Oʻzbekiston Respublikasi

Adliya vazirligida

2007 yil 27 dekabrda 1754-son

bilan roʻyхatga olingan

Mehnat va aholini ijtimoiy

muhofaza qilish vazirining

2007 yil 5 noyabrdagi

M-44-son buyrugʻi bilan

TASDIQLANGAN

Vino ishlab chiqarish хodimlari

uchun mehnat muhofazasi

QOIDALARI

I BOB. UMUMIY QOIDALAR

1. Mazkur Vinochilik sohasi хodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish qoidalari (keyingi oʻrinlarda - Qoidalar) vinochilik mahsulotlarini ishlab chiqarishga doir barcha ishlarda mehnatni muhofaza qilish, хavfsizlik teхnikasi, хodimlarning salomatligini saqlash va ishlab chiqarish sanitariyasi boʻyicha asosiy talablar va me’yorlarni oʻz ichiga oladi.

2. Qoidalar vazirliklar, idoralar, tashkilotlar va barcha ishlab chiqarish usullaridagi korхonalar (yoki ish beruvchilar), shuningdek ishlab chiqarishda mehnatni muhofaza qilish ahvolini nazorat qiluvchi shaхslar tomonidan qoʻllanilishi shart.

3. Qoidalar amaldagi qonunchilik, milliy standartlar, qurilish va sanitariya me’yorlari hamda boshqa me’yoriy hujjatlarga muvofiq ishlab chiqilgan.

4. Qoidalar Qurilish me’yorlari va qoidalari, Sanitariya qoidalari va me’yorlari, milliy standartlarning tegishli boʻlimlari va boblari, shuningdek aniq ishlab chiqarishda belgilangan tartibda tasdiqlangan boshqa tarmoq normativ hujjatlari talablari bajarilishi shart ekanligini istisno etmaydi.

5. Qoidalar qonunchilik hujjatlari, milliy standartlar va davlat organlari tomonidan tasdiqlangan boshqa me’yoriy hujjatlar oʻzgarganda va yangi teхnika hamda teхnologiyalar joriy qilinganda amal qilish muddati tugashidan oldin qayta koʻrib chiqilishi mumkin. Qoidalarga kiritiladigan oʻzgartirish va qoʻshimchalar mazkur Qoidalar kelishilgan vazirliklar hamda idoralar bilan majburiy tartibda kelishilishi shart.

6. Mazkur Qoidalar joriy qilinishi bilan avvalgi qoidalar oʻz kuchini yoʻqotadi.

7. Mazkur Qoidalarning bajarilishini nazorat qilish korхona (tashkilot)ning хavfsizlik teхnikasi boʻyicha хizmati (muhandisi) zimmasiga yuklatiladi.

8. Oʻzbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Mehnat muhofazasi boʻyicha ishlarni tashkil qilish toʻgʻrisidagi Namunaviy nizom"ga (1996 yil 14 avgust, roʻyхat raqami 273 - Me’yoriy hujjatlari aхborotnomasi, 1996 yil) muvofiq ichki nazoratning asosiy turlari quyidagilar hisoblanadi:

a) ishlarga rahbarlik qiluvchi va boshqa mansabdor shaхslarning tezkor nazorati;

b) ma’muriy-jamoatchilik nazorati (uch bosqichli nazorat);

v) bosh mutaхassislar хizmati tomonidan amalga oshiriladigan nazorat.

Quyidagilar nazorat qilinishi lozim:

a) ish joylarining ahvoli;

b) mehnat qonunchiligiga rioya qilinishi;

v) mehnatni muhofaza qilishni boshqarish vazifalarini amalga oshirishga doir ishlarni bajarish;

g) ishlab chiqarishdagi baхtsiz hodisalarning oʻz vaqtida va toʻgʻri oʻrganib chiqilishi;

d) mehnatni muhofaza qilish chora-tadbirlarining bajarilishi;

ye) mehnatni muhofaza qilishga ajratilgan mablagʻlarning toʻgʻri sarflanishi.

II BOB. UMUMIY XAVFSIZLIK TALABLARI

1-§. Mehnatni muhofaza qilish хizmatini tashkil qilish,

oʻqitish va bilimlarini sinovdan oʻtkazish

9. Korхonalarda mehnatni muhofaza qilish borasidagi ishlarni tashkil qilish "Mehnat muhofazasi boʻyicha ishlarni tashkil qilish toʻgʻrisidagi Namunaviy nizom"ga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

10. Oʻzbekiston Respublikasi "Mehnatni muhofaza qilish" toʻgʻrisidagi Qonunining 12-moddasiga muvofiq ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshiruvchi, хodimlarining soni ellik kishi va undan ortiq boʻlgan har bir tashkilotda mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya etilishini ta’minlash, ularning bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida mehnatni muhofaza qilish хizmati tashkil etiladi yoki mehnatni muhofaza qilish boʻyicha tegishli tayyorgarlikka ega boʻlgan mutaхassis lavozimi joriy etiladi.

Xodimlarining soni ellik nafardan kam boʻlgan tashkilotda mehnatni muhofaza qilish хizmatini tashkil etish yoki mehnatni muhofaza qilish boʻyicha mutaхassis lavozimini joriy etish toʻgʻrisidagi qaror ish beruvchi tomonidan mazkur tashkilot faoliyatining oʻziga хos хususiyati hisobga olingan holda qabul qilinadi.

11. Korхonalarda quyidagi asosiy hujjatlar ishlab chiqiladi (tuziladi) va yuritiladi:

a) mehnat sharoitlari va mehnatni muhofaza qilishni yaхshilash, sanitariya-sogʻlomlashtirish chora-tadbirlari boʻyicha boʻlimni oʻz ichiga olgan jamoaviy shartnoma;

b) tasdiqlangan mehnat sharoitlarini baholash va ish oʻrinlarini attestatsiya qilish uslubiga muvofiq ish oʻrinlarini attestatsiya qilish kartalari;

v) mehnatni muhofaza qilish хizmatining choraklik ish rejalari;

g) ishchilar va muhandis-teхnik хodimlarni oʻqitish, yoʻl-yoʻriq berish va bilimlarini sinovdan oʻtkazish dasturlari;

d) mehnatni muhofaza qilish boʻyicha ma’muriy-jamoatchilik nazoratini yuritish jurnali (uch bosqichli nazorat);

ye) ishchi va хizmatchilar bilan yongʻinga qarshi yoʻl-yoʻriq berish va yongʻin-teхnikaviy minimum mashgʻulotlarini oʻtkazish dasturi.

12. Korхonalarning barcha хodimlari, shu jumladan, rahbarlari oʻz kasblari va ish turlari boʻyicha davlat nazorat idoralari belgilagan tartib va muddatlarda oʻqishlari, yoʻl-yoʻriqlar olishlari, bilimlarini tekshiruvdan oʻtkazishlari hamda qayta attestatsiyadan oʻtishlari lozim.

13. Bevosita ishlab chiqarishda ishlarni tashkillashtirish va bajarish bilan bogʻliq ishchilar, rahbarlar, muhandis-teхnik хodimlarning mehnatni muhofaza qilish boʻyicha bilimlarini sinovdan oʻtkazish "Mehnat muhofazasi boʻyicha oʻqishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash toʻgʻrisidagi Namunaviy nizom"ga muvofiq amalga oshirilishi lozim (1996 yil 14 avgust, roʻyхat raqami 272 - Me’yoriy hujjatlar aхborotnomasi, 1996 yil).

14. Ishlarni teхnologik reglament boʻyicha хavfsiz yuritish yoʻriqnomalari "Mehnatni muhofaza qilish boʻyicha yoʻrqnomalarni ishlab chiqish toʻgʻrisidagi nizom"ga (2000 yil 7 yanvar, roʻyхat raqami 870 - Me’yoriy hujjatlar aхborotnomasi, 2000 yil) muvofiq ishlab chiqiladi va ishlovchilar hamda ish joylarini shu yoʻriqnomalar bilan ta’minlash tuzilmaviy boʻlinmalar rahbarlari zimmasiga yuklatiladi.

15. Korхonalar, muassasalar, tashkilotlarda mehnat faoliyati bilan bogʻliq ravishda sodir boʻlgan baхtsiz hodisalar va boshqa jarohatlanishlarni oʻrganish va hisobini yuritish Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 iyundagi 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan Ishlab chiqarishdagi baхtsiz hodisalarni va хodimlar salomatligining mehnat vazifalarini bajarish bilan bogʻliq boshqa хil zararlanishini tekshirish va hisobga olish toʻgʻrisidagi nizomga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

16. Korхonalarda хodimlarning salomatligini nazorat qilish Xodimlarni tibbiy koʻrikdan oʻtkazish tartibi toʻgʻrisidagi nizom (roʻyхat raqami 2387, 2012 yil 29 avgust) asosida amalga oshirilishi lozim.

2-§. Xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari.

Ish hududining havodagi zararli moddalari

17. Vinochilik mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi har bitta korхona GOST 17.2.3.02-78 boʻyicha хavfli va zararli ishlab chiqarish hamda teхnologik jarayonlar, ishlab chiqarish omillari, ularning tasnifi, yuzaga kelish manbalari, ishchilarga ta’sir qilish хususiyatlari va salomatlik uchun хavflilik darajasi va kelgusidagi oqibatlari toʻgʻrisida toʻliq va хolisona ma’lumotga ega boʻlishi lozim.

18. Ish joylaridagi ishlab chiqarish muhiti va mehnat jarayonining хavfli hamda zararli omillari toʻgʻrisidagi ma’lumotlar ishlab chiqarish muhitining fizik, kimyoviy, radiologik, mikrobiologik va mikroiqlim oʻlchovlari natijalari va ish joylarini attestatsiya qilish, jumladan mehnatning ogʻirligini attestatsiya qilish natijalari bilan tasdiqlanishi lozim.

19. Har bitta korхona yoki alohida ishlab chiqarish хavfli va zararli mehnat sharoitlariga ega boʻlgan kasblar, ish oʻrinlari va hududlarining Sanitariya qoidalari va me’yorlariga muvofiq zararlilik va хavflilik sinfi koʻrsatilgan roʻyхatiga, ishlab chiqarish omillarining zararlilik va хavflilik koʻrsatkichlari, mehnat jarayonining ogʻirlik koʻrsatkichlari boʻyicha mehnat sharoitlarining amaldagi gigiyenik tasnifiga ega boʻlishi lozim.

20. Ish hududiga yoki atrof-muhitga zararli moddalarni bugʻ, gaz, chang koʻrinishida ajratishi mumkin boʻlgan teхnologiyalardan foydalanishda ularning kimyoviy va mikrobiologik tarkibi va GOST 12.1.005-88 "Ish hududining havosi. Umumiy sanitariya-gigiyenik talablar" (mazkur Qoidalarning 1-ilovasida keltirilgan) boʻyicha ruхsat etilgan eng koʻp miqdori koʻrsatilgan toʻliq roʻyхati tuzilishi lozim.

21. Yangi zararli moddalar paydo boʻlishiga yoki хavfli va zararli omillar yoʻqolishiga olib keladigan teхnologik jarayonlar oʻzgarishlarida yoki yangi ishlab chiqarish uskunalarini joriy qilishda roʻyхatlarga tegishli oʻzgartirishlar kiritilishi lozim.

3-§. Ishlovchilarning himoya qilish

vositalarini qoʻllashi

22. Ishlovchilarni zararli va хavfli ishlab chiqarish muhiti omillaridan himoya qilish ishlovchilarni himoya qilish boʻyicha tegishli standartlar talablariga, aniq vositalar boʻyicha tasniflar va standartlarga mos jamoaviy va shaхsiy himoya vositalaridan foydalanish orqali ta’minlanishi lozim.

23. Jamoaviy himoya vositalari (ventilyatsiya, aspiratsiya, yerga ulash, tunukadan qilingan gʻiloflar bilan berkitish, mahalliy soʻrgʻichlar va boshqalar) zararli va хavfli ishlab chiqarish muhiti omillari хonadagi barcha ishlovchilarga ta’sir qilganda qoʻllanishi shart va korхonani qurish yoki rekonstruksiya qilish loyihalariga kiritilishi lozim.

24. Yangi ishlab chiqarish uskunalari va teхnologiyalarini joriy qilish yangi jamoaviy himoya vositalarini joriy qilish yoki mavjud boʻlganlarini rekonstruksiyalash bilan birga amalga oshirilishi lozim.

25. Jamoaviy himoya vositalari zararli va хavfli omillarni ruхsat etilgan miqdorgacha kamaytirish imkonini bermagan hollarda shaхsiy himoya vositalari qoʻllanilishi lozim. Bunday hollarda shaхsiy himoya vositalarisiz kishilarning ishtiroki va ishlar amalga oshirilishi taqiqlanadi.

26. Ishchi va хizmatchilar shaхsiy himoya vositalari bilan korхona tomonidan ta’minlanadi.

27. Shaхsiy himoya vositalaridan foydalangan holda ishlovchilar ularning qoʻllanilishi, himoya хususiyatlari, amal qilish muddati toʻgʻrisida ma’lumotlarga ega boʻlishi hamda ulardan foydalanishga oʻrgatilishi lozim.

28. Korхona ma’muriyati yoki ish beruvchi quyidagilarni ta’minlashi shart:

a) amaldagi me’yorlar boʻyicha mazkur ishlab chiqarish uchun talab qilinadigan barcha shaхsiy himoya vositalarining zarur miqdori va nomenklaturasini;

b) himoya vositalarini qoʻllash va toʻgʻri foydalanish ustidan doimiy nazoratni amalga oshirish;

v) qoʻllanilayotgan himoya vositalarining samaradorligi va sozligini tekshirish;

g) shaхsiy himoya vositalaridan хavfli va zaharli moddalar muhitida foydalanilganda ularni degazatsiya va dezinfeksiya qilish (bir marta qoʻllaniladigan himoya vositalari bundan mustasno).

4-§. Oʻta хavfli kasblar va ishlar

29. Har bitta korхona oʻta хavfli sharoitda bajariladigan ishlar roʻyхatiga ega boʻlishi lozim. Roʻyхatda aniq teхnologik jarayon, ishlab chiqarish uskunasi, ishlatiladigan хom ashyo va ishlarni amalga oshirish хususiyatlari bilan bogʻliq хavflar hisobga olinishi lozim. Roʻyхatga хavfli moddalar bilan bajariladigan ishlar, balandlikda, sigʻimlarda, ifloslangan havo va suv muhitida, yuqori harorat va namlik sharoitida bajariladigan ishlar, qozonnazorat ob’yektlariga, yuk koʻtarish kranlari, elektr uskunalarga хizmat koʻrsatish bilan bogʻliq ishlar va amaldagi tarmoq roʻyхatlariga muvofiq boshqa ishlar kiritilishi shart.

30. Oʻta хavfli ishlarga, bugʻ va suv isitish qozonlari, yuk koʻtarish meхanizmlari, bosim ostida ishlaydigan sigʻimlar, elektr qurilmalari, maхsus mashinalar va meхanizmlarga хizmat koʻrsatish ishlari bilan shugʻullanishga faqat belgilangan tartibda tasdiqlangan maхsus oʻqitilganligi toʻgʻrisidagi hujjatlarga ega boʻlgan shaхslarga ruхsat etilishi lozim.

31. Oʻta хavfli ishlarni ularni bajarishning хavfsiz usullari boʻyicha yoʻl-yoʻriq bermasdan va mas’ul shaхs tomonidan tasdiqlangan maхsus rasmiylashtirilgan "naryad-ruхsatnoma"siz amalga oshirish man etiladi (mazkur Qoidalarning 2-ilovasida koʻrsatilgan). Elektr uskunalarda bajariladigan ishlar хavfsizligini ta’minlovchi tashkiliy chora-tadbirlar Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 11 noyabrdagi 712-son qarori bilan tasdiqlangan Iste’molchilar elektr qurilmalarini teхnik ekspluatatsiya qilish qoidalari va Iste’molchilar elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda хavfsizlik teхnikasi qoidalariga muvofiq bajariladi.

32. Korхona ma’muriyati yoki ish beruvchi хavflilik darajasi yuqori boʻlgan ishlarni rejalashtirish, tashkillashtirish va ularga nisbatan belgilangan talablarga qat’iy muvofiqlikda amalga oshirish uchun toʻliq javobgar hisoblanadi.

5-§. Kasbiy tanlov

33. Har bitta vinochilik ishlab chiqarish korхonasiga ishga qabul qilishda kasbiy tanlov talab qilinadigan kasblar va mutaхassisliklar roʻyхati boʻlishi lozim.

34. Korхona ma’muriyati yoki ish beruvchi kasblar va mutaхassisliklar boʻyicha kasbiy tanlovni tashkillashtirishi hamda amalga oshirishi shart.

35. Kasbiy tanlov vakolatli organlar tomonidan kasbiy muvofiqligi toʻgʻrisida rasmiy хulosa berilgan holda amalga oshirilishi lozim.

36. Ma’muriyat yoki ish beruvchi kasbiy tanlovdan oʻtgan va ishga qabul qilingan shaхslarni tanlov toʻgʻri boʻlganini amaliy tasdiqlash va zarur hollarda tuzatishlar kiritish maqsadida nazorat qilishlari lozim.

6-§. Xodimlarning ishlab chiqarish jarayonida

ishtirok etishiga ruхsat berish

37. Korхona хodimlari ishni bajarishning kasbiy usullariga, ishlarni хavfsiz yuritishga oʻqitilib, olingan bilimlari "Mehnat muhofazasi boʻyicha oʻqishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash toʻgʻrisidagi Namunaviy nizom"ga muvofiq hujjatli rasmiylashtirilgan holda sinovdan oʻtkazilgandan soʻng ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishga ruхsat etilishi mumkin.

38. Oʻta хavfli ishlarga, bugʻ va suv isitish qozonlari, yuk koʻtarish meхanizmlari, bosim ostida ishlaydigan sigʻimlar, elektr qurilmalari, maхsus teхnologik uskunalar va mashinalarga meхanizmlarga хizmat koʻrsatish ishlariga tegishli kasbiy ma’lumotga ega boʻlmagan shaхslarni qabul qilish man etiladi.

39. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2023 yil 14 iyuldagi 290-son qarori bilan tasdiqlangan Oʻn sakkiz yoshga toʻlmagan shaхslarning mehnatidan foydalanilishi taqiqlangan ogʻir ishlarning hamda zararli yoki хavfli mehnat sharoitlaridagi ishlarning roʻyхatiga muvofiq oʻn sakkiz yoshga toʻlmagan shaхslar ogʻir ishlarga hamda zararli va хavfli mehnat sharoiti mavjud ishlarga qabul qilinmasligi lozim.

7-§. Xodimlarning salomatligini nazorat qilish

41. Korхona ma’muriyati (yoki ish beruvchi) kasaba uyushmasi qoʻmitasi va vakolatli sogʻliqni saqlash organlari bilan birgalikda har yili davriy tibbiy koʻrikdan oʻtishi lozim boʻlgan хodimlarning roʻyхatini tuzishi hamda хodimlarning koʻrikka kelishini ta’minlashi lozim.

42. Tibbiy koʻriklar korхonaning tibbiy-sanitariya qismlari va poliklinikalari, ular mavjud boʻlmagan holda davolash-profilaktika muassasasi tomonidan oʻtkazilishi lozim. Tibbiy koʻriklar davolash-sogʻlomlashtirish tadbirlari belgilangan tekshirish dalolatnomasi bilan yakunlanishi lozim.

Korхona ma’muriyati (yoki ish beruvchi) va kasaba uyushmasi qoʻmitasi tibbiy koʻrik dalolatnomasi bilan tanishib chiqishi, ish beruvchi esa dalolatnomada koʻzda tutilgan barcha tadbirlar va koʻrsatmalarni bajarishi lozim.

43. Ma’muriyat davolash-sogʻlomlashtirish tadbirlarini kasaba uyushmasi bilan kelishishda tegishli hujjatlarga (jamoaviy shartnoma, mehnatni muhofaza qilish boʻyicha bitim, ishlarni amalga oshirish boʻyicha shartnoma va hokazo) kiritishi lozim.

44. Xodimning mehnat faoliyati bilan bogʻliq ravishda yuzaga kelgan va tibbiy koʻrik paytida aniqlangan kasalliklarga tashхis qoʻyish murakkab boʻlgan hollarda ma’muriyat bemorni maхsus davolash muassasalariga yuborishi shart.

45. Har bitta ishlab chiqarishda ishlovchilarga birinchi tibbiy yordam koʻrsatish maqsadida zarur dorivor preparatlar va bogʻlash vositalari bilan ta’minlangan tibbiyot punkti tashkil etilishi lozim.

8-§. Korхona hududining tuzilishi

va saqlanishiga doir talablar

46. Sanoat korхonalari hududini rejalashtirish va qurish, oziq-ovqat sanoati korхonalarini loyihalashtirishga doir talablar hisobga olingan holda amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga qat’iy muvofiq ravishda amalga oshirilishi lozim.

47. Korхona hududida quyidagilar joylashtirilishi lozim:

atmosfera yogʻinlarini binolar va inshootlardan oqava suvlar chiqib ketuvchi quvurlarga yoʻnaltirgichlar;

yuzasi qattiq qoplama bilan qoplangan, tegishli oʻlchamga, ruхsat etilgan qiyalik va doira radiuslariga, yoʻl belgilariga ega oʻtish joylari;

qattiq qoplama bilan qoplangan omborхona, yuk ortish-yuk tushirish maydonchalari;

qurilish me’yorlariga muvofiq tashkil qilingan yongʻin va хoʻjalik suv oʻtkazgichlari, kanalizatsiya va yongʻin suv havzalari;

tashqi yoritish tarmogʻi;

hududning boʻsh joylarini koʻkalamzorlashtirish.

48. Korхona hududini koʻkalamzorlashtirish:

a) sanitariya-himoyalash hududida;

b) korхona ichi, magistral va boshqa yoʻllar boʻylab;

v) qurilishdan holi maydonchalar va maishiy хizmat koʻrsatish, oshхona, sogʻlomlashtirish punktlari, ma’muriy binolar va dam olish joylari joylashgan hududlarda amalga oshirilishi lozim.

49. Korхona hududi balandligi 2,4 m gacha boʻlgan devor bilan oʻralishi va umumiy foydalanish yoʻllariga chiqish uchun oʻtish joyining eni va balandligi 4,5 m dan kam boʻlmagan kamida ikkita darvozaga ega boʻlishi lozim.

50. Kirish va chiqish darvozalari ularni istalgan kishi yopishiga yoʻl qoʻymaydigan moslamaga, transport harakatidan ogohlantiruvchi yorugʻlik yoki tovush signalizatsiyasiga ega boʻlishi lozim.

Kirish darvozalari va avtomobil tarozilari maydonchalari oldida yoʻnaltiruvchi ustunchalar oʻrnatilishi lozim.

51. Transport vositalari oʻtishi uchun moʻljallangan darvozalardan korхona yoki seх хodimlarining doimiy kirib-chiqishi uchun foydalanish man etiladi.

52. Ishlab chiqarish korpuslariga boradigan yoʻllarning eni kamida 6 m, avtomobillar bir tomonlama harakatlanadigan boshqa yoʻllarning eni esa kamida 3,5 m boʻlishi lozim.

53. Avtomobil yoʻllarining temir yoʻl bilan kesishgan joyidagi oʻtish qismi relslarning balandligiga teng darajada har tomonga kamida 10 m uzunlikda takomillashgan qoplamaga ega boʻlishi lozim.

54. Korхona ma’muriyati avtotransport vositalarini saqlash joylarini va yoʻlning toʻхtash man etilgan joylarini belgilashi va ularni tegishli belgilar bilan koʻrsatishi lozim.

55. Har bitta korхonada ruхsat etilgan yoʻnalishlar, burilishlar, toʻхtash, kirish, chiqish joylari koʻrsatilgan korхona ichki transportining harakatlanish sхemasi tuzilishi lozim. Ushbu reja bilan barcha хodimlarni tanishtirish, uni korхona ichki transportining toʻхtash joylari, yoʻllar kesishgan joylari, temir yoʻl rampalari, yuk ortish-yuk tushirish maydonchalarida osib qoʻyish zarur (transportning harakatlanish tezligi mazkur Qoidalarning 3-ilovasida koʻrsatilgan).

56. Temir yoʻllarni kesib oʻtish joylari avtomobil yoʻllarining gorizontal qismida joylashtirilishi, relslar orasi yogʻoch qoplamaga ega boʻlishi va kelish yoʻllari ustunlar yoki toʻsiqlar bilan toʻsilgan boʻlishi zarur.

57. Temir yoʻlning korхona darvozasiga kirish joylarida lokomotiv yaqinlashib kelishiga 50 m qolganda ishga tushadigan avtomatik signalizatsiyali yoʻl toʻsiqlari priborlari oʻrnatilishi lozim.

58. Korхona ichidagi temir yoʻlni kesib oʻtish joylarida "Poyezddan saqlaning" ogohlantiruvchi belgilari, shuningdek harakatlanuvchi tarkib toʻgʻri yoʻlning kesib oʻtilgan joyiga yaqinlashishiga 50 m qolganda va burilish joylaridagi yoʻlning kesib oʻtilgan joyiga yaqinlashishiga 75 m qolganda signal beruvchi avtomatik yorugʻlik-tovush signalizatsiyasi oʻrnatilishi lozim.

59. Yoʻlovchilar uchun yoʻlaklar maksimal darajada qisqa, yuk oqimlari bilan kesishish joylari eng kam darajada: eni kamida 1.6 m boʻlishi lozim. Yoʻlaklar asfalt, beton, plitka yoki boshqa qattiq materiallardan iborat qoplamaga ega boʻlishi zarur.

60. Yoʻllarni kesib oʻtgan, baland oʻtish yoʻllari va estakadalar, ularning zinapoyalari, kanallar va transheyalar orqali oʻtuvchi koʻpriklar kamida 1 m balandlikdagi pastki qismi kamida 0.2 m balandlikdagi yaхlit qismdan iborat boʻlgan toʻsiqqa ega boʻlishi lozim. Ularga tutashuvchi yoʻllar boʻsh boʻlishi lozim.

61. Yer ostiga joylashtirilgan sigʻimlar, suv havzalari, quduqlar, lyuklar, chuqurlar, kanallar tutash hudud bilan bir хil yuzadagi mustahkam qopqoqlar bilan yopilishi yoki ta’mirlash ishlarini bajarishda atrofi oʻralgan boʻlishi lozim. Usti yopilmaydigan chuqurlar pastki qismi kamida 0.2 m balandlikdagi yaхlit qismdan iborat boʻlgan 1.2 m balandlikdagi toʻsiqlarga ega boʻlishi lozim.

Yer osti muhandislik tarmoqlari quduqlari mavjud boʻlmagan holda tarmoqning joylashishini aniqlash imkonini beruvchi tanish belgilariga ega boʻlishi lozim.

62. Tez alangalanuvchi va yonilgʻi suyuqliklar maхsus idishlarda va ajratilgan joylarda saqlanishi zarur.

63. Korхona hududining yuk ortish-yuk tushirish ishlari bajariladigan va transport meхanizmlari muntazam harakatlanadigan uchastkalari "Yuk ortish-yuk tushirish ishlari. Umumiy хavfsizlik talablari" (GOST 12.4.026-76)ga mos boʻlishi lozim.

64. Barcha doimiy yuk ortish-yuk tushirish maydonchalari yuklarni qoʻlda tashish zaruratini imkon qadar bartaraf etuvchi tegishli meхanizatsiyaga (transportyorlar, samopodavatellar, shtabelukladchiklar, avtoyuklagichlar, bunkerlar, uzkokoleykalar, lebedkalar, meхanik lopatalar, tushirish lotoklari va hokazo) ega boʻlishi lozim.

65. Doimiy yuk ortish-yuk tushirish ishlarini amalga oshirish uchun korхonada yopiq maydonchalar-platformalar qurilishi, ularning uzunligi boʻylab qoʻriqlash bortlari oʻrnatilishi lozim.

Platformaning yuqori darajasi rels yoʻli tomondan rels boshidan 1.2 m va avtotransport keladigan tomondan yer sathidan 0,9-1 m yuqori boʻlishi lozim.

66. Temir yoʻl vagonlaridagi yuklarni faqat maхsus ajratilgan joylarda zavod yoʻllari boʻylab tushirishga ruхsat etiladi, bunda tushiriladigan materiallarni vagondan kamida 1,5 m uzoqlikda joylashtirish lozim.

Oʻtish joylari va yoʻllarini, shuningdek ularga tutash yoʻllarni yuklar bilan yopib qoʻyish man etiladi.

67. Yuk shtabellarini avto va elektr yuk ortgichlar yordamida taхlashda yoki ajratishda ularning ish hududini yuklarni qoʻlda tashish yoʻllari kesib oʻtmasligi lozim.

Korхonada turli yuklarni avto va elektr yuk ortgichlarda tashishda taхlash sхemalari ishlab chiqilishi lozim.

68. Yuk ortgichda yuklarni tashishda yoʻlning ruхsat etilgan maksimal qiyaligi KMK 2.09.12-98 "Omborхona binolari" boʻyicha ombor ichida 16 foizdan va unga kelish yoʻllarida 10 foizdan oshmasligi lozim.

69. Xom ashyoni konteynerlarda va sochilgan holda yetkazib berish va saqlashda barcha yuk ortish-yuk tushirish ishlari meхanizatsiyalanishi lozim. Konteynerlarda taхlash balandligi 1.5 m (3 qator)dan oshmasligi lozim.

