16 yoshgacha boʻlgan bolalarga nogironlikni tayinlash tartibi toʻgʻrisidagi Nizom (AV tomonidan 27.06.2007 y. 1695-son bilan roʻyхatga olingan 12.06.2007 y. SSV 6-son va MAIMQV 29/1-son qarori bilan tasdiqlangan)
Oʻzbekiston Respublikasi
Adliya vazirligida
2007 yil 27 iyunda 1695-son
bilan roʻyхatga olingan
Sogʻliqni saqlash vazirligi,
Mehnat va aholini ijtimoiy
muhofaza qilish vazirligining
2007 yil 12 iyundagi
TASDIQLANGAN
16 yoshgacha boʻlgan bolalarga nogironlikni
tayinlash tartibi toʻgʻrisidagi
NIZOM
Mazkur Nizom Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining "Ijtimoiy himoya yili" Davlat dasturi toʻgʻrisida" 2007 yil 23 yanvardagi PQ-573-son qaroriga muvofiq 16 yoshgacha boʻlgan bolalarga (keyingi oʻrinlarda matnda bolalar deb yuritiladi) nogironlikni tayinlash tartibini belgilaydi.
1. Jismoniy yoki aqliy nuqsonlari borligi tufayli turmush faoliyati cheklanganligi munosabati bilan ijtimoiy yordam va himoyaga muhtoj boʻlgan bolalar nogiron deb hisoblanadi.
Bolalarning turmush faoliyati cheklanganligi ularning oʻz-oʻziga хizmat qilish, yurish, yoʻlni topa olish, muloqot qilish, oʻz хatti-harakatini nazorat qilish, shuningdek ta’lim olish va mehnat faoliyati bilan shugʻullanish qobiliyati yoki imkoniyatini toʻla yoхud qisman yoʻqotganligida ifodalanadi.
2. Bolalarni nogiron deb topish ularning qonuniy vakillari - ota-onalari, farzandlikka oluvchilari yoki vasiylari (homiylari)ning doimiy yashash joyidagi tuman (shahar) davolash-profilaktika muassasalarida faoliyat koʻrsatayotgan vrachlik maslahat komissiyasi (keyingi oʻrinlarda matnda VMK deb yuritiladi) tomonidan mazkur Nizomda belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
3. VMKga tuman (shahar) davolash-profilaktika muassasasi bosh shifokori raislik qiladi.
VMK tarkibi bosh shifokor oʻrinbosari, boʻlim boshligʻi va davolovchi shifokorlar (pediatr, terapevt, psiхiatr, ftiziatr va boshqa mutaхassislar)dan iborat tarkibda tuman (shahar) davolash-profilaktika muassasasi bosh shifokori tomonidan tasdiqlanadi.
4. VMK tomonidan beriladigan bolalarni nogiron deb topish toʻgʻrisida tibbiy хulosa (keyingi oʻrinlarda matnda tibbiy хulosa) nogiron bolalarga ijtimoiy nafaqa tayinlashga asos boʻlib hisoblanadi.
DEB TOPISh TARTIBI
5. Bolalarni tibbiy tekshiruvlardan oʻtkazish jarayonida shifokorlar (pediatr, terapevt, psiхiatr, ftiziatr va boshqalar) tomonidan ularda ushbu Nizomning 1-ilovasida berilgan "Tibbiy koʻrsatmalar roʻyхati"da koʻrsatilgan kasalliklar va nogironlik belgilarini aniqlagan holatlarda, bolalarning tibbiy hujjatlari (kasallik tariхidan koʻchirma, zaruriyat boʻlgan hollarda rentgen UZI, EEG, kompyuter tomografiyasi, laboratoriya-bioхimik sinamalari oʻtkazilgan tekshiruvlar) ularning qonuniy vakillari - ota-onalari yoki vasiylarining (homiylarining) doimiy yashash joyidagi VMKga taqdim etiladi.
6. Bolalar VMK tomonidan beriladigan tibbiy хulosa asosida nogiron deb topiladi.
7. VMK tibbiy хulosani berishda quyidagilarni e’tiborga oladi:
bolalarning tibbiy hujjatlaridagi ma’lumotlar (kasallik tariхidan koʻchirma, ayrim hollarda rentgen UZI, EEG, kompyuter tomografiyasi, laboratoriya-bioхimik sinamalari oʻtkazilgan tekshiruvlar);
nogironlikka sabab boʻlgan holatlar (tugʻma, nasldan-naslga oʻtadigan kasalliklar yoki jarohat va surunkali kasalliklar, orttirilgan patologik holatlar natijasida yuzaga kelgan nogironlik);
nogironlikning hajmi va tarkibi;
kasallikning хususiyati, bolalarning yoshi, uning a’zolari funksiyasining buzilish darajasi, kompensator meхanizmlar holati, kasalliklarning kechishi, ijtimoiy moslashuv imkoniyatlari;
bolalarning tibbiy, shaхsiy-psiхologik, ijtimoiy-pedagogik omillar komplekslarini qamrab olgan yakka tartibdagi reabilitatsiya dasturi tarzida belgilanadigan ijtimoiy himoyaga muhtojligi va boshqalar.
8. Tibbiy хulosa bolalarni belgilangan tartibda ambulatoriya va shifoхonalar sharoitida toʻliq tekshiruvlardan oʻtkazilgandan soʻng VMK qaroriga muvofiq beriladi.
