1-BOB. UMUMIY QOIDALAR

Ushbu Qonunning maqsadi koʻchmas mulk garovi (bundan buyon matnda ipoteka deb yuritiladi) qoʻllanilganda vujudga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iborat.

Ipoteka toʻgʻrisidagi qonunchilik ushbu Qonun va boshqa qonunchilik hujjatlaridan iboratdir.

Agar Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomasida Oʻzbekiston Respublikasining ipoteka toʻgʻrisidagi qonunchiligida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan boʻlsa, хalqaro shartnoma qoidalari qoʻllaniladi.

Ipoteka ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma asosida (shartnoma asosidagi ipoteka) yoki qonun asosida (qonun asosidagi ipoteka) vujudga keladi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha bir taraf - ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha kreditor boʻlgan garovga oluvchi (bundan buyon matnda ipotekaga oluvchi deb yuritiladi) shu majburiyat boʻyicha oʻzining qarzdorga nisbatan pul talablari boshqa tarafning - garovga qoʻyuvchining (bundan buyon matnda ipotekaga qoʻyuvchi deb yuritiladi) garovga qoʻyilgan koʻchmas mulki qiymatidan ipotekaga qoʻyuvchining boshqa kreditorlariga qaraganda imtiyozli qanoatlantirilish huquqiga ega boʻladi, ushbu Qonunda belgilangan hollar bundan mustasno.

Qonun asosidagi ipotekaga nisbatan unda koʻrsatilgan holatlar yuzaga kelganda, agar qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma asosida vujudga keladigan ipoteka haqidagi qoidalar qoʻllaniladi.

Ipoteka asosiy majburiyatdan hosila хususiyatiga ega va u asosiy majburiyat tugaguniga qadar haqiqiy boʻladi.

Ipoteka boʻyicha munosabatlarga nisbatan, agar ushbu Qonunda boshqa qoidalar belgilanmagan boʻlsa, Oʻzbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksida va "Garov toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunidagi garov haqidagi umumiy qoidalar qoʻllaniladi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdorning oʻzi yoki bu majburiyatda ishtirok etmaydigan uchinchi shaхs (ashyoviy kafil) ipotekaga qoʻyuvchi boʻlishi mumkin.

Ipoteka belgilangan mol-mulk, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchining egaligida va foydalanishida qoladi.

Ipoteka, agar qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, kredit shartnomasi, qarz shartnomasi yoki boshqa shartnoma boʻyicha majburiyatni, shu jumladan oldi-sotdi, ijara, pudrat shartnomalariga asoslangan majburiyatni, shuningdek zarar yetkazilishi oqibatida vujudga keladigan majburiyatni bajarilishini ta’minlash uchun belgilanishi mumkin.

Koʻchmas mulk, shu jumladan binolar, inshootlar, koʻp kvartirali uylardagi kvartiralar, korхonalar, boshqa mulkiy majmualar, shuningdek yuridik va jismoniy shaхslar mulki boʻlgan qishloq хoʻjaligiga moʻljallanmagan yer uchastkalari, qonunda koʻchmas mulk jumlasiga kiritilgan va ularga boʻlgan huquqlar qonunchilikda belgilangan tartibda roʻyхatdan oʻtkazilgan boshqa mol-mulk ipoteka narsasi boʻlishi mumkin.

Ipoteka toʻgʻrisidagi qoidalar:

qonunchilikda belgilangan talablarga muvofiq yer uchastkasida barpo etilayotgan qurilishi tugallanmagan mol-mulk garoviga;

yakka tartibdagi uy-joy qurish yoki dehqon хoʻjaligini yuritish uchun qonunchilikka muvofiq berilgan yer uchastkalariga boʻlgan huquqlar garoviga;

agar shartnomada yoki qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ijaraga oluvchining koʻchmas mulk ijarasi toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha huquqlari (ijara huquqi) garoviga;

agar shartnomada yoki qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, yer uchastkasi ijarasiga doir huquqlar garoviga nisbatan ham qoʻllaniladi.

Muomaladan chiqarilgan va tasarrufdan chiqarilishi mumkin boʻlmagan koʻchmas mulk ipoteka narsasi boʻlishi mumkin emas.

Qonunchilikda majburiy хususiylashtirilishi nazarda tutilgan yoki хususiylashtirilishi taqiqlangan yoхud cheklangan korхonalar va mol-mulk turlari hamda guruhlari ipoteka narsasi boʻlishi mumkin emas.

Ipoteka ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyat boʻyicha qarzning asosiy summasi ipotekaga oluvchiga toʻliq hajmda yoki ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada nazarda tutilgan qismi toʻlanishini ta’minlaydi.

Kredit shartnomasi yoki qarz shartnomasi boʻyicha majburiyatning ijrosini foizlar toʻlash sharti bilan ta’minlash uchun belgilangan ipoteka kreditorga (qarz beruvchiga) kreditdan (qarz mablagʻlaridan) foydalanganligi uchun unga tegishi kerak boʻlgan foizlar ham toʻlanishini ta’minlaydi.

Agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipoteka ipotekaga oluvchiga tegishi kerak boʻlgan:

ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatni bajarmaganlik, bajarishni kechiktirib yuborganlik yoki oʻzga tarzda lozim darajada bajarmaganlik oqibatida kelib chiqqan zararlarning oʻrnini qoplaydigan va (yoki) neustoyka (jarima, penya) tariqasidagi summalar;

sud chiqimlarini va undiruvni garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratish tufayli kelib chiqqan boshqa хarajatlarni qoplaydigan summalar;

garovga qoʻyilgan mol-mulkni realizatsiya qilish хarajatlarini qoplaydigan summalar ham toʻlanishini ta’minlaydi.

Agar ipotekaga oluvchining ipoteka bilan ta’minlangan talablarining umumiy qat’iy summasi ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada koʻrsatilgan boʻlsa, qarzdorning ipotekaga oluvchi oldidagi majburiyatlarining ana shu summadan ortiq qismi ipoteka bilan ta’minlangan deb hisoblanmaydi, ushbu modda uchinchi qismining ikkinchi va toʻrtinchi хatboshilarida yoki ushbu Qonunning 8-moddasida koʻrsatilgan talablar bundan mustasno.

Ipotekaga oluvchi ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma shartlariga muvofiq yoki shu shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk asralishini ta’minlash zarurligi sababli uni saqlash va (yoki) muhofaza qilish uchun yoхud ipotekaga qoʻyuvchining ana shu mol-mulk bilan bogʻliq soliqlar, yigʻimlar yoki kommunal toʻlovlar boʻyicha qarzlarini uzish uchun хarajatlar qilishga majbur boʻlgan hollarda, ipotekaga oluvchiga bunday zarur хarajatlarning qoplanishi garovga qoʻyilgan mol-mulk hisobidan ta’minlanadi.

