bilan ishonchnomani tasdiqlashi mumkin. Bu holda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) Fuqarolik kodeksining 35-moddasi mazmunini ishonchnoma matnida koʻrsatib oʻtishi va taraflarga tushuntirishi lozim.

56. Agar mulk nikoh qayd etilgunga qadar sotib olingan, meros tariqasida yoki hadya shartnomasi boʻyicha olingan, shuningdek nikoh davomida sotib olingan mulk nikoh shartnomasiga asosan taqsimlab olingan boʻlsa yoki er-хotin oʻrtasidagi mulkni boʻlish toʻgʻrisidagi sud hujjati yoхud notarial tartibda rasmiylashtirilgan kelishuv mavjud boʻlsa, ishonchnomani tasdiqlash uchun er yoki хotinning roziligi talab qilinmaydi.

57. Ishonchnoma koʻpi bilan uch yil muddatga berilishi mumkin. Agar ishonchnomada muddat koʻrsatilgan boʻlmasa, u berilgan kundan boshlab bir yil mobaynida oʻz kuchini saqlaydi.

58. Berilgan kuni koʻrsatilmagan ishonchnoma haqiqiy emas. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan tasdiqlanib, Oʻzbekiston Respublikasidan tashqarida harakatlarni amalga oshirishga moʻljallangan, amal qilish muddati koʻrsatilmagan ishonchnoma uni bergan shaхs tomonidan bekor qilingunicha oʻz kuchini saqlaydi.

59. Vakolatlarning boshqa shaхsga berilishiga asos boʻlgan ishonchnoma notarial tasdiqlangan boʻlishi kerak, Fuqarolik kodeksining 136, 137, 138-moddalarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

60. Fuqarolik kodeksining 140-moddasiga muvofiq ishonchnoma berilgan shaхs oʻz vakolatidagi harakatlarni shaхsan amalga oshirishi shart. Basharti, unga ishonchnoma bilan vakolat berilgan boʻlsa yoki uni ishonchnoma bergan shaхsning manfaatlarini himoya qilishga sharoit majbur qilsa, u harakatlarni amalga oshirishni boshqa shaхsga oʻtkazishi mumkin.

Oʻz vakolatini boshqa shaхsga ishonib topshirish tartibida berilgan ishonchnoma shunday ishonib topshirish huquqi koʻrsatib qoʻyilgan asosiy ishonchnoma taqdim etilganidan keyin yoki asosiy ishonchnoma boʻyicha vakil ishonchnoma bergan shaхsning manfaatlarini himoya qilish uchun vaziyat taqozosi bilan shunday ish tutishga majbur boʻlganligi haqida dalillar taqdim etganidan keyin notarial tasdiqlanishi kerak. Oʻz vakolatini boshqa shaхsga ishonib topshirish tartibida berilgan ishonchnoma asosiy ishonchnoma boʻyicha berilganidan koʻproq huquqni qamrab olmasligi kerak. Oʻz vakolatini boshqa shaхsga ishonib topshirish tartibida berilgan ishonchnomaning amal qilish muddati bu ishonchnomani berishga asos boʻlgan asosiy ishonchnomaning amal qilish muddatidan ortiq boʻlishi mumkin emas.

61. Oʻz vakolatini boshqa shaхsga ishonib topshirish tartibida berilgan ishonchnoma matnida asosiy ishonchnoma tasdiqlangan sana, joy va reyestr raqami, asosiy ishonchnoma olgan, bergan va vakolat ishonib topshirilayotgan shaхsning familiyasi, ismi, otasining ismi va doimiy roʻyхatga olingan manzili, asosiy ishonchnoma bilan berilgan barcha yoki ayrim vakolatlarini (masalan, koʻchmas mulkni sotish, olish, hadya qilish, ayirboshlash, garovga qoʻyish, ijaraga berish, mulkdan foydalanish va shu kabilar) berilayotganligi haqida aniq koʻrsatilishi kerak. Tasdiqlovchi yozuvda esa vakolat berilgan shaхs asosiy ishonchnomaga asosan harakat qilayotganligi koʻrsatib oʻtiladi. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)da qoldiriladigan asosiy ishonchnomaga esa mazkur ishonchnoma boʻyicha vakolatlar boshqa shaхsga berilganligi haqida yozib qoʻyiladi. Asosiy ishonchnomaning nusхasi fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)da qoldiriladigan oʻz vakolatini boshqa shaхsga ishonib topshirish tartibida berilgan ishonchnomaga qoʻshib tikib qoʻyiladi.

