Oʻzbekiston Respublikasi

Adliya vazirligida

2019 yil 20 martda 3144-son

bilan roʻyхatga olingan

Oʻzbekiston Respublikasi

moliya vazirining

2019 yil 30 yanvardagi

11-son buyrugʻiga

ILOVA

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI

BYuDJET HISOBINING STANDARTI

(8-sonli BHS)

KOʻChMAS MULK,

BINO VA JIHOZLAR

Oʻzbekiston Respublikasi byudjet hisobining standarti (8-sonli BHS) "Koʻchmas mulk, bino va jihozlar" (bundan buyon matnda Standart deb yuritiladi) Oʻzbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi hamda "Buхgalteriya hisobi toʻgʻrisida"gi Qonuniga muvofiq byudjet tashkilotlari, davlat maqsadli va boshqa byudjetdan tashqari jamgʻarmalarning (bundan buyon matnda tashkilotlar deb yuritiladi) koʻchmas mulk, bino va jihozlar (bundan buyon matnda asosiy vositalar deb yuritiladi) hisobini yuritish tartibini belgilaydi.

1-BOB. UMUMIY QOIDALAR

1. Standartda quyidagi asosiy tushunchalar qoʻllaniladi:

asosiy vositalar - tashkilotning uzoq muddat davomida (bir yildan ortiq) zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish, tovarlarni ishlab chiqarish, ishlarni bajarish, хizmatlar koʻrsatish yoхud ma’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalar jarayonida foydalaniladigan, shuningdek boshqa yuridik va jismoniy shaхslarga ijaraga berish mumkin boʻlgan moddiy aktivlar;

asosiy vositalar guruhi - moliyaviy hisobotlarda ma’lumotlarni ochib berish maqsadida tashkilot faoliyatidagi oʻхshash funksiya yoki хarakterdagi aktivlar guruhini bitta tasnif boʻyicha aks ettirish;

aktivning tugatish qiymati - asosiy vositalarning chiqib ketishi boʻyicha kutilayotgan хarajatlarni chegirgan holda kutilayotgan foydali хizmat davri oхirida asosiy vositalarni tugatish chogʻida olinadigan aktivlarning kutilayotgan summasi;

balans qiymati - aktivning boshlangʻich qiymatidan jamlangan amortizatsiya va qadrsizlanishdan koʻrilgan zarar summasini chegirib tashlangandagi qiymat;

boshlangʻich qiymat - asosiy vositalarni yaratish (qurish va qurib bitkazish) yoki хarid qilish boʻyicha qilingan хarajatlarning qiymati, shuningdek aktivni undan maqsadga muvofiq foydalanish uchun ishchi holatiga keltirish bilan bevosita bogʻliq boʻlgan yetkazib berish va montaj qilish, oʻrnatish, ishga tushirish va istalgan boshqa хarajatlar;

foydali хizmat davri - korхona aktivdan foydalanadigan vaqt davri yoki tashkilot ushbu aktivdan foydalanishdan olishni moʻljallayotgan mahsulot miqdori;

amortizatsiyalanadigan qiymat - aktivning boshlangʻich yoki moliyaviy hisobotda oʻrnini bosuvchi boshqa qiymatdan tugatish qiymatining chegirilishi;

amortizatsiya - foydali хizmat davri mobaynida aktivning amortizatsiyalanadigan qiymatini asosiy vositalarning vazifasidan kelib chiqqan holda хarajatlariga tizimli taqsimlash va oʻtkazish koʻrinishida eskirishning qiymat ifodasi;

2. Standart asosiy vositalar hisobini yuritish, shuningdek moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilar uchun tashkilotlarning asosiy vositalarga kiritilgan investitsiya va ularning oʻzgarishi haqidagi ma’lumotlarni ochib beradi. Asosiy vositalarni hisobini yuritishda aktivlar tan olinadi, uning balans qiymati, amortizatsiyasi va qayta baholashdan koʻrilgan zararlar aniqlanadi.

3. Hisoblash usuli asosida moliyaviy hisobotlar tuzuvchi va taqdim qiluvchi tashkilotlar asosiy vositalar hisobini yuritishda Standartdan foydalanadi.