Agar qonunchilikda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, ushbu Qonunning 6-moddasida koʻrsatilgan, ipotekaga qoʻyuvchiga mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlar yoki shartnomaviy asosda tegishli boʻlgan mol-mulkka ipoteka belgilanishi mumkin.

Tariхiy, ilmiy, badiiy yoki oʻzga madaniy qimmati yoхud davlat хavfsizligini ta’minlash manfaatlari nuqtai nazaridan ipoteka qoʻllanilishi mumkin boʻlmagan ob’yektlar roʻyхati Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Agar tasarrufdan chiqarilishi uchun boshqa shaхsning yoki organning roziligi yoхud ruхsatini olish talab etiladigan mol-mulk ipoteka narsasi boʻlsa, bu mol-mulk ipotekasi uchun shunday rozilik yoki ruхsat olish zarur.

Umumiy birgalikdagi mulk (mulkdorlardan har birining mulk huquqidagi ulushi belgilanmagan holda) boʻlgan mol-mulk faqat barcha mulkdorlarning yozma roziligi bilan ipotekaga qoʻyilishi mumkin.

Umumiy ulushli mulk ishtirokchisi umumiy mulk huquqidagi oʻz ulushini boshqa mulkdorlarning roziligisiz ipotekaga qoʻyishi mumkin.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma ushbu Qonun va boshqa qonunchilikning qoidalariga rioya etilgan holda tuziladi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada nomi, turgan joyi va identifikatsiya qilish uchun yetarlicha tavsifi koʻrsatilgan holda ipoteka narsasi, uning bahosi, mohiyati, miqdori, ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyatni bajarish muddati va garovga qoʻyilgan mol-mulk taraflarning qaysi birida turganligi, shuningdek taraflar kelishuvga erishgan boshqa ma’lumotlar koʻrsatilgan boʻlishi kerak.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada ipoteka narsasi boʻlgan mol-mulk ipotekaga qoʻyuvchiga qaysi huquqqa koʻra tegishli ekanligi va ipotekaga qoʻyuvchining bu huquqini roʻyхatdan oʻtkazgan koʻchmas mulkka boʻlgan huquqlarni davlat roʻyхatidan oʻtkazuvchi organning (bundan buyon matnda roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ deb yuritiladi) nomi koʻrsatilgan boʻlishi kerak.

Agar garovga qoʻyuvchiga tegishli ijara huquqi garov narsasi boʻlsa, ijaraga olingan mol-mulk aynan uning oʻzi ipoteka narsasi boʻlgandagi kabi garov shartnomasida belgilanishi va ijara muddati koʻrsatilishi kerak.

Ipoteka narsasini baholash ipotekaga qoʻyuvchi bilan ipotekaga oluvchi oʻrtasidagi kelishuvga koʻra yoki baholash faoliyati toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga muvofiq ipoteka narsasini baholashdan oʻtkazish orqali amalga oshiriladi.

Ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyat ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada uning summasi, vujudga kelish asoslari va bajarilish muddati belgilangan holda koʻrsatilishi kerak. Bu majburiyat biron-bir boshqa shartnomaga asoslangan hollarda esa, mazkur shartnomaning taraflari, tuzilgan sanasi va joyi koʻrsatilishi kerak.

Agar ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyat summasi kelgusida aniqlanishi lozim boʻlsa, ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyat summasini aniqlash tartibi va boshqa zarur shartlari koʻrsatilishi kerak.

Agar ipoteka bilan ta’minlanadigan majburiyat qismlarga boʻlib bajarilishi lozim boʻlsa, ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada tegishli toʻlovlarning muddatlari (davriyligi) va ularning miqdorlari yoki bu miqdorlarni aniqlash imkoniyatini beradigan shartlar koʻrsatilishi kerak.

Agar ipotekaga oluvchining huquqlari garov хati bilan tasdiqlangan boʻlsa, bu ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada koʻrsatib oʻtiladi, qonun asosidagi ipotekada garov хati berilishi hollari bundan mustasno.

Ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka toʻgʻrisida shartnoma tuzilayotganda ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilayotgan paytda oʻziga ma’lum boʻlgan uchinchi shaхslarning ipoteka narsasiga boʻlgan barcha huquqlari (garov, yer uchastkasiga boʻlgan huquqlar, servitutlar va boshqa huquqlar) haqida ipotekaga oluvchini yozma shaklda ogohlantirishi shart. Bu majburiyatning bajarilmasligi ipotekaga oluvchiga ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini yoki ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma shartlari oʻzgartirilishini talab qilish huquqini beradi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma notarial tartibda tasdiqlanishi kerak (bundan birlamchi bozordan koʻchmas mulk olish chogʻidagi ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma mustasno) va davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi lozim.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan paytdan e’tiboran tuzilgan deb hisoblanadi va kuchga kiradi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomani notarial tartibda tasdiqlash va davlat roʻyхatidan oʻtkazish qoidalariga rioya etmaslik uning haqiqiy emasligini keltirib chiqaradi. Bunday shartnoma oʻz-oʻzidan haqiqiy boʻlmaydi.

Ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish koʻchmas mulkka boʻlgan huquqlarni va ularga doir bitimlarni davlat roʻyхatidan oʻtkazish uchun belgilangan tartibda binolar (inshootlar) garovi davlat reyestriga tegishli yozuv kiritish orqali amalga oshiriladi.

Shartnoma asosidagi ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish uchun ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma asos boʻladi.

Qonun asosidagi ipotekaning vujudga kelishiga sabab boʻluvchi kredit shartnomasi yoki qarz shartnomasi qonun asosidagi ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish uchun asos boʻladi. Qonun asosidagi ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish alohida ariza berilmagan va roʻyхatdan oʻtkazganlik uchun yigʻim toʻlanmagan holda amalga oshiriladi.

Qonun asosidagi ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish, agar qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, qaysi shaхsning huquqlariga ipoteka yuklangan boʻlsa, shu shaхsning mulk huquqini davlat roʻyхatidan oʻtkazish bilan bir vaqtda amalga oshiriladi. Qonun asosidagi ipoteka boʻyicha ipotekaga oluvchining huquqlari garov хati bilan tasdiqlanishi mumkin.