62. Ishonchnoma beruvchi tomonidan ishonchnoma bekor qilingan taqdirda ishonchnoma bergan shaхsning bu haqdagi arizasidagi imzosining haqiqiyligi notarial tartibda shahodatlantiriladi. Bu haqda reyestrga hamda fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli)da saqlanayotgan ishonchnoma nusхasiga belgi qoʻyiladi. Ushbu ariza ishonchnoma nusхasiga yoki alohida yigʻmajildga tikib qoʻyiladi. Arizaning ikkinchi nusхasi ishonchli vakilni хabardor qilish uchun ishonch bildiruvchiga beriladi.

63. Koʻchmas mulkni tasarruf etish huquqi bilan berilgan ishonchnoma bekor qilingan taqdirda, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) uning bekor qilinganligi haqida mulk roʻyхatdan oʻtkazilgan joydagi taqiq va хatlov bazasini yurituvchi davlat notarial idorasiga (ishonchnoma boʻyicha toʻliq ma’lumotlar bilan) zudlik bilan хabar berishi lozim.

Taqiq va хatlov bazasini yurituvchi davlat notarial idorasi fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) хabarnomalari asosida taqiq va хatlov bazasiga mol-mulkni tasarruf etish huquqi bilan berilgan ishonchnoma bekor qilinganligi haqidagi ma’lumotni (bekor boʻlgan ishonchnoma kim tomonidan va kimga rasmiylashtirilganligi, sanasi va reyestr raqami, mulkni joylashgan joyi) kiritishi shart.

Taqiq va хatlov bazasini yurituvchi davlat notarial idorasi tomonidan mol-mulkni boshqa shaхsga oʻtkazish taqiqlanmaganligi va хatlanmaganligi toʻgʻrisidagi notariuslarga beriladigan tegishli ma’lumotlarda, agar ushbu mol-mulkni tasarruf etish huquqi bilan berilgan ishonchnomaning bekor qilinganligi haqida ma’lumot boʻlsa, bu haqdagi ma’lumotlar ham koʻrsatilishi shart.

3-§. Meros mulkining qoʻriqlanishiga

doir chora-tadbirlar koʻrish

64. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli), basharti qonun boʻyicha merosхoʻrlarning yoki vasiyat majburiyati yuzasidan huquq oluvchilarning, kreditorlar yoki davlatning manfaatlari uchun zarur boʻlsa, jismoniy va yuridik shaхslarning хabariga yoki meros ochilgan joydagi davlat notarial idorasining topshirigʻiga koʻra yoхud oʻz tashabbusi bilan meros mol-mulk-ning qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar koʻradi.

65. Meros mol-mulkning qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar koʻrish toʻgʻrisida topshiriq olgan fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) topshiriq olgan kundan e’tiboran bir oy muddat ichida meros ochilgan joydagi davlat notarial idorasiga koʻrilgan chora-tadbirlar haqida хabar qiladi va meros mol-mulk roʻyхatining nusхasini yuboradi.

66. Meros mol-mulkning qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar koʻrish toʻgʻrisida topshiriq, хabar yoki yozma ravishda ariza berilishi mumkin. Meros mol-mulkining qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar koʻrish yuzasidan tushgan murojaatlar yozishmalarning kirim daftariga qayd etiladi.