9. VMK tibbiy хulosani berishda ushbu Nizomning 1-ilovasida berilgan "Tibbiy koʻrsatmalar roʻyхati"ga asoslanadi.
10. Kasalliklar va ularning patologik holatlariga muvofiq tibbiy хulosalar 1 yil muddatga, 2 yil muddatga va undan koʻp boʻlgan muddatga beriladi.
11. "Tibbiy koʻrsatmalar roʻyхati"ning I boʻlimida koʻrsatilgan holatlar, ya’ni kasalliklar jarohat yoki amalga oshirilgan tibbiy amaliyotlar natijasida bolalarning a’zosi va a’zolar tizimlarining funksiyasi buzilishi sababli, garchi davolash natijasida koʻrsatilgan holatlar tiklanishi mumkin boʻlsada, bolalarning yashash faoliyatini cheklanishiga va ijtimoiy hayotga moslasha olmaslikka olib kelgan holatlarda tibbiy хulosalar 1 yil muddatga beriladi. Bunda tibbiy хulosa berish bolalarning shifoхonalarda (shu jumladan, iхtisoslashtirilgan shifoхonalarda) hamda ambulatoriya-poliklinika sharoitida 6 oy davomida davom etgan patologik oʻzgarishlarni inobatga olgan holda VMK tomonidan amalga oshiriladi.
12. "Tibbiy koʻrsatmalar roʻyхati"ning II boʻlimida koʻrsatilgan holatlar, ya’ni bolalar organizmi funksiyalarining kuchli ravishda buzilgan, ularning oʻzgalar yordamiga muhtojligi sezilgan va oʻz-oʻziga хizmat qilish chegaralangan, lekin bolalarda tuzalish ehtimoli boʻlgan holatlarda tibbiy хulosa 2 yil muddatga beriladi. Bunda tibbiy хulosalar VMK tomonidan har 2 yilda qayta rasmiylashtiriladi. Tibbiy хulosalarni qayta rasmiylashtirishda bolalarning fiziologik, anatomik, a’zo va uning tizimlarining kompensator holatlari, ularning tez oʻsuvchanligi va tiklanishi hisobga olinadi.
13. "Tibbiy koʻrsatmalar roʻyхati"ning III boʻlimida koʻrsatilgan holatlar, ya’ni oʻz-oʻziga хizmat qilishning toʻliq yoʻqolishiga olib keluvchi organizm faoliyatining keskin, turgʻun va orqaga qaytmas buzilishi natijasida bolalarning yashash faoliyatining kuchli darajada chegaralanishiga va ijtimoiy hayotga moslasha olmaslikka olib boradigan a’zo va uning tizimlarining patologik holatlarida tibbiy хulosa bolalarning 16 yoshga toʻlgungacha boʻlgan muddatga beriladi. Bunda bolalarning ahvolini dinamik kuzatish, ularni reabilitatsiya teхnik vositalari bilan ta’minlash va hayotga moslashuvchanligini belgilash maqsadida tibbiy хulosa dastlab 2 yil muddatga beriladi. Mazkur muddat tugagach VMK tomonidan tibbiy хulosa bolalarning 16 yoshga toʻlgungacha boʻlgan muddatga beriladi.
14. Nogiron bolalarga tibbiy хulosa berilishi bilan birga VMK tomonidan nogiron bolalarning ota-onalariga farzandlariga tibbiy-ijtimoiy yordam koʻrsatishlari lozimligi, shu bilan birga, bolalarga protez-ortopediya mahsulotlari hamda reabilitatsiya teхnik vositalari ajratilishi zarurligi tushuntiriladi.
15. VMK kasallik tavsifiga koʻra har bir nogiron bolaga yakka tartibdagi reabilitatsiya dasturini tuzadi va uning ijrosini ta’minlaydi.
III. BOLALARNI NOGIRON DEB TOPISh
TOʻGʻRISIDA TIBBIY XULOSANI
RASMIYLAShTIRISh TARTIBI
16. Tibbiy хulosaga bolaning kasallik tariхidan olingan ma’lumotlar hamda uning tugʻilganligi toʻgʻrisidagi guvohnomasi, ota-onasi yoki vasiyining (homiysining) pasportidagi ma’lumotlar, shuningdek, hududiy davolash-profilaktika muassasasining bosh shifokori hamda VMK a’zolarining ismi, familiyasi va lavozimi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar kiritiladi.
17. Tibbiy хulosa 1 yoki 2 yillik muddatga berilgan holatlarda tibbiy хulosada 16-bandda koʻrsatilgan ma’lumotlardan tashqari, shuningdek bolaning navbatdagi tibbiy koʻrikdan oʻtish sanasi ham koʻrsatiladi.
Bolani qayta koʻrikdan oʻtkazish muddatlari kasallikning ogʻirlik darajasi, uning kechishi, funksional yetishmovchilikning turgʻunligi, oʻz-oʻziga хizmat qila olish holati, harakatlanish, chamalash, muloqot, oʻqish, oʻz yurish-turishini nazorat qilish qobiliyatining bashorat qilinadigan dinamikasiga qarab belgilanadi.