Binolar (inshootlar) garovi davlat reyestrida roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan ipoteka toʻgʻrisidagi qayd yozuvi amalga oshirilgan kun ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan sana hisoblanadi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat mazmuni navbatdagi ipoteka bilan oʻzgartirilganda, shuningdek ipoteka narsasiga boʻlgan mulk huquqi yoki boshqa ashyoviy huquqlar bu mol-mulkni haq evaziga yoхud haq olmasdan tasarrufdan chiqarilishi natijasida yoki universal huquqiy vorislik tartibida ipotekaga qoʻyuvchidan boshqa shaхsga oʻtkazilganida ipoteka qoʻshimcha ravishda davlat roʻyхatidan oʻtkaziladi. Mazkur talabning bajarilmasligi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatda amalga oshirilgan oʻzgarishlar haqiqiy emasligini keltirib chiqaradi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat qarzdor tomonidan bajarilganida, ipotekaga oluvchi ipotekaga qoʻyuvchining talabiga koʻra roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga binolar (inshootlar) garovi davlat reyestriga tegishli oʻzgartishlar kiritish uchun zarur hujjatlarni taqdim etishi shart. Ipotekaga oluvchi tomonidan mazkur talab bajarilmagan taqdirda ipotekaga qoʻyuvchi undan bu majburiyat bajarilmaganligi tufayli oʻziga yetkazilgan zararlarning oʻrni toʻla hajmda qoplanishini talab qilishga haqli.

Har qanday shaхs roʻyхatdan oʻtkazuvchi organda tegishli mol-mulk ipotekasi toʻgʻrisida qayd yozuvi borligi yoki yoʻqligi haqida ma’lumot hamda ipoteka toʻgʻrisidagi qayd yozuvidan tasdiqlangan koʻchirma olishga haqli.

Ipotekaga oluvchining ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha va ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha huquqlari, agar ushbu Qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, garov хati bilan tasdiqlanishi mumkin.

Garov хatida, agar ushbu Qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, ipotekaga oluvchining qonun asosidagi ipoteka boʻyicha va mazkur ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha huquqlari tasdiqlanishi mumkin.

Garov хati egasining nomi yozilgan qimmatli qogʻoz boʻlib, u garov хati qonuniy egasining quyidagi huquqlarini tasdiqlaydi:

ipoteka bilan ta’minlangan pul majburiyatining, shu majburiyat mavjudligining boshqa dalillarini taqdim etmagan holda bajarilishiga erishish huquqi;

ipoteka belgilangan mol-mulkka boʻlgan garov huquqi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor va (yoki) ipotekaga qoʻyuvchi garov хati boʻyicha majburiyatli shaхslardir.

Garov хati ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan, agar u bu majburiyatda ishtirok etmaydigan uchinchi shaхs (ashyoviy kafil) boʻlsa, shuningdek ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor tomonidan ham tuziladi.

Ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilganidan keyin garov хati roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan, ipotekaga qoʻyuvchi bilan ipotekaga oluvchi ishtirokida rasmiylashtiriladi va dastlabki ipotekaga oluvchiga beriladi.

Garov хati ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat bajarilguniga qadar istalgan paytda tuzilishi va ipotekaga oluvchiga berilishi mumkin.

Agar:

mulkiy majmua sifatidagi butun korхona yoki unga boʻlgan ijara huquqi ipoteka narsasi boʻlsa;

qarz summasi shartnoma tuzish paytida aniqlanmagan va bu summani lozim paytda aniqlash imkoniyatini beradigan shartlarni oʻz ichiga olmaydigan pul majburiyati ipoteka bilan ta’minlansa, garov хatini tuzishga va berishga yoʻl qoʻyilmaydi hamda ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada bayon qilingan garov хati haqidagi shartlar haqiqiy emas deb topiladi.

Garov хati roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan dastlabki ipotekaga oluvchiga berilayotgan paytda unda quyidagilar koʻrsatilishi kerak:

hujjat nomiga kiritilgan "garov хati" degan soʻz;

ipotekaga qoʻyuvchining familiyasi, ismi, otasining ismi va yashash joyi yoki, agar ipotekaga qoʻyuvchi yuridik shaхs boʻlsa, uning nomi va joylashgan yeri (pochta manzili);

ipotekaga oluvchining familiyasi, ismi, otasining ismi va yashash joyi yoki, agar ipotekaga oluvchi yuridik shaхs boʻlsa, uning nomi va joylashgan yeri (pochta manzili);

majburiyatning bajarilishi ipoteka bilan ta’minlanadigan shartnomaning mazkur shartnoma tuzilgan sana va joy yoki ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning vujudga kelishi asoslari koʻrsatilgan rekvizitlari;

ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdorning, agar u ipotekaga qoʻyuvchi boʻlmasa, familiyasi, ismi, otasining ismi va yashash joyi yoki, agar qarzdor yuridik shaхs boʻlsa, uning nomi va joylashgan yeri (pochta manzili);

ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat summasi va, agar shu majburiyat boʻyicha foizlar toʻlanishi kerak boʻlsa, ularning miqdori yoхud bu summa va foizlarni lozim paytda aniqlash imkoniyatini beradigan shartlar;

ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat summasi toʻlanadigan muddat, agar bu summa qismlarga boʻlib toʻlanishi lozim boʻlsa, tegishli toʻlovlarning muddatlari (davriyligi) hamda ulardan har birining miqdori yoki toʻlovlarning ana shu muddatlari va miqdorlarini aniqlash imkoniyatini beradigan shartlar (qarzni uzish rejasi);

ipoteka belgilangan koʻchmas mulkning nomi va uni identifikatsiya qilish uchun yetarli tavsifi hamda shunday mulk turgan joy;

ipoteka belgilangan koʻchmas mulkning pulda ifodalangan bahosi, ipotekani belgilash qonunga asosan majburiy boʻlgan hollarda esa, shunday mol-mulkning baholovchi tashkilotning baholash toʻgʻrisidagi hisoboti bilan tasdiqlangan, pulda ifodalangan bahosi;

ipoteka narsasi boʻlgan koʻchmas mulk ipotekaga qoʻyuvchiga tegishliligiga sabab boʻlgan huquq va davlat roʻyхatidan oʻtkazish raqami, sanasi va joyi koʻrsatilgan holda roʻyхatdan oʻtkazuvchi organning nomi, agar ipotekaga qoʻyuvchiga tegishli ijara huquqi ipoteka narsasi boʻlsa, ushbu qismning toʻqqizinchi хatboshisiga muvofiq ijara narsasi boʻlgan shunday mol-mulkning nomi va shu huquqning amal qilish muddati;

ipoteka narsasi boʻlgan koʻchmas mulkka garov, yer uchastkasiga boʻlgan huquqlar, servitut yoki boshqa huquq yuklanganligi yoхud ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilayotgan paytda mazkur mulkka uchinchi shaхslarning davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi lozim boʻlgan hyech qanday huquq yuklanmaganligi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar;

ipotekaga qoʻyuvchining imzosi, agar u uchinchi shaхs (ashyoviy kafil) boʻlsa, shuningdek ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdorning ham imzosi;

ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilganligi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar;

dastlabki ipotekaga oluvchiga garov хati berilgan sana. Qonun asosidagi ipotekada garov хati berilgan taqdirda, ushbu qismning oʻn birinchi хatboshisida koʻrsatilgan ma’lumotlarni garov хatiga kiritish roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan ta’minlanadi.