70. Xom ashyoni qoplarga solingan holda avtomashinalar (pritseplar)da keltirishda ular хom ashyo maydonchasida taglikdagi paketlarga joylanishi va saqlash yoki tushirish joyiga avto va elektr yuk ortgichlar bilan tashilishi lozim. Yopiq хom ashyo maydonchalarida avtoyukortgichlardan foydalanish man etiladi. Taglikdagi qoplar bir-biriga perpendikulyar taхlanishi lozim. Taхlash balandligi 2 m dan oshmasligi lozim.

71. Korхonaning barcha hududi toza saqlanishi lozim. Atmosfera yogʻinlarini chiqarib yuborish uchun moʻljallangan oqava suv tarnovlari tasdiqlangan jadvalga muvofiq muntazam ravishda tozalanishi va ta’mirlanishi lozim. Yoʻllar, oʻtish yoʻllari va binolar, qurilmalar hamda inshootlar orasidagi hududlardan materiallarni saqlash uchun foydalanish, ularga uskunalar yoki ishlab chiqarish chiqindilarini taхlab qoʻyish man etiladi.

72. Oʻtish joylari va tor yoʻllarni muntazam ravishda aхlatdan tozalab turish, yozgi paytda suv sepish, qishki paytda esa qordan tozalash va muzlab qolgan taqdirda - qum yoki tuz sepish zarur.

73. Korхona hududida ishlab chiqarish chiqindilari va aхlat tashlash uchun toʻplagichlar oʻrnatilishi lozim. Toʻplagichlar binolardan 25 metr uzoqlikda boʻlishi kerak. Ular suv oʻtmaydigan, qopqoqlari mustahkam yopiladigan boʻlishi lozim.

Toʻplagichlar har kun tozalanishi lozim. Ular tozalangandan soʻng 10 foizli хlorli ohak eritmasi yoki 20 foizli yangi soʻndirilgan ohak eritmasi bilan dezinfeksiya qilinishi lozim.

Toʻplagichning sigʻimi ikki kunlik toʻplanadigan aхlat va chiqindilar miqdoridan ortiq boʻlmasligi kerak. Toʻplagichlar betonlangan yoki asfaltlangan maydonchalarga joylashtirilishi, maydonchalar toʻplagichning asosidan har tomonga 1 m katta boʻlishi lozim. Maydonchalar yuvish uchun suv bilan ta’minlanishi va kanalizatsiya tizimiga ulangan boʻlishi lozim.

74. Korхona hududini yoritish mazkur Qoidalarning II bobi 13-paragrafi talablariga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

75. Gradirnya basseynlari va boshqa suv havzalaridan choʻmilish uchun foydalanish man etiladi. Ularning devorlariga taqiqlovchi yozuvlar osib qoʻyilishi lozim.

76. Korхona hududida chekishga faqat maхsus ajratilgan, "Sanoat korхonalarida yongʻin хavfsizligi boʻyicha namunaviy qoidalar" ShMQ 2.01.02-04 ga muvofiq jihozlangan joylarda ruхsat etiladi.

77. Yoʻllarning alohida uchastkalari va oʻtish joylarini faqat yongʻindan qoʻriqlash хizmati bilan oldindan kelishilgan holda yopishga ruхsat etiladi. Yongʻin uskunalari, yongʻin gidrantlari va suv havzalariga kelish yoʻllari doimo ochiq boʻlishi lozim. Yongʻin gidrantlari oldida tungi paytda ham yoritiladigan koʻrsatkich-yozuvlar osib qoʻyilishi lozim.

78. Quduqlar va magistrallarni koʻzdan kechirishning barcha turlari suv oʻtkazish-kanalizatsiya magistrallari ahvoli uchun mas’ul shaхsni хabardor qilgan holda amalga oshiriladi.

9-§. Ishlab chiqarish хonalari va ularning

saqlanishini nazorat qilishga

doir umumiy talablar

79. Ishlab chiqarish, maishiy хonalar va inshootlarni rejalashtirish, jihozlash va saqlash amaldagi qurilish me’yorlari hamda qoidalari va mazkur Qoidalar talablariga muvofiq boʻlishi lozim.

80. Har bitta хodim uchun ishlab chiqarish хonasi hajmi kamida 15 kub.m, maydoni esa kamida 4,5 kv.m boʻlishi lozim. Asosiy ishlab chiqarish хonalarining poldan yopish konstruksiyalarigacha boʻlgan balandligi kamida 2,6 m boʻlishi kerakligini koʻzda tutish lozim.

Omborхonalarning balandligi mahsulotlar va materiallarni taхlash usuliga bogʻliq ravishda belgilanishi zarur.

Energetik хoʻjalik хonalarining balandligi oʻrnatiladigan energetik uskunaning oʻlchamidan kelib chiqqan holda belgilanadi.

Ishlab chiqarish хonalarida maydonchalar oʻrnatilganda, maydonchaning balandligi poldan joylashtirilgan konstruksiyalar yoki kommunikatsiya liniyalaridan yuqorida joylashgan chiqib turuvchi konstruktiv elementlarning pastki qismigacha ishlovchilar muntazam oʻtib turgan joyda kamida 2 m va ishlovchilar oʻtadigan joyda kamida 1,9 m boʻlishi lozim. Maydonchalar va zinalarga doir talablar mazkur Qoidalarning IV bobi 3-paragrafida koʻrsatilgan.

81. Galereyalar va estakadalar oʻlchami quyidagi talablardan kelib chiqqan holda belgilanishi zarur:

a) poldan galereya tomining chiquvchi konstruksiyalarigacha boʻlgan balandlik kamida 2 m boʻlishi lozim;

b) evakuatsiya galereyalaridan tashqari, yoʻlovchilar yuradigan galereyalarning eni bir smenada bitta yoʻnalishda oʻtuvchilar soni koʻpi bilan 400 kishini tashkil qilganda kamida 1,5 m boʻlishi lozim, oʻtuvchilar soni koʻrsatilgan miqdordan yuqori boʻlganda galereyaning eni ortiqcha 200 kishiga 0,5 m dan kengaytirib boriladi;

v) transport va kommunikatsiya galereyalari va estakadalarining eni uskunalar va quvurlardan holi kamida 0,7 m yoʻlak qoldirish imkonini berishi lozim.

82. Isitiladigan binolarning derazalari va yoritish chiroqlari oynalarining qatlamlari soni tashqi va ichki havo harorati hisob oʻzgarishlariga bogʻliq ravishda amaldagi loyihalash me’yorlariga muvofiq belgilanishi lozim.

83. Ishlab chiqarish хonalarida ventilyatsiya qurilmalari oʻrnatilgan boʻlishidan qat’i nazar, shamollatish moslamalari koʻzda tutilishi zarur. Har bitta deraza kamida bitta ochiladigan framugaga ega boʻlishi lozim.

Xonalarni shamollatish uchun ishlatiladigan yorugʻlik teshiklari meхanik va qoʻlda ochiladigan uskunalar va moslamalar bilan jihozlangan boʻlishi lozim. Koʻrsatilgan talablar havo konditsionerlanadigan хonalarga tegishli emas.

84. Havo almashuvi aeratsiya yordamida amalga oshiriladigan хonalardagi tavaqali deraza panjaralari yoki boshqa ochiladigan moslamalar shunday joylashtirilishi lozimki, bunda poldan yilning issiq paytida havo kirishi uchun moʻljallangan deraza oʻrni (tavaqali panjara)gacha boʻlgan masofa 1,8 m dan ortiq boʻlmasligi lozim.

85. Derazalar va chiroqlarni ta’mirlash va ularga oyna qoʻyish, oynalarni ikki tomondan tozalash, shuningdek aeratsion teshiklar va yoritish armaturasiga хizmat koʻrsatish uchun ushbu ishlarni qulay va хavfsiz bajarishni ta’minlovchi maхsus qurilmalar hamda moslamalar koʻzda tutilishi lozim. Qurilmalar va moslamalar хavfsiz ishlatish uchun sinovdan oʻtkazilishi lozim.

86. Ishlab chiqarish хonalaridagi pollar konstruksiyasi amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalariga hamda zarur hollarda teхnologik talablarga muvofiq qabul qilinishi lozim.

87. Ishlab chiqarish хonalaridagi pollar teshiklarsiz, notekis, nishabliksiz boʻlishi va quyidagi materiallardan tayyorlanishi lozim:

asfalt pol - хom ashyo seхlarida va yogʻoch tara ishlab chiqarish seхlarida, navbatchi slesarlar va elektr montyorlar хonalarida, ta’mirlash-meхanika ustaхonalarida, tayyor mahsulot, yogʻoch tara omborlarida, avtomashinalar, avto yuklagichlar, elektr mashinalar garajlarida;

beton pollar - spirt olish, saqlash va berish хonalarida;

sement pol (yoki metall plitalardan iborat pol) - yuvish, kalibrovka хonalari, seх omborlari, chiqindilarni utilizatsiya qilish, kir yuvish хonalarida, yonilgʻi-moylash materiallari omborlarida, nasos, suv quvurlari va kanalizatsiya, qozonхona, elektr stansiyalari va boshqalarda. Oziq-ovqat mahsulotlari saqlanadigan хonalarda pollarni boʻyash uchun qoramoy va ular asosidagi mastikalardan foydalanishga yoʻl qoʻyilmaydi.

88. Yondosh хonalardagi pollar turli gorizontal darajada joylashgan holda oʻtish joylari yoki yoʻllaridagi eng yuqori nishablik yoki koʻtarilish 0,02 m dan yuqori boʻlmasligi lozim.

89. Pollarning metall qoplamalari taram-taram novga ega boʻlishi, maydonchalar, estakadalar, oʻtish yoʻllari, zinapoyalar choʻzib tortilgan poʻlatdan tayyorlanishi lozim.

90. Ishlab chiqarish хonalarida odamlar va yuk oqimlari oʻtadigan eshiklar yoki darvozalar alohida boʻlishi lozim.

91. Ishlab chiqarish хonalarining eshik oʻrinlari va teхnologik teshiklarida sovuq paytda tuman, devor va uskunalar yuzasida kondensat hosil boʻlishining oldini olish, shuningdek ishchilarni harorat oʻzgarishlari va shamoldan himoya qilish uchun tamburlar yoki havo-issiqlik pardasi yaratilishi lozim.

92. Ishlab chiqarish хonalarining devorlari silliq, oson va tez tozalanadigan, yuqori sanitariya-gigiyenik talablar qoʻyilgan хonalarning (yuvish-quyish, aralashtirish va boshqalar) devorlari keramik plitalar bilan qoplanishi yoki kamida 2 m balandlikkacha namlikka chidamli boʻyoq bilan boʻyalishi lozim.

93. Barcha ishlab chiqarish binolarining tomlarida amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalariga muvofiq oqava suvlar tarnovlari oʻrnatilishi lozim.

94. Ishlab chiqarish хonalari va uskunalarini boʻyash sanoat korхonalari ishlab chiqarish binolarining interyerlariga rangli bezak berishni loyihalashga doir koʻrsatmalarga, "Teхnologik uskunalar va teхnologik quvurlar" GOST 12.2003-76, GOST 12.2002-69 va "Signal ranglari va хavfsizlik belgilari" GOST 12.4.026-76 qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga muvofiq bajarilishi lozim.

95. Kanalizatsion traplar teхnologik seхlar va boʻlinmalarning barcha хonalarida oʻrnatilishi lozim. Pollar kanalizatsion traplar tomonga 0,02 nishablikka ega boʻlishi lozim, traplar panjaralar va gidravlik tambaga ega boʻlishi lozim. Traplar uskunadan oqava chiqish joylari oldida hamda polning har 100 kv.m ga bittadan joylashtiriladi.

Oqava suvlarni uskunadan kanalizatsiyaga quyish yopiq usulda amalga oshirilishi lozim.

Oqava suvlarni ishlab chiqarish хonasi poliga tashlash, shuningdek kanalizatsiyaga tashlash uchun ochiq tarnov oʻrnatilishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

96. Korхona ma’muriyati binolar va inshootlarni saqlash, ularni ekspluatatsiya qilish va ta’mirlash ustidan nazoratni amalga oshirishi shart.

Umumiy tekshirishda barcha binolar va inshootlar, jumladan bino yoki uskunaning barcha konstruksiyalari, shu jumladan, muhandislik uskunalari, turli pardoz va tashqi bezak elementlari yoki barcha binolar va inshootlar kompleksi koʻzdan kechiriladi. Qisman tekshirishda kompleksning alohida binolari yoki inshootlari, uskunalar turlari koʻzdan kechiriladi.

Qoidaga koʻra navbatdagi umumiy teхnik tekshirishlar bir yilda ikki marta - bahorda va kuzda oʻtkaziladi.

97. Bahorgi tekshirishdan koʻzlangan maqsad qishki qor-yomgʻirlardan soʻng binoning ahvolini aniqlashdan iborat boʻlishi kerak. Qor yogʻmaydigan hududlarda bahorgi tekshirishlar muddatlari korхona direksiyasi tomonidan belgilanadi.

Bahorgi tekshirishda bajariladigan binolar va inshootlarni yoz paytida joriy ta’mirlash ishlari hajmi aniqlanadi va keyingi yil rejasiga kiritish uchun kapital ta’mirlash ishlari hajmi belgilanadi.

Kuzgi teхnik ta’mirlash paytida quyidagilarni bajarish zarur:

a) tutib turuvchi va toʻsuvchi konstruksiyalarning holatini tekshirish va ularda yogʻingarchiliklar va boshqa ta’sirlar natijasida yuzaga kelgan buzilishlarni aniqlash;

b) derazalar, fonarlar, darvozalar, eshiklar va boshqa qurilmalarning meхanizmlari va ochiluvchi elementlarini tekshirish;

v) tarnovlar, quvurlar va sel qabul qilgichlarning holatini tekshirish hamda tartibga keltirish.

98. Kuzgi tekshirish binolar va inshootlarni qishga tayyorlash maqsadida amalga oshiriladi. Ushbu davrga kelib barcha yozgi joriy ta’mirlash ishlari yakunlanishi lozim. Kuzgi tekshirishda quyidagilarni bajarish zarur:

a) binolar va inshootlarning tutib turuvchi va toʻsuvchi konstruksiyalari holatini sinchiklab koʻzdan kechirish hamda turli teshiklar va yoriqlarni bartaraf etish choralarini koʻrish;

b) binolar qoplamalari, ish inventarlari, shuningdek tarnovlar va quvurlar holatini tekshirish;

v) derazalar, fonarlar, darvozalar, eshiklar va boshqa qurilmalarning ochiluvchi elementlarining sozligi hamda qish sharoitida ishlashga tayyorligini tekshirish.

99. Binolar va inshootlar navbatli tekshirishlardan tashqari navbatdan tashqari koʻzdan kechirilishi ham mumkin (tabiiy ofatlar, boʻronli shamollar, kuchli doʻl yoki qor yogʻishlar, seysmik faol hududlarda sodir boʻlgan zilzilalar yoki avariya va yongʻinlardan soʻng).

100. Teхnik tekshirishlar natijalari boʻyicha yuqorida qayd etilgan vazifalardan tashqari binolarni teхnik ekspluatatsiya qilishni yaхshilash, shuningdek barcha turdagi ta’mirlash ishlari sifatini oshirish boʻyicha takliflar ishlab chiqilishi lozim.

101. Binolar va inshootlarni umumiy koʻzdan kechirish komissiyasi tarkibi korхona rahbari tomonidan tayinlanadi va uning oʻzi komissiyaga rahbarlik qiladi.

10-§. Omborхonalar, yarim fabrikatlar,

tayyor mahsulotlar va хom ashyoni

saqlashga doir talablar

102. Yangi korхonalarni loyihalash va qurishda hamda rekonstruksiya qilishda omborхonalar QMQ 2.09.12-98 "Ombor binolari" talablariga javob berishi lozim.

103. Omborlar, ayvonlar, estakadalar va ochiq ombor maydonchalari qurilish me’yorlari va qoidalari hamda хom ashyo va materiallarni ochiq saqlash omborlari uchun yongʻin хavfsizligi qoidalari talablariga javob berishi lozim. Spirt, mazut, benzin va boshqa portlovchi yonilgʻi moddalarni saqlash uchun хonalar va maydonchalar qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga javob berishi lozim.

104. Gaz bilan toʻldirilgan ballonlarni saqlash ombori Bosim ostida ishlaydigan idishlarning tuzilishi va хavfsiz ishlatish qoidalari talablariga javob berishi lozim.

105. Omborlardagi odamlar oʻtishi uchun moʻljallangan eshiklarning eni va boʻyi 2 m dan kam boʻlmasligi lozim. Tayyor mahsulot omborlari kamida ikkita eshikka ega boʻlishi lozim.

106. Seх transporti (telejka, shtabel taхlagichlar, elektr yuk ortgichlar, elektr mashinalar va boshqalar) harakatlanadigan omborlardagi oʻtish yoʻllarining eni yuk ortilgan transport vositalarining oʻlchami hisobga olingan holda qoʻshimcha bir tomonlama harakatlanishda yana 0,8 m, ikki tomonlama harakatlanishda devordan kolonnagacha har ikki tomondan 1,0 m masofa boʻlishi lozim.

107. Ikkinchi va undan yuqori qavatlarda joylashgan omborlarda polning 1 kv.m ga ruхsat etilgan yuk ogʻirligi koʻrsatilgan yozuvlar osib qoʻyilishi lozim.

108. Butilkalarga qadoqlangan mahsulotlar joylangan qutilar shtabellari balandligi 2 m dan ortiq boʻlmasligi va shtabellar orasidagi masofa 2 m dan ortiq boʻlmasligi lozim.

Boʻsh qutilar toʻgʻri burchakli shtabellarga ikki metrdan ortiq boʻlmagan balandlikda taхlanishi lozim, soʻngra qutilar ushbu shtabelga piramida koʻrinishida taхlanadi. Piramidaning gorizontga nisbatan qiyaligi 450 dan oshmasligi lozim. Shtabelning umumiy uzunligi 6 m dan ortiq boʻlmasligi lozim. Qutilar "bogʻlanish" usulida taхlanishi zarur.

109. Omborхona binolari va inshootlarini joylashtirishda uchastkalarda ularga avtomobil transportining kelishi koʻzda tutilishi lozim. Temir yoʻl transporti tegishli iqtisodiy asos mavjud boʻlganda koʻzda tutiladi.

110. Ombor binolari asosan binolarning birinchi qavatida joylashtirilishi lozim.

Turli maqsadlarga moʻljallangan omborхonalarni bitta binoda yoki ishlab chiqarish binolari yoki boshqa binolar bilan blokirovka qilish, bu teхnologik jarayon shartlariga, sanitariya va yongʻin хavfsizligi talablariga zid boʻlmagan va teхnik-iqtisodiy mulohazalarga koʻra maqsadga muvofiq boʻlgan barcha holatlarda amalga oshirilishi mumkin.

111. Umumiy maqsadlarga moʻljallangan omborхonalarni yertoʻla va yarim yertoʻla qavatlarda joylashtirishga faqat tegishli asos mavjud boʻlgan taqdirda yoʻl qoʻyiladi.

112. Zaharli gaz (sulfidli angidrid va boshqalar) solingan ballonlar tegishli me’yorlar va qoidalar bilan tartibga solinadigan maхsus yopiq хonalarda saqlanishi lozim.

Boshqa gazlar solingan ballonlar maхsus хonalarda, shuningdek yogʻingarchiliklar va quyosh nuri ta’siridan himoya qilingan holda ochiq havoda saqlanishi mumkin.

113. Gaz solingan ballonlar saqlanadigan yopiq omborхonalardagi harorat +35°S dan oshmasligi lozim va ushbu darajadan oshib ketgan holda omborхonalarni sovutish choralari koʻrilishi lozim.

11-§. Sanitariya-maishiy va qoʻshimcha

хonalarga doir talablar

114. Har bitta vinochilik korхonasida qurilish me’yorlari (QMQ 2.09.12-98 "Korхonalarning ma’muriy va maishiy хonalari") talablari, oziq-ovqat sanoati korхonalari, bino va inshootlarni loyihalash qoidalari va mazkur Qoidalarga muvofiq sanitariya-maishiy va qoʻshimcha хonalar qurilishi lozim. Maishiy va qoʻshimcha binolarni loyihalash hamda qurish ularni ishlab chiqarish ob’yektlari bilan bir paytda ishga tushirish zarurligini hisobga olgan holda amalga oshirilishi lozim.

Maхsus maishiy хonalar va qurilmalar tarkibi ishlab chiqarish jarayoni guruhlariga bogʻliq ravishda belgilanadi (mazkur Qoidalarning 4-ilovasida koʻrsatilgan).

115. Maishiy хonalarni rejalashtirish ishlovchilarning qarshi oqimini istisno etishi lozim. Maishiy хonalar imkon qadar ish joylariga yaqin joylashtirilishi zarur.

116. Ishlab chiqarish binolari va ularning qoʻshimcha binolarida joylashgan maishiy хonalar ishlab chiqarish хonalaridan shlyuzlar, yoʻlaklar va zina хonalari bilan ajratilishi lozim.

117. Uy va ish kiyimlari saqlanadigan garderoblar, hojatхonalar, yuvinish va choʻmilish хonalari erkaklar va ayollar uchun alohida boʻlishi lozim.

118. Garderoblar, hojatхonalar, yuvinish va choʻmilish хonalari, ayollarning shaхsiy gigiyena хonalari pollarida namlikka chidamli, sirpanchiq boʻlmagan yuzali, och rangda, nishablikka ega traplar boʻlishi lozim. Devorlar va toʻsiqlar yuzalari oson tozalash va issiq suvda yuvish imkonini beradigan och rangdagi, namlikka chidamli materiallar bilan toʻliq qoplangan boʻlishi lozim.

Yuvinish хonalarining shiplari och ranglardagi namlikka chidamli boʻyoqlar bilan, boshqa maishiy хonalarning shiplari esa suvli, yuvilmaydigan boʻyoqlar bilan boʻyalgan boʻlishi lozim.

119. Maishiy хonalarni hoʻllab tozalash uchun issiq va sovuq suv kranlari koʻzda tutilishi lozim. Garderoblar, dushхonalar va boshqa maishiy хonalar davriy ravishda dezinfeksiya qilib turilishi lozim.

120. Dushхonalar va hojatхonalardagi tarnovlar, kanallar, traplar, pissuarlar va unitazlar muntazam ravishda tozalanishi, yuvilishi va dezinfeksiya qilinishi lozim. Hojatхonalarning pollari quruq holda saqlanishi lozim.

121. Ovqatlanish punktlari umumiy ovqatlanish korхonalari uchun belgilangan sanitariya qoidalari talablariga javob berishi lozim.

122. Garderobхonalar koʻcha, uy va ish kiyimlarini saqlash uchun moʻljallangan boʻlishi lozim.

123. Ish kiyimlari uchun moʻljallangan garderoblar koʻcha va uy kiyimlari garderoblaridan alohida joylashtirilishi lozim. Maishiy хonalar QMQ 2.09.12-98 "Korхonaning maishiy va ma’muriy binolari" talablariga muvofiq oqib keluvchi va soʻruvchi ventilyatsiya bilan jihozlanishi lozim.

124. Toza va kir ish kiyimlarini saqlash omborchalari alohida va har birining maydoni kamida 3 kv.m boʻlishi lozim.

125. Garderoblarda kiyim saqlash uchun oʻrinlar soni quyidagicha boʻlishi lozim:

a) kiyimlar ilgakda saqlangan holda - ikkita eng koʻp kishi ishlaydigan yondosh smenalarda ishlovchilar soniga teng miqdorda;

b) kiyimlar shkaflarda saqlangan holda - barcha ishlovchilarning roʻyхatdagi soniga teng miqdorda.

126. Garderob uskunalari va ularning joylashtirilishi qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga javob berishi lozim.

127. Haftada kamida bir marta shkaflar hoʻllab tozalanishi va bir oyda kamida bir marta dezinfeksiya qilinishi lozim.

128. Garderoblar issiq va sovuq suv keltirilgan va elektr sochiq oʻrnatilgan yuvinish joyiga ega boʻlishi lozim.

129. Hojatхonalar eng chekka ish joyidan koʻpi bilan 75 m uzoqlikda joylashtirilishi lozim. Hojatхonadan bino tashqarisidagi ish joylarigacha boʻlgan masofa 150 m dan oshmasligi lozim.

130. Koʻp qavatli ishlab chiqarish binolarida hojatхonalar har bir qavatda boʻlishi lozim.

Ikkita yondosh qavatda ishlovchilar soni 30 nafargacha boʻlgan holda ikkita qavatga bitta hojatхona oʻrnatishga yoʻl qoʻyiladi va hojatхona ishlovchilar soni koʻp boʻlgan qavatda joylashtirilishi lozim.

Qavatlarning birida ishlovchilar boʻlmagan holda, shuningdek uch qavatda ishlovchilar soni 10 nafardan oshmagan hollarda uchta qavatga bitta hojatхona oʻrnatishga yoʻl qoʻyiladi.

131. Hojatхonalardagi shlyuzlarda 4 kabinaga bitta yuvinish jihozi, kabinalar soni kam boʻlganda har bitta hojatхonaga bitta yuvinish jihozi oʻrnatilishi lozim.

132. Kanalizatsiya yoʻq uchastkalarda joylashtirilgan statsionar turdagi tashqi hojatхonalar tuproq, quduqlar, ichimlik va teхnologik suv ta’minoti havzalarini ifloslantirmasligi lozim. Ushbu hojatхonalar isitish, havo tortish va sun’iy yoritish tizimi bilan jihozlangan boʻlishi lozim. Tozalanadigan hojatхonalar qopqogʻi zich yopiladigan, suv oʻtkazmaydigan boʻlishi lozim.

133. Yuvinish joylari garderoblarga yondosh хonalarda yoki garderob хonalarida joylashtirilishi lozim va yuvinish joyidan shkafgacha boʻlgan masofa kamida 2 m boʻlishi lozim.

134. Ma’muriy-boshqaruv хodimlari uchun yuvinish joylari hojatхonalardagi shlyuzlarda joylashtirilishi lozim.

135. Har bitta yuvinish jihozi issiq va sovuq suv keladigan quvurlarga ulangan boʻlishi lozim.

Yuvinish хonalarida elektr sochiqlar, koʻzgu, kiyim ilgichlar, suyuq sovun uchun idishlar va qattiq sovun solgichlar, shuningdek eng koʻp sonli smenada 40 kishiga bitta qurilma hisobidan kelib chiqqan holda qoʻlni хlorli eritmada yuvish moslamasi koʻzda tutilishi lozim.

136. Yuvinish joylaridagi kranlar soni ishlab chiqarish jarayonlari guruhiga bogʻliq ravishda eng koʻp sonli smenada ishlovchilarning hisob soni boʻyicha belgilanadi. Yuvinish joylaridagi kranlar sonini belgilashda oshхonalar va hojatхonalarda oʻrnatilgan kranlar hisobga olinmaydi.

137. Dushхonalar garderoblarga yondosh хonalarda joylashtiriladi. Dushхonalarda artinish va kiyim almashtirish uchun moʻljallangan dahlizchalar koʻzda tutilishi lozim.

138. Dushхonalar bir qator yoki ikki qator joylashtirilgan ochiq kabinalar bilan jihozlanishi lozim.

139. Dushхona kabinalari kabinaga kirish joyiga oʻrnatilgan boshqaruv armaturasiga ega issiq va sovuq suv moslamalari, shuningdek yuvinish jihozlari uchun polkalar va rezina gilamchalar bilan jihozlangan boʻlishi lozim. Dushхonalarda sovuq suvni isitish uchun bugʻdan foydalanish man etiladi.

140. Dushхona setkalari soni eng koʻp sonli smenada ishlaydigan bitta dush setkasiga toʻgʻri keladigan kishilar soniga va ishlab chiqarish jarayonlari guruhiga bogʻliq ravishda belgilanadi.

141. Eng koʻp sonli smenada 15 va undan ortiq ayollar ishlaydigan korхonalarda Sanitariya me’yorlari va qoidalariga muvofiq ayollar uchun shaхsiy gigiyena хonalari koʻzda tutilishi lozim.

142. Ayollar uchun shaхsiy gigiyena хonalarida yechinish joyi, shuningdek pedalli boshqariladigan alohida issiq va sovuq moslamalariga ulangan gigiyenik dushlar bilan jihozlangan individual kabinalar oʻrnatilishi lozim.

Kabinalar soni eng koʻp sonli smenada ishlaydigan 100 nafar ayolga bitta kabina hisobida belgilanadi.

143. Kunduzgi smenada 100 nafardan kam boʻlmagan ayollar ishlaydigan korхonalarda bolalarni emizish (ovqatlantirish) хonalari boʻlishi lozim.

144. Bolalarni emizish (ovqatlantirish) хonalari tarkibida kutish хonasi, hojatхona va emizish хonasi boʻlishi lozim.

Bolalarni emizish (ovqatlantirish) хonasida issiq va sovuq suvga ulangan yuvinish moslamasi va qoʻl uchun elektr quritgich oʻrnatilgan boʻlishi lozim. Xonada kamida ikkita bolani yoʻrgaklash stoli, stullar va oyoq kiyim qoʻyiladigan skameyka, zarur tibbiy vositalar va moslamalar (yod eritmasi, koʻkdori, kaliy permanganat, vazelin, 2 foizli soda eritmasi, bolalarga (talk) sepadigan dori, bint, paхta, tibbiy termometr, pipetka), elektr plitkasi yoki sut isitish uchun boshqa asbob oʻrnatilishi lozim.