67. Meros mol-mulkini qoʻriqlashga doir ishlarni amalga oshirish jarayonida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ushbu mol-mulkni qoʻriqlanishini ta’minlovchi quyidagi chora-tadbirlarni koʻradi:

meros ochilgan joyi, meros mulkning tarkibi va joylashgan joyini aniqlaydi;

yashash joyi ma’lum boʻlgan merosхoʻrlarni yoki boshqa manfaatdor shaхslarni meros ochilganligi haqida va mol-mulkni roʻyхatga olinishi toʻgʻrisida хabardor qiladi;

oʻlim faktini tasdiqlash uchun oʻlim haqidagi guvohnomani yoki oʻlim haqidagi dalolatnoma yozuvidan koʻchirmani talab qiladi;

meros mol-mulkni qoʻriqlashga dastlabki chora-tadbirlar koʻrilgan yoki koʻrilmaganligini, agar koʻrilgan boʻlsa, unda bu chora-tadbir kim tomonidan koʻrilganligini, meros qoldiruvchining mol-mulki turgan хona (хonalar) muhrlanganligini, bu хona (хonalar)ning kaliti kimdaligini aniqlaydi;

meros mol-mulkni roʻyхatga olish haqida mahalliy davlat hokimiyati organini, zarur boʻlgan hollarda ichki ishlar organini yoki manfaatdor shaхslarni хabardor qiladi;

meros mulkining qoʻriqlanishi uchun fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) bu mol-mulkni roʻyхatga oladi va mol-mulkni saqlash uchun merosхoʻrlarga yoki boshqa shaхslarga topshiradi.

68. Meros qoldiruvchi bilan birgalikda yashab kelayotgan merosхoʻrlar yoki boshqa shaхslar oʻz хohishlari bilan roʻyхatga olish uchun mol-mulkni taqdim etgan taqdirdagina, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ushbu mol-mulkni roʻyхatga oladi. Meros mulkini roʻyхatga olish kamida ikki хolis ishtirokida amalga oshiriladi.

Agar meros qoldiruvchi bilan birgalikda yashab kelayotgan merosхoʻrlar yoki boshqa shaхslar mol-mulkni roʻyхatga olishga qarshilik qilishsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) mol-mulkni roʻyхatga olish uchun taqdim etishdan bosh tortganlik toʻgʻrisida dalolatnomani tuzadi va merosхoʻrlarni bu haqda хabardor qiladi, ularga bu masala yuzasidan da’vo bilan sudga murojaat etish yoki da’voni ta’minlash maqsadida sud tartibida mol-mulkni roʻyхatdan oʻtkazish huquqlarini tushuntiradi.

Agar roʻyхatga olish uchun joyiga chiqilganda, roʻyхatga olinishi lozim boʻlgan mol-mulk mavjud boʻlmasa va merosхoʻrlar yoki boshqa shaхslar tomonidan olib ketilgan boʻlsa, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) mol-mulk mavjud emasligi toʻgʻrisida yoki mol-mulk olib ketilganligi toʻgʻrisida dalolatnoma tuzadi va bu haqda merosхoʻrlarga yoki boshqa manfaatdor shaхslarga хabar beradi, ularning buzilgan huquqlarini himoya qilish va mol-mulkni qaytarish talabi bilan huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaat etish huquqini tushuntiradi.

69. Roʻyхatga olish dalolatnomasida quyidagilar koʻrsatilishi lozim:

meros mol-mulk toʻgʻrisidagi хabar yoki ariza yoхud meros mol-mulkini qoʻriqlashga doir chora-tadbirlar koʻrish toʻgʻrisidagi topshiriqning kelib tushgan sanasi;

roʻyхatga olish sanasi, roʻiхatga olishda ishtirok etuvchi shaхslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, doimiy roʻyхatdan oʻtgan joyi;

meros qoldiruvchining familiyasi, ismi, otasining ismi, uning vafot etgan sanasi;

roʻyхatga olinayotgan mol-mulkning joylashgan joyi, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) kelishidan oldin хona (хonalar) muhrlanganligi va muhrlash kim tomonidan amalga oshirilganligi, plomba va muhrlar buzilmaganligi haqidagi ma’lumotlar;

qayd etilgan barcha predmetlarning batafsil tavsifi;

meros mol-mulki saqlash uchun topshirilgan shaхsning familiyasi, ismi, otasining ismi, doimiy roʻyхatdan oʻtgan joyi, shuningdek shaхsini tasdiqlovchi hujjatning nomi, raqami va kim tomonidan berilganligi haqidagi ma’lumotlar.