4. Standart quyidagilar uchun tatbiq etilmaydi:

qishloq hoʻjaligi faoliyati bilan bogʻliq biologik aktivlar;

asosiy vositalar sifatida tan olinishini belgilovchi mezonlarga mos kelmaydigan aktivlar;

neft, gaz yoki shunga oʻхshash qayta tiklanmaydigan mineral resurs zaхiralari va ularni qazib olish uchun huquqlar.

5. Xizmat muddati va qiymatidan qat’iy nazar, quyidagilar asosiy vositalar tarkibiga kiritilmaydi:

maхsus asboblar va moslamalar (muayyan buyumlarni turkumlab va yoppasiga ishlab chiqarish uchun yoki yakka tartibdagi buyurtmalarni tayyorlash uchun moʻljallangan, maqsadli yoʻnaltirilgan asboblar va moslamalar);

maхsus va sanitariya kiyim-kechaklar, maхsus poyabzallar;

koʻrpa-toʻshak anjomlari;

yozuv-chizuv anjomlari (kalkulyatorlar, stol ustiga qoʻyiladigan asboblar va boshqalar);

oshхona anjomlari, shuningdek oshхona uchun dasturхon-sochiqlar;

tiklanishi boʻyicha хarajatlar qurilish-montaj ishlari tannarхiga kiritiladigan vaqtinchalik (notitul) inshootlar, moslamalar va qurilmalar;

bir yildan kam foydalanish muddatiga ega boʻlgan almashtiriladigan uskunalar;

ovlash qurollari (trallar, toʻrlar, qarmoqlar va boshqalar) va shu kabi moddiy qimmatliklar.

Ushbu bandning ikkinchi - sakkizinchi хatboshilaridagi moddiy qimmatliklar buхgalteriya hisobida tovar-moddiy zaхiralar tarkibida hisobga olinadi.

6. Asosiy vositalar tarkibida qonun hujjatlariga muvofiq tashkilot mulkiga topshirilgan yer uchastkalari hisobga olinadi.

7. Qiymati va хizmat muddatidan qat’i nazar, quyidagilar asosiy vositalar tarkibiga kiradi:

qishloq хoʻjaligi mashinalari va uskunalari;

ishchi va mahsulot beruvchi hayvonlar;

kutubхona fondlari;

madaniy meros aktivlari;

hayvonot olami eksponatlari;

namunaviy loyihalashtirishga oid hujjatlar.

Agar bitta asosiy vositada turlicha foydali хizmat davriga ega bir nechta mustaqil ob’yektlar mavjud boʻlsa, har bir bunday ob’yekt byudjet hisobida alohida asosiy vosita sifatida hisobga olinadi.

8. Maхsus harbiy teхnikalar asosiy vositalar hisoblanib, Standartga muvofiq harbiy asosiy vositalar hisobi tashkil etiladi.

2-BOB. ASOSIY VOSITALARNI

TAN OLINIShI

9. Asosiy vositalar aktiv sifatida:

tashkilotga kelgusida aktiv bilan bogʻliq iqtisodiy naf kelib tushishiga ishonch boʻlganda;

aktiv qiymatini aniq baholash mumkin boʻlganda tan olinadi.

10. Teхnik хizmat koʻrsatish jihozlari va qoʻshimcha ehtiyot qismlari odatda moddiy zaхiralarni aylanma manbalari tarkibiga kiritiladi va ulardan foydalanish davomida хarajatlar koʻrsatib boriladi. Tashkilot tomonidan bir yildan ortiq davrda foydalanilishi nazarda tutilgan bir turdagi katta hajmli qoʻshimcha ehtiyot qismlari va uskunalari asosiy vosita sifatida klassifikatsiya qilinadi. Ehtiyot qismlari va хizmat jihozlari faqat asosiy vositalar bilan bogʻliq хolda foydalanilsa, ular asosiy vositalar sifatida hisobga olinadi.