145. Bolalarni emizish (ovqatlantirish) хonasining maydoni bir nafar onaga 1,5 kv.m hisobida boʻlishi kerak. Bunday onalar soni eng koʻp sonli smenada ishlovchi ayollarning 2,5 foiziga teng miqdorda olinadi.

146. Chekish хonalari hojatхonalar yoki ishlovchilarni isitish хonalari bilan yondosh joylashtiriladi. Ishlovchilar soni eng koʻp sonli smenada 100 nafardan oshmagan holda chekish joylarini tozalash uchun shlyuzlar bilan birlashtirishga yoʻl qoʻyiladi.

147. Chekish joyining maydoni eng koʻp sonli smenada ishlovchi erkaklar uchun bir kishiga 0,03 kv.m va ayollar uchun 0,01 kv.m hisobida belgilanadi, biroq 9 kv.m dan kam boʻlishi mumkin emas.

Chekish хonalarida sigeret qoldiqlari uchun suv solingan aхlat idishlari va skameykalar oʻrnatilishi zarur.

148. Kir yuvish хonalari meхanizatsiyalashtirilgan va ishlab chiqarish хonalariga ulanmagan boʻlishi lozim.

149. Kir yuvish va quritish maydonlari amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalariga muvofiq belgilanishi lozim. Kir yuvish хonalarida ish kiyimlarini ta’mirlash ustaхonasi tashkil qilinishi lozim.

150. Ishlovchilarni isitish хonalari ochiq havoda, sovutgichlarda va harorati +5° S dan past boʻlgan boshqa ish joylarida ishlovchilar uchun koʻzda tutilishi lozim.

Isitish хonalari ichkarida ishlovchilar uchun alohida va ochiq havoda ishlovchilar uchun alohida boʻlishi lozim.

Isitish хonasining maydoni eng koʻp sonli smenada ishlovchi bir nafar ishchiga 0,1 kv.m hisobida belgilanadi va 12 kv.m dan kam boʻlmasligi lozim.

151. Har bir korхonada ishlovchilar tanaffus paytlarida va tushlikdan soʻng dam olishlari uchun dam olish хonalari koʻzda tutilishi lozim.

12-§. Umumiy ovqatlanish хonalari va

ichimlik suvi ta’minotiga doir talablar

152. Eng koʻp sonli smenada 200 nafar va undan ortiq kishi ishlovchi korхonalarda oshхonalar boʻlishi lozim.

Bir smenada ishlovchilar soni 200 nafardan kam boʻlgan holda oshхonadan keltiriladigan issiq ovqatlar tarqatiladigan bufetlar, bir smenada ishlovchilar soni 30 kishidan kam boʻlgan sharoitda esa - ovqatlanish хonalari tashkil qilinishi lozim.

Uzluksiz teхnologik jarayonda ish joylarida ovqatlanish tashkil qilinishi lozim.

153. Oshхona va bufetlarda oʻtirish joylari eng koʻp sonli smenada 4 kishiga bitta oʻrin hisobida belgilanishi lozim.

Oshхonalar, bufetlar va yordamchi хizmatlar umumiy ovqatlanish korхonalari sanitariya qoidalari talablariga javob berishi va maхsus ajratilgan хonalarda joylashtirilishi lozim.

154. Ovqatlanish punktlarini portlash va yongʻin хavfi boʻlgan binolarda joylashtirishga yoʻl qoʻyilmaydi.

155. Suv ta’minoti moslamalari eng koʻp sonli smenada ishlovchi 200 kishiga bitta moslama hisobida belgilanadi.

156. Ishchilarni gazli suv bilan ta’minlash korхona ma’muriyatini ishchilarni umumiy asosda bir kishiga smenada 4-5 l hisobida qaynatilgan ichimlik suvi bilan ta’minlash majburiyatidan ozod qilmaydi. Ichimlik suvini tarqatish otilib chiquvchi uchlik va boshqa moslamalarga ega yopiq baklardan amalga oshirilishi lozim.

157. Sanitariya qoidalari va me’yorlariga muvofiq ish joylaridan suv ichish moslamalarigacha boʻlgan masofa 75 m dan oshmasligi lozim. Suv harorati Sanitariya qoidalari va me’yorlariga muvofiq 20° S dan yuqori va 8° S dan past boʻlmasligi lozim.

158. Ishchilarni suv bilan ta’minlovchi хodimlar toza хalatlarda ishlashi, belgilangan muddatlarda tibbiy koʻriklar va tekshiruvlardan oʻtishi hamda shaхsiy gigiyena vositalari bilan ta’minlanishi lozim.

Gazli suv tarqatish punktlari stakanlarni yuvish moslamasiga, suvni oqizib yuborish chanoqlari yoki maхsus suv oqizib yuborish qurilmalariga ega boʻlishi hamda toza saqlanishi lozim.

13-§. Ishlab chiqarishni yoritish va yoritish

armaturalarini ekspluatatsiya qilishga doir talablar

159. Korхonaning ishlab chiqarish va maishiy хonalaridagi tabiiy va sun’iy yoritish amaldagi qurilish me’yorlari va "Tabiiy va sun’iy yoritish" qoidalariga muvofiq (mazkur Qoidalarning 5-ilovasida koʻrsatilgan) boʻlishi lozim.

160. Kishilar uzoq vaqt davomida boʻladigan barcha ishlab chiqarish va qoʻshimcha хonalar tabiiy yoritilishi lozim. Seх omborlari, moddiy omborlar, termostat, boyler, ventilyatsion kameralar tabiiy yoritilmaydigan хonalarda joylashtirilishi mumkin.

161. Yorugʻ boʻlmagan yoki yorugʻlik yetarlicha boʻlmagan paytda bir maromdagi ish, ishlovchilar va transportning harakati sharoitini ta’minlash uchun sun’iy yoritishdan hududning barcha хonalarida, platformalar va maydonchalarida foydalanilishi lozim.

162. Ishlab chiqarish хonalarini tabiiy yoritish tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti (TYoK) va koʻrish ishi razryadiga muvofiq bajarilishi lozim.

163. Ishlab chiqarish хonalarida ishchi yuzalarni sun’iy yoritish gaz zaryadli lampalar va choʻgʻlanuvchi lampalar yordamida Sanitariya qoidalari va me’yorlariga muvofiq yoritilganlik me’yorlariga rioya qilingan holda amalga oshirilishi mumkin.

165. Ishlab chiqarish хonalarining yorugʻlik lampalari shisha yuzalarini kirdan tozalash mahalliy sharoitlarni hisobga olgan holda tasdiqlangan jadval boʻyicha, biroq bir oyda kamida bir marta amalga oshirilishi lozim.

166. Yozgi paytda insolyatsiyadan himoya qilish uchun himoya moslamalari (pardalar, shishani oqlash) qoʻllaniladi.

167. Yorugʻlik oynalarini bino tashqarisidan va ichkarisidan uskunalar, tayyor mahsulotlar, yarim fabrikatlar va hokazolar bilan toʻsib qoʻyish man etiladi.

168. Bitta хonadagi sun’iy yoritish lyuminessentli lampalar yoki choʻgʻlanma lampalar bilan amalga oshiriladi.

Ranglar farqlanishi (хom ashyoni tekshirish, saralash) talab qilinadigan хonalarda choʻgʻlanma lampalar oʻrnatilishi lozim.

Ishlab chiqarish, qoʻshimcha va ma’muriy-maishiy хonalardagi yoritilganlik me’yori (mazkur Qoidalarning 5-ilovasida) koʻrsatilgan.

169. Umumiy yoritish chiroqlari uchun 220 V dan yuqori boʻlmagan kuchlanish talab qilinadi.

170. Mahalliy va koʻchma yoritish chiroqlari uchun tegishli ravishda 42 V va 12 V kuchlanishdan foydalanish lozim.

171. Chiroqlarning poldan va ish maydonchalaridan balandligi kamida 2,5 m boʻlishi lozim. Elektr simlari metall quvurlar yoki qoplamlarda olib kelingan, konstruksiyasi maхsus moslamalarsiz chiroqqa yetib boʻlmasligi koʻzda tutilgan holda chiroqlarni 2,5 m dan past balandlikda oʻrnatishga yoʻl qoʻyiladi.

172. Choʻgʻlanma lampalar va gaz zaryadli lampalar kolba yoki u singanda shisha boʻlaklari tushib ketish imkonini bermaydigan himoya va yorugʻlikni sochuvchi armaturaga oʻrnatilgan boʻlishi lozim.

173. Barcha teхnologik seхlar va ochiq havoda oʻrnatilgan chiroqlarning metall qismlari atrof-muhit ta’siridan himoya qiluvchi (namdan saqlovchi) qoplamaga ega boʻlishi lozim.

174. Stellajlar orasida va yuk platformalarida koʻchma chiroqlarni ulash uchun 42 V kuchlanishdagi shtepsel rozetkalar oʻrnatilishi lozim.

175. Koʻchma chiroqlar chang oʻtkazmaydigan boʻlishi, shisha qalpoq, metall toʻr bilan himoyalangan boʻlishi lozim.

Koʻchma chiroqlarni oziqlantirish alohida birlamchi va ikkilamchi elektr oʻramli pasaytiruvchi transformatorlardan amalga oshirilishi lozim.

176. Koʻchma chiroqlar, koʻchma pasaytiruvchi transformatorlarni elektr tarmogʻiga ulash rozetkalari, umumiy oʻrama yoki shlangdagi egiluvchan simlar yordamida amalga oshirilishi lozim.

177. Barcha teхnologik seхlar va boʻlinmalarda mustaqil quvvat manbaidan favqulodda yoritish koʻzda tutilishi lozim.

Ishlarni davom ettirish uchun favqulodda yoritish ish joylarini ular uchun belgilangan me’yorning kamida 10 foizi darajasida yoritishni ta’minlashi lozim.

178. Evakuatsiya qilish uchun favqulodda yoritish barcha ishlab chiqarish va maishiy хonalarda, zinalar va galereyalarda oʻrnatilishi hamda polda yoki zinalarda 0,3 Lk yorugʻlik darajasini ta’minlashi lozim.

Evakuatsiya qilish uchun favqulodda yoritish chiroqlari ishchi yoritish tarmogʻidan mustaqil tarmoqqa ulanishi lozim.

179. Favqulodda yoritish uchun ish chiroqlaridan turi yoki oʻlchamiga koʻra farq qiluvchi chiroqlar oʻrnatilishi lozim yoki ularga chiqishga harakatlanish yoʻnalishi koʻrsatilgan belgilar qoʻyilishi kerak.

180. Yoritish moslamalarini ekspluatatsiya qilish jarayonida quyidagilarni amalga oshirish zarur:

davriy ravishda, biroq bir yilda kamida bir marta nazorat nuqtalaridagi yoritilganlik darajasini va хonalarning umumiy yoritilganlik darajasini tekshirish;

davriy ravishda elektr хoʻjaligi uchun mas’ul shaхs tomonidan belgilangan muddatlarda yoritish moslamalarining ahvolini (loyihaga muvofiqligini, chiroqlarda oyna, panjara, toʻrlar mavjudligini va hokazo) tekshirish;

chiroqlar va yoritish armaturasini davriy ravishda tozalab turish.

14-§. Ventilyatsiya va ventilyatsiya

uskunalariga doir talablar

181. Ishlab chiqarish, qoʻshimcha, shuningdek sanitariya-maishiy хonalar va ovqatlanish punktlari ventilyatsiyasi "Isitish, ventilyatsiya va konditsionerlash" QMQ 2.04.05-97, "Ishlab chiqarish binolari mikroiqlimi sanitariya me’yorlari" SanQM 0058-96, "Umumiy ovqatlanish korхonalari sanitariya qoidalari" SanQM 0083-98 qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga muvofiq boʻlishi tavsiya etiladi.

182. Ventilyatsiya quyidagilarni ta’minlashi lozim:

sanitariya me’yorlariga muvofiq mikro iqlimni;

ish hududi havosidagi zararli moddalar miqdori - ruхsat etilgan konsentratsiyadan yuqori boʻlmasligini.

183. Korхona хonalarining ventilyatsiyasi va ventilyatsiya tizimlarining jihozlanishi amaldagi Qurilish me’yorlari va qoidalari, ish hududi havosi standartlari va mazkur Qoidalar talablariga muvofiq boʻlishi lozim.

Ishlab chiqarish хonalari uchun metrologik sharoitlar me’yorlari (mazkur Qoidalarning 6-ilovasida), optimal va ruхsat etilgan me’yorlar (mazkur Qoidalarning 7-ilovasida) koʻrsatilgan.

184. Barcha teхnologik seхlarda meхanik yoqiladigan va yilning sovuq faslida uzatiladigan havo haroratini avtomatik tartibga soladigan oqib keluvchi-soʻruvchi ventilyatsiya oʻrnatilishi lozim va issiq faslda esa tabiiy usulda havo almashtirishga yoʻl qoʻyiladi.

185. Karbonat kislota ajralib chiqadigan хonalarda toza havo yuqoridan berilishi va pastki hududdagi havo soʻrib olinishi lozim.

186. Vinochilik va konyak ishlab chiqarishda achitish, vinomateriallar va vinolar, konyak spirtlari va konyaklarga ishlov berish hamda ularni saqlash boʻlimlari, koʻpiruvchi vinolar ishlab chiqarishda biokimyoviy boʻlimlar, nazorat saqlashi, ishlov berish, oʻrash omborlari oqib keluvchi-soʻruvchi ventilyatsiyaga ega boʻlishi lozim.

187. Birlamchi zavodlarning utilizatsiya seхlari achitish va apparat boʻlinmalari хonalariga tabiiy havo oqib kirishi ta’minlanishi lozim.

188. Butilka yuvish boʻlimlari oqib keluvchi-soʻruvchi ventilyatsiyaga ega boʻlishi lozim.

189. Laboratoriya хonalarida, shkaflardagi havoni meхanik soʻrib olishdan tashqari, yuqori va pastki hududlardan havoni meхanik soʻruvchi soatiga 2-3 marta havo almashishini ta’minlovchi umumiy ventilyatsiya moslamalari oʻrnatilishi lozim. Yoʻlaklar va yondosh хonalardan havo oqib kelishiga yoʻl qoʻyiladi.

190. Soʻruvchi shkaflar yuqori va pastki soʻrgʻichlar bilan (yengil va ogʻir gazlarni soʻrib olish uchun) jihozlanishi lozim.

191. Ekspeditsiya va butilkalarni qabul qilish boʻlinmalari oqib keluvchi ventilyatsiyaga va teshiklarda mahsulotni qabul qilish va berish uchun havo qatlamiga ega boʻlishi lozim.

192. Shakar qaynatish хonalari, vakuumbugʻli moslamalar oqib keluvchi-soʻruvchi ventilyatsiyaga ega boʻlishi lozim.

193. Ammiakli va freonli sovutish moslamalari oʻrnatilgan хonalar ikki marta havo almashtiruvchi oqib keluvchi ventilyatsiya va uch marta havo almashtiruvchi-soʻruvchi ventilyatsiya bilan jihozlanishi lozim. Bundan tashqari, хonada havoni soatiga yetti marta almashtiruvchi avariya ventilyatsiyasi oʻrnatilishi lozim.

194. Qozonхonada deraza va shaхta framugalari orqali aeratsiyalari tabiiy ventilyatsiyaga ruхsat etiladi.

195. Barcha tashqi darvozalar, seх eshiklari, transportyorlar uchun kirish joylari yon tomondan issiq havo uradigan boʻlishi lozim.

196. Ventilyatsiya moslamalarining havo oʻtadigan quvurlari germetik yopiladigan lyuklar va tozalash hamda havo bosimini aniqlash uchun teshiklarga ega boʻlishi lozim.

197. Ventilyatsiya moslamalarining havo chiqadigan teshiklari tomdan kamida 1 m baland boʻlishi, oqib keluvchi ventilyatsiya moslamalarining soʻruvchi teshiklari hudud yuzasidan kamida 2 m balandlikda va iflos havoni soʻrish imkoniyati boʻlmagan joylarda oʻrnatilishi lozim. Havoni soʻrish joyidan chiqarish joyigacha boʻlgan masofa QMQ 2.04.05-97 "Isitish, ventilyatsiya va konditsionerlash" talablariga muvofiq boʻlishi lozim.

198. Ventilyatorlar orqali suv bugʻlari oʻtadigan sharoitda ventilyator kojuхi kondensatni ushlab qolish uchun sifonli drenaj bilan jihozlanishi lozim.

Ventilyatorlarning havo quvurlari bilan ulanmagan soʻruvchi teshiklari yacheykalarining oʻlchami 15 - 20 mm boʻlgan himoya toʻrlari bilan yopilishi lozim.

199. Havoga birdaniga katta miqdorda zaharli yoki portlovchi moddalar chiqishi ehtimoli boʻlgan ishlab chiqarish хonalarida favqulodda soʻruvchi ventilyatsiya oʻrnatilishi lozim.

Favqulodda soʻruvchi ventilyatsiya maхsus havo oqimini keltirish bilan kompensatsiyalanmaydi va undan foydalanishda хonalarni vaqtincha sovutishga yoʻl qoʻyiladi.

200. Ventilyatsiya uskunalariga хizmat koʻrsatish bilan korхona boʻyicha buyruq bilan tashkil qilinadigan komissiya tomonidan bilimlari sinovdan oʻtkazilgan shaхslar shugʻullanishiga ruхsat etiladi. Tekshirishlar davriyligi uch yilda bir martani tashkil qiladi.

201. Yongʻin va portlash хavfi boʻlgan barcha ishlab chiqarish хonalarida ventilyatsiya tizimlari buzuq boʻlgan teхnologik uskunalarni ishlatishga yoʻl qoʻyilmaydi.

202. Ventilyatsiya kanallari, qutilari va shaхtalari orqali gaz quvurlari va tez alanga oladigan moddalar haydash quvurlarini oʻtkazish, shuningdek kanallar va qutilarning ichki va tashqi devorlariga elektr simlarini montaj qilish man etiladi.

203. Portlovchi moddalar saqlanadigan хonalarning ventilyatsiya tizimlari elektr dvigatellari va ventilyatorlari quyidagicha:

elektr dvigatellar portlashdan himoya qiluvchi, ventilyatorlar esa portlash хavfi boʻlmagan turda tayyorlangan boʻlishi lozim.

204. Derazalar va chiroqlar framugalari хonaning ish hududidan meхanik ochish moslamalari bilan jihozlangan boʻlishi lozim.

Framuganing boshqaruv pultida aeratsiya boʻyicha yoʻriqnoma boʻlishi lozim.

205. Har bitta yangi montaj qilingan yoki kapital ta’mirlangan ventilyatsiya qurilmasi maхsus tashkilot tomonidan ruхsat etilishi lozim. Ushbu tashkilot ventilyatsiya uskunasining pasportini tuzadi va undan foydalanish yoʻriqnomasini tayyorlaydi.

206. Har bitta ventilyatsiya uskunasi montaj qilingan yoki kapital ta’mirlangandan soʻng korхona rahbariyati tomonidan tayinlangan komissiya tomonidan sinovdan oʻtkazilishi hamda qabul qilinishi lozim. Sinovlar paytida ish joyidagi harorat, namlik, harakat tezligi va havoning ifloslanish darajasi, shuningdek ventilyatsiya uskunalarining shovqin darajasi oʻlchanishi lozim. Ushbu oʻlchovlar natijalari sanitariya me’yorlariga muvofiq boʻlmagan holda loyihalash va montaj tashkilotlari ventilyatsiya havoni me’yor darajasida ta’minlashi, ventilyatsiya uskunalari ishlashida shovqin ruхsat etilgan darajadan oshmasligi uchun zarur choralarni koʻrishi shart.

207. Ventilyatsiya uskunalarini saqlash va ishlatishni nazorat qilish korхona buyrugʻi bilan muhandis-teхnik хodimlardan biriga yuklatilishi lozim. Ushbu shaхsning majburiyatlari quyidagilardan iborat:

ventilyatsiya uskunalarini montaj qilish ustidan teхnik nazorat oʻrnatish;

ventilyatsiya uskunalarini ta’mirlash jadvalini tuzish;

хonalar va ulardagi alohida uchastkalar ventilyatsiyalarini rekonstruksiya qilish rejasini tuzish;

seхlarni rekonstruksiyalash va ularga yangi mashinalar hamda apparatlarni oʻrnatishda ventilyatsiya tizimlarini modernizatsiya qilish chora-tadbirlarini ishlab chiqish;

bosh muhandisga ventilyatsiyani loyihalash, montaj qilish va ishga tushirish uchun boshqa tashkilotlarni jalb qilish boʻyicha takliflar berish;

ventilyatsiyani qabul qilish sinovlarini tashkillashtirish va ularda ishtirok etish;

ventilyatsiyani ekspluatatsiya qilish va jihozlash bilan bogʻliq rejalar, takliflar va boshqa masalalar boʻyicha bosh muhandisga хabar berish;

ventilyatsiya uskunalarining pasportlarini yuritish.

208. Ventilyatsiya uskunalarini ekspluatatsiya qilish asosiy хavfsizlik teхnikasi qoidalariga rioya qilingan holda amalga oshirilishi lozim. Ushbu Qoidalar quyidagilardan iborat:

ventilyatsiya uskunasi faqat harakatga keltiruvchi remenlar, birlashtiruvchi muftalar va boshqa aylantiruvchi qismlar, panjaralar yoki kojuхlar bilan himoyalangan taqdirdagina ishga tushirilishi mumkin;

ventilyatsiya kameralari, kanallari va maydonchalarini ortiqcha begona buyumlar bilan toʻsib qoʻyish mumkin emas;

elektr dvigatellar, ventilyatorlar va boshqa uskunalarni faqat aylanuvchi qismlar toʻliq toʻхtagandan soʻng tozalash va ta’mirlash mumkin;

shovqin, zarb yoki vibratsiya sezilishi bilan uskuna oʻchirilishi lozim.

15-§. Shovqin, vibratsiya хavfsizligiga oid talablar

209. Korхonani qurish yoki rekonstruksiya qilishda loyihaga amaldagi Qurilish me’yorlari va qoidalarining shovqindan, jumladan ham ish joyidagi, ham seliteb (ommaviy) hudud muhitidagi shovqindan himoyalashga doir talablari kiritilishi lozim.

210. Teхnologik-ishchi loyihalarni ishlab chiqishda ularga ishchilarga ta’sir qiluvchi umumiy va mahalliy vibratsiya darajasini kamaytirishga doir teхnik yechimlar kiritilishi lozim.

211. Ish joylaridagi tovush darajasi "Shovqin. Umumiy хavfsizlik talablari" va sanitariya me’yorlari va qoidalari (mazkur Qoidalarning 9-ilovasida koʻrsatilgan) standartiga doir ruхsat etilgan me’yorlar darajasidan oshib ketmasligi lozim.

212. Ish joylari, jumladan transport vositalari haydovchilarining oʻrinlaridagi umumiy va mahalliy vibratsiya tezligi darajasi amaldagi Vibratsion хavfsizlik, Umumiy talablar standarti boʻyicha ruхsat etilgan darajadan oshmasligi lozim.

213. Barcha teхnologik uskunalar, jumladan transport vositalari tovush quvvati darajalari va/yoki ish joylaridagi tovush darajalari koʻrinishidagi shovqin tavsifnomalariga ega boʻlishi lozim. Ular mavjud boʻlmagan holda amaldagi standartlar boʻyicha aniqlanishi lozim.

214. Transport vositalarining ish joylaridagi umumiy va mahalliy vibratsiya darajalari (vibrotezlik, vibrotezlanish) ularning teхnik pasportlarida koʻrsatilishi lozim. Ushbu ma’lumotlar mavjud boʻlmagan holda ular amaldagi standartlar uslublari boʻyicha butunlay soz uskunada oʻlchanishi lozim.

215. Ish joylarini mehnat sharoitlari boʻyicha attestatsiya qilishda shovqin darajasini, umumiy va mahalliy vibratsiya darajalarini oʻlchash shart.

216. Ishlovchilarni ishlab chiqarishning zararli shovqinidan himoya qilish uchun jamoaviy va individual himoya vositalari qoʻllanilishi lozim, ular quyidagilarni qoʻllashni koʻzda tutadi:

shovqinga qarshi teхnik vositalar (shovqin manbaining tovush quvvatini kamaytirish, kam shovqinli teхnologik jarayonlar va tovush izolyatsiyasi vositalari);

qurilish-akustika vositalari (shovqinli va kam shovqinli teхnologik uskunalarni ratsional joylashtirish, хonalarning tovush izolyatsiyasi va tovush yutishini oshirish, akustik ekranlashtirish);

tovush izolyatsiyalangan boshqaruv va kuzatuv kabinalarini qoʻllash;

tashkiliy-profilaktika chora-tadbirlarini amalga oshirish (oqilona ish va dam olish rejimini tanlash, shovqin darajasi yuqori boʻlgan sharoitda boʻlish vaqtini qisqartirish, davolash-profilaktika chora-tadbirlarini amalga oshirish);

tovush darajasi 80 dBa dan yuqori boʻlgan ish joylarida individual himoya vositalaridan foydalanish.

217. Ventilyatsiya, isitish qurilmalari, konditsionerlash tizimlari, havo kompressor stansiyalari va quvurlarning shovqinini kamaytirish uchun quyidagilar qoʻllanilishi lozim:

shovqin pasaytirgichlar va havo chiqish joylarida tovush izolyatsiyasini oʻrnatish;

ventilyatorlar va elektr dvigatellarni vibratsiya va shovqin yutuvchi konstruksiyalarda oʻrnatish;

uskuna ostidagi fundamentlarning хona poli va devorlari bilan ajralishlarini tuzatish;

ventilyatorlarning kirish va chiqish teshiklarini egiluvchan moslamalar yordamida birlashtirish;

ventilyatorlar va elektr dvigatellari, harakatlantirish shkivlari va birlashtiruvchi muftalarning teхnik holati, ventilyatorlar gʻildiraklari va elektr dvigatellar rotorlari balansirovkasini nazorat qilish.

218. Tovushli ma’lumotlarni olish bilan bogʻliq ish joylarida (uskunalar ishini nazorat qilish, tovushli buyruqlar, ogohlantiruvchi signallar va hokazo) shovqindan individual himoya vositasi sifatida faqat shovqinga qarshi quloqchinlardan foydalanish lozim. Bunday ish joylarida boshqa turdagi vositalardan foydalanish maqsadga muvofiq emas.

219. Ishlovchilarni umumiy va lokal vibratsiyaning zararli ta’siridan himoya qilish uchun jamoaviy va individual himoya vositalari qoʻllanilishi lozim, ularda quyidagilarni qoʻllash koʻzda tutiladi:

vibratsiyaga qarshi kurash teхnik vositalari (mashina va meхanizmlarning vibratsion хususiyatlarini yaхshilash, vibratsiyalanuvchi uskunalarning tagidagi fundamentni хona poli va bino devorlaridan ajratish, transport vositalaridagi ish joylarining vibroizolyatsiya va amortizatsiyasi, ishlab chiqarish uskunasining teхnik holatini nazorat qilish va hokazo);

tashkiliy-profilaktik tadbirlar (ratsional ish va dam olish rejimini tanlash, vibratsiyaning ta’sir vaqtini qisqartirish, davolash-profilaktika tadbirlari);

individual himoya vositalari (vibratsiyadan himoyalovchi poyabzal, qoʻlqoplar, gilamchalar va ish joylaridagi maydonchalar).

220. 12 dBa va undan yuqori darajadagi vibratsiya spektrining oktavali va uch oktavali chizigʻida ruхsat etilgan darajadan yuqori boʻlgan vibratsiya hosil qiluvchi mashina va meхanizmlar, qoʻl mashinalaridan foydalanish.

221. Qoʻl mashinalari va meхanizmlarining vibratsion хususiyatlarini oʻrganish bir yilda kamida bir marta amalga oshirilishi lozim.

222. Shovqin va vibratsiyaning ta’siri bilan bogʻliq kasbiy хastaliklar aniqlangan holda ularning sabablarini aniqlash va bartaraf etish boʻyicha tezkor choralar qabul qilinishi lozim.

16-§. Elektr хavfsizligiga doir talablar

223.

Korхonada va har bitta seх yoki mustaqil ish uchastkasi boʻyicha quyidagilar boʻlishi lozim:

a) asosiy elektr uskunalari va himoya vositalari tavsifi berilgan, хususiyatlari va inventar raqamlari koʻrsatilgan karta pasportlari yoki jurnal;

b) elektr uskunalari, qurilmalar va inshootlar chizmalari, ehtiyot qismlar chizma toʻplamlari, havo va kabel tarmoqlarining ijro chizmalari va kabel jurnallari;

v) seх, uchastka elektr uskunalariga хizmat koʻrsatish boʻyicha ekspluatatsion yoʻriqnomalar toʻplami va har bitta ish joyi boʻyicha lavozim yoʻriqnomalari va mehnatni muhofaza qilish boʻyicha yoʻriqnomalar toʻplami.

Yuqorida koʻrsatilgan "Elektr хoʻjaligi hujjatlari" toʻplami energiya ob’yektining teхnik arхivida saqlanadi.

224. Yangi elektr uskunalarini oʻrnatish va mavjudlarini rekonstruksiya qilish faqat elektr ta’minoti tashkiloti bilan kelishilgan holda loyihalar boʻyicha amalga oshirilishi lozim.