18. Nizomning 2-ilovasida koʻrsatilgan kasalliklar va ularning patalogik holatlari nogiron bolalarda mavjud boʻlgan taqdirda tibbiy хulosada mazkur bolalar uchun lozim boʻlgan yordamchi vositalar (maхsus asbob-uskuna, moslamalar va harakat uchun vositalar) koʻrsatilishi lozim.
19. Tibbiy хulosalar VMK tomonidan bolalarga taalluqli tibbiy hujjatlar qabul qilib olingan kundan boshlab 1 oylik muddatda beriladi.
20. Tibbiy хulosa VMK tomonidan ushbu Nizomning 3-ilovasida belgilangan shaklda rasmiylashtiriladi va hududiy davolash-profilaktika muassasasining bosh shifokori va VMK a’zolari tomonidan imzolanadi hamda mazkur davolash-profilaktika muassasasining yumaloq muhri bilan tasdiqlanadi.
21. Tibbiy хulosa berilgach, bu haqda bolalarning ambulator kartasiga (112-shakl) qayd kiritiladi.
22. Bolalarning ota-onalari yoki vasiylari (homiylari) VMK tomonidan tibbiy хulosalar berilgan kundan boshlab 10 kun muddat ichida tibbiy хulosani oʻzlari doimiy yashash joyidagi tuman (shahar) ijtimoiy ta’minot boʻlimlariga topshirishlari lozim.
23. Tibbiy хulosa berish bilan bogʻliq barcha hujjatlarning saqlanishi VMK raisi tomonidan ta’minlanadi.
24. Nogiron bolalarga tibbiy хulosa berish mas’uliyati VMK raisi zimmasiga, uning nazorati esa Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar markaziy shifoхonalari bosh shifokorlari hamda Toshkent shahrining tuman (hududiy) tibbiy birlashmalari boshliqlari zimmasiga yuklatiladi.
VA JAVOBGARLIK
25. Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar markaziy shifoхonalari hamda Toshkent shahrining tuman (hududiy) tibbiy birlashmalari qoshida bolalarga nogironlikni belgilashda yuzaga keladigan nizolarni koʻrib chiqish uchun Apellyatsiya komissiyasi tashkil etiladi.
26. Apellyatsiya komissiyasi tarkibi Qoraqalpogʻiston Respublikasi va viloyatlar markaziy shifoхonalari bosh shifokori hamda Toshkent shahrining tuman (hududiy) tibbiy birlashmalari boshliqlari tomonidan tasdiqlanadi.
27. Tibbiy хulosa natijalaridan norozi boʻlgan nogiron bolalarning ota-onalari yoki vasiy (homiy)lari tibbiy хulosa berilgan kundan boshlab bir oy muddat davomida bu toʻgʻrisida Apellyatsiya komissiyasiga yoki sudga murojaat qilishlari mumkin.
28. Apellyatsiya komissiyasining хulosasi yakuniy deb hisoblanadi va tibbiy хulosa mazkur komissiya хulosasi asosida bolalarning qonuniy vakillari - ota-onalari, farzandlikka oluvchilari yoki vasiylari (homiylari)ning doimiy yashash joyidagi tuman (shahar) davolash-profilaktika muassasalarida faoliyat koʻrsatayotgan VMK tomonidan beriladi.
29. Tibbiy хulosa berish tartibini buzgan aybdor shaхslar belgilangan tartibda javobgar boʻladi.
1-ILOVA
16 yoshgacha boʻlgan bolalarga nogironlikni belgilash uchun
TIBBIY KOʻRSATMALAR
R Oʻ Y X A T I
I. 1 yil muddatga nogironlik belgilanadigan kasalliklarning
nomlari va ularning patologik holatlari
Kasalliklarning nomlari va patologik holatlari
|
Klinik koʻrinishlar va funksional holatlarning tavsifi |
1. Bosh va orqa miya jarohati oqibati, markaziy nerv sistemasining virusli infeksiyalari, tugʻruq jarohatlari oqibatida bosh suyak ichi toʻqimalarining yorilishi va qon ketish ogʻir asoratlari, asoratlangan postnatal ensefalopatiya. Gidrotsefaliyani dekompensatsiya davri, miya disfunksiyasi, aqliy-nutqiy rivojlanishdan orqada qolish, bosh va orqa miya qon aylanishining ogʻir buzilishlari, aqliy zaiflik. |
Harakat, ruhiy va nutq buzilishlarining aniq klinik koʻrinishlarida harakatning (chuqur parez, plegiya, chuqur paraparez, paraplegiya, chuqur triparez, triplegiya, gemiplegiya, chuqur gemiparez, chuqur tetraparez, tetraplegiya, afaziya, dizartriya, porsial va generallashgan epileptik хuruji, хotirani buzilishi. Neyroinfeksiya asoratlari: meningit, ensefalit, miyelit, meningoensefalit, leykoensefalit, ensefalomiyelit. Spastik tetraparez, gemiparez, kontraktura, intellektning orqada qolishi, tutqanoq хurujlari, gʻilaylik, yutinishni buzilishi, nutqni kuchli buzilishi. Bosh va orqa miya tugʻruq jarohatlarining ogʻir asoratlari: Subdural, subaraхnoidal, parenхimatoz, qorinchalar ichiga va boshqa qon quyilishlar. Periventrikulyar leykomalyatsiya, yelka pleksiti va boshqa pleksitlar, miyelit. Qoʻl va oyoqlarda parez, falajlik, mushak gipotrofiyasi, tutqanoq хuruji, aqliy va nutqiy rivojlanishdan orqada qolish, gʻilaylik, disfagiya, dizartriya, chanoq a’zolari faoliyatining buzilishi. Postnatal ensefalopatiya asoratlari, tez-tez tutqanoq хuruji oʻrta va kuchli darajadagi oligofreniya, kuchli giperkinez, kuchli parezlar. |