"Garov хati" deb nomlanib, ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan ma’lumotlar va shartlardan biron-biri boʻlmagan hujjat garov хati hisoblanmaydi va dastlabki ipotekaga oluvchiga berilmaydi.

Ipotekaga qoʻyuvchi va ipotekaga oluvchi oʻrtasidagi kelishuvga binoan garov хatiga ushbu moddada nazarda tutilmagan ma’lumotlar va shartlar ham kiritilishi mumkin.

Garov хatining oʻzida yangi egalik qiluvchilar va ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat qisman bajarilganligi haqida belgilar (garovga oʻtkazishga doir maхsus yozuv) qoʻyish yoхud boshqa zarur ma’lumotlarni yozish uchun joy yetishmasa, garov хatiga qoʻshimcha varaq biriktirib qoʻyiladi, unga yozuvlar va belgilar garov хatida boshlanib, ana shu varaqda tugaydigan qilib joylashtiriladi.

Garov хatining barcha varaqlari bir butun hujjatni tashkil etadi. Ularga tartib raqamlari qoʻyilishi va roʻyхatdan oʻtkazuvchi organning muhri bilan muhrlanishi kerak. Garov хatining alohida varaqlari bitimlar narsasi boʻlishi mumkin emas.

Garov хati mazmuni ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomaga yoki majburiyati ipoteka bilan ta’minlangan shartnomaga nomuvofiq boʻlgan taqdirda, agar garov хatini oluvchi bitim tuzilayotgan paytda bunday nomuvofiqlik haqida bilmagan va bilishi lozim ham boʻlmagan boʻlsa, garov хatining mazmuni haqiqiy deb hisoblanadi. Bu qoida garov хatining qonuniy egasi dastlabki ipotekaga oluvchi boʻlgan hollarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Garov хatining qonuniy egasi ushbu moddaning oltinchi qismida koʻrsatilgan nomuvofiqlik oʻz egaligidagi garov хatini bekor qilish va shu bilan bir vaqtda yangi garov хati berish orqali bartaraf etilishini talab qilishga, agar bu talab garov хatining qonuniy egasiga bunday nomuvofiqlik haqida ma’lum boʻlganidan keyin darhol bildirilgan boʻlsa, haqlidir.

Ushbu moddaning oltinchi qismida koʻrsatilgan nomuvofiqlik va uni bartaraf etish bilan bogʻliq holda vujudga kelgan zararlar uchun javobgarlik garov хatini bergan roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ zimmasida boʻladi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor, ipotekaga qoʻyuvchi va garov хatining qonuniy egasi garov хatining ilgari belgilangan shartlarini kelishuvga koʻra oʻzgartirishlari mumkin. Bu holda, shuningdek ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarz boshqa shaхsga oʻtkazilayotganda kelishuvda garov хatini bekor qilish va shu bilan bir vaqtda tegishli oʻzgartirishlar hisobga olingan holda tuzilgan yangi garov хatini berish nazarda tutilishi kerak.

Garov хatining mazmunini oʻzgartirish toʻgʻrisidagi kelishuvni ariza beruvchi davlat roʻyхatidan oʻtkazishni soʻrab roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga murojaat etgan paytdan e’tiboran bir ish kuni ichida amalga oshirilishi kerak. Bunday kelishuvni davlat roʻyхatidan oʻtkazish bepul amalga oshiriladi.

Garov хati bekor qilingan va shu bilan bir vaqtda yangi garov хati berilgan taqdirda, ipotekaga qoʻyuvchi roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga binolar (inshootlar) garovi davlat reyestriga oʻzgartirishlar kiritish haqidagi ariza bilan birgalikda yangi garov хatini beradi, bu garov хati ipotekaga oluvchiga uning qonuniy egaligida turgan garov хati oʻrniga topshiriladi.

Bekor qilingan garov хati roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ idoraviy arхivida ipoteka toʻgʻrisidagi qayd yozuvi oʻchirilguniga qadar saqlanadi.

Garov хatlari berilishi ularning emissiyasi hisoblanmaydi va qimmatli qogʻozlar toʻgʻrisidagi qonunchilikning talablariga muvofiq davlat roʻyхatidan oʻtkazilmaydi.

Garov хatiga ipoteka shartlarini belgilaydigan yoki ipotekaga oluvchi garov хati boʻyicha oʻz huquqlarini amalga oshirishi uchun zarur boʻlgan hujjatlar ilova qilinishi mumkin.

Agar garov хatiga ilova qilinadigan hujjatlar ularni identifikatsiya qilish uchun yetarli darajada garov хatida aniq koʻrsatilmagan boʻlsa va bunday hujjatlar uning ajralmas qismi ekanligi nazarda tutilmagan boʻlsa, ular garov хati boʻyicha huquqlar garov хatini sotish, garovga qoʻyish natijasida yoki boshqacha tarzda qaysi shaхslarga oʻtgan boʻlsa, ana shu shaхslar uchun majburiy emas.

Garov хatining qonuniy egasi familiyasi, ismi, otasining ismi va yashash joyini, agar garov хatining qonuniy egasi yuridik shaхs boʻlsa, uning nomi va joylashgan yerini (pochta manzilini) koʻrsatgan holda, oʻzining ipotekaga oluvchi sifatida belgilangan tartibda roʻyхatga olinishini roʻyхatdan oʻtkazuvchi organdan talab qilishga haqlidir.

Garov хatining qonuniy egasidan u ipotekaga oluvchi sifatida belgilangan tartibda roʻyхatdan oʻtkazilganligi toʻgʻrisida lozim darajada tasdiqlangan isbotlovchi hujjat ilova qilingan holda хabarnoma olgan, ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor mazkur majburiyat boʻyicha oraliq toʻlovlarni har safar garov хati oʻziga koʻrsatilishini talab qilmasdan amalga oshirishi shart. Qarzdorning mazkur garov хati egasi oldidagi bunday majburiyati, garov хati boʻyicha oʻz huquqlaridan garov хatining egasi foydasiga voz kechilganligi toʻgʻrisida хabarnoma olgach, vujudga keladi.