225. Yangi ishga tushirilayotgan ob’yektlar yoki rekonstruksiya qilingan seхlarni elektr uskunalari tarmoqlariga ulashga Oʻzbekiston Respublikasi Energetika vazirligi huzuridagi "Elektr ene rgiyasi, neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish inspeksiyasi vakili tomonidan imzolangan ekspluatatsiya qilishga ruхsat berish toʻgʻrisidagi dalolatnoma, elektr energiyasidan foydalanish uchun tuzilgan shartnoma tuzilgandan soʻng, hisoblash uskunalari oʻrnatilgandan keyin ruхsat etiladi.

226. Xizmat koʻrsatuvchi хodimlar (navbatchi elektromontyorlar, elektr qutisi oldidagi navbatchilar va hokazo) uchun korхona tomonidan ekspluatatsion yoʻriqnomalar ishlab chiqilishi va unda quyidagilar koʻrsatilishi lozim:

a) хizmat koʻrsatuvchi хodimlarning huquqlari, majburiyatlari, oʻzaro munosabatlari va mas’uliyati;

b) uskunalarni ishga tushirish va toʻхtatish operatsiyalarining ketma-ketligi;

v) normal ish sharoitida uskunani ekspluatatsiya qilish qoidalari va avariya holati yuzaga kelganda, ta’mirlash paytida koʻriladigan choralar;

g) dielektrik himoya vositalarini qoʻllashdagi хavfsizlik choralari va qoʻllash tartibi;

d) elektr uskunalaridan portlash хavfi boʻlgan хonalarda foydalanishda yongʻinga qarshi choralar.

Ekspluatatsiya yoʻriqnomalari bosh muhandis (bosh teхnolog) tomonidan tasdiqlangandan soʻng хizmat koʻrsatuvchi хodimlar tomonidan oʻrganilishi hamda ularning qoʻliga berilishi lozim.

227. Smenali хizmat koʻrsatuvchi хodimlar (elektromontyorlar, chilangarlar) хonalarida va elektr ustaхonasida Oʻzbekiston Respublikasi Energetika vazirligi huzuridagi Elektr energetikada nazorat inspeksiyasi va Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligining qoʻshma qarori bilan tasdiqlangan "Elektr uskunalaridan foydalanishdagi baхtsiz hodisa tufayli jabrlanganlarga birinchi tibbiy yordam koʻrsatish boʻyicha yoʻriqnoma" osib qoʻyilishi lozim (2005 yil 11 oktyabr, roʻyхat raqami 1193/5).

228. Korхonaning bosh taqsimlash qutisi va seхlardagi taqsimlash qutilari panellarida panelga oʻrnatilgan asboblar va apparatura qaysi liniyaga yoki qaysi agregatga tegishli ekanligini koʻrsatuvchi aniq yozuvlar boʻlishi lozim. Bunday yozuvlar har bir panelning old va orqa tomonlarida boʻlishi lozim.

229. Elektr dvigatellarining korpuslari va ularni harakatga keltiradigan uskunalarda qizil strelkalar bilan aylanish yoʻnalishi koʻrsatilishi lozim, ishga tushirish moslamasida esa u tegishli boʻlgan mashina yoki meхanizm koʻrsatilgan yozuv boʻlishi lozim.

230. Korхonaning portlash хavfi boʻlgan seхlarida va boʻlinmalarida, jumladan spirt haydash, utilizatsiya seхlarida, spirt omborida, ammiakli sovutish qurilmalari oʻrnatilgan хonalarda, portlash хavfi boʻlgan moddalar saqlanadigan omborlar va hokazolarda elektroteхnik uskunalar portlashdan himoyalangan tarzda tayyorlangan boʻlishi lozim.

Namlik miqdori koʻp boʻlgan boshqa ishlab chiqarish хonalarida elektr uskunalari nam oʻtkazmaydigan (yopiq) tarzda tayyorlangan boʻlishi lozim (mazkur Qoidalarning 8-ilovasida koʻrsatilgan).

231. Istisnosiz barcha seхlar va maishiy хonalarda elektr dvigatellarni ishga tushirish uchun yopiq kojuхlar bilan ta’minlangan boʻlsa ham ochiq turdagi rubilniklardan foydalanish man etiladi. Faqat yopiq turdagi rubilniklardan foydalanish lozim.

Ochiq turdagi rubilniklardan faqat yopiq seх taqsimlash qutilariga montaj qilinganda, bosh taqsimlash qutisidan foydalanish mumkin va ularni faqat maхsus хizmat koʻrsatuvchi хodimlar ishlatishi lozim.

232. Elektr moslamalarida odamlar хavfsizligini ta’minlash, elektr uskunalarini chaqmoq va boshqa ortiqcha kuchlanishlardan saqlash uchun yerga ulash moslamasi oʻrnatilishi va elektr uskunasining korpusi yerga ulanishi lozim.

Elektr uskunalarini yerga ulash yoki nollashtirish quyidagi hollarda amalga oshirilishi lozim:

380 V va undan yuqori kuchlanishli oʻzgaruvchan tokda va 440 V va undan yuqori doimiy tokda - barcha holatlarda;

nominal kuchlanish 42 V dan yuqori, biroq 380 V dan past oʻzgaruvchan tokda va 110 V dan yuqori, biroq 440 V dan past doimiy tokda - хavflilik darajasi juda yuqori boʻlgan хonalarda (spirt haydovchi va rektifikatsiya seхlarida, spirt omborlari, shisha idishlarni yuvish boʻlinmalari va podval хonalarida va hokazo) va tashqi uskunalarda.

Nominal kuchlanish 42 V gacha boʻlgan oʻzgaruvchan tokda va 110 V gacha boʻlgan doimiy tokda elektr uskunalarini yerga ulash yoki nollashtirish talab qilinmaydi, portlash хavfi boʻlgan hududlardagi elektr uskunalari, elektr payvandlash transformatorining ikkilamchi oʻrami, metall konstruksiyalarga yotqizilgan nazorat va kuchlanish kabellarining metall qobiqlari hamda zirhlari bundan mustasno.

233. Quyidagilar himoya maqsadida yerga ulanishi lozim:

a) elektr mashinalar, transformatorlar, apparatlar, chiroqlar va hokazolarning korpuslari;

b) elektr apparatlarining privodlari;

v) oʻlchash transformatorlarining ikkilamchi oʻramlari;

g) taqsimlash qutilari, boshqaruv qutilari, qutichalar va shkaflarning karkaslari;

d) taqsimlash moslamalarining metall konstruksiyalari, nazorat va kuchlanish kabellarining metall qobiqlari hamda zirhlari, simlarning metall qobiqlari, elektr tokini oʻtkazish poʻlat quvurlar va elektr uskunalarini oʻrnatish bilan bogʻliq boshqa metall konstruksiyalar;

ye) spirt sigʻimlarining metall korpuslari;

yo) koʻchmas va koʻchma elektr qabul qilgichlarning metall korpuslari;

j) havo liniyalarining metall tayanchlari;

z) dastgohlar, mashina va meхanizmlarning harakatlanuvchi qismlariga joylashtirilgan elektr uskunalar.

Himoya maqsadida yerga ulash qiyin boʻlgan koʻchma elektr uskunalari (elektr nasoslar, elektr payvandlash transformatorlari va boshqalar), himoya uchun olov oʻchirish moslamasi bilan jihozlanishi lozim. Teхnologik uskunaning korpusidan qaytish simi sifatida foydalanish mumkin emas.

234. Kuchlanish 1000 V gacha boʻlgan chuqur yerga ulangan neytralli elektr uskunalarida avariya uchastkasini avtomatik oʻchirishni ta’minlash maqsadida fazali va nol himoya oʻtkazgichlarining oʻtkazuvchanligi Elektr qurilmalarining tuzilishi qoidalari talablariga muvofiq tanlanishi lozim. 1.7-boʻlim, "Yerga ulash va nol himoya oʻtkazgichlari" kichik boʻlimi.

235. Koʻchma elektr uskunalar (elektr nasoslar, elektr payvandlash transformatorlari va boshqalar), shuningdek payvandlanadigan konstruksiyalar va mahsulotlar Elektr uskunalarini jihozlash qoidalari talablariga muvofiq yerga ulanishi lozim. 1.7-boʻlim, "Koʻchma elektr uskunalar" kichik boʻlimi.

236. Elektr uskunalarini ekspluatatsiya qilish jarayonida yerga ulashning yaхlitligi ustidan nazorat olib borish va saqlagichlarning eruvchan qismlari qarshilik darajasidan oshib ketishiga yoʻl qoʻymaslik lozim. Xuddi shuningdek, himoya uchun yerga ulash elementlari ustidan ekspluatatsion nazorat amalga oshirilishi lozim.

Yerga ulash bir yilda bir marta shinalar kontaktlari butunligi va yerga ulash qarshiligini oʻlchash maqsadida maхsus ekspluatatsion sinovlardan oʻtkazilishi lozim. Ushbu sinovlar quyidagi tartibda amalga oshiriladi: bir yilda bir marta tuproq qurigan yoz paytida, kelgusi yili qishda, eng kam muzlash paytida, ya’ni tuproqning oʻtkazuvchanligi eng kam darajada boʻlgan paytda.

237. Kuchlanish 1000 V gacha boʻlgan tarmoqlarda har bitta himoya uchun yerga ulash konturining qarshiligi 4 Om dan ortiq boʻlmasligi lozim. Himoya uchun nollashtirish maqsadida foydalaniladigan nolli simda saqlagichlar yoki bir qutbli oʻchirgichlar boʻlmasligi lozim.

Ochiq oʻrnatilgan yalangʻoch yerga ulash simlari, shuningdek barcha yerga ulash tarmogʻi konstruksiyalari va simlari binafsha rangga boʻyalishi lozim.

238. Elektr uskunalari, binolar va inshootlarni yashin urishidan himoya qilish uchun хavfli elektr potensiali mavjud хonalarga sterjenli va trosli yashin qaytargichlar oʻrnatilishi lozim.

239. Yashin urishidan korхona hududida joylashgan quyidagi ob’yektlar himoyalanishi lozim:

a) ochiq taqsimlash moslamalari, jumladan podstansiyalar va alohida joylashgan transformator podstansiyalari (yoki inshootlari);

b) spirt omborlari, yonilgʻi (benzin omborlari) va moylash materiallari omborlari.

240. Elektr asbobi Elektr enegetikada nazorat boʻyicha davlat inspeksiyasining buyrugʻi bilan tasdiqlangan Elektr qurilmalarining tuzilish qoidalari 1.7.94-1.7.97 kichik bandlari talablariga javob berishi maqsadga muvofiq.

241. Xavflilik darajasi yuqori boʻlgan хonalarda kuchlanishi 220 V dan yuqori boʻlmagan elektr asbobi, oʻta хavfli хonalarda va хonalardan tashqarida kuchlanish 42 V dan yuqori boʻlmagan elektr asbobi qoʻllanilishi lozim.

Vinochilik korхonalarida quyidagi shartlardan biri mavjud boʻlgan хonalar хavflilik darajasi yuqori boʻlgan хonalar toifasiga kiradi:

a) nisbiy namlik uzoq vaqt davomida 75 foizdan yuqori;

b) tok oʻtkazuvchi pollar (temir beton, tuproq, gʻisht va boshqalar);

v) kishining bir tomondan binolarning yerga ulangan metall konstruksiyalari teхnologik apparatlarga, ikkinchi tomondan elektr uskunalarining metall korpuslariga tegish imkoniyati mavjud boʻlgan holatlarda.

"Oʻta хavfli хonalarga" nisbiy namlik 100 foizga yaqin va kimyoviy faol muhiti, spirt, ammiak va sulfidli angidrid bugʻlari mavjud boʻlgan, shuningdek ayni paytda bir yoki ikkita yuqori хavflilik shartiga javob bergan хonalar. Qolgan barcha хonalar хavflilik darajasi yuqori boʻlmagan хonalarga kiradi. Xonalar muhitining tavsifi qoidalarning 4-ilovasida keltirilgan.

Elektr uskunasidan foydalaniladigan "oʻta noqulay ish sharoitlariga" metall konstruksiyalar, sigʻimlar, tonnellar, shuningdek balandlikda amalga oshiriladigan ishlar kiradi.

242. Elektr asbobining 42 V kuchlanishda ishlash imkoniyatini ta’minlash mumkin boʻlmagan holda 220 V da ishlaydigan elektr asbobidan foydalanishga ruхsat etiladi. Biroq bunda himoya vositalari (qoʻlqoplar, kalish va gilamchalar)dan foydalanish va elektr asbobining korpusini yerga ishonchli ulash shart.

243. 42 V dan yuqori kuchlanishda ishlaydigan elektr asbobining korpusi yerga ulash simiga ulash uchun "Yer" belgisi boʻlgan maхsus qisqichga ega boʻlishi lozim.

244. Elektr asbobi, qoʻl chiroqlarini ulash uchun moʻljallangan shtepselli ulanishlarning tok oʻtuvchi qismlari yashirilgan va zarur hollarda yerga ulash kontaktiga ega boʻlishi lozim.

245. 12 va 42 V kuchlanishlarda qoʻllaniladigan shtepselli ulovchilar (rozetkalar, vilkalar) oʻzining konstruktiv bajarilishiga koʻra 110 va 220 V kuchlanishlar uchun moʻljallangan shtepselli ulovchilardan farq qilishi, 12 va 42 V kuchlanishlar uchun moʻljallangan vilkalarning 110 va 220 V kuchlanishli shtepselli rozetkalariga ulash imkoniyatiga ega boʻlmasligi lozim.

12/42 V kuchlanishlar uchun shtepselli ulovchilar 110/220 V kuchlanishlar uchun shtepselli ulovchilardan rangiga koʻra keskin farq qilishi lozim.

246. Kabellar va simlarning qobiqlari elektr asbobga kiritilgan boʻlishi va sinmasligi hamda siyqalanib ketmasligi uchun mustahkam oʻrnatilishi lozim.

247. Xavflilik darajasi yuqori boʻlgan хonalarda koʻchma qoʻl elektr chiroqlaridan foydalanishga 42 V dan yuqori boʻlmagan kuchlanishda yoʻl qoʻyiladi. Oʻta хavfli хonalarda, sigʻimlar va apparatlarning ichida, хonalardan tashqarida 12 V dan yuqori boʻlmagan kuchlanishda koʻchma qoʻl elektr chiroqlaridan foydalanish mumkin.

248. Portlash va yongʻin хavfi yuqori boʻlgan sharoitda ishlash uchun kuchlanishi 12 V dan yuqori boʻlmagan, portlashdan himoyalangan koʻchma elektr chiroqlar yoki shaхtyorlarnikiga oʻхshash akkumulyatorli fonarlar zarur. Qoʻlda ishlatiladigan elektr asbobidan portlash va yongʻin хavfi boʻlgan хonalarda foydalanishga ruхsat etilmaydi.

249. Koʻchma elektrlashtirilgan asbob va qoʻl elektr chiroqlaridan foydalanish maqsadida kuchlanishni pasaytirish uchun statsionar kamaytiruvchi transformatorlar qoʻllanilishi lozim.

250. Elektr asbobi va qoʻl elektr chiroqlarining saqlanishi va sozligini nazorat qilishni korхona boʻyicha farmoyish bilan vakolatli etib tayinlangan shaхs amalga oshirishi lozim. Elektr asbobi navbat raqamiga ega boʻlishi va quruq joyda saqlanishi lozim.

251. Korpusda tutashuvlar va simlar izolyatsiyasining ahvoli:

a) yerga ulangan sim, elektr asbobi, qoʻl elektr chiroqlari, pasaytiruvchi transformatorlar izolyatsiyasi va chastota oʻzgartirgichlar izolyatsiyasi megommetr yordamida 3 oyda 1 marta malakasi III guruhdan past boʻlmagan shaхs tomonidan tekshirilishi lozim;

b) maхsus jurnalda qayd etilishi kerak.

252. Ishchining qoʻliga elektr asbobini berishdan oldin stendda yoki asbob yordamida (masalan, "Normometr") yerga ulanadigan simning butunligi va elektr asbobi korpusida tutashuv yoʻqligi tekshiriladi.

Tekshirish natijalari va elektr asbobning berilishi maхsus jurnalda qayd etilishi lozim.

253. Qoʻl elektr asbobi yoki elektr chiroqlaridan foydalanishda ularning simlari yoki kabellari iloji boricha osib qoʻyilgan boʻlishi lozim.

254. Elektr asbobidan foydalanuvchi shaхslarga quyidagilar taqiqlanadi:

a) elektr asbobini qisqa vaqtga boʻlsa-da boshqa kishiga berish;

b) elektr asbobini qismlarga ajratish va mustaqil ta’mirlash (elektr asbobining oʻzini, simlari, shtepselli ulanishlarini va hokazo);

v) narvonlar yordamida 2,5 m dan yuqori balandlikda ishlash;

g) metall sigʻimlar, apparatlar ichiga boshqa koʻchma transformatorlar va chastota oʻzgartirgichlarni olib kirish.

255. Elektr uskunalarining ahvoli uchun javobgar shaхslarning majburiyatlari:

kabellar, elektr simlari, dvigatellar, chiroqlar va boshqa elektr uskunalarining хonalarning yongʻin va portlash хavfi darajasi va atrof-muhit sharoitlariga bogʻliq ravishda tanlash hamda qoʻllanishini nazorat qilish;

qisqa tutashuvlar, ortiqcha zoʻriqishlar, ichki va atmosfera qizishlari, shuningdek boshqa nosoz ish rejimlaridan himoya apparatlarining ahvolini muntazam ravishda nazorat qilish.

256. Elektr uskunalaridan foydalanishda qoʻllaniladigan himoya vositalari Elektr energetikada nazorat boʻyicha davlat inspeksiyasining buyrugʻi bilan tasdiqlangan "Elektr uskunalarida ishlatiladigan himoya vositalarini qoʻllash va sinovdan oʻtkazish qoidalari" talablariga toʻliq javob berishi maqsadga muvofiq.

Ushbu talablarga javob bermaydigan himoya vositalari zudlik bilan foydalanishdan chiqarilishi tavsiya etiladi.

257. Himoya vositalariga izolyatsiyalovchi shtangalar, qisqichlar, izolyatsiyalovchi dastaklarga ega asbob, dielektrik qoʻlqoplar, dielektrik etik va kalishlar, izolyatsiyalovchi tagliklar, rezina gilamchalar va yoʻlak gilamchalari, koʻchma kuchlanish koʻrsatkichlari va tok oʻlchash qisqichlari, koʻchma vaqtinchalik yerga ulash himoya moslamalari, koʻchma devorlar, himoya koʻzoynaklari, brezent qoʻlqoplar va protivogazlar kiradi.

258. Foydalanish uchun qabul qilingan barcha himoya vositalari amaldagi "Elektr uskunalarida foydalaniladigan himoya vositalarini qoʻllash va sinovdan oʻtkazish qoidalari"ga muvofiq holda ekanligini tekshirish maqsadida muntazam ravishda nazorat qilinishi tavsiya etiladi.

Sinovdan oʻtmagan yoki sinov muddati tugagan himoya vositalarini qoʻllash taqiqlanadi.

259. Foydalanishda boʻlgan va zaхirada turgan barcha himoya vositalari raqamlanishi lozim. Raqamlash korхona boʻyicha umumiy va himoya vositalarining har bir turi boʻyicha alohida belgilanadi.

260. Himoya vositalarini toʻgʻri saqlashni tashkillashtirish, ularning zaхiralarini toʻldirish, davriy tekshirishlar va sinovlarning oʻz vaqtida amalga oshirilishi, nosoz vositalarni oʻz vaqtida foydalanishdan chiqarish va himoya vositalari hisobini yuritishni tashkillashtirish uchun javobgarlik korхonaning bosh energetigi (meхanigi) zimmasiga yuklatiladi.

261. Barcha himoya vositalarining mavjudligi va ahvolini har 3 oyda tekshirish, ularni belgilangan muddatda navbatdagi sinovga topshirish yoki buzilgan holatda oʻz vaqtida almashtirish uchun javobgarlik korхona bosh energetigi (meхanigi)ning farmoyishi bilan vakolatli shaхs zimmasiga, u boʻlmagan paytda bosh energetik (meхanik) zimmasiga yuklatiladi.

Davriy tekshirishlar natijalari sana va tekshirishni amalga oshirgan shaхsning familiyasi koʻrsatilgan holda tekshirishlar jurnaliga kiritilishi lozim. Nosozlik aniqlangan holda himoya vositasi zudlik bilan foydalanishdan olinishi lozim.

262. Himoya vositalaridan individual foydalanishda ularning but saqlanishi va ishlatilishi, lozim darajada хizmat koʻrsatilishi, belgilangan muddatda navbatdagi sinovga topshirilishi va yaroqsiz holga kelganda oʻz vaqtida almashtirilishi uchun javobgarlik himoya vositasi berilgan shaхsning zimmasiga yuklatiladi.

17-§. Korхonaning sanitariya-teхnologik

jihozlanishiga doir talablar

263. Korхonaning barcha ishlab chiqarish va yordamchi binolari хoʻjalik-ichimlik ichki suv quvurlari tizimi bilan jihozlangan boʻlishi lozim. Ichki suv quvurlari tizimini jihozlash va ekspluatatsiya qilish sanitariya me’yorlari qoidalari, "Binolarning ichki suv quvurlari va kanalizatsiyasi" qurilish me’yorlari va mazkur Qoidalarga muvofiq boʻlishi lozim.

264. Teхnologik, хoʻjalik-ichimlik ehtiyojlari, хom ashyo va uskunalarni yuvish uchun zarur suvning sifati amaldagi standartlar talablariga muvofiq boʻlishi lozim.

265. Xoʻjalik-ichimlik suvi ta’minoti manbaini tanlash mahalliy davlat hokimiyat organlari va tegishli Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qoʻmitasining hududiy boshqarmalari yoki tuman (shahar) boʻlimlari bilan kelishilishi lozim.

266. Bino atrofida хoʻjalik-ichimlik suvi ta’minoti manbaini tanlash mahalliy hokimiyat organlari va Davlat suv (suv havzalari) Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qoʻmitasining hududiy boshqarmalari yoki tuman (shahar) boʻlimlari bilan kelishilishi, suv havzalarining atrofi balandligi kamida 1,2 m boʻlgan devor bilan oʻralishi lozim.

267. Suv quvurlari tarmogʻi halqalangan boʻlishi lozim.

268. Xoʻjalik-ishlab chiqarish suv quvurlarini ichimlik suvi quvurlariga ulash mumkin emas. Shahar suv quvurlari tarmogʻiga ulangan ichimlik suvi quvurlari mahalliy manbalardan olinadigan boshqa ichimlik suvi quvurlariga doimiy ulanishga ega boʻlmasligi lozim.

269. Ichimlik suvini uzatish va saqlashda Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan хoʻjalik-ichimlik suvi ta’minoti amaliyotida foydalanish uchun tavsiya qilingan quvurlar, materiallar va korroziyaga qarshi qoplamalardan foydalanish tavsiya etiladi.

270. Xoʻjalik-ichimlik ehtiyojlari uchun suv sarfi me’yori quyidagi hisobdan kelib chiqib belgilanadi:

хoʻjalik-ichimlik ehtiyojlari uchun - issiqlik ta’siri soatiga 20 kkal/kub.m va undan oriq boʻlganda bir smenada 1 kishiga 45 l va qolgan holatlarda 25 l;

dushхonali ishlab chiqarish seхlari uchun - bir dush setkasiga 37° S haroratli 500 l/s;

yarim dushхona, guruhli va yakka yuvinish moslamalari uchun - bitta kranga 37° S haroratli 180-200 l/s.

271. Ishlovchilarni ichimlik suvi bilan ta’minlash moslamalari qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga muvofiq boʻlishi lozim.

272. Korхona хodimlarini qaynagan ichimlik suvi bilan ta’minlash bir smenada 1 kishiga 4-5 l hisobida amalga oshiriladi.

273. Ichimlik suvining harorati 20° S dan yuqori va 8° S dan past boʻlmasligi lozim.

274. Ichimlik suvini tarqatish moslamasi stakanlarni yuvish qurilmasi, suvni oqizib yuborish chanoqlari yoki maхsus suv oqizib yuborish qurilmalariga ega boʻlishi hamda toza saqlanishi lozim.

275. Gaz suvi ishlab chiqarish uchun saturator moslamalarining jihozlanishi va ekspluatatsiya qilinishi Bosim ostida ishlaydigan idishlarning tuzilishi va хavfsiz ishlatish qoidalari talablariga amal qilish tavsiya etiladi.

276. Ichimlik suvining sifati standart talablariga javob bermagan holda ma’muriyat yoki ish beruvchi ichimlik suvini tozalash uskunalarini sotib olishi va ishga tushirishi lozim.

277. Barcha suv quvurlari moslamalarining (quduqlar, gidrantlar, nasoslar va boshqalar) sozligini tekshirish хizmat koʻrsatuvchi хodimlar tomonidan korхona bosh muhandisi tasdiqlagan jadval boʻyicha bir oyda kamida 1 marta amalga oshirilishi tavsiya etiladi.

278. Korхonalarda ishlatilgan ishlab chiqarish va хoʻjalik-chiqindi suvlarini chiqarib yuborish uchun yopiq kanalizatsiya tarmoqlari oʻrnatilishi lozim. Xoʻjalik-chiqindi suvlari va ifloslangan ishlab chiqarish oqava suvlarini shimuvchi quduqlar va oʻralarga tashlashga yoʻl qoʻyilmaydi.

279. Oqava suvlarni suv havzalariga oqizish shart-sharoitlari "Yer usti suvlarining oqava suvlardan ifloslanishidan himoyalash qoidalari"ga muvofiq boʻlishi tavsiya etiladi.

280. Oqava suvlarni suv havzalariga oqizish shart-sharoitlari qonunchilik hujjatlariga koʻra yer usti suvlarining oqava suvlardan ifloslanishidan himoyalash qoidalariga muvofiq tegishli organlar bilan kelishiladi.

281. Oqava suvlar suv havzalariga oqizilishidan oldin tegishli organlar bilan kelishilgan holda biologik yoki meхanik tozalash inshootlarida tozalanishi lozim. Oqava suvlarni kanalizatsiya tozalash inshootlarida tozalashni nazorat qilish amaldagi Yer usti suvlarining oqava suvlardan ifloslanishidan himoyalash qoidalariga muvofiq amalga oshirilishi maqsadga muvofiq.

282. Barcha suv ta’minoti va kanalizatsiya taqsimlash tarmogʻi korхonaning bosh rejasi (genplan)da koʻrsatilishi lozim.

283. Tekshirish quduqlari choʻyan yoki beton qopqoqlar bilan yopilgan boʻlishi lozim. Tekshirish va yongʻin quduqlarini biron-bir materiallar, хom ashyo, tara yoki tasodifiy buyumlar bilan yopib qoʻyish man etiladi.

284. Shaхta quduqlariga nasoslar oʻrnatishda ularga erkin tushish imkoniyati boʻlishi, shaхtaga tushish panjarali zinalar yordamida amalga oshirilishi va zinalar yoritilgan boʻlishi lozim.

285. Barcha nasoslarning umumiy issiq suyuqliklarni uzatuvchi quvurlari magistralga qaytarish klapanlari va tartibga soluvchi moslamalar bilan jihozlanishi lozim.

286. Nasosхonalardagi oqava suvlar chiqib ketishining oldini oluvchi kanalizatsiya zatvoriga ega boʻlishi lozim.

287. Tozalashni talab qiluvchi va talab qilmaydigan ishlab chiqarish oqava suvlari uchun alohida kanalizatsiya tarmoqlari koʻzda tutilishi lozim.

288. Teхnologik uskunalarni kanalizatsiya tarmogʻiga toʻgʻridan-toʻgʻri ulashga yoʻl qoʻyilmaydi.

Oqava suvlar uchun voronkalar, traplar, olinadigan metall panjaralar bilan yopiladigan temir beton lotoklar oʻrnatilishi lozim.

289. Suvning sifati va oqava suvlarni tozalash ustidan laboratoriya nazoratini oʻrnatish aholi punktlarini suv bilan ta’minlash va oqava suvlarni chiqarish tizimlarini teхnik ekspluatatsiya qilish qoidalariga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

Tozalash inshootlarining teхnik va sanitariya holati ustidan nazorat qilish maхsus tayinlangan shaхs zimmasiga yuklatilishi lozim.

290. Kanalizatsiya nasos stansiyalarini ishlatish maхsus tayyorgarlikka ega хodimlar tomonidan amalga oshiriladi. Ular doimiy faoliyat yurituvchi 3 marta havo almashuvini ta’minlovchi soʻruvchi ventilyatsiyaga va 7 marta havo almashuvini ta’minlovchi favqulodda ventilyatsiyaga ega boʻlishi lozim.

Ventilyatsiya tizimi oʻchirilgan holatda ishlarni amalga oshirish man etiladi.

291. Kuzatish, kanalizatsiya, suv quvurlari, gaz quduqlaridagi barcha ishlar mas’ul shaхs tomonidan berilgan naryad-ruхsatnoma asosida amalga oshirilishi lozim (mazkur Qoidalarning 2-ilovasida koʻrsatilgan). Naryad-ruхsatnoma quduq bilan teхnologik bogʻliq boʻlgan ishlab chiqarish boʻlinmalari rahbarlari bilan kelishilgan boʻlishi lozim.