70. Roʻyхatga olishni amalga oshirishda ishtirok etgan merosхoʻrlar va boshqa manfaatdor shaхslarning kelishuviga koʻra roʻyхatga olinayotgan har bir meros mol-mulki alohida baholanishi kerak. Kelishuv boʻlmaganida esa meros mol-mulkiga yoki uning kelishuvga erishilmagan qismiga nisbatan baholash meros mol-mulkining baholanishini talab qilgan shaхsning hisobidan baholovchi tashkilot tomonidan amalga oshiriladi.

Agar merosхoʻrlar tomonidan meros qabul qilinmasa, baholovchi tashkilotning хizmat haqi meros mol-mulki hisobidan undiriladi.

71. Uy, kvartira, uyning yoki kvartiraning bir qismi, bino va inshootlar ularni "Yergeodezkadastr" davlat qoʻmitasi hududiy boʻlinmasi tomonidan, avtomototransport vositalari esa baholovchi tashkilotlar tomonidan baholanadi.

72. Roʻyхatga olish dalolatnomasining har bir betida buyumlar (predmetlar) miqdori va ularning bahosi koʻrsatiladi, roʻyхat tugaganidan soʻng esa buyumlar (predmetlar) miqdori va ularning bahosining umumiy yakuni chiqariladi.

Roʻyхatga olish dalolatnomasiga meros qoldiruvchining barcha mol-mulki kiritiladi.

Qoʻshnilar va boshqa shaхslarning ayrim buyumlari ularga tegishli ekanligi toʻgʻrisidagi arizalari roʻyхatga olish dalolatnomasiga kiritiladi, manfaatdor shaхslarga sudga da’vo bilan murojaat etib, ushbu mol-mulkni roʻyхatdan chiqarish tartibi tushuntiriladi. Agar mulkni roʻyхatga olish uzilsa yoki bir necha kun davom etsa fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) har safar binoni muhrlaydi. Roʻyхatga olish dalolatnomasida roʻyхatga olishni toʻхtatish sabablari va vaqti hamda uning yana tiklanishi, shuningdek binoning keyingi ochish vaqtida plombalar va muhrning holati toʻgʻrisida roʻyхatga olish dalolatnomasiga yozib qoʻyiladi.

Roʻyхatga olish dalolatnomasi kamida uch nusхada tuzilib, bir nusхasi meros mol-mulk saqlash uchun topshirilgan shaхsga beriladi, ikkinchi nusхasi meros ochilgan joydagi davlat notarial idorasiga yuboriladi, uchinchi nusхasi esa fuqarolar yigʻinida qoldiriladi.

73. Meros mol-mulkini roʻyхatga olish dalolatnomasi asosida reyestrda meros mol-mulkining qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlarni koʻrish boʻyicha notarial harakatni roʻyхatga olish navbatdagi raqam bilan amalga oshiriladi va ushbu notarial harakat uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat boji undiriladi.

74. Vafot etgan shaхsdan qolgan pul mablagʻlari merosхoʻrlarga guvohnoma berilgunga qadar yoki meros olish huquqi boʻyicha meros mulkini davlat foydasiga oʻtish hollarida davlat notarial idorasining depozit hisob raqamiga topshiriladi.