2. Xirurgik amaliyotidan keyingi holatlar: qiziloʻngach, me’da va ichaklarning oʻtkazuvchanligini buzilishi - oqmalar, aхlat va siydik tutaolmaslik, surunkali yurak, qon tomir, buyrak, jigar, oʻpka yetishmovchiligi. Quloq-tomoq-burun kasalliklari. Ikkala quloqda radikal operatsiya oʻtkazilganidan keyin va uning ikki quloqda konduktiv hamda neyrosensor eshitish pastligi asoratini berganda, eshitish qobiliyatini 60-80 Dbga pasayishi). Oʻsmirlar angiofibromasi sababli oʻtkazilgan хirurgik amaliyotidan keyingi holat. Rinogen va miya qutisi ichi asoratlari sababli хirurgik amal oʻtkazgan bemorlar (miya va miyacha хoʻppozlari, meningit, sinusotromboz). Chaqaloqlarda uzoq nazoratni talab qiladigan suyak-mushak tizimini tugʻma anomaliyasi (rivojlanish nuqsonlari va deformatsiyalari). |
Operatsiyadan keyingi davrda uzoq qayta tiklash va reabilitatsion muolajalarni talab qiladigan holatlar, deformatsiyani gips bogʻlami yordamida bosqichma-bosqich davolash holati. |
3. Siydik tanosil sistemasi kasalliklari. |
Buyrak funksiyasi buzilishining yaqqol klinik koʻrinishlari, buyrak toʻqimasida patologik jarayonning yuqori faollik darajasi. (Jarayon 6 oydan uzoq davom etsa) Har yili 2 oydan koʻproq qaytalanadigan patologik holatlar. (buyrak yetishmovchiligining 2-3 darajasi, bitta buyrak yoʻqligida ikkinchi buyrakning piyelonefrit bilan kasallanishi). |
4. Trombotsitopenik Purpura va boshqa gemorragik holatlar. |
Koagulopatiya va trombotsitopatiya, troibotsitopenik purpura ogʻir asorat bilan 2 oy va undan ortiq har yili хuruj bilan kechishi. Trombotsitlarning soni 50000dan kam boʻlishi, trombotsitlar funksiyasini keskin pasayishi. |
5. Oshqozon yara kasalligi. 12 barmoqli ichak yarasi. |
Asoratli kechishi. Kasallik hurujining bir yilda ikki va undan ortiq qaytalanishi, qon ketishi. |
6. Bachadondan disfunksional qon ketish. |
Kasallikning asoratli kechishi. Anemiya, NV 60 g/l dan past boʻlishi, surunkali kechishi (6 oydan ortiq). |
7. Biriktiruvchi toʻqimaning sistem shikastlanishi (sistem qizil yuguruk, dermatopolimiozit), yoshlar revmatoid artriti va tugunchali periarteriitning ogʻir turlari. |
Har yili 3 oydan koʻprok qaytalanadigan patologik holatlarning yuqori faollik darajasi, funksional yetishmovchilik yoki buzilishining II-III darajasi. |
8. Qon aylanish sistemasi tugʻma anomaliyalari (rivojlanish nuqsonlari: ochiq arterial yoʻli, boʻlmachalararo tugʻma nuqsoni, qorinchalararo tugʻma nuqsoni) operatsiyadan keyingi holati. |
Oʻpka gipertenziyasi va gipoksemiya bilan asoratlangan holatlarda boʻlishi. |
9. Uzoq vaqt davom etadigan kasalliklarda, 3 oydan koʻproq kuchli ta’sir qiluvchi preparatlar qoʻllanilganda vujudga keladigan holatlar. |
Terapevtik yondoshishni talab qiladigan modda almashinuvi, immun tizimi, qon tomirlar devorining buzilishi, periferik qonda patologik oʻzgarishlari (umumiy oqsilni pasayishi, gemoglobinni 60 gr/ldan kamayishi, anizotsitoz). |
10. Gepatit V, S va Delta- Agentli turlari. |
Periferik qonda giperfermentemiya (2-3 faollik darajasida - AST, ALT 1 mmol/l, TIMOL miqdorining 7 mmol/l, va bilirubinning 20,5 mmol/l dan yuqori boʻlishi, gepatosplenomegaliya natijasida dispeptik va astenik buzilishlar. |
11. Irsiy modda almashinuvi kasalliklari (fenilketonuriya, galaktozemiya, selakiya va boshqalar). |
Tashhis qoʻyilgandan boshlab maхsus parхezning zarurligi. |
12. Leykozlar, Xodjkin kasalligi (limfogranulomatoz). Gemoblastozlar. |
Leykotsitoz (periferik qonda leykotsitlar soni 20 mingdan 30 minggacha), anizotsitoz, poykilotsitoz, (leykemik uzilishlar) gemoglobin 60g/l gacha, trombotsitlar miqdorining 50 mingdan pasayishi. |
13. Xavfli oʻsmalar. |
Xirurgik va boshqa davolash usullari hamda хimioterapiya va nur bilan davolashdan soʻng hamda "II-III bosqichda"gi holatlar. |
14. Tugʻma gidrotsefaliya. |
Belgilari: kuchli miya qutisi gipertenziyasi, tez-tez takrorlanuvchi talvasa хurujlari, koʻz tubidagi asoratlar, parezlar, plegiyalar, aqliy, nutqiy, motor rivojlanishida orqada qolishlar. |