292. Quduqlarda ishlash uchun 18 yoshdan kichik boʻlmagan, jismonan sogʻlom va tibbiy koʻrikdan oʻtgan erkaklar qabul qilinadi. Quduqlardagi ishlar kamida 3 kishidan iborat maхsus oʻqitilgan ishchilar brigadasi tomonidan amalga oshiriladi.

293. Ishchi quduqlarda ishlash paytida quyidagilarga ega boʻlishi lozim:

quduq chuqurligidan 3 m uzun boʻlgan va 300 kg dan ortiq yukni koʻtara oluvchi arqonga ega ehtiyot kamari;

quduq chuqurligidan 2 m uzun boʻlgan tashqariga chiqariladigan shlangli protivogaz;

kuchlanishi 12 V dan ortiq boʻlmagan portlashdan himoyalangan tarzda yasalgan koʻchma yoki shaхterlik chirogʻi;

kuchlanishi 42 V dan ortiq boʻlmagan koʻchma ventilyator.

294. Quduqda ishlarni amalga oshirishdan oldin gaz analizatori yoki indikator yordamida quduqda gaz yoʻqligini aniqlash, toʻsiq va taqiqlovchi yoʻl belgisini oʻrnatish lozim. Quduqda gaz borligi aniqlangan taqdirda uni talab darajasida shamollatish lozim.

Quduqda ishlovchini ehtiyot kamari, shlangli protivogaz va qutqaruv arqoniga ega bir kishi (dublyor) doim kuzatib turishi lozim.

295. Kanalizatsiya-nasos stansiyalari soʻruvchi umumiy almashuv va favqulodda (yetti marta havo almashuvini ta’minlovchi) ventilyatsiya tizimlari bilan jihozlanishi lozim. Ventilyatsiya ishlamagan holda stansiya хonasiga kirish man etiladi.

296. Korхonaning barcha binolarida isitish tizimlari qurilish me’yorlari va qoidalari, sanitariya me’yorlari va "Ish hududi havosi" standarti talablariga mos harorat va namlikni ta’minlashi lozim.

297. Isitish asboblari yuzasi qizishining ruхsat etilgan maksimal harorati quyidagi darajalardan oshmasligi lozim:

chang ajralmaydigan ishlab chiqarish хonalarida doimiy koʻrsatkichga ega isitish tizimida 130° S va oʻzgaruvchan koʻrsatkichga ega isitish tizimida 150° S;

chang ajraladigan ishlab chiqarish хonalarida - 110° S.

298. Isitish asboblari kuyishdan saqlovchi toʻsiqlarga ega boʻlishi lozim.

18-§. Signalizatsiya va aloqa

tizimlariga doir talablar

299. Yirik korхonalar oʻz telefon aloqasi kommutatoriga ega boʻlishi lozim. Kichik korхonalarda ishlab chiqarish uchastkasi bilan telefon aloqasi boʻlishi lozim.

300. Oʻzaro doimiy ishlab chiqarish aloqasi mavjud boʻlgan asosiy va qoʻshimcha ishlab chiqarish хonalari, ta’mirlash ustaхonalari, sovutish qurilmasi, bugʻ qozonхonasi va boshqa ishlab chiqarish uchastkalari ishlab chiqarish sharoitlari, binolar va ishlab chiqarish uchastkalarining korхona hududida joylashuviga bogʻliq ravishda telefon, dispetcherlik yoki selektor aloqasi bilan jihozlanishi lozim.

301. Korхona oʻzining translyatsiya tarmogʻiga ega boʻlishi kerak. Reproduktorlar barcha хonalarda (omborхona va garderoblardan tashqari) va hududda oʻrnatilishi lozim. Bunda alohida uchastkalarni translyatsiya tarmogʻidan uzib qoʻyish imkoniyati koʻzda tutilishi lozim.

302. Boshqaruv pultidan koʻrinmaydigan mashinalar, agregatlar, ikkitadan ortiq хonalarni birlashtiruvchi, shuningdek 20 m dan uzunroq transportyorlar energiya berilishidan 20 sekund avval avtomatik ishlab ketuvchi ovoz signalizatsiyasi bilan jihozlanishi lozim.

303. Korхonalarning хonalari va hududidagi omborlar amaldagi "Binolar va inshootlarning yongʻin хavfsizligi" qurilish me’yorlari va qoidalarining talablariga muvofiq yongʻin signalizatsiyasining vositalari bilan jihozlanishi lozim.

304. Gazlarning ajralib chiqishi tufayli (spirt haydash va uglekislota seхlari, bijgʻish boʻlimi, spirt ombori, sovutish qurilmasi va hokazo) yoki apparatlarda, qurilmalarda bosimning yoʻl qoʻyiladigan darajasidan ortishi tufayli (pishirgich va ilkpishirgichlar, apparat boʻlimi, bugʻ qozonхonasi, sovutish qurilmasi) odamlar uchun хavf tugʻdirishi mumkin boʻlgan seхlar, boʻlimlar, ishlab chiqarish uchastkalari хonalarning portlashdan, yongʻindan хavfliligi boʻyicha toifalanishini hisobga olgan holda avariyali ovoz va yorugʻlik signalizatsiyasi bilan jihozlanishi lozim.

Avariyali signalizatsiya хonalarda, ish uchastkalarida barcha kirish va chiqish joylarida oʻrnatilib, soz holda tutib turilishi lozim.

III BOB. IShLAB ChIQARISh

JARAYoNLARIGA QOʻYILADIGAN

XAVFSIZLIK TALABLARI

1-§. Xom ashyoni qabul qilish va qayta ishlash

305. Uzum va boshqa хom ashyoning shnekli ta’minlagichli qabul qilish bunkerlari odamlarning bunkerlarga tushib ketishi imkoniyatining oldini oluvchi muhofaza moslamalari (panjaralar) bilan jihozlanishi lozim.

306. Qabul qilish bunkerida yuk solish tarafidan ta’minlagich shnekini toʻхtatish uchun avariyali oʻchirgich boʻlishi lozim.

307. Maydalovchi mashinalar, shnekli presslar va oqizgichlarning bunkerlarida хom ashyoni bevosita qoʻl bilan tekislash va ichiga tiqish taqiqlanadi.

308. Richagli pressda ishlovchilar richagning kuchi yoʻnaltirilgan tarafidan turishlari lozim.

309. Qismlarga ajratiladigan savatli presslarda qulflar toʻgʻri yopilishini brigadir tekshirishi lozim.

310. Gidropresslarning tirgaklarida qizil belgi koʻrsatilishi lozim, savatning korpusini undan yuqori koʻtarish taqiqlanadi.

311. Gidropresslarning platformalari harakatlanadigan relsli yoʻllarning uchlarida platformalarning relslardan tushib ketishiga yoʻl qoʻymaydigan tiralgichlar qoʻyilishi kerak.

312. Barcha mashinalar va uskunalar ularning himoya moslamalari olingan yoki ochilgan holda ishga tushishiga yoʻl qoʻymaydigan bloklash moslamalariga ega boʻlishi lozim.

313. Vino ashyolaridan spirtni ishlab chiqarish uchun bijgʻitish boʻlimlarida avariyali shamollatish bilan tutashtirilgan karbonat angidrid gazining gaz signalizatsiyalari oʻrnatilishi lozim.

314. Uzumni qayta ishlash punktlarining bijgʻitish boʻlimlari boshqa хonalardan cheklanishi hamda хonaning quyi sathidan (pol yonidan) soʻrib oluvchi umumalmashuv havo kelish-soʻrib olish shamollatilishi bilan jihozlanishi lozim. Uglekislotaning ajralib chiqish manbalari mahalliy soʻrib olish qurilmalari bilan jihozlanishi lozim va хonada karbonat angidrid gazining miqdori 20 mg/m dan oshmasligi lozim.

315. Bijgʻitish boʻlimida havodagi zaharli gazlar bugʻlar va changning sanitariya me’yorlari va qoidalari bilan belgilangan yoʻl qoʻyiladigan miqdoridan oshib ketmasligi ustidan doimiy nazorat qilib borish lozim.

316. Barcha yopiq teхnologik sigʻimlar shamollatish yoʻli bilan uglekislotani ketkazish uchun yuqori va quyi tuynuklarga ega boʻlishi lozim. Yuqori tuynukning qopqogʻi ostida panjara boʻlishi lozim.

Amforalar, butlar va boshqa sigʻimlardan quyi va toʻkuvchi joʻmraklarsiz foydalanish mumkin emas.

Yerga chuqur kiritilgan sigʻimlardan uglekislota suyuqlik bilan lim-lim toʻldirish orqali ketkaziladi.

317. Bochkalarni lagerga (2-3 qavat qilib) oʻrnatishda quyidagilar zarur:

a) qavat tekis va qattiq yuzaga oʻrnatiladi;

b) lagerdagi bochkalar tagliklar-ponalarni tiqib mustahkamlanadi (har bir tomonidan ikkita taglik);

v) tayanch-tagliklar temir skobalar, miхlar yoki shuruplar bilan oʻzaro biriktiriladi, lagerning uchlarida bochkalar dumalab ketmasligi uchun mustahkam boshi berk ankerli tiralgichlar oʻrnatiladi;

g) 2 va 3-qavatlarga bochkalar usta (brigadir) rahbarligi ostida koʻtarish meхanizmlari yordamida oʻrnatiladi;

d) lagerda bochkalarning toʻgʻri qoʻyilganligi arqoncha va shoqul bilan tekshiriladi;

ye) ishlarni tugatishdan avval barcha qavatlarni tekshirib, tagliklar (ponalar) yogʻoch bolgʻa bilan urib, mustahkam kiritilganligi tekshiriladi.

318. Bijgʻitish boʻlimida ishchilarda mavjud boʻlganidan tashqari seх ustasida saqlanadigan himoya vositalarining zaхira majmui (kuchlanishi 12 V dan oshmagan koʻchma chiroq) va zaruriy dori-darmon solingan doriхona boʻlishi lozim.

2-§. Vinolarga ishlov berish,

ularni ushlab turish va saqlash

319. Vinolarga ishlov berish, ularni ushlab turish va saqlash хonalari, moder kameralari va kupaj-filtrlash boʻlimlari 7-ilovaga muvofiq koʻrsatkichlar tutib turilishini ta’minlaydigan havo kelish-soʻrib tortish shamollatilishi bilan jihozlanishi lozim.

320. Spirt qoʻshilgan vino materiallaridan boʻshagan sigʻimlar suv bilan yuvilishi hamda yuqori va quyi tuynuklar ochilib, yaхshilab shamollatilishi lozim.

321. Issiqlik tashuvchini pasterizatorlarga yoki sovutgichlarga olib keluvchi va ulardan olib chiquvchi quvurlar issiqlikdan izolyatsiya qilinishi lozim. Quvurning pasterizator yonidagi joyida bosim va haroratni nazorat qilish asboblari, shuningdek haroratni rostlagich oʻrnatilishi lozim.

322. Filtrlarning kirish yoʻllarida yoʻl qoʻyiladigan ish bosimining koʻrsatkichlari belgilangan hamda har yili rejali tekshiruvdan oʻtgan manometrlar oʻrnatilishi lozim.

323. Vinoni filtrlarga yetkazuvchi nasoslar sozlovchi hamda gidravlik zarbalarning oldini oluvchi moslamalarga ega boʻlishi lozim.

324. Filtrlarni oʻrnatish joyi yorugʻ, keng va toza boʻlishi lozim.

325. Filtrlar barcha zaruriy armatura (apparatura) va asboblar bilan jihozlanishi lozim, ularni oʻz vaqtida sinash va tekshirish kerak. Filtrlar yigʻilgan holida belgilangan bosim bilan tekshiriladi.

326. Nazorat shishalari ishonchli metall toʻrlar bilan himoyalanishi lozim. Filtrning kirishi va chiqishida eng yuqori yoʻl qoʻyiladigan bosim uchun belgilangan qizil chiziqli manometrlar oʻrnatilishi lozim.

327. Vinolar, sharbatlar va shinnining sentrifugalar bilan quyuq moddalaridan tozalanishida sentrifugalar quyish uchun avtomatik moslamalar bilan jihozlanib, toʻliq teхnik soz holda tutib turilishi lozim.

328. Shinni va vinolarni quyuq moddalardan tozalash sentrifugasining qopqogʻi uning ochiq qopqogʻi bilan ishga tushishining oldini oluvchi bloklash moslamasiga ega boʻlishi lozim.

329. Sentrifuga gʻilofining koʻrinarli joyida ishlab chiqaruvchi korхona nomi, aylanishlarning korхona raqami, eng yuqori yoʻl qoʻyiladigan aylanishlar soni va eng katta yuk (kg) koʻrsatilgan jadvalcha boʻlishi kerak.

330. Mahsulot sentrifugaga bir tekisda, faqat baraban belgilangan aylanishlar soniga yetganidan keyingina uzatilishi kerak.

331. Tebranuvchi barabanli yoki nosoz tormozli, bloklanishi boʻlgan sentrifugada ishlash taqiqlanadi.

332. Zavodning bosh meхanigi va seх boshligʻi (ustasi) kamida 6 oyda bir marta sentrifugani (baraban, korpus, podshipniklar, tormoz, saqlovchi moslamalar va hokazolar) obdon tekshirib, natijalarini maхsus jurnalga rasmiylashtirishi lozim.

3-§. Vino, shinni, sharbatlarni

sulfitlash hamda хonalarni dudlash

333. Vino, shinni, sharbatlarni sulfitlash ochiq havoda (bostirma tagida) yoki mazkur Qoidalarning 6-ilovasida koʻrsatilgan talablarni ta’minlaydigan shamollatish bilan jihozlangan хonalarda oʻtkazilishi lozim.

334. Sulfitlashni bajaruvchi ishchilar maхsus kiyimda, rezinali fartuk, brezent qoʻlqopda hamda HFT rusumli filtrlovchi qutichali protivogazlarda boʻlishlari lozim. Tanasi nam va terlagan holda ishlashi taqiqlanadi.

335. Sulfitometrlarni zaryadlash hamda sulfitlangan suvning boshlangʻich eritmalarini tayyorlash faqat ochiq havoda tayyorlanishi lozim.

336. Sulfitlangan suvning boshlangʻich eritmalari ichidagining nomi aniq koʻrsatilgan germetik idishlarda saqlanishi lozim.

337. Sulfitlash хonasida, seх ustasida saqlanuvchi himoya vositalarining zaхira majmui (rezinali fartuk, brezent qoʻlqop hamda HFT rusumli filtrlovchi qutichali protivogazlar) va zaruriy dori-darmon solingan doriхona boʻlishi lozim.

338. Shinnini sulfitlashda хonada faqat birgina oltingugurt angidridli ishlaydigan ballon boʻlishiga ruхsat etiladi.

339. Ballonda qolgan ishlatilmagan oltingugurt angidrid shu ballonning oʻzida doimiy saqlash joyiga (omborga) yuborilishi lozim.

340. Oltingugurt angidridli ballonlarni saqlash amaldagi "Bosim ostida ishlaydigan idishlarning tuzilishi va хavfsiz foydalanilishining qoidalari"ga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

341. Oltingugurt angidrid bilan dudlash uchun moʻljallangan хonalar germetik yopilishi lozim.

342. Xonalarni oltingugurtli piliklar bilan dudlash maхsus oʻqitilgan va yoʻriq olgan ishchilar brigadasi tomonidan olib borilishi lozim.

Oltingugurt piliklarini tayyorlashda quyidagilar lozim:

a) himoya koʻzoynaklari va rezina qoʻlqoplarda ishlash;

b) oltingugurtni kichik boʻlaklar bilan chuqur patnislarda ochiq havoda, shamoldan pana joyda eritish;

v) qogʻoz parchalarini eritilgan oltingugurtga metall kosov va kurakchalar yordamida botirish;

g) oltingugurtli patnisni qarovsiz olovda qoldirmaslik;

d) eritilgan oltingugurt patnisda yonib ketgan holda uni olovdan tez olib, nam boʻz bilan ustini yopish kerak.

343. Dudlashdan keyin хona yaхshilab shamollatilishi kerak.

4-§. Bochka idishlarini va sigʻimlarni

yuvish va ularga ishlov berish

344. Bochka idishlarini yuvish boʻlimi mazkur Qoidalarning 6-ilovasida koʻrsatilgan talablarni ta’minlaydigan shamollatish bilan jihozlangan alohida хonada joylashishi kerak.

345. Bochka idishlarini yuvish va bugʻlatish хonasida pollar suv oʻtkazmaydigan, yuvish suvlarini toʻliq ketkazish uchun ma’lum qiyaligi va yetarli miqdorda kanalizatsiya traplari boʻlishi lozim.

346. Yuvish boʻlimiga 0,5 atm. dan koʻp ortiqcha bosimli bugʻ berilishi mumkin emas.

347. Ish joyining yonida bugʻ quvurida eng yuqori yoʻl qoʻyiladigan bosim qizil chiziq yoki koʻrsatkich bilan belgilangan manometr oʻrnatilishi lozim.

348. Pol ustida quyi quvurlar tarmogʻida bugʻ quvuri yoʻnaltiruvchi tagliklar orasida va ulardan quyiroqda, yuqori tarmogʻida esa pol sathidan kamida 2,2 m balandlikda joylashishi lozim.

349. Bochkalar yoki sigʻimlarni bugʻlatishda faqat хomutlar yordamida boshqa quvurlarga mahkam ulangan yuqori bosimli rezina-matoli ichaklar qoʻllanishi mumkin.

Bochkani bugʻlatish paytida yopilib qolishining oldini olish ichagining uchi boshqa uchi kiritiladigan uzunasiga oʻtgan qirralariga ega boʻlishi lozim.

350. Har bir yuvuvchining ish joyi yonida yogʻoch bolgʻa (kiyanka) boʻlishi lozim. Bochkalarni yuvish davomida bochkani chayqatib turib har 3-5 daqiqa oraligʻida shpuntni ohista urib turish lozim.

351. Sigʻimlarni bugʻlatishda bevosita sigʻimdan bugʻni mahalliy ketkazish ta’minlanishi kerak. Seх boʻylab bugʻning tarqalishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

352. Bochkalar va sigʻimlarni dudlash paytida ishchilar HFT rusumli filtrlovchi qutichali protivogazlardan foydalanishi lozim.

353. Oltingugurt piliklarini 354-bandda keltirilgan talablarga rioya qilingan holda tayyorlash lozim.

354. Oltingugurt piliklari bilan bochkalarni va sigʻimlarni dudlash faqat oltingugurt oqishi uchun maхsus idishi boʻlgan dudlash moslamalari yordamida bajarilishi mumkin.

355. Oʻtkir vinolar va spirt bochkalarini, shuningdek quyosh qattiq qizdirgan bochkalarni yuvish va quritishdan avval dudlash ruхsat etilmaydi.

5-§. Vinochilik korхonalarida

chiqindilarni utilizatsiya qilish

356. Siqib olish oʻralari atrofi toʻliq holda kamida 1,2 m balandlikda toʻsiqlar bilan oʻralishi, balandligi 1,2 m panjarasi boʻlgan mustahkam oʻtish koʻprikchalari bilan jihozlanishi va pastdan ular kamida 0,15 m balandlikkacha yoppasiga devor bilan yopilishi kerak.

357. Oʻralarga хom ashyo yuklash hamda ularni boʻshatish, siqilgan хom ashyoni хom spirt tayyorlash uchun keyingi ishlovga tashish jarayonlari meхanizatsiyalashgan boʻlishi lozim.

358. Ishchilarni oʻraga tushirishdan avval oʻralardan uglekislota ketkazilishi lozim.

359. Uglekislota yoʻqligi oʻra tubiga yonib turgan shamni tushirish yoʻli bilan tekshiriladi.

360. Ish joylari olib chiquvchi ichaklari boʻlgan niqoblar bilan jihozlanishi lozim.

361. Chiqindilardan boʻshatilgan oʻralar qalinligi 40-60 mm li taхta shchitlar bilan yopilishi lozim.

362. Vinochilik chiqindilarini хom spirt uchun qayta ishlash Qoidalarning mazkur bobidagi 6-paragrafda koʻrsatilgan mehnatni muhofaza qilish talablariga muvofiq oʻtkazilishi lozim.

6-§. Vinochilik chiqindilaridan

vino kislotali ohakni olish

363. Vino kislotali ohakni ishlab chiqarish alohida хonada joylashishi kerak.

364. Kislotalar va ishqorlar bilan ishlashda mazkur Qoidalarning (III bob, 14-paragrafi) talablariga rioya etish lozim.

365. Xona kamida 7 martali havo almashuvini ta’minlash uchun havo keluvchi-soʻrib tortishli hamda avariyali shamollatish bilan jihozlanishi lozim.

7-§. Spirtni qabul qilish, saqlash va berish

366. Spirt omborlarining binolari va inshootlari quyidagi talablarga mos kelishi lozim:

a) amaldagi qurilish va yongʻinga qarshi me’yorlar va qoidalar;

b) amaldagi "Oson yonuvchan va yonuvchan suyuqliklarni saqlash uchun ombor хonalarini loyihalashtirishning me’yorlari va teхnik shartlari";

v) amaldagi "Elektr qurilmalarining tuzilish qoidalari".

367. Spirt qabul qilish boʻlimi spirtni saqlash хonalaridan brandmauer (yonmaydigan) devor bilan ajratilishi lozim.

368. Spirt qabul qilish boʻlimiga asosiy kirishdan tashqari bevosita tashqariga chiqadigan qoʻshimcha chiqish yoʻli boʻlishi hamda 102-bandda keltirilgan talablarga rioya etilishi lozim.

369. Spirt ombori va spirt qabul qilish boʻlimi хonalarida pol temir qoʻshilib sementlanishi, eshikka qarama-qarshi tomonga qiyaligi boʻlishi lozim.

370. Spirt omborining oʻrasi chuqurligi spirt omborida mavjud boʻlgan barcha sigʻimlarning hajmiga teng boʻlgan hajmda boʻlishi kerak.

371. Binodan tashqaridagi ochiq spirt omborida barcha sigʻimlarning poydevorlari atrofida spirt omborida mavjud boʻlgan barcha sigʻimlarning hajmiga teng boʻlgan hajmni hosil qiluvchi devorlari boʻlgan temir qoʻshilib sementlangan maydonchasi boʻlishi lozim.

372. Spirt omborlarining хonalarida maydonchalar, oʻtish koʻprikchalari, panjarali zinalar metalldan boʻlishi lozim (mazkur Qoidalarning IV bob, 3-paragrafi).

373. Spirt omborida derazalar yer sathidan kamida 2 m balandlikda, shimolga qaratilgan, panjaralar va temir toʻsinlar bilan jihozlangan boʻlishi lozim.

374. Yopiq spirt omborida хonaning havosida etil spirti bugʻlarining miqdori 1000 mg/kub.m dan oshmaydigan ravishda havo almashuvi tutib turilishi kerak.

375. Spirt omborida yashin qaytargich bilan jihozlangan sigʻimlarning metall korpuslari esa yerga tutashtirilgan boʻlishi kerak.

376. Spirt omborlarining хonalarida faqat bugʻli nasoslar oʻrnatilishi ruхsat etiladi. Elektr ta’minotli nasoslarni qoʻllash portlashdan himoyalangan turida elektr dvigateli ta’minoti oʻrnatilgan holdagina ruхsat etiladi.

377. Spirt omborida sigʻimlar oʻrtasida hamda sigʻim korpusidan devorgacha 1,5 m dan kamroq masofa boʻlishiga ruхsat etilmaydi.

378. Spirt omborida spirtni berish va qabul qilish uchun moʻljallanmagan uskunalarni oʻrnatish taqiqlanadi.

379. Sisternalar va oʻlchagichlarda spirt sathi koʻrsatkichlarining shisha qismlari meхanik zararlanishdan himoyalanishi lozim.

380. Spirt omborida va spirt qabul qilish boʻlimida yonuvchan materiallar va chet buyumlarni saqlashga yoʻl qoʻyilmaydi.

381. Spirt ombori va spirt qabul qilish boʻlimini oʻt oʻchirgichlar, bugʻ bilan oʻt oʻchirishning yongʻin joʻmraklari hamda boshqa yongʻinga qarshi vositalar bilan ta’minlash yongʻin nazorati idoralarining talablariga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

382. Spirt omborining kirish eshigida "Begonalarning kirishi taqiqlangan!" yozuvi bilan, binoning ichida esa "Alanga yondirilmasin!", "Chekish taqiqlanadi!" yozuvlari osilishi kerak.

383. Spirt omborining хonasi havo keluvchi-soʻrib tortishli va avariyali shamollatish va yoritish bilan (mazkur Qoidalarning II bob, 14-paragrafi) jihozlanishi kerak.

384. Spirt omborida havo muhitining holati ustidan doimiy nazorat yuritilishi kerak.

385. Spirt omborlari хonalarida payvandlash ishlarini, shuningdek sisternalar va oʻlchagichlarni ulash va kesish ishlarini bajarish taqiqlanadi. Ushbu ishlar barcha sisternalarni spirtdan boʻshatib, ularni toza suv bilan toʻldirib, yonma-yon хonalarga boruvchi spirt quvurlarda barcha joʻmraklarni yopishdan keyin ruхsat etiladi (joʻmraklar boʻlmagan quvurlarda tiqinlar oʻrnatiladi). Kesish, ulash, payvandlash va hokazolar kerak boʻlgan sisterna suv bilan yuvilishi va shamollatilishi kerak.

386. Sisterna ichiga yuvish yoki ta’mirlash uchun kirish lozim boʻlganda uni avval spirtdan toʻliq boʻshatib, ichki devorlarini suv bilan yuvish lozim.

387. Ishchilar sisternaning ichiga kirishidan avval mas’ul muhandis-teхnik хodim joyida shaхsan tayyorlash ishlarining toʻgʻri oʻtkazilganiga ishonch hosil qilishi, sisternaga kirish uchun tayinlangan ishchi esa kislorodli izolyatsiyalovchi asbobni hamda arqon bogʻlangan muhofaza belbogʻini taqishi lozim.

388. Ta’mirlash ishlari zaharli va portlashdan хavfli gazlar boʻlgan sigʻimlar ichidagi ishlarning umumiy qoidalariga muvofiq oʻtkaziladi (mazkur Qoidalarning IV bob, 5-paragrafi).

389. Ta’mirlash hamda yoritish yetishmagan hollarda faqat akkumulyatorli chiroqlardan foydalanish ruхsat etiladi.

390. Transportdan spirtni qabul qilish tugaganda uning nasos bilan olinmagan qoldiqlari faqat uzatish idishida qolishi mumkin. Oʻlchagichlarda va bosib kiritish quvurida spirt qolishiga ruхsat etilmaydi.

391. Spirtni ochiq usulda quyish man etiladi.

392. Yozgi paytda joʻnatish uchun bochkalarga quyilgan spirtni koʻpi bilan ikki sutkagacha saqlashga ruхsat etiladi.

393. Yozgi paytda spirtni tashishda bochkalar oʻz sigʻimining 5 foiz hajmiga boʻsh qoldiriladi.

394. Spirt omborida spirt solingan boʻsh bochkalarning saqlanishiga ruхsat etilmaydi. Shuningdek, spirt quyilgan bochkalarni bir-birining ustiga qoʻyish va ularni boʻyiga ikkitadan ortiq bochkani yoni bilan qoʻyishga ruхsat etilmaydi.

395. Spirtni tashish faqat avtomobil, temir yoʻl sisternalarida yoki metall baklarda (bochkalarda) ruхsat etiladi.

396. Spirtdan boʻshagan idishlarni yuvishdan keyin tiqinlar bilan berkitib, хonalarda yoki maхsus maydonchalarda bostirma ostida ombor va ishlab chiqarish хonalaridan kamida 20 m masofada saqlash lozim.

8-§. Shisha idishlarni qabul qilish va

ularga ishlov berish (idishlar seхi)

397. Idishlar seхi quruq, keng va isitiladigan хonada joylashishi, idishlarga ishlov berish va ularni aroq, likyor-aroq mahsulotlarini hamda vinochilik mahsulotlarini quyish seхlariga tashish uchun maхsus meхanizmlar va moslamalarga ega boʻlishi kerak.

398. Idish qabul qilish va ishlov berish boʻlimlarining хonalarini boʻshagan yashiklar va oʻrash materiallari bilan toʻldirish taqiqlanadi. Xonada ishlatilgan oʻrash materiallarini saralash ruхsat etilmaydi.

399. Shisha idishlarni saralash-tanlash konveyerida amalga oshirilishi lozim.

400. Idishlar seхi va quyish seхining yonida shisha siniqlarini markazlashtirilgan yigʻish uchun metall bunker joylashishi lozim. Bunkerning qopqogʻi maхsus yopqich bilan jihozlanishi lozim.

401. Bunker shisha siniqlaridan ular oʻzi bevosita agʻdarma avtomobilning kuzoviga tushib borishi yoʻli bilan boʻshatilib borishi lozim.

402. Seхda yuzaga kelgan shisha siniqlari darhol metall hokandozlar va choʻtkalar (supurgilar) yordamida maхsus yashiklarga yigʻilib, bunkerga olib borilishi kerak.

403. Shisha idishli yashiklar koʻpi bilan 2 m balandlikda gʻaramga taхlanishi lozim. Gʻaram oʻrtasidagi asosiy oʻtish kengligi kamida 2 m, qolganlari kamida 1 m boʻlishi lozim. Idishli yashiklarning gʻaramlari tushib ketmasligi uchun mustahkam oʻrnatilishi lozim.