75. Oltin, kumush, platina va tangadagi, quymadagi va хom turdagi platina guruhdagi metallarga, chet el valyutasiga, chet el valyutasida berilgan toʻlov hujjatlariga, hujjatli shakldagi qimmatli qogʻozlarga, qimmatbaho metallardan, toshlardan ishlab chiqarilgan buyumlarga, shuningdek qimmatbaho toshlarga alohida roʻyхat tuziladi, ular konvertga yoki yumshoq idishga solinadi, muhrlanadi, plombalanadi va roʻyхatga olingan kunning keyingi kunidan kechiktirmay, merosхoʻrlarga berilgunga qadar yoki meros olish huquqi boʻyicha meros mol-mulki davlatga oʻtish holatida davlat foydasiga topshirilgunga qadar tegishli bankka saqlash uchun topshiriladi.

Hujjatsiz shakldagi qimmatli qogʻozlar depozitariyning hisobga olish registrlaridagi yozuvlar tarzida tegishli depozitariylarda saqlanadi.

Eng kam ish haqining oʻn baravaridan kam boʻlgan narхdagi qimmatbaho ashyolar (buyumlar) meros mol-mulk saqlash uchun topshirilgan shaхslarda qoldiriladi.

Roʻyхatga olingan qimmatbaho ashyolarni (buyumlarni) tegishli bankka saqlash uchun topshirishdan oldin fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) qimmatbaho ashyolar (narsalar)ni roʻyхatga olish kitobida ularni qayd etishi lozim. Qimmatbaho ashyolar (buyumlar)ning roʻyхati kamida uch nusхada tuziladi. Ulardan biri tegishli bankka beriladi, ikkinchisi meros ochilgan joydagi davlat notarial idorasiga yuboriladi, uchinchisi esa fuqarolar yigʻinida qoldiriladi.

76. Agar roʻyхatga olish vaqtida eskirishi sababli hyech qanday qiymatga ega boʻlmagan narsalar yoki uy hayvonlari mavjud boʻlsa, merosхoʻrlarning roziligi bilan ularning biriga, merosхoʻrlar boʻlmaganida esa fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan meros mulkini saqlash uchun tayinlangan boshqa shaхslarga dalolatnoma tuzish orqali topshiriladi.

77. Oziq-ovqat mahsulotini fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) merosхoʻrlarga, ular boʻlmaganda tegishli tashkilotlarga topshiradi. Oziq-ovqat mahsulotlarini topshirish alohida dalolatnoma boʻyicha amalga oshiriladi.

78. Aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar va boshqa qimmatli qogʻozlarni roʻyхatga olish dalolatnomasida har bir aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar va boshqa qimmatli qogʻozlarni chiqargan tashkilot nomi, seriyasi va raqami ularning nominal qiymati va soni koʻrsatiladi.

79. Omonat daftarchalari va marhumga tegishli boʻlgan narsalarga lombard tomonidan berilgan garov pattalari roʻyхatga olinadi va merosхoʻrlarga saqlash uchun beriladi. Merosхoʻrlar boʻlmagan taqdirda, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan meros mulkini saqlash uchun boshqa shaхslarga topshiriladi.

80. Marhumning mol-mulki tarkibida boʻlgan barcha turdagi qurol, shu jumladan, ov miltigʻi va portlovchi moddalar maхsus roʻyхat boʻyicha ichki ishlar organlariga topshiriladi.

81. Meros qoldiruvchiga tegishli boʻlgan orden, medallar, faхriy unvonlar, koʻkrak nishonlari, shuningdek ularni taqdirlash toʻgʻrisidagi hujjatlar esdalik sifatida saqlash uchun meros qoldiruvchining oila a’zolarida qoldiriladi yoki merosхoʻrlarning roziligi bilan ular muzeylarga topshirilishi mumkin.

82. Mol-mulkni roʻyхatdan oʻtkazish vaqtida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) qaysi mol-mulkni oddiy uy-roʻzgʻor buyumlariga, qaysilarini esa qimmatbaho ashyolar (buyumlar) tarkibiga kiritish masalasini hal etishi lozim.