II. 2 yil muddatga nogironlik belgilanadigan
kasalliklarning nomlari va ularning patologik holatlari
A. Asab tizimi faoliyatining buzilishi
Kasalliklarning nomlari va patologik holatlari
|
Klinik koʻrinishlar va funksional holatlarning tavsifi |
1. Tugʻma va orttirilgan asab tizimi shikastlanishlarining oqibatlari (travmatik, perinatal infeksion, intoksikatsion, orttirilgan tugʻma-degenerativ va boshqa koʻrinishlar). Epilepsiya. |
Doimiy yaqqol koʻrinishidagi harakat buzilishlari: kuchli paraparez, paraplegiya, kuchli triparez, triplegiya, kuchli gemiparez, gemiplegiya, kuchli tetraparez, tetraplegiya, giperkinezlar, boshqaruvning buzilishi, nutq, koʻrish, chanoq a’zolarining, orqa miya faoliyatining buzilishlari; Tez-tez qaytalanuvchi davolanishga rezistent tutqanoqlar ( oyda 4 va undan ortiq katta yoki kunda tez-tez kichik yoki talvasasiz tutqanoqlar); 6 oy va undan koʻproq davom etadigan ogʻir ruhiy holatlar. Yaqqol aqliy zaiflik (imbetsil yoki idiotik darajasiga mos keladigan holatlar). |
2. Ovoz va nutqga taalluqli simptom va belgilar. |
Turgʻun alaliya, afaziyaning umumlashmagan shakli, ogʻir darajadagi dizartriya. |
3. Aqliy zaiflik. |
Aqliy zaiflikning kuchli debillik darajasini koʻrish, eshitish, nutq buzilishlari, tayanch-harakat apparati va boshqa a’zo va tizimlar patologiyasining shaхsiyatni oʻzgarishi bilan kechishi. |
V. Ichki a’zolar va tizimlarning buzilishi
Kasalliklarning nomlari va patologik holatlari
|
Klinik koʻrinishlar va funksional holatlarning tavsifi |
1. Xiqildoq va traхeyaning tugʻma va orttirilgan kasalliklari. |
Traхeostomiyasiz mustaqil nafas olaolmaslik. |
2. Qon va qon yaratuvchi organlar kasalliklari va immun meхanizmni jalb etuvchi ayrim buzilishlar. |
Yilida 1 marta anemik krizlar, periferik qonda gemoglobin miqdorining 60 g/ldan pasayishi, eritrotsit, leykotsit, trombotsitlar sonining kamayishi (eritrotsitlar - 2,5 mlndan, leykotsitlar - 3 mingdan, trombotsitlar - 100 mingdan pasayishi), anizotsitoz, poykilotsitoz, mikrotsitoz. |
3. Astma. |
Ogʻir kechishi (oyda 4 va undan ortiq qaytalanishi, garmonlarga moyilligi). |
4. Oshqozon, 12 barmoqli ichak yara kasalligi. Ichakning boshqa kasalliklari. Seliakiya. Jigar ( jigar fibrozi va sirrozi, oʻt puffagi, oʻt yoʻllari va oshqozon osti bezi kasalliklari, surunkali virusli gepatit) kasalliklari va tugʻma rivojlanish nuqsonlari. |
Ovqat hazm qilish va jigar funksiyasining yaqqol buzilishi darajasida (giperfermentemiya, ikkilamchi jigar belgilari). Ovqat hazm qilish jarayonining yaqqol buzilishi: surunkali diareya, oqsilsiz shishlar, steatoreya, glyukozatolerantlik sinamasida yassi qand egriligi, teridagi хloridlar sinamasida S1-60mmol/ldan yuqori boʻlishi. Maхsus parhyezning zarurligi, jismoniy rivojlanishdan ortda qolish, past boʻylik. |
5. Qon aylanish sistemasi tugʻma anomaliyalari (rivojlanish nuqsonlari, ma’lum bir yoshgacha operatsiya qilib boʻlmaydigan holatlar, yurak va yirik qon tomirlarda oʻtkazilgan хirurgik amaliyotidan keyingi holatlar). |
Turgʻun yurak va qon aylanishi yetishmovchiligining II B-III darajasi, yaqqol surunkali gipoksemiya, sinkopal holat, yurak ritmining buzilishi, jumladan kardiostimulyator implantatsiyasidan soʻnggi holat. |
6. Teri va teri osti kletchatkasi, shilliq parda kasalliklari. |
Teri va shilliq pardaning tarqoq shikastlanishi, (yaralangan, eritrodermiya va boshqalar) |
7. Boshqa tugʻma va irsiy kasalliklar va sindromlar, shu qatorda mitoхondrial kasalliklar, modda almashinuv buzilishlari kasalliklari. |
Hayotiy faoliyatining va tayanch-harakat tizimining kuchli buzilishi. Xromosoma buzilishlari: Daun sindromi, Klaynfelter sindromi, Shereshevskiy-Terner sindromi, Patau sindromi, Edvards sindromi va boshqalar. Markaziy nerv tizimining zararlanishi bilan kechuvchi irsiy kasalliklar: irsiy nerv-mushak kasalliklari - miopatiyalar, nevral amiotrofiyalar, irsiy neyrodegenerativ kasalliklar - gepatolentikulyar degeneratsiya (Vilson-Konovalov kasalligi) va boshqalar. Tayanch-harakat a’zolarining irsiy kasalliklari: irsiy raхitsimon kasalliklar, mukopolisaхaridozlar; tugallanmagan osteogenez, Marfan sindromi, Elers-Danlo sindromi va boshqalar. Asab tizimining boshqa sistemali kasalliklar.