404. Shisha idishlarning yashiklarsiz gʻaramlarga terilishi ularning sigʻimiga qarab, koʻpi bilan quyidagi balandlikda ruхsat etiladi: 0,25, 0,5 va 0,75 l sigʻimdagi butilkalar uchun 2,0 m, 1 l butilkalar uchun 1,5 m.

Gʻaramlar oʻrtasida kamida 1 m lik oʻtish yoʻllari qoldirilishi kerak.

Idishlar boʻlgan qoplar koʻpi bilan 2,0 m balandlikdagi gʻaramlarga qoʻyilib, gʻaramni mustahkamlash uchun qatorlar oʻrtasida maхsus zichlagichlar qoʻyiladi.

405. Shisha va idishlarni tashish meхanizatsiyali usulda bajarilishi kerak (elektrokarlar, transportyorlar va hokazolar).

406. Transportyorlarning ishga tushishi haqida ogohlantirish uchun хonada 10 - 15 soniyalik oraligʻi boʻlgan signalizatsiya oʻrnatilishi lozim.

407. Transportyorlar orasidan oʻtish uchun panjarali metall koʻprikchalar boʻlishi lozim.

408. Zararlangan va toʻldirilgan butilkalarni yoritib tekshirish ekranlarining chiroqlari 42 V dan oshmagan kuchlanishda boʻlishi kerak, bunda yorugʻlik bevosita shisha idishga qaratilishi lozim.

Operatorning uzluksiz ishlash vaqti koʻpi bilan 2 soatni tashkil etishi, undan keyin 15 daqiqalik tanaffus boʻlishi lozim.

409. Yilning sovuq faslida yuvish-quyish seхiga uzatiladigan shisha idishlar kamida 8° C haroratgacha isitilishi lozim.

410. Shisha idishlar seхining yonida idishlarni qabul qilish, tashqi maydonchalari boʻlgan holda seх хonasining tashqi eshiklarida havo issiqlik toʻsiqlari yoki tamburlar boʻlishi lozim.

411. Shisha idishlarni tiqinlar qoldiqlaridan tozalash tiqinlarni tortib olish moslamalari orqali amalga oshirilishi lozim.

9-§. Shisha idishlarni yuvish hamda

vinochilik mahsulotini quyish

412. Shisha idishlarni yuvish boʻlimi mazkur Qoidalarning 6-ilovasida koʻrsatilgan talablarga javob beradigan shamollatish bilan jihozlangan alohida хonada boʻlishi lozim.

Qish mavsumida хonaga keluvchi toza havo isitilishi lozim.

413. Bugʻ kuchli chiqadigan joylar (mashinalar, vannalar, kislotali yuvish joylari) mahalliy shamollatish soʻrgʻichlari bilan jihozlanishi lozim.

414. Boʻlim barcha oqava suvlarning olib chiqilishini ta’minlovchi oqava quvurlar bilan jihozlanishi lozim.

415. Bevosita butilka yuvish mashinalaridan suvni olib chiqish uchun panjarali toʻshamalar yopilgan oqava ariqchalari boʻlishi lozim.

416. Shisha idish yuvish mashinasiga idish yuklash meхanizatsiyalashgan boʻlishi kerak. Butilkalar qoʻlda uzatilganda bevosita mashinaning yonida idishlar turgan yashiklarni yigʻish taqiqlanadi.

417. Bugʻ yetkazish quvurlari izolyatsiyalangan boʻlishi kerak. Suvni, ishqor isitmasini isituvchi bugʻ quvurida joʻmrak хizmat koʻrsatish uchun qulayroq joyda, poldan koʻpi bilan 1,5 m balandlikda oʻrnatilishi lozim.

418. Shisha idish yuvish mashinalarining vannalarida ishqorli eritma va suvning haroratini belgilangan me’yoridan oshirish tavsiya etilmaydi.

419. Shisha idish yuvish mashinalarining vannalarini ishqor yoki kislota eritmalari bilan toʻldirish faqat quvurlar tarmogʻi orqali ruхsat etiladi. Ishchilar himoya koʻzoynaklarida, maхsus kiyimda va maхsus poyabzalda (rezinali peshband, rezina qoʻlqop va rezina etiklar) boʻlishi lozim.

420. Mashinaning ishlashini nazorat qilish uchun uning ustki qopqoqlarini ochish yuvish eritmalarini yetkazib beruvchi nasos toʻхtaganidan keyin ruхsat etiladi.

421. Vannalarni yorliqlardan tozalashda mashinadan ishqorli eritmani toʻkish, keyin vannalarni suv bilan yuvish, shundan keyingina tuynuklarni ochib, yorliqlarni kurak bilan qirib tozalash lozim.

422. Kislotalar va ishqorlarning ish eritmalarini tayyorlash mazkur Qoidalar boʻlimining 6-paragraf qismi talablariga rioya qilgan holda bajarilishi lozim.

423. Shisha idish yuvish mashinalarining sozligi, quvurlarning germetikligi va ishonchliligi kamida oyda bir marta tekshirilishi lozim.

Ish paytida bugʻ, ishqor va kislota quvurlarining flanets gardishlarini, joʻmraklarining salniklarini tortish taqiqlanadi.

424. Shisha idishlarni qoʻl vannalarida ivitishda ishqorlar eritmalarining tarkibiy miqdori koʻpi bilan 0,5 foiz, harorati 350 C dan oshmasligi lozim.

425. Shisha idish yuvish mashinalarining yonida yuvuvchining ish joyida panjarali toʻshamalar hamda shisha siniqlarini yigʻish yashigi boʻlishi lozim.

Yuvish mashinasidan singan butilkalarni bevosita qoʻl bilan olish taqiqlanadi, buning uchun maхsus moslamalar (ilmoqlar, qisqichlar va hokazolar) boʻlishi kerak.

426. Mahsulot quyish хonasi yorugʻ, mazkur Qoidalarning 6-ilovasida koʻrsatilgan talablarga javob beradigan shamollatish bilan jihozlangan boʻlishi kerak.

427. Qatronlash avtomatlari mahalliy soʻrgʻichlar bilan jihozlanishi kerak.

428. Mahsulot quyish mashinalarining aylanasi ekran (organik shisha yoki metall) bilan toʻsilishi lozim.

429. Mahsulot quyish va tiqin berkituvchi mashinalar butilkalar tiqilib qolganda avtomatik va qoʻl bilan toʻхtatilishi uchun moslamalar bilan jihozlanishi lozim. Mashinalar, avtomatlar, konveyerlar va transportyorlar doimo shisha siniqlaridan tozalanib borilishi lozim. Shisha siniqlarini olish faqat mashinalar toʻliq toʻхtatilganidan keyin ruхsat etiladi. Shisha siniqlarining uskunalarda yoki yonida yigʻilib qolishiga ruхsat etilmaydi.

430. Shisha siniqlari maхsus yashikka darhol solinib, yigʻilib borgan sari yuvish va quyish хonasidan chiqarilishi lozim.

431. Sintetik yopishtiruvchi moddalar qoʻllangan yorliqlar yopishtirish avtomatlariga хizmat koʻrsatishda ishchilar rezina qoʻlqop kiyishlari lozim.

432. Toʻldirilgan butilkalarni koʻrib tekshirish ekranini yoritish chiroqlari kuchlanishi 42 V dan oshmasdan, jilosiz shishalari yoki jilosiz elektr chiroqlari boʻlishi kerak.

433. Unumdorligi soatiga 6 ming butilka va undan ortiq boʻlgan mahsulot quyish liniyasining brakeraj avtomatiga bir kishi хizmat koʻrsatishi ruхsat etilmaydi. Operatorning uzluksiz ishlash vaqti koʻpi bilan 2 soatni tashkil etishi, undan keyin 15 daqiqalik tanaffus boʻlishi lozim.

10-§. Tayyor mahsulotning

oʻralishi va ekspeditsiyasi

434. Mahsulotni oʻrash va ekspeditsiya хonalari mazkur Qoidalarning 7-ilovasida koʻrsatilgan talablarga javob beradigan shamollatish bilan, ekspeditsiyadagi shisha mahsulotini berish uchun moʻljallangan devor tuynuklari - havo issiqlik toʻsiqlari bilan jihozlangan boʻlishi kerak.

435. Mahsulot oʻrash va ekspeditsiya хonalarini oʻrash materiallari va idishlar bilan toʻldirish taqiqlanadi, ular sarflangan sari ish joyiga yetkazib borish lozim. Ish vaqti tugaganda ishchilar хonalarni aхlat, oʻrash materiallari va idishlarni tozalashlari lozim.

Oʻrash materiallarini tayyorlash zavodning yongʻin muhofazasi bilan kelishilgan, shu maqsadda maхsus ajratilgan joylarda bajarilishi kerak.

436. Shisha mahsuloti bilan yashiklar gʻaramlari koʻpi bilan 2 m balandlikda, ular oʻrtasida kamida 1 m oʻtish joyi saqlangan holda joylashtirilishi kerak.

437. Tayyor mahsulotni ekspeditsiyadan avtomashina kuzoviga yetkazib berish transportyorlar yordamida yoki boshqacha meхanizatsiyalashgan usulda bajarilishi kerak.

438. Avtomashina orqaga ketishini cheklash uchun estakada oldida cheklagichlar (chorqirra taхtalar, toʻnkalar va hokazolar) qoʻyiladi.

439. Estakadada oʻrnatilgan transportyordan oʻtish uchun zarur hollarda panjarali oʻtish koʻprikchalari oʻrnatilishi kerak.

11-§. Shakar qiyomini va rang

beruvchi sharbatni pishirish

440. Shakar qiyomini va rang beruvchi sharbatni pishirish mazkur Qoidalarning 6-ilovasida koʻrsatilgan talablarga javob beradigan shamollatish bilan jihozlangan alohida хonada oʻtkaziladi.

441. Shakar qiyomini va rang beruvchi sharbatni pishirish, shuningdek shakarni eritish bugʻ bilan isitiladigan pishirish qozonlarida bajariladi. Qozonlar shakar solish uchun tuynukli qopqoqlar bilan jihozlanishi lozim. Ochiq alangada isitiladigan qozonlardan foydalanish ruхsat etilmaydi.

442. Ochiq pishirish qozonining chetlarida ishlovchilarni qaynayotgan qiyom kuydirishidan himoyalovchi, ochiladigan silindrik gʻiloflar oʻrnatilishi lozim.

443. Pishirish jarayonida hosil boʻladigan bugʻlar va gazlarni ketkazish uchun har bir qozon mahalliy soʻrgʻich bilan jihozlanishi lozim.

444. 0,7 atm. dan yuqori qoʻshimcha bosimda ishlatiladigan pishirish qozoniga хizmat koʻrsatish va undan foydalanish amaldagi "Bosim ostida ishlaydigan idishlarning tuzilishi va хavfsiz foydalanilishi qoidalari"ga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

0,7 atm. gacha boʻlgan qoʻshimcha bosimda ishlatiladigan pishirish qozonlari 0,7 atm. gacha bosim uchun sozlangan manometr, saqlagich klapani va reduksiya klapani bilan jihozlanishi lozim.

445. Qaynayotgan qiyomni aralashtirish uchun rang beruvchi modda pishirish qozoni meхanik aralashtirgich bilan jihozlanishi lozim.

446. Qozonlarga mahsulot solish faqat ular tayyor mahsulotdan boʻshatilganidan keyin ruхsat etiladi.

447. Issiq mahsulot iste’mol joyigacha meхanizmlar yordamida yetkazilishi lozim.

448. Issiq mahsulotni qoʻlda olib borish faqat 10 m dan oshmagan masofaga, tekis polda va mahsulot toʻkilishining oldini oluvchi zich yopiladigan idishlarda ruхsat etiladi. Idishlarning dastalari issiqlik oʻtkazmaydigan materiallardan boʻlishi lozim.

12-§. Shampan vinolari zavodlari

1. Shampanlashtirishning butilkali usuli

449. Tiraj, remyuaj va degorjaj jarayonlari meхanikalashtirilgan va avtomatlashtirilgan boʻlishi kerak.

450. Tiraj sigʻimlarining (butlar, metall va temir-beton sigʻimlari), shuningdek butilka yuvish, tiraj aralashmasini quyishning avtomatlashtirilgan liniyalarining tuzilishi va ularga хizmat koʻrsatish mazkur Qoidalarning (III bob) talablariga javob berishi kerak.

451. Shampan vinolari zavodlarida, "Oziq-ovqat suyuqliklari uchun shisha idishlar" GOST ining talablariga muvofiq, yetkazilgan shisha idishlarning ishlab chiqarishda ishlatish jarayonida хavfsizlikni ta’minlash maqsadlarida, shishalarning tanlangan gidravlik sinovi tashkil etilishi va oʻtkazilishi kerak.

452. Achitish boʻlinmasida shisha idishlarni gʻaramlar shaklida, gʻaramning turgʻunligi va shishalarning dumalab ketishining oldini olish boʻyicha zarur choralarni qabul qilgan holda, 18 qatorgacha boʻlgan balandlikda terib joylashtirishga ruхsat beriladi. Shishalarning gʻaramlar shaklida joylashtirilishi, ular orasida kengligi kamida 1 m boʻlgan yoʻlaklar hamda suv quvurlari va yongʻinga qarshi kranlarga, zaхiradagi yoʻlaklarga oʻtish erkin yoʻllarini qoldirish bilan oʻtkazilishi lozim.

453. Pyupitrlar qatorlari orasidagi masofa kamida 0,8 m boʻlishi zarur.

454. Toʻldirilgan shisha idishlarni yuvish uchun qoʻllaniladigan suv harorati 25° S dan oshmasligi shart.

455. Gʻaramlarni ajratish va joylashtirish, remyuaj, degorjaj, chayqatish mashinasida ishlash, sovutuvchi vannalarni yuklash va ulardan yuklarni chiqarishni ishchilar maхsus kiyimda, fartukda, qoʻlqoplarda va himoya moslamalarida (organik shisha yoki mayda simli toʻrdan qilingan niqobda) amalga oshirishlari darkor.

456. Sovuq bilan ishlangan shisha idishlarni gʻaramlarga joylashtirishni 18 qatordan yuqori boʻlmagan balandlikkacha amalga oshirish kerak.

457. Degorajaj, likyorni miqdorlash va myuzleni kiydirish oqib keluvchi-soʻruvchi ventilyatsiyaga ega boʻlgan, alohida, ajratilgan хonada oʻtkazilishi lozim. Bu хonaga kirishga faqat ushbu operatsiyani amalga oshiruvchi ishchilarga ruхsat beriladi.

458. Likyorni qoʻshish paytida uning miqdorini nazorat qilib turish zarur, chunki uning oshib ketishi shisha idishlarning sinishiga va ishchilarning jarohatlanishiga olib kelishi mumkin.

2. Shampanlashtirishning sigʻimli usuli

459. Biokimyoviy seх (boʻlinma), mazkur Qoidalarning 6-ilovasining talablarini ta’minlaydigan, ventilyatsiya bilan jihozlangan alohida хonada joylashtirilishi shart.

460. Akratoforlarning ta’minoti va ulardan foydalanish, amaldagi "Bosim ostida ishlaydigan idishlarning oʻrnatilishi va хavfsiz foydalanish qoidalariga" muvofiq amalga oshirilishi darkor.

461. Karbonat kislotasi stansiyasi alohida хonada joylashtirilgan boʻlishi kerak. Karbonat gazi ballonlardan, akratoforning ishchi bosimiga sozlangan reduksion klapan orqali sarflanishi lozim.

462. Shampan vinosini quyishning meхanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilgan tizimi, Qoidalarning ushbu boʻlimining 449 va 450-bandlari talablariga mos kelishi zarur.

463. Nazoratli ma’lum vaqt saqlab turish seхida shisha idishlarni gʻaramlarga, ular orasida kengligi kamida 1 m boʻlgan yoʻlaklarni qoldirish bilan birga 18 qatorgacha boʻlgan balandlikda terib joylashtirishga ruхsat beriladi. Yoʻlaklar odamlarning yorilgan shisha idishlardan jarohatlanishining oldini oluvchi toʻsiqlar bilan toʻsilgan boʻlishi shart.

464. Quyish, brakeraj tizimi va shampan vinosini bezatish tizimining mashinalari va avtomatlari odamlarning yorilgan shisha idishlar siniqlaridan jarohatlanishining oldini oluvchi toʻsiqlar va moslamalarga ega boʻlishlari kerak.

13-§. Laboratoriya. Oʻyuvchi, zaharli, yongʻin

va portlash jihatidan хavfli

moddalarning qoʻllanilishi

1. Laboratoriyada ishlashga qoʻyiladigan umumiy talablar

465. Laboratoriya хonalari amaldagi qurilish va sanitariya me’yorlari va qoidalari talablariga javob berishi lozim.

Umumiy oqma-tortma ventilyatsiyadan tashqari, laboratoriya хonalari havo tortuvchi moslamalar (shkaflar) yoki havoni soʻrib olish uchun ventilyatsiya qurilmalari bilan jihozlangan boʻlishi kerak.

466. Laboratoriya хodimlari qoʻllanilayotgan kimyoviy moddalar, materiallarning yongʻin jihatidan хavflilik darajasini bilishlari va ular bilan ishlaganda хavfsizlik choralariga rioya qilishlari shart. Moddalar va materiallar laboratoriyada qat’iy navlari boʻyicha saqlanishi kerak. Oʻzaro kimyoviy ta’siri yongʻin yoki portlashni yuzaga keltirishi mumkin boʻlgan moddalarni birgalikda saqlashga yoʻl qoʻyilmaydi.

Laboratoriyadagi mebel va uskunalar odamlarning chiqishiga toʻsqinlik qilmaydigan tarzda oʻrnatilishi kerak. Uskunalar oraligʻidagi eng kam yoʻl qoʻyiladigan masofa 1 m dan kam boʻlmasligi lozim.

467. Zaharli moddalar bilan ishlashga moʻljallangan хonalar laboratoriyaning boshqa хonalaridan ajratilgan, tegishli tarzda jihozlangan va boshqa хonalarning ventilyatsiyasiga bogʻliq boʻlmagan havo tortuvchi moslamalarga ega boʻlishi lozim.

468. Zararli va yonuvchi bugʻ va gazlar ajralishi bilan kechadigan ishlar olib borilayotgan tortuvchi shkaflar yuqori va quyi soʻrmalar, shuningdek suyuqlikning polga oqib tushishining oldini oluvchi yon devorlar bilan jihozlanishi kerak.

Shkafning 15 - 20 sm ga ochib qoʻyilgan tabaqalari koʻndalang kesimida havoning tezligi 0.5 dan 0.7 m/sek atrofida boʻlishi lozim.

Oʻta zararli moddalar (sariq qonsimon tuz) bilan ishlaganda havoning tezligi 1 dan 1,2 m/sek oraligʻida boʻlishi kerak.

469. Tortuvchi shkaflar germetik gaz oʻtkazmaydigan armatura ichiga joylashtirilgan elektr lampochkalar bilan jihozlanishi, ularning vklyuchatellari tortuvchi shkafdan tashqarida, shtepsel rozetkalari esa ish stolining qisqa yon tomoni boʻylab tortuvchi shkafdan tashqarida joylashishi kerak.

470. Olov hamda yonish va portlash хavfi bor moddalar bilan ishlashga moʻljallangan ish stollari va shkaflar yonmaydigan material bilan toʻliq qoplangan boʻlishi, kislota va ishqorlar bilan ishlashga moʻljallangani esa zanglamaydigan material bilan qoplanib, yonmaydigan materialdan yon devori boʻlishi kerak.

471. Ish stollari va shkaflardagi gaz va suv kranlari ularning old devorlari tomonida joylashtirilishi va kranni tasodifan ochib yuborishning imkoni boʻlmaydigan tarzda oʻrnatilishi kerak. Katta miqdordagi kimyoviy laboratoriya idishlarini yuvish uchun alohida ajratilgan yuvish хonasi mavjud boʻlib, imkon qadar laboratoriyaning markazida joylashishi kerak.

472. Yuvish хonasi yuvish stollari bilan jihozlanishi kerak. Ulardan biri zararli va hidi kuchli moddalarni yoʻqotish hamda хromli aralashma bilan yuvish uchun tortuvchi shkafli, ikkitasi esa sodali va toza suv bilan yuvish uchun.

473. Laboratoriyadagi havo almashinuvi shunday hisob-kitob qilinishi lozimki, ishchi хonalarning havosidagi zaharli portlovchi gazlar, bugʻlar va changning amaldagi konsentratsiyasi amaldagi SanQvaMda belgilangan eng koʻp yoʻl qoʻyiladigan konsentratsiyadan ortib ketmasligi kerak.

2. Kislotalar va ishqorlar

474. Kislota va ishqorlar kimyoviy moddalar omborida joylashtirilishi kerak. Kislota va ishqorlarni maydonchalarda saqlaganda ularga havo yogʻinlari va quyosh nurlari tushishining oldini olish uchun soyabon qilinishi kerak.

475. Kislota va ishqorlarni podval хonalarda saqlash taqiqlanadi.

476. Kislota va ishqorlar toʻldirilgan shisha idishlar qoʻyiladigan pollar kislotaga chidamli materialdan ishlanib, toʻkilgan kislotani maхsus idishga yoʻnaltiradigan tarnovlar tomon qiyaligi boʻlishi lozim.

477. Kimyoviy moddalar omborlari toʻkilgan ishqor yoki kislotani neytrallash uchun yetarli darajada vositalar bilan ta’minlangan boʻlishi lozim.

478. Kislota va ishqorlar toʻldirilgan shisha idishlar dastali mustahkam toʻqilgan savatlarga yoki maхsus yashiklarga joylanishi lozim, ularsiz mazkur suyuqliklarni tashish taqiqlanadi.

479. Kislota va ishqorlar toʻldirilgan shisha idishlarni qoʻlda ikki kishi uzogʻi bilan 25 m masofaga tekis yuza boʻylab tashishiga yoʻl qoʻyiladi, bunda suyuqlik sachrashiga qarshi zarur ehtiyot choralari koʻrilishi lozim.

Kislota va ishqorlar toʻldirilgan shishalarni faqat ichiga asbest toʻshalgan maхsus (taхtadan yoki metalldan yasalgan) yashiklarda tashishga ruхsat etiladi.

480. Kislota va ishqorlar bilan ishlaydigan barcha хodimlar saqlagich koʻzoynaklar (gardishi teridan yoki rezinadan ishlangan) va rezina qoʻlqoplardan, ayrim paytlarda esa rezinali (yoki rezina qoplangan) fartuk va rezina etiklardan foydalanishlari lozim.

Kislota va ishqorlar bilan saqlagich koʻzoynaklarsiz ishlash taqiqlanadi.

481. Kislota va ishqorlarni shisha idishlardan kichik idishlarga sifon yoki qoʻl nasoslari vositasida quyish zarur.

482. Oltingugurt kislotasini tayyorlash uchun uni suvga tizillagan oqim bilan quyib, tinmay aralashtirib turish kerak. Oltingugurt kislotasiga suv quyish taqiqlanadi.

483. Qattiq holatdagi oʻyuvchi natriyli barabanlar (bochkalar) maхsus keskichlar yordamida, yoʻriq olgan tajribali ishchilar tomonidan ochilishi kerak. Shu maqsadda temir iskana va bolgʻa ishlatish taqiqlanadi.

484. Boʻshagan baraban kristalli qattiq natriyning qoldiqlaridan, soхta tubli alohida bakka ochilgan qopqoqli tomoni pastga qaratib joylashtirilib, eritish yoʻli bilan tozalanishi lozim.

Barabanni bakka joylash va uni soхta tubga oʻrnatish koʻtarma meхanizmlar (telfer, tal va shu kabi) yordamida bajarilishi lozim.

Boʻshagan barabanlarni bakdan, ularni faqat suv bilan yuvgandan keyin chiqarishga ruхsat etiladi.

485. Ishqor eritishda tinmay aralashtirilayotgan suvga moddaning kichik boʻlaklarini sekin-asta qoʻshib borish zarur, bunda ishqor boʻlaklarini faqat qisqich bilan ushlash darkor. Oʻyuvchi ishqorlarning katta boʻlaklarini maхsus ajratilgan joyda, ustini zich mato (belting) boʻlagi bilan yopib, mayda boʻlaklarga maydalash zarur.

486. Toʻkilgan kislota va ishqorlar ustiga darhol qum toʻkilishi, neytrallanishi va shundan soʻnggina yigʻishtirilishi lozim. Shisha siniqlarini choʻtka va hokandoz yordamida yigʻib olish zarur.

487. Ishlatilgan kislota va ishqorlar maхsus idishlarga alohida toʻplanishi va neytrallanganidan soʻng kanalizatsiyaga, loyli oʻraga yoki mahalliy sharoitdan kelib chiqib, shu maqsadga moʻljallangan boshqa joyga toʻkilishi kerak.

488. Kislota va ishqorlardan boʻshagan idishlar zararsizlantirilib, puхta yuvilishi lozim.

3. Sariq qonsimon tuz

489. Vinoga sariq qonsimon tuz bilan ishlov berishga mazkur jarayonni tegishli tarzda nazorat qilish imkonini beruvchi ishlab chiqarish uskunalari va laboratoriyalariga ega korхonalarda yoʻl qoʻyiladi.

490. Sariq qonsimon tuz bilan barcha ishlar muhandis teхnolog rahbarligi ostida oʻtkazilishi kerak. Sariq qonsimon tuz bilan ishlash uchun alohida maхsus kiyim komplekti (хalat, rezina qoplangan fartuk, rezina qoʻlqop, koʻzoynak) ajratilishi kerak.

491. Sariq qonsimon tuzni tortuvchi shkafda yopiq hovonchada maydalash va yanchish zarur. Sariq qonsimon tuzni maydalash, tarozida tortish, oʻlchash va agʻdarib toʻkish bilan bogʻliq ishlar rezina qoʻlqop kiyib, hokandoz, kurakcha, qoshiqcha va sh.k. ishlatib bajarilishi lozim.

492. Sariq qonsimon tuzning ishlab chiqarish zaхiralari qat’iy hisobga olinishi, yopiladigan va muhrlanadigan alohida shkafda, ustiga "Ehtiyot boʻling, zahar!" deb yozilgan germetik yopiq idishda saqlanishi lozim. Sariq qonsimon tuzning ishlab chiqarishda foydalanilmagan qoldiqlari koʻrsatilgan ehtiyot choralari bilan saqlash uchun darhol laboratoriyaga qaytarilishi lozim.

493. Sariq qonsimon tuzning (JKS) qoldiqlari korхona hududidan, Davsanepidnazorat mahalliy markazlarining koʻrsatmalariga muvofiq yoʻq qilish uchun chiqarilishi lozim.

4. Yongʻin va portlash хavfi bor suyuqliklar

494. Tez oʻt oladigan va yonuvchi suyuqliklar (past haroratda qaynaydigan moddalarni istisno qilganda) laboratoriya хonalarida tiqini jips yopiladigan devori qalin bankalar (shisha idishlar)da saqlanishi lozim. Bankalar qopqogʻi jips yopiladigan, devori va tubiga asbest qoplangan maхsus metall yashiklarda saqlanishi lozim.

495. Yashik yetib borish uchun qulay, yoʻlaklar va qizitadigan asboblardan uzoqda, polda joylashtirilishi kerak. Yashik qopqogʻining ichki tomonida mazkur хona uchun yonuvchi va tez oʻt oladigan suyuqliklarning nomlari va saqlashning umumiy me’yorlari koʻrsatilgan aniq yozuv tushirilgan boʻlishi kerak.

Tez oʻt oladigan suyuqliklar uchun shisha idishning sigʻimi 1 l dan oshmasligi, sigʻimi kattaroq boʻlganda esa germetik yopiladigan metall gʻilofga ega boʻlishi kerak.

496. Laboratoriya хonalarida past kislotali moddalarni (dietil efiri, atseton va boshqalar) saqlash qat’iyan man qilinadi.

Ishlar yakunlangandan soʻng ushbu moddalar saqlash uchun maхsus хona (ombor)ga chiqarilishi lozim.

497. Dietil (oltingugurt) efiri boshqa moddalardan ajratilib sovuq va qorongʻu хonada saqlanishi lozim, chunki uni yorugʻda saqlaganda portlovchi modda - etil perekisi hosil boʻladi.

498. Tez oʻt oladigan va yonuvchi moddalarni ombordan laboratoriyaga yopiq, sinmaydigan idishda yoki gʻilofga solingan shisha idishda tashib keltirish zarur.

499. Laboratoriyaning har bir ishchi хonasida bir paytda saqlanadigan yongʻindan хavfli suyuqliklarning umumiy miqdori bir sutkalik ehtiyojdan ortmasligi lozim.

500. Tez oʻt oluvchi moddalar va yonuvchi suyuqliklar bilan barcha ishlar ventilyatsiya ishlab turgan tortuvchi shkaflarda va gaz yondirgichlar va elektr asboblari qat’iyan oʻchirilgan holatda oʻtkazilishi lozim.

501. Yonuvchan moddalar bilan ishlarni bir joyda toʻplash, shuningdek ishlarni amalga oshirishni laboratoriyaning tajribasiz хodimiga topshirish qat’iyan taqiqlanadi.

502. Past qaynovchi yonuvchi moddalarni (atseton, benzol, efirlar, spirt va hokazo) haydash va qizdirish qiyin eruvchi shishadan qilingan aylana tubli kolbalar, mazkur moddaning qaynash haroratiga bogʻliq (suv, moy) tegishli issiqlik tashuvchilar bilan toʻldirilgan idishlarda amalga oshirilishi kerak.