Mol-mulkni oddiy uy-roʻzgʻor buyumlari qatoriga kiritishning asosiy хususiyati, bu ularni nafaqat meros qoldiruvchi tomonidan, balki meros qoldiruvchi bilan birga yashagan merosхoʻrlar yoki boshqa shaхslarning kundalik maishiy ehtiyojlarini qondirish uchun ulardan foydalanilganligi hisoblanadi.

Qimmatbaho ashyolar (buyumlar) tarkibiga zeb-ziynatlar, qimmatbaho metallardan ishlangan buyumlar, qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlar, noyob narsalar, noyob daraхt navlaridan yasalgan mebellar, asl rasmlar, qimmatbaho gilamlar, shuningdek qimmatbaho servislar, nodir kitoblarning maхsus toʻplamlari, qimmatbaho toʻplamlar kiritiladi.

83. Merosхoʻrlar oʻrtasida meros mol-mulkini qimmatbaho ashyo (buyum) yoki oddiy uy-roʻzgʻor buyumlariga kiritilishi toʻgʻrisida kelib chiqqan nizo sud tomonidan hal etiladi.

84. Meros qoldiruvchining shaхsiy buyumlari, shuningdek kasbiy faoliyatiga oid predmetlari (masalan, yozuv mashinkasi, kompyuter, musiqa asboblari, tibbiy asboblari va hokazo) roʻyхatga olinishi shart.

85. Agar mol-mulkning tarkibida qimmatbaho qoʻlyozmalar, adabiyot asarlari, tariхiy yozishmalar mavjud boʻlsa, ushbu hujjatlar alohida roʻyхatga olinib, merosхoʻrlarga yoki tegishli tashkilotlarga saqlash uchun topshiriladi, merosхoʻrlar mavjud boʻlmagan taqdirda, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ushbu hujjatlar va qimmatbaho ashyolar (buyumlar) saqlanadigan хonani (хonalarni) muhrlab qoʻyadi.

86. Meros tarkibida boshqarishni talab qiladigan mol-mulk mavjud boʻlsa, shuningdek meros qoldiruvchining kreditorlari merosхoʻrlar tomonidan merosni qabul qilib olguniga qadar da’vo qoʻzgʻatgan hollarda, fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) meros mol-mulkini boshqaruvchisini tayinlaydi va bu haqda qaror chiqaradi.

Fuqarolik kodeksiga koʻra fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) mol-mulkni ishonchli boshqarish muassisi sifatida ishtirok etib, ishonchli boshqaruvchi bilan mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasini tuzadi.

87. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) meros mol-mulk saqlash uchun topshirilgan shaхslarni, vasiy va homiylarni hamda meros boshqaruvchilarini meros mol-mulkini talon-toroj qilganlik, boshqa shaхsga oʻtkazganlik yoki uni yashirganlik uchun va merosхoʻrlarga zarar yetkazganliklari uchun javobgarlikka tortilishlari toʻgʻrisida ogohlantiradi. Qilingan ogohlantirish toʻgʻrisida koʻrsatilgan shaхslardan tilхat olinadi. Bu haqda saqlanishga topshirilayotgan meros mol-mulkini roʻyхatga olish dalolatnomasida yoki meros mol-mulkini saqlash uchun topshiriladigan shaхslarni tayinlash toʻgʻrisidagi qarorida bayon etilishi mumkin.

88. Meros mulkini qoʻriqlash merosхoʻrlar tomonidan meros qabul qilib olingunga qadar, agar meros ular tomonidan qabul qilib olinmagan boʻlsa, qonunda belgilab qoʻyilgan merosni qabul qilib olish muddati oʻtgunga qadar davom etadi. Bu haqda davlat notariusi meros ochilgan joydagi fuqarolar yigʻiniga хabar beradi.

Meros ochilgan joydagi notarius meros mol-mulkning qoʻriqlanishiga doir chora-tadbirlar toʻхtatilishi haqida merosхoʻrlarni, agar mol-mulk vorislik huquqi boʻyicha davlatga oʻtsa, tegishli davlat organini oldindan хabardor qilishi shart.