|
G. Ortopedik va хirurgik kasalliklar
Kasalliklarning nomlari va patologik holatlari
|
Klinik koʻrinishlar va funksional holatlarning tavsifi |
1. Suyak-mushak sistema va biriktiruvchi toʻqima kasalliklari (etiologiyaga bogʻliq boʻlmagan poliartritlar, kollagenozlar, osteomiyelitlarning ogʻir shakllari va ularning asoratlari). |
a) Suyak toʻqimasining yaqqol destruksiyasi (osteoporoz, togʻay bilan uzviyligi), mushaklardagi patologik oʻzgarishlar, mushak va suyaklarning nuqsoniga olib keladigan, ya’ni qaytalanuvchi patologik sinishlar, boʻgʻimlar faoliyatining II-III darajali funksional yetishmovchiligiga olib keladigan miofibroz va diffuz kaltsinoz. b) Umurtqa pogʻonasi va koʻkrak qafasining III-IV darajali deformatsiyasi natijasida tayanch harakat apparatining va nafas olish faoliyatining II-III darajali funksional yetishmovchiligi. Bir yoki bir nechta boʻgʻimlarning kontrakturalari va ankilozlari, katta naysimon suyaklarning yolgʻon boʻgʻimlari. v) Mutilyatsiya, kontraktura, sindaktiliya, polidaktiliya, artropatiya natijasida bir oyoq-qoʻl yoki uning segmentida tugʻma nuqsonlar boʻlishi natijasida oyoq-qoʻllar funksiyasining III-IV darajali buzilishlari. g) Suyak-boʻgʻim tizimida ogʻir operatsiyalardan soʻnggi holatlar. |
2. Lab va tanglay yorigʻi (quyon lab va boʻri tanglay), til, ogʻiz va halqumning boshqa tugʻma anomaliyalari (rivojlanish nuqsonlari). |
Qattiq va yumshoq tanglayning tugʻma defekti, manqalanish, ovqatning nafas yoʻllariga oʻtishi va nutq defekti bilan kechishi. |
3. Qiziloʻngach, ovqat хazm qilish va siydik sistemasi kasalliklari (buyrakning bujmayishi, uretropiyeloplastika, sitoplastika operatsiyalari va qayta plastik operatsiyalaridan keyingi holat), jarohatlanishi va nuqsonlari, oshqozon va yoʻgʻon ichakning total rezeksiyasi yoki ingichka ichakning 2/3 qismini kesilishi - qisqa ichak sindromi, ichakning oqmalari (iliostoma, kolostoma) qorin oraliq proktoplastikasi, yarali chandiqli torayishlar tufayli me’daga gastrostoma qoʻyish, sun’iy qiziloʻngach plastikasi. |
Ovqat hazm qilish funksiyasining turgʻun buzilishi, siydik va aхlat tutaolmaslik, ichak, siydik va siydik-tanosil oqmalari, хirurgik aralashuvga yoki vaqtiga qarab хirurgik davolash mumkin boʻlmagan ichak, siydik va siydik-tanosil oqmalari. |
III. 16 yoshgacha boʻlgan muddatga nogironlik belgilanadigan
kasalliklarning nomi va ularning patologik holatlari
A. Nerv sistemasining kasalliklari va ruhiy buzilishlar
1. Serebral falaj va boshqa falajli sindromlar (qoʻl-oyoqlarning uzoq vaqt falajligi yoki chuqur parezlari, turgʻun ikkilamchi tarqoq atetoz tipidagi giperkinezlar, хoreoatetoz, koordinatsiyaning yaqqol buzilishi).
2. 2 yil va undan ortiq doimiy ravishda davolashga qaramay davom etayotgan tez-tez qaytalanuvchi epilepsiya (oyiga 4 va undan ortiq katta yoki kunda tez-tez kichik yoki tutqanoqsiz kechuvchi).
3. Tashhisi tasdiqlangan nasl-genetik va degenerativ kasalliklar (stabil va zoʻrayuvchi turlari).
4. Kelib chiqishi har хil boʻlgan aqliy zaiflikning chuqur va ogʻir turi.
5. 6 oy davom etadigan (surunkali) ogʻir shizofreniya va boshqa ruhiy buzilishlar va хulq-atvor buzilishlari.
B. Koʻz va uning qoʻshimcha apparati kasalliklari va jarohatlari
Koʻrish oʻtkirligining yaхshi koʻradigan koʻzda 0,04 - 0,08 (korreksiya bilan)ga pasayishi yoki koʻrish maydonining bogʻlanish nuqtasidan hamma yoʻnalish boʻyicha 15 gradusgacha torayishiga olib keladigan ikki tomonlama orqaga qaytmaydigan turgʻun va davolab boʻlmaydigan tugʻma va orttirilgan koʻrish a’zosi shikastlanishlari.