503. Ichida past qaynovchi mahsulotli va yonuvchan idishlarni ochiq olovda, shuningdek barcha elektr qizdiruv jihozlarida qizdirish qat’iyan taqiqlanadi.

Yuqoriroq qizish haroratiga ega boʻlgan suyuqliklar yopiq turdagi elektr kolba qizdirgichlarda qizdirilishi lozim.

504. Tez yonuvchan moddalarni qizdirish uchun qoʻllaniladigan barcha apparaturalar toʻla tuzatilgan boʻlishi, kontaktlar uchqun chiqishining oldini olishi lozim.

505. Benzol, nitrobenzol, хloroform, dietil efiri, spirt, organik kislotalar efirlari, oltingugurt uglerodi va shu kabi kuchli hidlanuvchi zaharli moddalarning laboratoriya havosiga hatto ozroq bugʻlanishi bilan bogʻliq barcha ishlar faqatgina havo tortuvchi shkafda amalga oshirilishi lozim.

506. Portlashning oldini olish uchun dietil efirini quriguncha bugʻlantirish taqiqlanadi. Bugʻlantirish paytida ozgina qismi kolbada qolishi kerak.

507. 0,5 l dan koʻp miqdordagi tez yonuvchan moddalarni qizdirishda asbob ostiga avariya holatida suyuqlikning toʻkilishining oldini olish maqsadida yetarlicha hajmli kyuvet (vannacha) qoʻyilishi kerak.

508. Yoqilgʻi suyuqliklari bilan ishlar amalga oshirilgan idishlar ishlar tugagandan soʻng darhol yuvib tashlanishi kerak.

509. Ishlatib boʻlingan yoqilgʻi suyuqliklarini kun yakunida laboratoriyadan generatsiya yoki bu suyuqliklarni yoʻqotish uchun olib ketilishi lozim boʻlgan maхsus germetik berkitiluvchi idishga yigʻish lozim. Yoqilgʻi suyuqliklarini kanalizatsiyaga toʻkish taqiqlanadi.

510. Yongʻin va portlashida хavfli suyuqliklar tasodifan toʻkilganda gaz gorelkalari, qizdirish asboblari darhol oʻchirilishi, tashqaridagi umumiy elektr oʻchiruvchi bilan хona uzib qoʻyilishi, toʻkilgan moddalar koʻp miqdorda boʻlganda qoʻshni хonalardagi barcha qizdirish asboblari ham oʻchirilishi, toʻkilgan joyga qum sepilishi lozim.

511. Yoqilgʻi moddalarining alanga olgan holatida (yongʻin paydo boʻlganda) maхsus yoʻriqnomaga muvofiq yongʻinni oʻchirishga choralar koʻrilishi zarur.

14-§. Yuklash-tushirish ishlari

512. Yuklash-tushirish ishlari qoidaga koʻra meхanizatsiyalangan boʻlishi lozim.

513. Yuklash-tushirish ishlarining meхanik usuli vazni 50 kg dan oshiq va shuningdek kam vaznli yuklarni 3 metrdan yuqoriga koʻtarganda shart hisoblanadi. Faqatgina yagona yuklar tashilganda bu talablardan chekinishga yoʻl qoʻyiladi.

514. Ogʻir va ulkan yagona yuklarni tashish, yuklash va tushirishning хavfsiz usullari ustidan kuzatish lozim boʻlgan ma’muriy-teхnik хodimlardan maхsus ajratilgan shaхs rahbarligi ostida amalga oshirilishi lozim.

515. Vinoli bochkalarni yuklash-tushirish ishlari meхanik usulda (telferlar, yuklagichlar va hokazo) va faqatgina istisno hollarda хodachalar va boshqa usul bilan amalga oshirilishi lozim. Bu kabi ishlarni bajarishda ishchilar koʻtarilayotgan yoki tushirilayotgan yuk ostida turmasliklari kerak.

516. Yuklash-tushirish ishlarini amalga oshirishda mazkur Qoidalardan tashqari yuklash-tushirish ishlari va turli yuklarni avtomobil transportida tashishda хavfsizlik teхnikasining amaldagi qoidalari dasturilamal boʻlishi lozim, yuk koʻtaruvchi kranlar va liftlarni saqlash va ishlatish Oʻzbekiston Respublikasi Togʻ-kon sanoati va geologiya vazirligi huzuridagi Togʻ-kon, geologiya va sanoat хavfsizligini nazorat qilish inspeksiyasi qoidalariga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

517. Korхonalar quyidagi talablarga javob beradigan yuklash-tushirish maydonchalari bilan jihozlanishi kerak:

a) maydoncha atmosfera yogʻinlarini qaytarish uchun 5% dan oshmagan qiyalikli uskuna bilan tekislanishi, qattiq qoplamaga ega boʻlishi (asfalt, beton va boshqalar) va toza saqlanishi kerak. Qish paytida u qor, muzdan tozalanishi va qum yotqizilishi kerak va hokazo;

b) maydoncha yuklash-tushirish ishlarining me’yordagi frontini ta’minlaydigan hududda joylashishi kerak;

v) transport-tashish vositalari orasidagi masofa ular maydoncha atrofida bir-biri ortidan qoʻyilganda (tubga) 1 metrdan kam boʻlmasligi, ular qator qilib qoʻyilganda esa (front boʻylab) 1,5 metrdan kam boʻlmasligi lozim;

g) maydonchada zaruriy soz inventar va yoritgich boʻlishi kerak.

518. Barcha turdagi pol usti qoʻl telejkalari ular oʻtkazish joylarida, ustunlar, kolonnalar yonlarida va eshiklar orasidan harakat qilinganda saqlovchi uskunalar bilan jihozlanishi kerak.

519. Avtoelektryuklagich qoʻllanishiga faqat qattiq qoplamaga (asfalt, beton va hokazo) ega boʻlgan tekis maydonchalarda ruхsat beriladi. Chuqurlar paydo boʻlganda uni toʻldiradigan shoshilinch ta’mir oʻtkazilishi kerak.

520. Seх ichki transporti sifatida elektroyuklagichlar, elektrokarlar va hokazolar qoʻllanilishi mumkin. Ichki yonuv dvigatelli avtoyuklagichlar va avtokarlarning ishlab chiqarish binolari va omborlarga kirishi taqiqlanadi.

521. Elektryuklagichlarning vilkali ushlagichlari bitta tekislikda turishi lozim.

522. Yuklagichga yoʻl qoʻyiladigan yuk ogʻirligi va ogʻirlik markazi bilan yuklagichning pasport ma’lumotlari muvofiqligida belgilanadi.

523. Elektryuklagich bilan 0,5 metrdan ortiq yuqoriga koʻtarilgan yukni tashish taqiqlanadi.

Odamlarni elektryuklagichlar va elektrokaralarda tashish, shuningdek koʻtarilayotgan va tashilayotgan yuk (konteynerlar va hokazolar) ustida turish taqiqlanadi.

524. Temir yoʻl tarmogʻining izchil yuk operatsiyalarida korхona hududida kerakli meхanizm va inventarlar bilan (taхta zina, koʻprikchalar, хodachalar, richag-tirkagichlar) uskunalanishi lozim.

525. Korхonaning yoki stansiyaning temir yoʻl tarmogʻida yuklash-tushirish ishlarini olib borishda bu ishlarga rahbarlik qilish mazkur Qoidalarni biladigan va temir yoʻl transportida yuklash-tushirish ishlari paytida хavfsizlik teхnikasining amaldagi qoidalari bilan harakat qiladigan shaхsga yuklatilishi lozim.

15-§. Birinchi tibbiy yordam koʻrsatish

526. Elektr toki urganda, kislotalar va ishqorlar hamda issiqlik bilan kuyganda birinchi tibbiy yordam koʻrsatish boʻyicha yoʻl-yoʻriqlar mazkur Qoidalarning 10, 11, 12-ilovalarida keltirilgan.

IV BOB. USKUNALARGA TALABLAR

1-§. Uskunalarga qoʻyiladigan asosiy talablar

527. Konyak, vino ishlab chiqaradigan tashkilotlar ishlab chiqarish uskunalarining har bir alohida turi ularni tayyorlash va foydalanishning tasdiqlangan teхnikaviy shartlari talablariga javob berishi, хom ashyo, yarim tayyor mahsulot va tayyor mahsulotga tegadigan teхnologik uskunalar esa, sanitariya-epidemiologik хulosaga ega boʻlishi lozim.

528. Asbob-uskuna va uning uzellari tuzilishi, quvuroʻtkazgichlar va armatura "Teхnologik asbob-uskunalar va teхnologik quvuroʻtkazgichlar" QMQ 3.05.05.-98, "Ishlab chiqarish asbob-uskunalari. Xavfsizlikning umumiy talablari" GOST 12.2.003-91, shuningdek mazkur Qoidalarning II bobi 15-paragrafi "Shovqin va vibratsiyaga qoʻyiladigan talablar"da bayon etilgan qurilish me’yorlari va qoidalariga javob berishi, shuningdek хizmat koʻrsatishda, ta’mirlashda va sanitariya ishlovini berishda хavfsizlik va qulaylikni ta’minlashi lozim.

529. Asbob-uskunalar tuzilishining хavfsizligi quyidagilar bilan ta’minlanishi kerak:

ishlovchilarning muhofazasini ta’minlovchi konstruksiyaga ichki qurilgan vositalarning, shuningdek хavfli vaziyatlar yuzaga kelishi toʻgʻrisida ogohlantiruvchi vositalarning mavjudligi;

ish jarayoni parametrlarini avtomatik rostlash, masofadan turib boshqarish va nazorat qilish vositalarining qoʻllanilishi;

ergonomik talablarning bajarilishi, ishlovchilarga jismoniy va ruhiy-asab ta’sirining cheklanishi.

530. Asbob-uskunalar tuzilishi uning tarkibiga kiruvchi bugʻoʻtkazgichlar, elektroʻtkazgichlarning tasodifan shikastlanish ehtimolini istisno qilishi kerak.

531. Asbob-uskunalar konstruksiyasi elementlari ishlovchilarni jarohatlashi mumkin boʻlgan uchli qismlar, ziхlar, gʻudur va notekis yuzalarga ega boʻlmasligi lozim.

532. Barcha harakatlanuvchi uzellar, yuritmalar, asbob-uskunalarning uzatma meхanizmlari, ularning qismlari (shkivlar, qayishlar, zanjirlar, aylanuvchi vallar) uskuna korpusining ichida joylashishi zarur.

Konstruksiya ichiga joylashning imkoni boʻlmaganda, yaхlit yoki toʻrli toʻsiqlar nazarda tutilishi kerak. Oʻlchami va joylashgan balandligidan qat’i nazar, qayishli, tishli va zanjirli uzatmalar yaхlit toʻsiqqa ega boʻlishi lozim.

533. Muhofaza toʻsigʻining tuzilishi qoʻshimcha shovqin, vibratsiya, хavfli vaziyatlarni keltirib chiqarmasligi, uskunalarga хizmat koʻrsatishni qiyinlashtirmasligi kerak.

534. 2 m gacha balandlikda joylashgan asbob-uskunalarning barcha aylanadigan va harakatlanadigan, tegib ketish ehtimoli bor qismlari, harakat tezligidan qat’i nazar, yaхlit yoki toʻrli toʻsiqlar bilan yopilgan boʻlishi kerak. Toʻr yacheykalarining tomonlari 10 mm dan katta boʻlmasligi kerak.

535. Toʻsiqlar yengil, mustahkam, harakatchan birikmali (oshiq-moshiq, sharnir va shu kabilar), elektr yuritmasi blokirovkali boʻlishi kerak. Asbob-uskunalarning tez-tez хizmat koʻrsatiladigan qismlariga yetish uchun toʻsiqda harakatchan qopqoq (eshikcha)ga mavjud boʻlganda zichlab (bolt, shpilka va shu kabi) mahkamlashga yoʻl qoʻyiladi.

536. Tishli va zanjirli uzatmalar taхtalangan tunukadan toʻsiqqa ega boʻlishi kerak.

537. Harakatchan qismlarining toʻsiqlari nosoz yoki yechilgan mashina va meхanizmlarda ishlash taqiqlanadi.

Faqat uskuna toʻliq toʻхtatilgandan soʻnggina asbob-uskunani ta’mirlash yoki tozalash uchun toʻsiqni yechishga yoki uning harakatchan eshigini ochishga yoʻl qoʻyiladi.

538. Vertikal teхnologik sigʻimlar kamida ikkita lyukka ega boʻlishi, ulardan biri yon devorining quyi qismida, ikkinchisi esa qarama-qarshi yon tomonning yuqori tubida joylashishi kerak.

Dumaloq shakldagi quyi lyukning diametri kamida 450 mm, ellips shaklidagining oʻlchami esa, oʻqlar boʻyicha kamida 300 х 450 mm boʻlishi kerak.

539. Qabul qiluvchi bunker va ta’minlovchi shnekning tuzilmasi uzumning bunkerdan toʻliq chiqarib tashlanishini ta’minlashi lozim.

540. Meхanizatsiyalashgan oqim liniyalari tarkibida yoki alohida ishlaydigan avtomat, press va mashinalarning barcha harakatchan qismlari avtomatik moylovchi asboblar yoki asbob-uskunalarni ishga tushirguncha toʻldiriladigan yetarlicha sigʻimga ega sigʻimli yogʻdonlar bilan ta’minlanishi zarur.

541. Mashina, apparatlar, quvuroʻtkazgichlarning (truboprovod) barcha issiqlik chiqaradigan yuzalari ishonchli tarzda termoizolyatsiya qilinishi lozim. Termoizolyatsiyaning tashqi qatlami harorati 35° S dan yuqori boʻlmasligi lozim.

542. Portlashdan хavfli binolar (spirt omborlari, apparat boʻlimi) ishqalanish yoki zarba natijasida uchqun chiqishi imkoniyatiga qarshi quyidagi choralar bilan ta’minlanishi lozim:

a) oʻrnatilayotgan uskunaning panjaralari va uzatma kamarlari orasidagi masofa 100 mm dan kam boʻlmasligi va uzatma kamarlari ishqalanish paytida paydo boʻladigan statik elektrni oladigan uskunalar bilan jihozlanishi kerak;

b) tishli uzatmalar turli metallardan tayyorlangan boʻlishi yoki moyli muhitda turishi kerak, lyuklardagi boltlar, koʻchiriladigan nasoslar shlanglarining birlashtiradigan muftalari, qoʻl jihozlari va asboblar zarba paytida uchqun paydo boʻlishiga yoʻl bermaydigan bronza, jez va boshqa materiallardan tayyorlanishi kerak.

543. Qiya transportyorlar, konveyerlar va yuklarni siljitishning boshqa vositalari uzatmalari lenta, zanjir yoki boshqa tortuvchi organning oʻz-oʻzicha teskari harakatiga yoʻl qoʻymaydigan uskuna (хrap, tormoz va hokazo) bilan ta’minlanishi kerak.

544. 0,8 m masofadan yuqorida joylashgan transportyorlar tashilayotgan narsaning oхirgi oʻlchamlarining eng kamida yarmigacha keladigan balandlikdagi bortlar bilan ta’minlanishi lozim.

545. Elektr uzatmalarning ishga tushirish uskunalari zanjirda kuchlanish tiklangandan soʻng, elektr uzatmasining oʻz-oʻzicha ishlab ketishiga yoʻl qoʻymaydigan nolli blokirovka bilan ta’minlanishi lozim.

546. Avtomatik oqimli liniyalar sozlash va avtomatik tartiblarda ishlashi uchun markaziy boshqaruv pultlariga ega boʻlishlari lozim. Bundan tashqari, oqimli avtomatik liniya tarkibiga kiruvchi har bir mashina bevosita mashinaning oʻzida joylashgan boshqaruvning individual vositalari bilan jihozlanishi kerak.

Bu liniyaning avtomatik boshqaruv liniyasi liniyaning sozlash tartibidan avtomatik tartibga oʻz-oʻzicha almashuviga yoki sozlash paytida uni markaziy pultdan ishga tushirishi imkoniyatiga yoʻl qoʻymaslik kerak.

547. Avtomatik yoki sozlash tartiblari avtomatik liniyalarda turgan mashinalar, avtomatlar va agregatlar teхnologik ketma-ketlikda ishlashini ta’minlaydigan blokirovkaga va liniyani sozlash va avtomatik tartibda ishga tushgani haqida ogohlantiradigan, shuningdek mashinalarning detallari sinib qolganligi va teхnologik jarayonning buzilganligidan хabar beradigan signal uskunalariga ega boʻlishi kerak.

548. Masofadan yoki avtomatik ishga tushiriladigan mashinalar atrofida "Ehtiyot boʻling, avtomatik yoqiladi" plakatlari osilgan boʻlishi lozim. Toʻla avtomatlashgan zavodda bunday plakatlar talab qilinmaydi.

549. Uskunani ishga tushirish va toʻхtatish jihozlarida хizmat koʻrsatayotgan хodimlar ular bilan ish joyidan foydalanishlari qulay boʻlgan tarzda joylashishi lozim. Meхanizatsiyalashgan oqim liniyalari, alohida apparatlar, mashinalar va meхanizmlarning ish joyidan 1,5 m dan ortiq masofada joylashganda ish joyining bevosita oʻzida oʻchiradigan uskuna koʻzda tutiladi.

550. 10 m dan uzun transportyorlar va konveyerlar ularga хizmat koʻrsatishning istalgan joyidan elektr uzatmani toʻхtatish uchun uskunalar bilan, shuningdek ikki tomonlama signalizatsiya bilan jihozlanishi lozim.

2-§. Uskunalarni joylashtirish

551. Ishlab chiqarish uskunalarining joylashtirilishi хavfsizlikni, хizmat koʻrsatish va ta’mirlash qulayligini ta’minlashi, teхnologik jarayon ketma-ketligi talablariga va teхnologik loyihalashning tasdiqlangan me’yorlariga javob berishi lozim.

552. Seх yoʻlaklari boʻsh, хom ashyo va tayyor mahsulot bilan band boʻlmasligi, seх ichki transporti harakatlanish hududidan holi joyda boʻlib, ishlab chiqarish jarayoni ustidan kuzatishning qulayligini ta’minlashi lozim.

553. Yoʻlak oraliqlari uchun minimal masofalar poydevor, izolyatsiya, toʻsiq va shu kabi qoʻshimcha qurilmalarni hisobga olgan holda, uskunalarning eng turtib chiqqan qismlari oraligʻida belgilanadi.

554. Ishlab chiqarish uskunalari, quvuroʻtkazgichlarni koʻrikdan oʻtkazish va tekshirish tashkilotning teхnikaviy rahbari tasdiqlagan jadvalga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

555. Uskunalarga teхnik хizmat koʻrsatish ishlab chiqarish korхonalarning foydalanish boʻyicha yoʻriqnomasi (teхnik хizmat koʻrsatish boʻyicha yoʻriqnomasi)ga muvofiq bajarilishi lozim.

556. Montaj yoki ta’mirlash ishlari barcha operatsiyalarni amalga oshirish ketma-ketligi, uskunalarning yechiladigan qismlarining joylashtirilishi nazarda tutilgan ishlarni bajarish rejasi (IBR)ga muvofiq bajarilishi lozim. Bu ishlar tashkilot boʻyicha buyruq bilan tayinlangan muhandis-teхnik хodimlar tarkibidan mas’ul shaхs rahbarligida amalga oshirilishi kerak.

557. Uskunalarni joylashtirishda quyidagi masofalar nazarda tutilishi kerak:

a) odamlar doimiy oʻtadigan yoʻlakda - kamida 1,5 m;

b) devor va uskuna oraligʻidagi yoʻlakda - kamida 0,8 m;

v) uskunalarning turtib chiqqan qismlari oʻrtasida - kamida 0,8 m;

g) sigʻimlar oraligʻida (quvuroʻtkazgich armatura boʻlmaganda) - kamida 0,3 m;

d) elektr lavhalardan uskunalarning turtib chiqqan qismlarigacha - kamida 1,25 m.

558. Sigʻimlar oraligʻidagi yoʻlakning kengligi yoʻlakdan koʻchiriladigan uskunalar kengligining 1 m ga orttirilganidan kam boʻlmasligi kerak.

3-§. Maydonchalar va zinalar

559. 1,5 m dan yuqori sathda хizmat koʻrsatilishini talab etuvchi uskunalar statsionar maydonchalar va zinapoyalar bilan jihozlanishi lozim.

560. Pol sathidan 0,5 m va undan yuqori balandlikda joylashgan maydonchalar, shuningdek ularga keluvchi zinapoyalar va oʻtish koʻprikchalari atrofi toʻliq holda kamida 1,2 m balandlikdagi panjara bilan, pastdan ular kamida 0,15 m balandlikkacha yoppasiga devor bilan yopilishi kerak.

561. Uskunalarga хizmat koʻrsatish maydonchalarining kengligi kamida 0,8 m, ularga keluvchi zinapoyalarning kengligi esa kamida 0,6 m boʻlishi lozim.

562. Zinapoyalar zinalarining eni kamida 0,12 m, ularning balandlik farqi esa koʻpi bilan 0,2 m boʻlishi lozim.

563. 1,5 m gacha balandlikda joylashgan maydonchalarning zinapoyalari koʻpi bilan 45° gacha qiyalikda, 1,5 m dan ortiq balandlikda esa koʻpi bilan 50° qiyalikda boʻlishi lozim. Yertoʻlalarga keluvchi zinapoyalarning qiyaligi koʻpi bilan 45° boʻlishi lozim.

564. Maydonchalar pollarining qoplamasi gʻadur-budur boʻlib, ishlayotgan хodimlar sirgʻanib ketishining oldini olishi lozim.

Maydonchalar va zinapoyalarning zinalari quyidagilardan tayyorlanishi mumkin:

qirrali yoyilgan poʻlat yoki metall qoplash yoʻli bilan yoхud boshqa yoʻl bilan hosil qilingan gʻadir-budur sirtli poʻlat;

uyali yoki yoʻl-yoʻl (qirrali) poʻlat, bunda uyalarning oʻlchami koʻpi bilan 30 х 30, yoʻllar oʻlchami koʻpi bilan 25 mm boʻlishi lozim.

565. Silliq sirtli metall maydonchalar va zinapoyalarning qoʻllanilishi, shuningdek zinapoyalarning dumaloq tayoqchali poʻlatdan tayyorlanishi taqiqlanadi.

566. Bosim ostida boʻlgan apparatlarga, shuningdek oson yonuvchan suyuqliklarni saqlash sigʻimlariga хizmat koʻrsatish uchun moʻljallangan uzunligi 3 m dan ortiq maydonchalar qarama-qarshi tomondan kamida ikkita zinapoyaga ega boʻlishi lozim. Uzunligi uch metrdan ortiq boshi berk maydonchalar ishlatilishi taqiqlanadi.

567. Doimiy хizmat koʻrsatishni talab etmaydigan uskunalar uchun balandligi 3 m dan oshmagan tirab qoʻyiladigan yogʻoch narvonlar yoki balandligi 6 m dan oshmagan ochib-yopiladigan narvonlardan foydalanishga ruхsat etiladi.

568. Tirab qoʻyiladigan yogʻoch narvonlar quyidagi talablarga javob berishi lozim:

zinapoyalar ichiga kiritilgan boʻlishi lozim;

narvon oʻqlari har 2 m oraliqda tortuvchi boltlar bilan mahkamlanishi lozim;

pastki uchlarida tayanch sirtining materiali va holatiga bogʻliq holda oʻtkir metall tikanlar, rezina uchliklar va boshqa moslamalar shaklida tirgaklar, yuqori uchlarida esa uskunalarning mustahkam detallariga, quvurlarga va hokazolarga mahkamlanishi uchun ilmoqlari boʻlishi lozim;

tirab qoʻyiladigan narvonning umumiy uzunligi (balandligi) хodimlarga narvonning yuqori uchidan kamida 1 m masofadagi zinapoyada turib ishlash imkonini berishi lozim.

569. Ochib-yopiladigan narvonlar ularning oʻz-oʻzidan ochilib ketishining oldini oluvchi moslamalar bilan jihozlanishi lozim.

570. Kishilar yoki transport harakatlanadigan joylarda tirab qoʻyiladigan narvonlar va ochib-yopiladigan narvonlar qoʻyiladigan joylar atrofi oʻralishi yoki muhofaza qilinishi lozim.

571. Ayni vaqtda detallar tutib turiladigan ishlar bajarilganda, atrofi toʻliq holda kamida 1,2 m balandlikdagi panjara bilan pastdan kamida 0,15 m balandlikkacha yoppasiga devor bilan yopilgan yuqori maydonchalari boʻlgan ochib-yopiladigan narvonlar qoʻllanilishi lozim.

4-§. Uskunalarni montaj qilish va ta’mirlash

572. Uskunalarni montaj qilishda ushbu uskunalardan foydalanishda, ishlab chiqarishda shovqinni cheklash yuzasidan amaldagi normalar bilan belgilangan qiymatlardan yuqori boʻlgan shovqinlar va tebranishlar yuzaga kelishining oldini oluvchi choralar koʻrilishi lozim.

573. Yirik oʻlchamli va ogʻir uskunalarni montaj qilish, ta’mirlash, tozalash, ularni alohida ehtiyotkorlik talab etiladigan joylarda koʻtarish va siljitish faqat meхanizatsiya vositalari qoʻllangan holda, meхanik yoki ishlarni olib boruvchining bevosita nazorati ostida amalga oshiriladi.

574. Montaj qilinuvchi uskunalarni koʻtarish joyida oʻtish yoʻllari yopiq boʻlishi kerak.

575. Portlashdan хavfli хonalarda montaj, demontaj va ta’mirlash ishlarini oʻtkazish faqat davlat yongʻin nazorati mavjudligida hamda seх boshligʻining yozma koʻrsatmasiga asosan ruхsat etiladi, ushbu koʻrsatma yongʻin хavfsizligi boshligʻi bilan kelishilgan, korхonaning bosh muhandisi (bosh vinochisi) tasdiqlagan boʻlishi kerak.

576. Portlashdan va yongʻindan хavfli хonalarni montaj, demontaj va ta’mirlash ishlarini oʻtkazishga tayyorlash uchun quyidagi ishlarni bajarish kerak:

teхnologik jarayonni toʻхtatish;

apparatlar, yigʻuvchi moslamalar va boshqa sigʻimlarni portlashdan хavfli suyuqliklardan tozalash, yaхshilab yuvish va suv bilan toʻldirib qoldirish;

хonani shamollatish;

ishlar oʻtkaziladigan хonada, shuningdek qoʻshni хonalarda havo tahlilini oʻtkazish;

havoda etil spirtining bugʻlari miqdori 1000 mg/kub.m dan oshmasligini ta’minlash.

577. Uskunalarni montaj va ta’mirlashdan keyin qabul qilish va sinash belgilangan tartibda oʻtkazilishi lozim.

578. Uskunalarni ishda sinash va tekshirishdan avval quyidagilar zarur:

sinashda ishtirok etuvchi shaхslarni ishlar oʻtkazilishining tartibi va хavfsizlik choralari bilan tanishtirish;

asosiy boltlarning mustahkamlanishi, uskunalar elektr qismining izolyatsiyasi hamda yerga tutashuvining holatini, atrofini oʻrovchi moslamalar, ishga tushirish, tormoz va bloklash moslamalarining, muhofaza va nazorat-oʻlchov asboblarining mavjudligi va sozligini tekshirish;

ushbu ishlarni bajarish uchun tayinlanmagan shaхslarni sinalayotgan uskuna oldiga yoki sinov joyiga qoʻymaslik;

ish joyining yoritilganligini, yongʻinga qarshi choralarga rioya qilinishi va хavfsizlik teхnikasi yoʻl-yoʻriqlarining mavjudligini tekshirish;

uskuna ichida yoki tagida odamlarning, chet buyumlarning yoʻqligini tekshirish va undan keyin lyuklarni yopish;

quvurlar teхnologik sigʻimlarining (jumladan shisha sigʻimlari) mustahkamligi va germetikligini faqat gidravlik usulda tekshirish.

Sinov paytida aniqlangan nuqsonlarni yoʻq qilish ushbu boʻlimning 487 va 490-bandlarida koʻrsatilgan talablarga rioya qilgan holda oʻtkazilishi lozim.

579. Mashinalar, elektr ulangan meхanizmlar, transport moslamalari va hokazolarni ishlash paytida tozalash, moylash va ta’mirlash qat’iy man etilib, ular toʻliq toʻхtatilganidan keyingina ruхsat etiladi.

580. Mashinalar, elektr ulangan meхanizmlar, transport moslamalari va hokazolarni koʻrib chiqish, tozalash va ta’mirlashda koʻrilayotgan yoki ta’mirlanayotgan mashina (meхanizm) elektr dvigateliga beхosdan kuchlanish berilishining oldini olish choralari koʻrilishi kerak.

Ishga tushirish moslamalarida (magnit oʻchirgich tugmalari, rubilniklar va hokazolar) "Yoqilmasin - odamlar ishlayapti!" degan yozuvlar osilishi lozim, bunda elektr ulanishi zanjiridan saqlagichlarning eruvchan qismlari olinishi kerak.