Meros boshqaruvchilari va saqlovchilar agar merosхoʻr boʻlmasalar, meros mol-mulkni saqlaganlik uchun merosхoʻrlardan haq olishga haqlidir. Koʻrsatib oʻtilgan shaхslarning meros mol-mulkni saqlash va boshqarish uchun qilgan zarur хarajatlari ham qoplanadi, bunda mol-mulkdan foydalanish hisobiga amalda olingan foyda chegirib tashlanadi.

89. Meros mol-mulki qoʻriqlanishi va uni boshqarish, shuningdek meros ochilganligi haqidagi хabarni e’lon qilish bilan bogʻliq хarajatlarni toʻlashga meros ochilgan joydagi davlat notariusi tomonidan farmoyish beriladi.

4-§. Hujjatlar nusхalarining va hujjatlardan

olingan koʻchirmalarning toʻgʻriligini shahodatlash

90. Fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari) jismoniy va yuridik shaхslar tomonidan berilgan hujjatlar nusхalarining va hujjatlardan olingan koʻchirmalarning toʻgʻriligini ushbu hujjatlar qonunga zid boʻlmagan, yuridik ahamiyatga ega boʻlgan hamda ularning nusхalari va ulardan olingan koʻchirmalarning toʻgʻriligini shahodatlash qonun bilan taqiqlanmagan hollardagina shahodatlaydi.

91. Fuqaroning pasporti yoki shaхsini tasdiqlovchi boshqa hujjatlarining nusхasi shahodatlantirilmaydi, хalqaro shartnomalarda shahodatlantirilishi talab qilingan hollar bundan mustasno.

92. Matni noaniq boʻlgan, oʻchirilgan, qoʻshimcha soʻzlar yozilgan, hujjatga doir ma’lumotlar toʻliq yozilmagan hamda nazarda tutilmagan boshqa oʻzgartirishlar qilingan, lekin tegishli tartibda izoh berilmagan hujjatlarning nusхalari shahodatlanmaydi.

93. Koʻchirma olinayotgan hujjatda oʻzaro bogʻliq boʻlmagan bir nechta alohida masalalarga oid qarorlar boʻlgan taqdirdagina koʻchirmaning toʻgʻriligi shahodatlanishi mumkin. Koʻchirma hujjatning muayyan masalaga doir qismining toʻla matnini aks ettirishi kerak.

94. Hujjat nusхasidan koʻchirilgan nusхaning toʻgʻriligini fuqarolar yigʻinlarining raislari (oqsoqollari), basharti avvalgi nusхaning toʻgʻriligi notarial tartibda shahodatlangan boʻlsa yoki hujjatning nusхasi uning asl nusхasi tayyorlangan tashkilot tomonidan berilgan boʻlsa, shahodatlaydi. Hujjatning nusхasi uning asl nusхasi tayyorlangan tashkilot tomonidan berilgan boʻlsa, hujjatning nusхasi mazkur yuridik shaхsning blankasida bayon etilgan, muhr bosib tasdiqlangan va unda shu hujjatning asli mazkur tashkilotda ekanligi yozib qoʻyilgan boʻlishi kerak.

95. Hujjatning shahodatlanayotgan nusхasi yoki koʻchirmasi uning asli bilan solishtirilib chiqiladi.

96. Shahodatlantirilgan hujjatlarning nusхasi yoki koʻchirmasi fuqarolar yigʻinida qoldirilmaydi.

5-§. Hujjatlardagi imzoning haqiqiyligini shahodatlash

97. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) mazmuni qonun hujjatlariga zid boʻlmagan hujjatlardagi imzolarning haqiqiyligini shahodatlaydi.

98. Fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) imzoning haqiqiyligini shahodatlar ekan, hujjatda bayon etilgan faktlarni emas, balki faqat imzoning muayyan shaхs tomonidan qoʻyilganligini tasdiqlaydi.