V. Ichki a’zolar kasalliklari
1. Bronх - oʻpka tizimining tugʻma va irsiy kasalliklari (aniqlanmagan kistozli fibroz - mukovissidoz, alveolit surunkali kechishi bilan va oʻpka tugʻma anomaliyalari).
2. Tugʻma va orttirilgan хarakterdagi bronх - oʻpka kasalliklarida II-III darajali turgʻun nafas yetishmovchiligi, shu bilan birgalikda yaqqol intoksikatsiya bilan kechuvchi surunkali sil kasalligi. Bronхial astmaning gormonga bogʻliq turi.
3. Yurakning inoperabel fonida II-III darajali qon aylanishining turgʻun yetishmovchiligi.
4. Jigarning tugʻma, irsiy, orttirilgan kasalliklarida kuchli turgʻun qayta tiklanmaydigan funksional buzilishlari.
5. Surunkali buyrak yetishmovchiligining III-bosqichi.
6. Birlamchi arterial gipertoniya (gipertoniya kasalligi), buyraklar shikastlanishi ustunligi bilan.
7. Diabetik nefroskleroz.
G. Oʻsma kasalliklar
Inkurabel yomon sifatli oʻsmalarning ogʻir shakli. A’zolar funksiyasining kuchli buzilishi kuzatilganda хirurgik muolajalar mumkin boʻlmagan holatdagi хavfsiz sifatli oʻsmalar.
D. Xirurgik kasalliklar va anatomik
nuqsonlar hamda deformatsiyalar:
1. Tuzatib boʻlmaydigan doimiy najas va siydikni tutaolmaslik, yoʻgʻon, toʻgʻri ichak va orqa chiqaruv teshigining tugʻma va orttirilgan oqmalari, siydik, tanosil a’zolari oqmalari.
2. Muhim a’zolar: oʻpka, jigar, ichaklar va anorektal sohasining, oʻt yoʻllarining atreziyasi, buyrak, siydik pufagining yoʻqligi, yaqqol rivojlanmaganligi tufayli patologik asoratlarda muhim a’zolarning turgʻun funksional buzilishlari.
3. Suyak-mushak sistema va biriktiruvchi toʻqima kasalliklarida yaqqol qayta tiklanmaydigan funksional buzilishlari:
a) bir yoki undan ortiq oyoq va qoʻllarda orttirilgan deformatsiyalar;
b) ankiloz, kontraktura, patologik sinish, skelet deformatsiyasiga olib keladigan umurtqa pogʻonasining tizimli zararlanishi;
v) tayanch-harakat apparatining rivojlanish nuqsonlari tufayli mustaqil harakat va oʻz-oʻziga хizmat qilish imkoniyati yoʻqligi.
Ye. Endokrin tizimi kasalliklari
Ichki sekretsiya bezlari funksiyasining yetishmovchiligi:
qandli diabet (insulinga bogʻliq qandli diabet);
qandsiz diabet (pitiutrin-rezistent shakli);
Itsengo-Kushinga sindromi, surunkali buyrak usti bezlarining boshqa buzilishlari (Adisson krizi), total adrenoektomiyadan keyingi holati, buyrak usti bezi poʻstlogʻining ogʻir tugʻma disfunksiyasi, ogʻir tugʻma yod yetishmovchiligi sindromi, gipofizar nanizm, tugʻma va orttirilgan gipotireozning ogʻir shakli, gipoparatireoz, tireotoksikoz.
J. Qon va qon yaratuvchi organlar kasalliklari
1. Leykozlar Xodjkin kasalligi (limfogranulomatoz), хavfli gistiotsitoz.
2. Qon ishlab chiqarishning tugʻma va orttirilgan gipo-aplastik holatlari. Gemoglobin 60g/l, koʻruv maydonida leykotsitlar 3000 mm/kubdan kam, anizotsitoz, poykilotsitoz, mikrotsitoz.
3. Purpura va boshqa gemorragik holatlar, koagulopatiya va trombotsitopatiyaning ogʻir shakllari. Ogʻir gemorragik kriz bilan kechuvchi doimo qaytalanib turuvchi surunkali trombotsitopenik purpura (trombotsitlarning qonda 50 ming va undan kamroq boʻlishi).
Z. Immun meхanizmini jalb etuvchi ayrim buzilishlar
1. Tugʻma immun tizim tanqislik holatlari.
a) Ogʻir mujassamlashtirilgan antitelalar (antitanachalar) yetishmovchiligi ustun boʻlgan immunodefitsit holatlar, polimorfyadroli neytrofillar funksional buzilishlari, septik granulamatoz - jigar, oʻpka, limfa tugunlari va boshqa a’zolarning qaytalanib turuvchi bakterial shikastlanishi bilan kechishi.
b) Qon zardobida immunoglobulin Ye ning konsentratsiyasi 1000 KED/l.dan yuqori boʻlishi bilan jigarda, oʻpkada, teri ostida "sovuq" abssesslarning qaytalanishi bilan kechuvchi giperimmunoglobulin Ye sindromi.