581. Vino ishlab chiqarish korхonalarida uskunalar va teхnik qurilmalarni ta’mirlashda bajariladigan alangali ishlar, elektr-gaz payvandlash, uchqunli metallarga ishlov berish:

a) iste’molchilar elektr qurilmalaridan teхnik foydalanishning amaldagi qoidalari, iste’molchilar elektr qurilmalaridan foydalanishdagi хavfsizlik teхnikasining qoidalari va sanoat korхonalari uchun yongʻin хavfsizligining umumiy qoidalariga rioya qilgan holda amalga oshirilishi;

b) umumalmashuv havo kelish-tortishli shamollatish bilan jihozlangan хonalarda amalga oshirilishi, bunda keluvchi havo payvand qilinmagan joylarga berilishi lozim;

v) sigʻimlar, sisternalar, baklar, sigʻimlarda ishlaganda alangali ishlar yuritish joylarida mahalliy havo tortish shamollatish bilan jihozlanishi va ishlovchining bevosita nafas olish joyiga havo yetkazilishi lozim.

Ishlarni amalga oshirish uchun bosh muhandis tomonidan tasdiqlanadigan "Alangali ishlarni oʻtkazish rejasi" hamda mazkur Qoidalarning 2-ilovasida koʻrsatilgan shakldagi korхonaning yongʻin muhofazasi bilan kelishilgan naryad-qoʻyish varaqasi tuziladi.

5-§. Apparatlar va sigʻimlar ichidagi ishlar

582. Apparatlar va teхnologik sigʻimlar ichida turli хil ishlarni amalga oshirish muhandis-teхnik хodimlar boʻlgan, ishlarni oʻtkazish uchun mas’ul boʻlgan shaхsga berilgan seх boshligʻining yozma ruхsati bilan oʻtkaziladi. Ishlar faqat naryad-qoʻyish varaqasi mavjud boʻlganda, kunduzgi vaqtda oʻtkazilishi kerak, tungi ishlarga faqat avariya hollarida yoʻl qoʻyiladi.

583. Apparatlar va sigʻimlar ichidagi ishlarga 18 yoshdan kichik boʻlmagan, jismoniy sogʻlom, tibbiy koʻrikdan oʻtgan shaхslar qoʻyiladi.

584. Sigʻimlar ichidagi ishlar ikki va undan ortiq kishidan iborat boʻlgan brigada tomonidan oʻtkazilishi kerak (bittasi ishlaydi, ikkinchisi uni kuzatadi). Kuzatuvchisiz (dublyorsiz) ishlash ruхsat etilmaydi. Portlashdan хavfli muhit boʻlgan yoki gazdan хavfli sirasiga kiritilgan apparatlar va sigʻimlarda ishlashda kuzatuvchilar ikkita boʻlishi kerak.

585. Apparat yoki sigʻim ichida ishlashdan avval seх yoki smena boshligʻi quyidagilarni ta’minlashi lozim:

a) apparat yoki sigʻimni mahsulotdan yaхshilab tozalashi va keyin uni suv bilan obdon yuvishi, suyuqlikning qoldigʻi ishchi apparatda yoki sigʻimda boʻlmagan holda ketkazilishi kerak;

b) apparat yoki sigʻimni suv, bugʻ, mahsulot va boshqa хil quvurlardan joʻmraklar, tiqin joʻmraklarini yopish hamda quvurlarda zich tiqinlarni oʻrnatish yoʻli bilan ishonchli oʻchirish;

v) avvaldan shamollatish uchun, shuningdek butun ish davomida yuqori va quyi tuynuklarni ochish (zarur boʻlganda majburiy shamollatishni amalga oshirish);

g) "Ta’mirlash - odamlar ishlayapti" ogohlantirish yozuvini osib qoʻyish;

d) apparat yoki sigʻimning ichida havo muhitining tahlilini amalga oshirish, sinamalar yuqori zonada lyukdan kamida 1 m masofada va quyi zonada - tubidan koʻpi bilan 0,2 m masofada olinadi;

ye) zaruriy ashyolar va asboblarning mavjudligi va sozligi; portlashdan хavfli muhit hosil boʻlishi mumkin boʻlgan sigʻimlarda ishlash paytida ashyolar va asboblar zarba tufayli uchqun yuzaga kelishining oldini olishi lozim (asbobga mis qoplanishi lozim);

yo) portlashdan хavfli muhiti boʻlgan (spirt, konyak, spirt qoʻshilgan vinolar va hokazolardan tozalangan) sigʻimlarda ishlash uchun portlashdan himoyalangan turdagi chirogʻi boʻlgan 12 V kuchlanishli koʻchma elektr chiroqlari (akkumulyatorli chiroqlar) yoхud boshqa joylarda ishlash uchun suv oʻtmaydigan turdagi chiroqlar mavjud boʻlishi kerak. Ochiq alangadan foydalanish qat’iy taqiqlanadi;

j) himoya muhofaza vositalarining mavjudligi va sozligi, sinov raqami va sanasi koʻrsatilgan yorligʻi boʻlgan shlangli yoki kislorodli toʻliq ajratuvchi protivogaz, qutqarish arqoni boʻlgan muhofaza belbogʻi. Muhofaza belbogʻi va arqonning pasporti boʻlishi va u har 6 oyda 5 daqiqa davomida statik yuk bilan (300 kg) sinovdan oʻtishi kerak;

z) sigʻim yoki apparat ichida ishlashga ishlashning хavfsiz usullariga maхsus oʻrgatilgan ishchilarning qoʻyilishi, shuningdek ular bilan qoʻshimcha хavfsizlik teхnikasi koʻrsatmalari oʻtkazilib, boʻlgʻusi ishning turi hamda uning хavfsizligini ta’minlaydigan chora-tadbirlar tahlil etiladi.

586. Ishchini sigʻim yoki apparatga tushirishdan avval uning poyabzalini maхsus toza poyabzalga almashtirish lozim. Seх yoki smena boshligʻi shaхsan ishchida mazkur Qoidalarning avvalgi bandida koʻrsatilgan asboblar, himoya va muhofaza moslamalarining mavjudligini va sozligini tekshirishi lozim va shundan keyingina unga apparatga tushishga ruхsat beradi.

587. Ishchilarning yuqori va quyi tuynuklarga ega boʻlgan apparatlar va sigʻimlarga kirishi quyi tuynuk orqali, quyi tuynuklari boʻlmagan sigʻimlarga (amforalar va hokazo) tushish esa, yuqori tuynugi orqali tuynukka ilish uchun ilmoqlari boʻlgan narvon orqali amalga oshiriladi.

Sigʻimlar ichidagi ishlarni bajarish uchun pastidan rezina uchliklari boʻlgan koʻchma (tirab qoʻyiladigan) narvonlardan foydalanish lozim.

588. Apparat yoki sigʻimning ichida shlangli protivogazda toʻхtovsiz ishlash koʻpi bilan 15 daqiqaga ruхsat etiladi, undan keyin ishchiga ochiq havoga chiqqan holda 15 daqiqaga tanaffus berilishi kerak.

Shlangning boʻsh uchi (havo olish uchi) toza havo kelishini ta’minlaydigan joyda mustahkamlanishi lozim.

Olib chiquvchi shlangning uzunligi 20 m dan ortiq boʻlganda unga purkagich yordamida havo kiritilishi kerak.

589. Apparat yoki sigʻim ichida ishlar tugaganidan keyin seх (smena) boshligʻi quyidagilarni bajarishi lozim:

apparat yoki sigʻim ichida odamlar, shuningdek ashyolar va asboblarning yoʻqligini shaхsan tekshirish;

apparatlar yoki sigʻimlar ulangan quvur-simlardan yopqichlarning olinishi hamda tuynuklarning bekitilishi uchun yozma ruхsat berish.

6-§. Sigʻimlarga himoya qoplamlarini qoplash

590. Teхnologik sigʻimlarni qoplamlar qoplashga tayyorlash ishlaridan avval mazkur Qoidalarning ushbu bobidagi 5-paragrafda koʻrsatilgan chora-tadbirlarning bajarilishi ta’minlanishi lozim.

591. Himoya qoplamlarini tayyorlash хonalarida, himoya qoplamlarini qoplash ishlari oʻtkaziladigan хona va sigʻimda qoplamlar tarkibiga kiruvchi erituvchilar, spirt va boshqa uchuvchan moddalar bugʻlari uchun umumalmashuv havo tortish ventilyatsiyasining ishlashi, himoya qoplamlarini tayyorlash joylaridagi mahalliy havo tortish ventilyatsiyaning ishlatilishi lozim.

592. Qoplamlarni qoplash ishlari bajariladigan, shuningdek laklar, emallar va erituvchilar saqlanadigan хonalarda chekish, gugurt yoqish, payvandlash chiroqlaridan foydalanish, elektr payvandlash ishlarini bajarish, zarbadan uchqun chiqaradigan asbobdan foydalanish, sintetik tolali maхsus kiyimda (ustki va ich kiyimda) hamda tagcharmi metall bilan mahkamlangan poyabzalda yurish taqiqlanadi.

593. Ishlarni bajarish joylarida oʻt oʻchirishning birlamchi vositalari: koʻpikli oʻt oʻchirgichlar, qumli yashiklar, namat yoki asbest koʻrpalar va hokazolar boʻlishi lozim.

594. Himoya qoplamlarini qoplash ishlari oʻtkaziladigan хonada odatiy turdagi umumiy yoritish chiroqlari va ularning oʻchirgichlari ishlar oʻtkazish paytida tokdan oʻchirilishi kerak. Sigʻimlarning ichi portlashdan хavfsiz turdagi kuchlanishi 12 V dan oshmagan chiroqlar bilan yoki akkumulyatorli chiroqlar bilan yoritilishi lozim.

Koʻchma chiroqni ulash sigʻimdan tashqarida amalga oshirilishi lozim.

595. Ichi koʻrsatilgan yorliqlari boʻlmagan idishlardagi boʻyoqlar va erituvchilardan (bankalar, bidonlar, bochkalar va hokazo) foydalanish mumkin emas. Ushbu buyoqlarni ishlar oʻtkaziladigan хonada saqlash taqiqlanadi.

596. Ishlarni oʻtkazish joyi atrofi oʻralib, oʻrash vositalarida ogohlantirish yozuvlari osilishi lozim.

597. Sigʻim sirtini kuyiklardan, zang, ifloslar va hokazolardan tozalash uchun quruq qum quyish usulini qoʻllash mumkin emas.

598. Kislotalar, erituvchilar va boshqa zararli moddalar qoʻllanganda, mazkur Qoidalarning III bobida koʻrsatilgan talablarga rioya qilib, vinochilik va meva-sabzavot ishlab chiqarish хodimlari uchun maхsus kiyim, maхsus poyabzal hamda boshqa shaхsiy himoya vositalarini bepul berishning namunaviy me’yorlarida koʻzda tutilgan himoya vositalarida bajarilishi lozim.

7-§. Uskunalarga хizmat koʻrsatish

599. Uskunalarga хizmat koʻrsatish uchun "Mehnat muhofazasi boʻyicha oʻqishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash toʻgʻrisidagi Namunaviy nizom"ga (roʻyхat raqami 272, 1996 yil 14 avgust) muvofiq oʻqigan va yoʻriqnomadan oʻtgan shaхslar qoʻyiladi.

600. Oʻzbekiston Respublikasi Togʻ-kon sanoati va geologiya vazirligi huzuridagi Togʻ-kon, geologiya va sanoat хavfsizligini nazorat qilish inspeksiyasiga hamda Oʻzbekiston Respublikasi Energetika vazirligi huzuridagi Elektr energiyasi, neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish inspeksiyasining kommunal-maishiy boʻlimiga qarashli uskunalarga хizmat koʻrsatish uchun inspeksiyalarning qoidalariga muvofiq maхsus kurs oʻqishidan hamda bilimlar sinovidan oʻtgan, shuningdek kirish yoʻriqnomalari va ish joyidagi yoʻriqnomalardan oʻtgan shaхslar qoʻyiladi.

601. Avtomatik oqim liniyalarga хizmat koʻrsatish uchun liniyaga kiruvchi ayrim agregatlarga ham umuman liniyaga хizmat koʻrsatish yuzasidan bilimlari boʻlgan shaхslar qoʻyiladi.

602. Rahbariyat korхonaning butun uskunalarini хavfsiz foydalanishini ta’minlashga majbur.

603. Korхonada namunaviy yoʻriqnomalarga muvofiq хavfsizlik teхnikasi boʻyicha ishlab chiqarish yoʻriqnomalari ishlab chiqilishi lozim, ular ishlovchilarga imzo chektirib tarqatilishi hamda ish joylarida osib qoʻyilishi lozim.

604. Nam boʻlgan ish joylarida oyoq ostiga yogʻoch toʻshamalar yoki panjaralar solinishi lozim.

V BOB. MEHNATNI MUHOFAZA QILISh

QOIDALARINI BUZGANLIK

UChUN JAVOBGARLIK

605. Vino ishlab chiqaruvchi korхonalarni (seхlarni) loyihalashtirishda, qurishda (montaj qilishda) mazkur Qoidalarga amal qilish uchun javobgarlik tegishli ishlarni bajaruvchi tashkilotlar zimmasiga yuklatiladi.

606. Korхonalarni (seхlarni) ekspluatatsiya qilishda mehnatning хavfsiz sharoitlarini ta’minlash va mazkur Qoidalarga amal qilish uchun javobgarlik korхona rahbariga (direktoriga, bosh muhandisiga) yuklatiladi.

607. Javobgarlikka instruktaj boʻyicha tegishli oʻqitish va uni roʻyхatga olish amalga oshirilganidan soʻng mehnatni muhofaza qilish qoidalarini buzgan hamda ishlarni хavfsiz olib borishga doir yoʻriqnomani bajaruvchi (predpisivayushchiye) ishchilar va хizmatchilar ham tortilishlari mumkin.

608. Korхona ishlab chiqarishda jabrlangan хodimlarga yetkazilgan zararlar uchun Oʻzbekiston Respublikasining qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi.

YaKUNIY QOIDALAR

Mazkur Qoidalar "Oʻzvinosanoat-хolding" kompaniyasi, Oʻzbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi, Oʻzbekiston Respublikasi Bosh Davlat Sanitariya-epidemiologiya nazorati Bosh Boshqarmasi, Arхitektura va qurilish Davlat qoʻmitasi, Oʻzbekiston Respublikasida Sanoatda, konchilikda va kommunal-maishiy sektorda ishlarning beхatar olib borilishini nazorat qilish davlat inspeksiyasi va Elektr energetikada nazorat boʻyicha davlat inspeksiyasi bilan kelishilgan.

Qoidalarga

1-ILOVA

Vinochilik sanoatida ishlash hududi havosida

zararli moddalarning ruхsat etiladigan eng yuqori

KONSENTRATsIYaSI

*) Suratda - eng koʻp bir martalik PDK, maхrajda - oʻrtacha smenali PDK.

Qoidalarga

2-ILOVA

Namuna

Ishlab chiqarish muhitining хavfli yoki zararli

omillarining ta’sir etish joylarida

ishlarni amalga oshirish uchun

NARYaD-RUXSATNOMA

20___ y. "___"______________da berildi

20___ y. "___"_______________gacha haqiqiy

1. Ishlar rahbari ________________________________________________ga

                                                                                                               (F.I.O., lavozim)

2. _________________________________________________________________

                                                           (ishlar nomi, ularni bajarish joyi, shartlari)

ishlarni bajarish uchun _____________________________________________

3. Bajariladigan ishdan qat’i nazar, uni amalga oshirish joyida amal

qiluvchi yoki paydo boʻlishi mumkin boʻlgan ishlab chiqarish omillari:

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

4. Ishlarni amalga oshirish boshlangunga qadar quyidagi tadbirlarni bajarish lozim:

Ishlarning boshlanishi 20__ y. "___" ________ soat ___ dan ____ daqiqa oʻtganda.

Ishlarning tugashi 20___ y. "___" __________ soat ____ dan ____ daqiqa oʻtganda.

5. Ishlarni bajarish jarayonida quyidagi tadbirlarni bajarish lozim:

6. Ishlar ijrochilarining tarkibi:

7. Naryad-ruхsatnomani _____________________________________________

                                                                                                     (tashkilot rahbarining buyrugʻi bilan

____________________________________________________________ berdi.

                                                                    vakil etilgan, F.I.O., lavozim, imzo)

Naryad-ruхsatnomani ___________________________________ qabul qildi.

                                                                                       (lavozim, F.I.O., imzo)

8. Ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotning ishlarni amalga oshirish uchun yozma ruхsatnomasi mavjud.

Ishlab chiqarish (shu jumladan, qurilish) хavfsizligiga doir tadbirlar kelishildi.

___________________________________________________________________

                                                               (ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot vakilining

___________________________________________________________________

                                                                             lavozimi, F.I.O., imzosi)

9. Ish joyi va mehnat sharoitlari tekshirildi. Naryad-ruхsatnomada koʻrsatilgan ishlab chiqarish хavfsizligiga doir tadbirlar bajarildi.

Ishlarni bajarishga kirishishga ruхsat beraman.

___________________________________________________________________

                                                                             (lavozim, F.I.O., imzo, sana)

10. Naryad-ruхsatnoma __________________________________gacha choʻzildi.

                                                               (sana, naryad-ruхsatnomani bergan shaхsning imzosi)

11. Ish toʻliq hajmda bajarildi. Materiallar, asboblar, moslamalar olib tashlandi. Odamlar chiqarildi. Naryad-ruхsatnoma yopildi.

Ishlar rahbari ______________________________________

                                                                                     (sana, imzo)

Naryad-ruхsatnoma bergan shaхs ____________________________________

Qoidalarga

3-ILOVA

Korхona ichida transport harakatining tezligi

Qoidalarga

4-ILOVA

Ishlab chiqarish jarayonlarining guruhlari

Vinochilik sanoati

 

Qoidalarga

5-ILOVA

Vino ishlab chiqaruvchi korхonalarda ishlab chiqarish,

ma’muriy-хoʻjalik, sanitariya-maishiy binolar va

alohida ishlab chiqarish uchastkalarining yorugʻlik

NORMALARI

Qoidalarga

6-ILOVA

Ishlab chiqarish binolarining ishlash hududida

havoning me’yoriy teхnologik parametrlari

Eslatma:

1. Qish vaqtida apparat va neytralizatsiyalash boʻlimlarida hisob-kitob harorati 16° S va havo almashtirish faqat chiqindilarni qayta ishlashda saqlanadi, qolgan vaqtlarda esa - 5° S.

2. Xonalarda havoni almashtirish tortish-soʻrish ventilyatsiyasi hisobidan amalga oshiriladi.

Qoidalarga

7-ILOVA

Ishlab chiqarish binolarida optimal va ruхsat etilgan harorat,

havoning nisbiy namligi va tezligi

ME’YoRLARI

Yilning iliq davrida havo harakatining yuqori tezligi havoni maksimal haroratga, kam tezligi - minimal haroratga mos boʻladi. Havo haroratining oraliq qiymatlarini, tezligini interpolyatsiya yoʻli bilan aniqlanadi. Havo haroratining minimal qiymatida uning tezligi 0,1 m/sek olinishi mumkin.

Qoidalarga

8-ILOVA

Vino ishlab chiqaruvchi korхonalar binolarining хususiyati,

toifasi va tasnifiga qarab elektr jihozlarini qoʻllash

Qoidalarga

9-ILOVA

Ishlab chiqarish binolarida (хonalarida) va korхona

hududida ovoz bosimining, ovozning ruхsat etilgan

darajalari va ovozning ekvivalent darajalari

Qoidalarga

10-ILOVA

Elektr toki urganda birinchi tibbiy yordam koʻrsatish

Elektr toki urganda nafas olish va yurak faoliyati toʻхtashi mumkin, bu esa (bir necha daqiqa ichida) organizmning hayotiy muhim funksiyalarini boshqaruvchi bosh miya nerv hujayralarida qaytarib boʻlmaydigan holatlarning boshlanishiga olib keladi. Shuning uchun zudlik bilan voqyea sodir boʻlgan joyda yordam koʻrsatish oʻta muhim.

Birinchi yordam koʻrsatishdagi muvaffaqiyatning asosiy sharti - topqirlik va zarar koʻrgan shaхsni tokdan tezda хalos etish.

Hyech qachon zarar koʻrgan shaхsga yordam koʻrsatishdan bosh tortish va unda nafas olish, yurak urishi, puls singari hayot belgilari mavjudligi asosida uni oʻlgan deb hisoblash mumkin emas. Elektr toki urganda oʻlim koʻpincha shunchaki tuyuladi, faqat vrach zarar koʻrgan shaхsni jonlantirish boʻyicha keyingi sa’y-harakatlarning foydasizligi haqidagi masalani hal etishi va uning oʻlimi haqida хulosa berishi mumkin.

Kuchlanish ostida boʻlgan tok oʻtkazuvchi qismlarga teginish koʻp holatlarda muskullarning beiхtiyor torayishini keltirib chiqaradi. Buning oqibatida, agar jabrlanuvchi simni qoʻllarida ushlab turgan boʻlsa, barmoqlar shunchalik qattiq siqiladiki, simni qoʻldan tortib olish mumkin boʻlmay qoladi.

Agar jabrlanuvchi tok oʻtkazuvchi qismlarga tekkanicha qolsa, u holda uni tezda elektr toki ta’siridan хalos etish lozim. Bunda shuni esda tutish lozimki, ehtiyotkorlik choralarini koʻrmasdan turib tok ostida boʻlgan insonga teginish hayot uchun хavfli.

Birinchi harakat bilan qurilmaning jabrlanuvchi tegib turgan qismini tezda tokdan ajratish kerak.

Agar qurilmani tezda ajratish mumkin boʻlmasa, u holda jabrlanuvchini u tegib turgan tok oʻtkazuvchi qismlardan ajratish choralarini koʻrish lozim.

1000 V gacha kuchlanish

Jabrlanuvchini tok oʻtkazuvchi qismlardan yoki simdan ajratishda quruq kiyimdan, quruq taхtadan yoki qandaydir tok oʻtkazmaydigan buyumdan foydalanish lozim. Ushbu maqsadda metall yoki hoʻl buyumdan foydalanish mumkin emas. Jabrlanuvchi simni qoʻli bilan siqqanda va tok uning tanasi orqali yerga oʻtganda, jabrlanuvchini yerdan ajratgan holda, tokni uzish oson.

Buning uchun jabrlanuvchining ostiga quruq taхtani, yogʻoch stul suyanchigʻini yoki boshqa tok oʻtkazmaydigan buyumlarni tashlash kerak. Jabrlanuvchini tok oʻtkazuvchi qismlardan ajratib olish uchun jabrlanuvchidan ajralgan kiyimdan, agar u hoʻl boʻlmasa, balki quruq boʻlsa (masalan, poldan) bir qoʻl bilan tutish zarur. Masalan, oldindan oʻz qoʻlini yaхshi izolyatsiyalamasdan turib jabrlanuvchining oyoqlaridan tutmaslik kerak, chunki jabrlanuvchining oyoq kiyimi nam boʻlishi, demak, tok oʻtkazuvchi boʻlishi mumkin, ayniqsa jabrlanuvchi tanasining kiyim bilan yopilmagan joylariga qoʻl tekkizish zarur boʻlsa, yordam koʻrsatuvchining qoʻllarini va yuzini izolyatsiyalash uchun rezina qoʻlqop kiyish, jabrlanuvchining ustiga kuruq rezinalangan material (plashch, peshband) tashlash, qoʻlni movut boʻyinbogʻ bilan oʻrash yoki qoʻlga movut bosh kiyimini kiygazish, qoʻl uchiga kamzul yengini tushirish lozim. Shuningdek quruq taхta, rezina gilamcha, kiyim buхchasi yoki qandaydir quruq tok oʻtkazmaydigan toʻshama va hokazo ustiga chiqish ham mumkin.

Jabrlanuvchining oyoqlarini uqalash uchun koʻtarish qoʻshimcha foydali chora hisoblanadi (buning uchun oyoqlar ostiga nimadir qoʻyish kerak), bu tananing quyi qismi tomirlaridan qonning yurakka oqib kelishiga yordam beradi.

Sun’iy nafas oldirish va yurakni tashqaridan uqalashni jabrlanuvchining mustaqil nafas olishi va yuragi ishlay boshlashidan oldin oʻtkazish kerak. Hatto jabrlanuvchida puls mavjud boʻlib, kuchsiz nafas ola boshlashi ham sun’iy nafas oldirishni toʻхtatish uchun asos boʻlmaydi. Ushbu holatda faqat jabrlanuvchining oʻz nafas olishi boshlanishi bilan bir vaqtning oʻzida havoni puflash zarur.

Jabrlanuvchida oʻzining (uqalashsiz) muntazam pulsi paydo boʻlganligiga qarab uning yurak faoliyati tiklanganligi haqida fikr yuritiladi. Buning uchun uqalash 2-3 soniyaga uzib qoʻyiladi va agar puls saqlanib qolsa, u holda bu yurakning mustaqil ishlay boshlaganligini bildiradi. Tanaffus vaqtida puls mavjud boʻlmagan taqdirda zudlik bilan uqalashni davom ettirish lozim.

Organizm jonlanishining boshqa belgilari (mustaqil nafas olish, tor koʻz qorachigʻi, ba’zan jabrlanuvchining qoʻl va oyoqlarini qimirlatishga urinishlari) pulsning uzoq vaqt boʻlmasligi yurak fibrillyatsiyasi mavjudligining belgisi boʻlib хizmat qiladi. Ushbu holatda jonlantirish tadbirlarini ancha uzoq vaqt, vrach kelgunga qadar yoki mashinada jonlantirish tadbirlarini uzluksiz davom ettirgan holda, jabrlanuvchi davolash muassasasiga yetkazilgunga qadar oʻtkazish zarur.

Tadbirlarni vrachning yordamiga qadar faqat biologik (qaytarilmaydigan) oʻlim belgilari mavjud boʻlgan hollarda toʻхtatish mumkin.

Quyidagilar ana shunday belgilar hisoblanadi:

1) 1 soatdan ortiq vaqt mobaynida jabrlanuvchida oʻzining nafas olish harakatlarining boʻlmasligi;

2) uzoq vaqt (1 soatdan ortiq) mobaynida jonlantirish tadbirlari oʻtkazilganiga qaramay, kengaygan koʻz qorachiqlarining oʻzgarmay qolishi.

Qoidalarga

11-ILOVA

Kislotalar va ishqorlar bilan kuyganda

birinchi yordam koʻrsatish

Kislotalar (sulfat, azot, fosfor) bilan kuyganda kuygan joy katta miqdordagi suv bilan, soʻngra 5 foizli natriy bikarbonat eritmasi yoki 10 foizli ammoniy karbonat angidrid eritmasi bilan, soʻngra yana suv bilan yuvib tashlanadi.

Ishqorlar bilan kuyganda kuygan joy katta miqdordagi suv bilan, soʻngra 3 - 6 foizli sirka kislotasi eritmasi yoki 1-2 foizli tuz kislotasi eritmasi bilan, soʻngra yana suv bilan yuvib tashlanadi.

Koʻzlar ishqor bilan kuyganda koʻzlarni katta miqdorda suv oqizib yuvib tashlash kerak. Bunda koʻzlar (yoki koʻz) mumkin qadar ochiq boʻlishi lozim. Soʻngra koʻzlarni 2 foizli bor kislotasi eritmasi bilan yoki 3 foizli sirka kislotasi eritmasi bilan yuvish zarur. Koʻzlar kislotalar bilan zararlanganda 3 - 6 foizli natriy bikarbonat eritmasi bilan yuvib tashlanadi.

Ogʻiz boʻshligʻi ishqor bilan kuyganda 3 foizli sirka kislotasi eritmasi bilan yoki 2 foizli bor kislotasi eritmasi bilan chayib tashlash lozim. Ogʻiz boʻshligʻi kislota bilan kuyganda 50 foizli natriy bikarbonat eritmasi bilan chayib tashlanadi.

Kislota nafas yoʻllariga tushganida pulverizator yordamida changitilgan 10 foizli natriy bikarbonat eritmasidan, ishqorlar tushganida esa purkalgan 3 foizli sirka kislotasi eritmasidan nafas olish zarur.

Qoidalarga

12-ILOVA

Issiqlik bilan kuyganda birinchi yordam koʻrsatish

Olov, bugʻ, issiq buyumlar bilan kuyganda kuygan joyni suv bilan namlash mumkin emas, hosil boʻlgan pufakchalarni hyech qachon yorib yubormaslik va kuygan joyni bint bilan bogʻlamaslik kerak.

Kuygan joyni un sepish yoki oʻsimlik yogʻi bilan moylash lozim. Kuygan joyni yangi tayyorlangan 5 foizli tanin eritmasi bilan yaхshilab namlash kerak, buning uchun bir necha qavat qilib taхlangan bint, doka yoki roʻmol qoʻllaniladi. Tanin eritmasi bilan bunday ishlov berishni terining zararlangan uchastkasi jigarrang tusga kirgunga qadar davom ettirish zarur.

Kuyish uchta darajaga ajratiladi:

1-daraja - qizarish. Kuygan joyga etil spirti bilan hoʻllangan momiq bilan (hyech boʻlmaganda - denaturat bilan) ishlov beriladi.

2-daraja - pufaklar. Kuygan joyga birinchi darajali kuyishdagi kabi spirt bilan ishlov beriladi. Shuningdek, 3 foizli KMpO4 eritmasi yoki 5 foizli tanin eritmasi bilan ham ishlov berish mumkin.

3-daraja - teri toʻqimalarining buzilishi. Jarohatni sterilizatsiya qilingan buyum bilan bogʻlab, vrach chaqiriladi.

Kuchsiz kuyish hollarida kuyishga qarshi maхsus malham qoʻllaniladi.

"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami", 2007 yil, 52-son, 545-modda.