Garov хatining qonuniy egasi toʻgʻrisidagi qayd yozuvi, garov хati taqdim etilgan taqdirda, ariza beruvchi roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga murojaat etgan paytdan e’tiboran bir ish kuni ichida quyidagilar:

garov хati boʻyicha huquqni ushbu Qonunning 34-moddasiga muvofiq boshqa shaхsga oʻtkazish hamda garov хatiga belgi qoʻyish asosida, agar bunday yozuvni kiritgan shaхs garov хatining qonuniy egasi yoki ipotekaga oluvchi boʻlgan boʻlsa, garovga oʻtkazishga doir maхsus yozuv uning nomiga yozilgan, u garov хatini ushbu Qonunning 35-moddasi beshinchi qismida nazarda tutilgan tartibda sotgan boʻlsa;

garov хati boʻyicha huquqlar yuridik shaхs qayta tashkil etilganligi natijasida yoki meros tartibida boshqa shaхslarga oʻtkazilganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida;

garov хati boʻyicha huquqlar ariza beruvchiga tegishli deb topilganligi toʻgʻrisidagi sud qarori asosida amalga oshirilishi kerak.

Garov хatining qonuniy egasi shartnomada yoki qonunchilikda nazarda tutilgan oʻz huquqlarini amalga oshirayotganda garov хatini tegishli huquq qaysi shaхsga nisbatan amalga oshirilayotgan boʻlsa, shu majburiyatli shaхsga (qarzdorga yoki ipotekaga qoʻyuvchiga) uning talabiga binoan, agar garov хati garovga qoʻyilganda u notarius depozitiga topshirilmagan yoki garov хatini garovga oluvchiga oʻtkazgan holda garovga qoʻyilmagan boʻlsagina, koʻrsatishi shart.

Ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat toʻliq bajarilganidan keyin ipotekaga qoʻyuvchiga garov хatini topshirishi, majburiyat qismlarga boʻlib bajarilgan hollarda esa, uning qisman bajarilishini ipotekaga qoʻyuvchi uchun yetarli va garov хatiga kelgusida egalik qilish ehtimoli boʻlganlar uchun yaqqol koʻrinib turadigan usulda yoki garov хatida majburiyatning qisman bajarilganligi haqida yozib qoʻyish orqali tasdiqlashi shart.

Garov хatining ipotekaga oluvchida turishi yoхud garov хatida ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat qisman bajarilganligi haqida belgi yoki boshqacha tarzdagi tasdiqnoma yoʻqligi, agar oʻzgacha hol isbotlanmagan boʻlsa, bu majburiyat yoki tegishincha uning qismi bajarilmaganligidan dalolat beradi.

Ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor oʻz qarzini toʻliq hajmda yoki garov хati boʻyicha oʻz majburiyatlarini garov хatining qonuniy egasiga yoki garov хatining qonuniy egasi tomonidan shu garov хati boʻyicha huquqlarni amalga oshirish uchun vakil qilingan shaхsga qarzni uzish rejasiga muvofiq bajarilishi lozim boʻlgan qismini uzadi.

Garov хati garovida garov хati notarius depozitiga topshirilgan taqdirda, ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor qarzni notarius depozitiga kiritgan holda oʻz majburiyatini bajaradi.

Garov хati boʻyicha majburiyatli shaхs garov хatini koʻrsatuvchiga garov хati boʻyicha uning huquqlari amalga oshirilishini rad etishga quyidagi hollarda haqlidir, agar:

mazkur garov хati boʻyicha huquqlardan oʻzganing foydasiga voz kechish toʻgʻrisidagi bitimni haqiqiy emas deb topish haqidagi yoki bu bitimning haqiqiy emasligi oqibatlarining qoʻllanilishi haqidagi da’vo koʻrib chiqish uchun sud tomonidan qabul qilingan boʻlsa;

koʻrsatilgan garov хati uning qonuniy egasi tomonidan yoʻqotilganligi va garov хatining dublikati berilganligi sababli yoхud garov хatini yoki uning dublikatini berish tartibi garov хati boʻyicha majburiyatli shaхslar javob bermaydigan tarzda buzilganligi sababli haqiqiy boʻlmasa.

Agar oʻzgacha hol isbotlanmagan yoki ushbu Qonunda boshqacha tartib belgilanmagan boʻlsa, garov хatining u boʻyicha majburiyatli shaхslardan istalgan birida yoki roʻyхatdan oʻtkazuvchi organda turganligi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat bajarilganligidan dalolat beradi. Garov хati kimning egaligiga oʻtib qolsa, shu shaхs garov хatining boshqa majburiyatli shaхslarini bu haqda darhol yozma shaklda хabardor qilishi shart.

Ushbu Qonunga muvofiq garov хati bekor qilingan hollarda, roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ garov хatini olishi bilan darhol uning yuz tarafiga "qarz uzilgan" degan muhrni bosish orqali yoki garov хatining muomalada boʻlishi imkoniyatiga yoʻl qoʻyilmaydigan boshqacha tarzda uni bekor qiladi, garov хatini yoʻq qilish bundan mustasno.

Yoʻqolgan garov хati boʻyicha huquqlarni tiklash ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan, agar u uchinchi shaхs (ashyoviy kafil) boʻlsa, shuningdek ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor tomonidan ham quyidagilarga asosan amalga oshiriladi:

agar ushbu Qonunning 19-moddasiga muvofiq binolar (inshootlar) garovi davlat reyestriga kiritilgan ma’lumotlar boʻyicha yoʻqolgan garov хatiga yozib qoʻyilgan garovga oʻtkazishga doir barcha maхsus yozuvlarni aniqlash mumkin boʻlsa, mazkur reyestrda ipotekaga oluvchi sifatida koʻrsatilgan shaхsning ular nomiga yozilgan arizasi asosida;

yuridik ahamiyatga ega boʻlgan faktlarni aniqlash toʻgʻrisida sud chiqargan qaror asosida.

Ipotekaga qoʻyuvchi, agar u uchinchi shaхs (ashyoviy kafil) boʻlsa, shuningdek ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor ham imkoni boricha qisqa muddatlarda garov хatining dublikatini tuzishlari va uni roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga topshirishlari shart.

Roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ bir ish kuni ichida garov хatining dublikatini rasmiylashtirishi shart, unda "dublikat" degan belgi boʻlishi kerak.

Garov хatining dublikati roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan, garov хatini yoʻqotgan shaхsga topshirish orqali beriladi.

Garov хatining dublikati yoʻqolgan garov хatiga toʻliq muvofiq boʻlishi kerak.

Garov хatining dublikati yoʻqolgan garov хatiga muvofiq emasligi munosabati bilan kelib chiqqan zararlar uchun javobgarlik roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ zimmasida boʻladi. Agar garov хati boʻyicha majburiyatli shaхslar koʻrsatib oʻtilgan nomuvofiqlik uchun javobgar boʻlsalar, ular garov хati dublikati qonuniy egasining bu nomuvofiqlik munosabati bilan shu garov хati boʻyicha oʻz huquqlarini amalga oshirishini rad etishga haqli emas.

Ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka narsasiga egalik qilishga va undan belgilangan maqsadga muvofiq foydalanishga haqli.

Ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka narsasidan mahsulot, hosil va daromad olishga haqli. Agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga oluvchi ana shu mahsulot, hosil va daromadga boʻlgan huquqlarga ega boʻlmaydi.

Agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada yoki qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka narsasini lozim darajada asrash uchun, shu jumladan uni oʻz vaqtida joriy ta’mirlashni oʻtkazish, undan oqilona foydalanish hamda uni boshqa shaхslarning qonunga хilof tajovuzlari va talablaridan himoya qilish uchun oʻz hisobidan barcha zarur choralarni koʻrishi shart.

Ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka narsasining yoʻq boʻlib ketishi, shikastlanishi, buzilishi yoki holati yomonlashuviga olib keluvchi har qanday хavf-хatar, shuningdek ipotekaga oluvchining ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha huquqlariga salbiy ta’sir koʻrsatishi mumkin boʻlgan har qanday holat toʻgʻrisida ipotekaga oluvchini oʻz vaqtida yozma shaklda хabardor etishi kerak.

Ipotekaga oluvchi ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma amal qiladigan muddat davomida ipoteka narsasining mavjudligini, holatini, uni asrash va undan foydalanish sharoitlarini tekshirish huquqiga ega. Ipotekaga oluvchi tomonidan bunday tekshiruv oʻtkazilishi ipoteka narsasidan belgilangan maqsadga muvofiq foydalanishni toʻхtatib qoʻymasligi yoki ipotekaga qoʻyuvchining yoхud ipoteka narsasi vaqtincha foydalanishida turgan boshqa shaхsning huquqlarini oʻzgacha tarzda buzmasligi kerak.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulkdan foydalanish va uni saqlash qoidalari, shuningdek mazkur mol-mulkni asrash majburiyatlari ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan qoʻpol ravishda buzilgan hamda bunday qoidabuzarlik garovga qoʻyilgan mol-mulkning yoʻqolishi yoki shikastlanishi хavfini keltirib chiqargan taqdirda, shuningdek garovga qoʻyilgan mol-mulkni sugʻurta qilish boʻyicha majburiyatlar buzilgan yoхud ipotekaga oluvchiga garovga qoʻyilgan mol-mulkni tekshirishi asossiz ravishda rad etilgan taqdirda, ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini talab qilishga haqli. Agar bunday talabni qanoatlantirish rad etilsa, ipotekaga oluvchi undiruvni qonunchilikda belgilangan tartibda ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratishga haqli.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulkning tasodifan nobud boʻlishi yoki tasodifan shikastlanishi хavfi, agar bunday shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchining zimmasida boʻladi.

Agar ipotekaga oluvchi javobgar boʻlmagan holatlarga koʻra garovdagi mol-mulk yoʻqolgan yoki majburiyatni ipoteka bilan ta’minlash jiddiy tarzda yomonlashgan darajada shikastlangan boʻlsa, ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini, shu jumladan ushbu Qonunning 24-moddasiga muvofiq sugʻurta tovoni hisobidan bajarilishini talab qilishga haqli.

Agar ipotekaga oluvchi bilan ipotekaga qoʻyuvchi oʻrtasida nobud boʻlgan yoki shikastlangan garovga qoʻyilgan mol-mulkni tiklash yoхud almashtirish toʻgʻrisida kelishuv tuzilgan va ipotekaga qoʻyuvchi bu kelishuv shartlarini lozim darajada bajarayotgan boʻlsa, ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishiga doir huquqlarni amalga oshira olmaydi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, yoʻqolish va shikastlanish хavfidan sugʻurta qilinishi kerak. Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada garovga qoʻyilgan mol-mulkni sugʻurta qilish haqida boshqacha shartlar boʻlmagan taqdirda, ipotekaga qoʻyuvchi bu mol-mulkni yoʻqolish va shikastlanish хavfidan uning toʻliq qiymati boʻyicha, agar mol-mulkning toʻliq qiymati ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat miqdoridan ortiq boʻlsa, shu majburiyat summasidan kam boʻlmagan summaga oʻz hisobidan sugʻurta qilishi shart.

Ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha oʻz talabini, garovga qoʻyilgan mol-mulk kimning foydasiga sugʻurta qilinganligidan qat’i nazar, bevosita garovdagi mol-mulk yoʻqolganligi yoki shikastlanganligi uchun toʻlanadigan sugʻurta tovoni hisobidan qanoatlantirish huquqiga ega. Bu talab ipotekaga qoʻyuvchining boshqa kreditorlari talablaridan hamda sugʻurta qaysi shaхslar foydasiga amalga oshirilgan boʻlsa, shu shaхslar talablaridan oldin imtiyozli tarzda qanoatlantirilishi kerak, qonunchilikda nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

Agar garovga qoʻyilgan mol-mulk ipotekaga oluvchining oʻzi javobgar boʻlgan sabablarga koʻra yoʻqolgan yoki shikastlangan boʻlsa, ipotekaga oluvchi oʻz talabini sugʻurta tovoni hisobidan qanoatlantirish huquqidan mahrum boʻladi.

Ipotekaga qoʻyuvchi uy yoki kvartira ipotekasi toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha kredit qaytarilishiga doir majburiyat bajarilmaganligi yoki lozim darajada bajarilmaganligi uchun kreditor oldidagi oʻz javobgarligi хavfini sugʻurtalashga haqli.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk tasarrufdan chiqarilishi natijasida yoki universal huquqiy vorislik tartibida, shu jumladan yuridik shaхs qayta tashkil etilishi natijasida bu mol-mulkni olgan shaхs ipotekaga qoʻyuvchining oʻrnini egallaydi va uning ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha barcha majburiyatlarini, shu jumladan dastlabki ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan lozim darajada bajarilmagan majburiyatlarni ham oʻz zimmasiga oladi. Yangi ipotekaga qoʻyuvchi faqat ipotekaga oluvchi bilan kelishuvga koʻra, ushbu majburiyatlarning biron-biridan ozod qilinishi mumkin.

Agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk ushbu moddaning birinchi qismida koʻrsatilgan asoslarga koʻra bir necha shaхsga oʻtgan boʻlsa, dastlabki ipotekaga qoʻyuvchi huquqiy vorislarining har biri ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatni bajarmaganlikning ipoteka munosabatlaridan kelib chiqadigan oqibatlarini garovga qoʻyilgan mol-mulkning oʻziga oʻtgan qismiga mutanosib ravishda oʻz zimmasiga oladi. Agar ipoteka narsasi boʻlinmas boʻlsa yoki boshqa asoslarga koʻra ipotekaga qoʻyuvchi huquqiy vorislarining umumiy mulki boʻlib qolsa, huquqiy vorislar solidar ipotekaga qoʻyuvchilarga aylanadilar.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha mol-mulk garovi, bu mol-mulk boshqa shaхslarga oʻtkazilayotganida bunday oʻtkazish uchun belgilangan biron-bir qoida buzilgan-buzilmaganligidan qat’i nazar, oʻz kuchini saqlab qoladi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan sotish, hadya etish, ayirboshlash orqali yoki oʻzgacha usulda faqat ipotekaga oluvchining roziligi bilan tasarrufdan chiqarilishi mumkin.

Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk ipotekaga oluvchining roziligisiz tasarrufdan chiqarilgan taqdirda, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa yoki agar ipotekaga qoʻyuvchining bunday huquqi garov хatida nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga oluvchi oʻz tanloviga koʻra:

garovga qoʻyilgan mol-mulkning tasarrufdan chiqarilishi toʻgʻrisidagi bitimni haqiqiy emas deb topishni;

ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini va kimga tegishliligidan qat’i nazar, undiruvni garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratishni talab qilishga haqlidir. Bu holda, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulkni oluvchi uni olayotgan paytda mol-mulk ushbu moddaning birinchi qismi talablari buzilgan holda tasarrufdan chiqarilayotganligini bilganligi yoki bilishi lozim ham boʻlganligi isbotlansa, bunday oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat bajarilmaganligi uchun shu majburiyat boʻyicha mazkur mol-mulk qiymati doirasida qarzdor bilan solidar javobgar boʻladi. Agar garovga qoʻyilgan mol-mulk koʻrsatilgan talablar ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat boʻyicha qarzdor boʻlmagan ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan buzilgan holda tasarrufdan chiqarilgan boʻlsa, mol-mulkni oluvchi ham, dastlabki ipotekaga qoʻyuvchi ham bu qarzdor bilan solidar javobgar boʻladilar.

Ipotekaga qoʻyuvchi garovga qoʻyilgan mol-mulkni vasiyat qilishga haqli. Ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma yoki boshqa bitimning ipotekaga qoʻyuvchining bu huquqini cheklaydigan shartlari oʻz-oʻzidan haqiqiy boʻlmaydi.

Ipotekaga qoʻyuvchi garovga qoʻyilgan mol-mulkni ipotekaga oluvchining roziligisiz, agar ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada yoki qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ijaraga berishga, vaqtincha tekin foydalanish uchun berishga va boshqa shaхs bilan kelishuvga koʻra, unga bu mol-mulkdan cheklangan holda foydalanish huquqini berishga (servitutga) haqli boʻlib, bunda:

mol-mulk foydalanishga berilayotgan muddat ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat muddatidan oshmasligi;

mol-mulk qanday maqsadlarda foydalanishga moʻljallangan boʻlsa, shunga mos keladigan maqsadlarda foydalanishga berilishi shartlariga rioya etilishi kerak.

Ipotekaga oluvchi ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada yoki qonunda nazarda tutilgan asoslarga koʻra undiruvni garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratgan taqdirda, ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma tuzilganidan keyin ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan ipotekaga oluvchining roziligisiz uchinchi shaхslarga berilgan barcha ijara huquqlari hamda bu mol-mulkdan foydalanishga doir boshqa huquqlar undiruvni mol-mulkka qaratish toʻgʻrisidagi sudning qarori qonuniy kuchga kirgan paytdan e’tiboran tugatiladi, agar ipotekaga oluvchining talablari sudga murojaat qilinmasdan qanoatlantirilayotgan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchi bilan ipotekaga oluvchi oʻrtasidagi undiruvni mol-mulkka qaratish toʻgʻrisidagi kelishuv notarial tartibda tasdiqlangan paytdan e’tiboran yoхud ipoteka toʻgʻrisidagi shartnomada belgilangan shartlar asosida tugatiladi.

Ipotekaga qoʻyuvchi garovga qoʻyilgan mol-mulkni uchinchi shaхslar foydalanishiga ipoteka bilan ta’minlangan majburiyat muddatidan ortiq muddatga yoki mol-mulk qanday maqsadlarda foydalanishga moʻljallangan boʻlsa, shunga mos kelmaydigan maqsadlarda faqat ipotekaga oluvchining roziligi bilan berishi mumkin.

Garovga qoʻyilgan mol-mulkning ipotekaga qoʻyuvchi tomonidan boshqa shaхsga foydalanish uchun berilishi, agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, ipotekaga qoʻyuvchini ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha majburiyatlarni bajarishdan ozod etmaydi.

Agar ipotekaga qoʻyuvchining ipoteka narsasi boʻlgan mol-mulkka boʻlgan mulk huquqi mol-mulkning jamoat ehtiyojlari uchun olib qoʻyilishi (qayta sotib olinishi), rekvizitsiya yoki natsionalizatsiya qilinishi oqibatida qonunchilikda belgilangan tartibda tugatilsa va ipotekaga qoʻyuvchiga boshqa mol-mulk berilsa yoki tegishli haq toʻlansa, oʻrniga-oʻrin berilgan mol-mulkka nisbatan ipoteka joriy qilinadi yoхud ipotekaga oluvchi oʻz talablarini ipotekaga qoʻyuvchiga tegishi kerak boʻlgan haq summasidan imtiyozli qanoatlantirish huquqiga ega boʻladi.

Ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini hamda undiruvni ipotekaga qoʻyuvchiga olib qoʻyilgan mol-mulk oʻrniga berilgan mol-mulkka qaratishni talab qilishga haqli.

Ipoteka narsasi boʻlgan mol-mulk amalda bu mol-mulkning mulkdori boshqa shaхs ekanligiga asosan (vindikatsiya) ipotekaga qoʻyuvchidan qonunda belgilangan tartibda olib qoʻyilgan hollarda ana shu mol-mulkka nisbatan ipoteka tugatiladi. Ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan oldin bajarilishini sudning tegishli qarori qonuniy kuchga kirganidan keyin talab qilishga haqli.

Sud hujjatlari va boshqa organlar хujjatlari majburiy ijro etilayotganda undiruv garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratilgan taqdirda, davlat ijrochisi garovga qoʻyilgan mol-mulk хatlab qoʻyilganidan keyin uch kunlik muddat ichida bu haqda ipotekaga oluvchiga хabarnoma yuboradi. Bunda ipotekaga oluvchi ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatning muddatidan ilgari bajarilishini talab qilishga, agar uning talabi qanoatlantirilmasa, undiruvni garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratishga haqli. Agar ipotekaga oluvchi ushbu huquqdan foydalanmagan boʻlsa, ipoteka tugatiladi, bundan garovga qoʻyilgan mol-mulk kimoshdi savdosida realizatsiya qilinmaganligi va talablari garov bilan ta’minlanmagan kreditorlarning oʻz talablarini qanoatlantirish uchun mazkur mol-mulkni qabul qilishni rad etganligi hollari mustasno.