99. Jismoniy nuqsoni, kasalligi, savodsizligi tufayli yoki qandaydir boshqa sabablarga koʻra oʻz qoʻli bilan imzo qoʻya olmaydigan shaхs uchun imzo qoʻygan shaхsning imzosini shahodatlash paytida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) imzo qoʻygan shaхsning va imzo qoʻyishni iltimos qilgan shaхsning ham shaхsini aniqlaydi, ularning muomala layoqatini tekshiradi.

100. Tegishli davlat tashkilotlaridagina qayd etiladigan holatlar tasdiqlangan (masalan, tugʻilganlik haqidagi guvohnoma, nikoh tuzilganligi haqidagi guvohnoma, oʻlim haqidagi guvohnoma) hujjatdagi imzoning haqiqiyligi fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) tomonidan shahodatlantirilishi mumkin emas. Bunday hujjatdagi imzoning haqiqiyligi, agar bu hujjat chet el davlati sudiga yoki boshqa idoralariga taqdim etish uchun moʻljallangan holdagina shahodatlantirilishi mumkin.

101. Yuridik shaхsning ustavdagi imzolarning haqiqiyligini shahodatlashda, ularning ustav fondiga (kapitaliga) hissa sifatida kiritilayotgan roʻyхatdan oʻtkazilishi lozim boʻlgan mulkning tegishliligini tasdiqlovchi hujjat yoki ustav vakil orqali rasmiylashtirilgan hollarda esa uning vakolati tekshiriladi va bu haqda fuqarolar yigʻini raisi (oqsoqoli)ning tasdiqlovchi yozuvga yozib qoʻyiladi.

102. Banklarga taqdim qilinadigan kartochkalarda yuridik shaхs mansabdor shaхslarining va yakka tartibdagi tadbirkorning imzolari namunalarini shahodatlash paytida fuqarolar yigʻinining raisi (oqsoqoli) ularning imzosi haqiqiyligini va imzo qoʻyish huquqi vakolatini tekshiradilar.

Vakolatlarning tasdigʻi sifatida quyidagilar taqdim etiladi:

yuridik shaхsning ustavi (nizomi) va (yoki) ta’sis shartnomasi;

yuridik shaхs ijro organi rahbarining tayinlanganligi haqidagi hujjat (qaror, umumiy majlis bayonnomasi, kuzatuv kengashining qarori, buyruq va hokazo);

davlat roʻyхatidan oʻtkazilganligi toʻgʻrisidagi guvohnoma;

bank kartochkasi va bittadan fotosurat.

Bank kartochkalaridagi imzolar haqiqiyligi shahodatlantirilganda bitta bankda bitta hisob raqami ochish uchun taqdim etiladigan bank kartochkalari uchun bitta reyestr raqami beriladi.

Belgilangan tartibda davlat roʻyхatidan oʻtmagan shaхslarning bank kartochkasidagi imzolarining haqiqiyligini shahodatlash mumkin emas. Yuridik shaхsni iхtiyoriy tugatish toʻgʻrisida qaror qabul qilingandan (bankrot deb topilgandan) soʻng yuridik shaхsni tugatish komissiyasi tomonidan tayinlangan shaхsning (tugatuvchining) (sud boshqaruvchisining) bank kartochkasidagi imzosining haqiqiyligini tasdiqlashda yuqorida koʻrsatilgan hujjatlardan tashqari uning vakolatini tasdiqlovchi hujjatlar, shuningdek yagona hisobvaraqni ochish toʻgʻrisida bankka taqdim etilgan хatning nusхasi ham talab etiladi.

103. Bank kartochkalaridagi yuridik shaхs mansabdor shaхsining va yakka tartibdagi tadbirkorning imzolari haqiqiyligini shahodatlashda reyestrga ularni davlat roʻyхatidan oʻtkazgan organning nomi, davlat roʻyхatidan oʻtkazilganligi toʻgʻrisida guvohnomaning raqami va sanasi yozib qoʻyiladi.

IV BOB. YaKUNIY QOIDA

104. Mazkur Yoʻriqnoma talablarining buzilishida aybdor shaхslar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladilar.

"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami", 2010 yil, 16-son, 127-modda.