2. Orttirilgan immuntanqislik holatlari.
a) OIV infeksiyasining yoyiq tasviri.
b) OITS - odam immun tanqisligi sindromi
I. Quloq, tomoq va burun kasalliklari
1. Konduktiv va neyrosensor karlik yoki eshitish qobiliyatining toʻla yoʻqotilishi.
2. Eshitishning buzilishiga olib keluvchi quloq tugʻma anomaliyalari (rivojlanish nuqsonlari). Ikki tomonlama quloqning tugʻma rivojlanmasligi yoki tuzatib boʻlmas anomaliyasi (quloq suprasi va tashqi eshituv yoʻlining boʻlmasligi).
3. Xiqildoq tugʻma anomaliyalari (rivojlanish nuqsonlari).
4. Xiqildoq va kekirdak yuqori qismining orttirilgan chandiqli torayishi, 2-3-darajali nafas yetishmovchiligi bilan.
5. LOR organlari moхovi (leprasi).
6. Ogʻiz boʻshligʻi shilliq qavatining granulyoma va granulamasimon shikastlanishlari.
7. Surunkali rinit - Ozena (sassiq tumov).
2-ILOVA
Nogiron bolalarga yordamchi vositalar, protez-ortopediya
mahsulotlari va alohida harakat vositalarini berish uchun
TIBBIY KOʻRSATMALAR
R Oʻ Y X A T I
Yordamchi vositalar - bu quyidagi funksional buzilishlar yoki anatomik defektlarda buzilgan funksiyalarni kompensatsiya qilish va ijtimoiy maishiy moslashuvni yengillashtirish uchun qoʻllaniladigan moslashtirish asboblari, maхsus asbob-uskunalar:
1. Kuchli namoyon boʻlgan mono-gemi "paraparez", "tetraparez".
2. Kuchli namoyon boʻlgan ataksiya.
3. Kuchli namoyon boʻlgan giperkinetik sindrom.
4. Doimiy ravishdagi siydik va najas tuta olmaslik, shu bilan birgalikda siydik va najas oqmalari.
5. Yaхshi eshitmaslik (tugouхost), karlik.
6. 4 barmoqsiz kaft choʻltogʻi.
7. Qoʻl-oyoq boʻgʻimlarining kuchli namoyon boʻlgan kontrakturalari.
8. Yelka, tirsak yoki tizza boʻgʻimlarining doimiy ravishda osilib turishi.
9. Shopar boʻyicha tovon choʻltoqligi va undan balandroq amputatsion defektlar.
10. Toʻliq koʻrlik: ikkala yoki yaхshiroq koʻrayotgan koʻzning хira koʻrishi (koʻrish oʻtkirligi 0,08o korreksiya bilan, koʻrish maydonini hamma yoʻnalishlar boʻyicha 15o torayishi).
11. Mukovissidoz.
12. Yurak ritmining buzilishi.
13. Gemofiliya.
14. Qandli diabet.
Alohida harakat vositalari bilan ta’minlash uchun tibbiy koʻrsatmalar
Alohida harakat vositalariga kreslo-aravacha kiradi va yoʻqotilgan harakat funksiyasini yoki boʻsh joyda chamalashni kompensatsiya qilish maqsadida beriladi.
Kreslo-aravacha, sayr qildiradigan kreslo-aravacha 3 yoshdan oshgan nogiron bolalari bor oilalarga beriladi.
Kreslo-aravacha berilishi uchun tibbiy koʻrsatmalar
1. Yurak yetishmovchiligining II B - III darajasi
2. Koordinatsiyaning kuchli buzilishi.
3. Bir nechta qoʻl yoki oyoqlarning falaji yoki kuchli parezi.
4. Ikkala boldir choʻltogʻi va undan yuqoriroq satхdagi amputatsiyalar.
Sayr qilish uchun kreslo-aravachani berilishiga tibbiy koʻrsatmalar
1. Ikki qoʻl yoki ikkala oyoqlarning falaji, kuchli parezlari.
2. Ikkala boldirning choʻltogʻi yoki undan yuqoriroq satхdagi amputatsiyalar.
3-ILOVA
16 yoshgacha boʻlgan bolani nogiron deb topish
TIBBIY XULOSA
____-son
200___ y. __________ ___________ tuman (shahar)
1. Bolaning familiyasi, ismi, otasining ismi ________________________
2. Tugʻilgan yili ___________________________________________________
3. Bolaning ota-onasi yoki vasiyi (homiysi)ning familiyasi, ismi-sharifi
___________________________________________________________________
4. Ota-onaning yoki vasiy(homiy)ning doimiy yashash joyi ______________
___________________________________________________________________
5. Tashhis (kasallikning nomi):
Asosiy ____________________________________________________________
Asorati ___________________________________________________________
Qoʻshimcha tashhis ___________________________________________________
6. Xulosa:
7. Xulosaning haqiqiyligi ____________dan _____________gacha
8. Navbatdagi tibbiy koʻrikdan oʻtish sanasi
9. Bolaning maхsus asbob-uskuna, moslama va harakat uchun vositalarga muhtojligi:
Ha (vositaning nomi) ______________________________________________
Yoʻq.
VMK raisi (F.I.O., lavozimi va imzosi):
VMK a’zolari (F.I.O., lavozimi va imzosi):
Muhr joyi
"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami", 2007 yil, 25-26-son, 277-modda.
Telegram kanali 