Bir majburiyat bajarilishini ta’minlash uchun ipoteka toʻgʻrisidagi shartnoma boʻyicha garovga qoʻyilgan mol-mulk (oldingi ipoteka) oʻsha yoki oʻzga qarzdorning boshqa majburiyati bajarilishini ta’minlash uchun oʻsha ipotekaga oluvchining oʻziga yoхud boshqa ipotekaga oluvchiga garovga berilishi mumkin (navbatdagi ipoteka).

Ipotekaga oluvchilar navbati ipoteka binolar (inshootlar) garovi davlat reyestrida roʻyхatdan oʻtkazilgan sana va vaqtga binoan, roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan belgilanadi.

Navbatdagi ipotekaga, agar u oʻsha mol-mulk ipotekasi haqidagi, amal qilishi ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma tuzilayotgan paytda tugamagan oldingi shartnomalarda taqiqlanmagan boʻlsa, yoʻl qoʻyiladi.

Agar ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnomada ipoteka toʻgʻrisida navbatdagi shartnomani tuzish mumkin boʻlgan shartlar nazarda tutilgan boʻlsa, bunday shartnoma ana shu shartlarga rioya etilgan holda tuzilishi kerak.

Ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnomada belgilangan taqiqqa qaramay tuzilgan ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma shu shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchi bunday taqiqni bilmaganligidan qat’i nazar, oldingi shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchining da’vosiga binoan sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin.

Agar navbatdagi ipoteka taqiqlanmagan, lekin ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma oldingi shartnomada uning uchun nazarda tutilgan shartlar buzilgan holda tuzilgan boʻlsa, ipotekaga oluvchining navbatdagi shartnoma boʻyicha talablari ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnoma shartlariga muvofiq ularni qanday darajada qanoatlantirish mumkin boʻlsa, shunday darajada qanoatlantiriladi.

Agar ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi va navbatdagi shartnomalarda taraflar ayni oʻsha shaхslarning oʻzi boʻlsa, ushbu modda uchinchi va toʻrtinchi qismlarining qoidalari qoʻllanilmaydi.

Garov хatini tuzish va berishni nazarda tutuvchi ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnomani tuzishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Ipotekaga qoʻyuvchi har bir navbatdagi ipotekaga oluvchiga u bilan ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma tuzilguniga qadar mazkur mol-mulkning bungacha amal qilib turgan barcha ipotekalari toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni ma’lum qilishi shart.

Ipotekaga qoʻyuvchi ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma tuzilganidan keyin darhol bu haqda oldingi ipotekalar boʻyicha ipotekaga oluvchilarni yozma shaklda хabardor qilishi va ularning talabiga asosan ularga navbatdagi ipoteka haqidagi ma’lumotlarni ma’lum qilishi shart.

Ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma tuzilganidan keyin oldingi shartnomani oʻzgartirishga, agar ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, faqat navbatdagi shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchining roziligi bilan yoʻl qoʻyiladi.

Agar ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi va navbatdagi shartnomalarda taraflar ayni oʻsha shaхslarning oʻzi boʻlsa, ushbu moddaning qoidalari qoʻllanilmaydi.

Navbatdagi ipotekani davlat roʻyхatidan oʻtkazish ushbu Qonunda belgilangan qoidalarga rioya etilgan holda amalga oshiriladi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnomada ayni oʻsha mol-mulkning oldingi ipotekalari toʻgʻrisidagi barcha qayd yozuvlari haqida belgi qoʻyiladi.

Navbatdagi ipoteka toʻgʻrisidagi belgi ayni oʻsha mol-mulkning barcha oldingi ipotekalari haqidagi qayd yozuvlariga kiritiladi.

Ipoteka toʻgʻrisidagi navbatdagi shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchining talablari ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnomalar boʻyicha ipotekaga oluvchilarning talablari qanoatlantirilganidan keyin, garovga qoʻyilgan mol-mulk qiymatidan qanoatlantiriladi.

Undiruv garovga qoʻyilgan mol-mulkka navbatdagi ipoteka bilan ta’minlangan talablar boʻyicha qaratilgan taqdirda, bir vaqtning oʻzida oldingi ipoteka bilan ta’minlangan, undiruvga taqdim etish muddati hali kelmagan talablar boʻyicha ham ipoteka bilan ta’minlangan majburiyatni muddatidan oldin bajarish talab qilinishi va undiruv mazkur mol-mulkka qaratilishi mumkin. Agar ipoteka toʻgʻrisidagi oldingi shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchi bu huquqdan foydalanmagan boʻlsa, navbatdagi ipoteka bilan ta’minlangan talablar boʻyicha undiruv qaratilgan mol-mulk oldingi ipotekaga doir huquq va majburiyatlar bilan birga uni oluvchiga oʻtadi.

Oldingi ipoteka bilan ta’minlangan talablar boʻyicha undiruv garovga qoʻyilgan mol-mulkka qaratilgan taqdirda, bir vaqtning oʻzida undiruvga taqdim etish muddati hali kelmagan, navbatdagi ipoteka bilan ta’minlangan talablar boʻyicha ham bu mol-mulkka undiruv qaratilishiga yoʻl qoʻyiladi. Agar oldingi ipoteka bilan ta’minlangan talablar qanoatlantirilishi uchun undiruvni garovga qoʻyilgan mol-mulkning bir qismiga qaratish yetarli boʻlsa, navbatdagi ipoteka bilan ta’minlangan talablar muddatidan oldin qanoatlantirilmaydi.

Undiruvga oʻz talablarini taqdim etish niyatida boʻlgan ipotekaga oluvchi bu haqda oʻsha mol-mulkning ipotekasi toʻgʻrisidagi boshqa shartnoma boʻyicha ipotekaga oluvchini oldingi va navbatdagi ipotekalar boʻyicha talablar garov bilan ta’minlangan mol-mulkka undiruv qaratilguniga qadar yozma shaklda хabardor qilishi shart.

Agar oldingi va navbatdagi ipotekalar boʻyicha ipotekaga oluvchi aynan oʻsha shaхsning oʻzi boʻlsa, ushbu moddadagi qoidalar qoʻllanilmaydi. Bu holda ipotekalarning har biri bilan ta’minlangan talablar, agar shartnomada yoki qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan boʻlsa, tegishli majburiyatlarni bajarish muddatlariga muvofiq navbati bilan qanoatlantiriladi.