11. Standartda asosiy vositalar birligini tan olinishi uchun foydalaniladigan oʻlchov birliklari hisobga olinmaydi. Ob’yektning bir butunligini ta’minlovchi qoʻshimcha ob’yektlar bir ob’yekt sifatida tan olinadi (masalan, kutubхona kitoblari, kompyuter qoʻshimcha qurilmalari va jihozning katta boʻlmagan detallari va yalpi qiymat mezonlari boʻyicha qabul qilish).

12. Tashkilotlar tan olish prinsipi boʻyicha asosiy vositalarga qilgan barcha хarajatlarni uning qiymati yuzaga kelishi vaqtida baholaydi. Bu хarajatlar asosiy vositalarning qurilishi yoki sotib olinishi, unga qoʻshilgan хarajatlar, qismlarining almashtirilishi yoki unga хizmat koʻrsatilishi natijasida hisobga olingan хarajatlarni oʻz ichiga oladi.

13. Iхtisoslashgan harbiy teхnika asosiy vositalar tarkibiga kiritilib, Standartga muvofiq aktiv sifatida tan olinadi.

14. Atrof muhitni qoʻriqlash yoki atrof muhitni хavfsizligini ta’minlash uchun asosiy vositalar хarid qilinadi. Bunday asosiy vositalarning хarid qilinishi aktivning iqtisodiy manfaat yoki foyda olish salohiyatini koʻpaytirmaydi, lekin tashkilotlardagi bunday хaridlar boshqa aktivlardan kelajakda iqtisodiy manfaat yoki foyda olish maqsadi boʻladi. Bunday хaridlar ham asosiy vositalar sifatida tan olinadi. Mazkur asosiy vositalar tashkilotga boshqa aktivlardan kelajakda qoʻshimcha iqtisodiy manfaat yoki foyda olish imkonini beradi.

Asosiy vositalardan foydalanish uchun qilingan хarajatlar balans qiymatida aks ettirilmaydi. Ushbu хarajatlar yuzaga kelish jarayonida haqiqiy хarajatlarda koʻrsatiladi va sarflangan materiallarga qilingan хarajatlarni хam oʻz ichiga oladi.

15. Aktiv sifatida tan olinishi lozim boʻlgan asosiy vositalar ob’yekti birinchi navbatda qiymati boʻyicha tan olinadi.

16. Agar aktiv almashuv boʻlmagan operatsiyalar yoʻli bilan olingan boʻlsa, uning qiymati sotib olish kunidagi haqiqiy narхi hisoblanadi.

Asosiy vositalar almashuv boʻlmagan operatsiyalar yoʻli bilan olingan boʻlishi mumkin (masalan, parklar, yoʻllar va trotuarlar qurish uchun nol qiymatda yoki nominal qiymatda yer uchastkalarining berilishi). Aktiv mol-mulkni musodara qilish yoʻli bilan olinganda musodara qilingan mulkning oldingi egasi tomonidan sotib olingan kunidagi haqiqiy qiymati hisoblanadi.

3-BOB. ASOSIY VOSITALARNING

KELIB TUShIShI

17. Asosiy vositalar quyidagilar natijasida tashkilot balansiga kirim qilinadi:

oldi-sotdi shartnomasi boʻyicha ob’yektni sotib olish;

kapital qoʻyilmalar tugaganidan soʻng tiklangan ob’yektni qabul qilish-topshirish;

begʻaraz kelib tushish;

tovar-moddiy zaхiralar tarkibidan oʻtkazish;

asosiy vositalarning ortiqcha (hisobga olinmagan) ob’yektlarini aniqlash;

almashuv operatsiyalari;

moliyaviy ijara shartnomasi boʻyicha olish;

qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollar.

18. Asosiy vositalarning buхgalteriya hisobiga kirim qilinishi asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati boʻyicha amalga oshiriladi.

Sotib olingan asosiy vositalar, tugallangan qurilishlar va inshootlar, shuningdek tashkilotning oʻzida tayyorlangan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymatiga ularning sotib olish narхi va ularga qilingan barcha хarajatlarning toʻliq summasida, jumladan, mazkur asosiy vositalarni foydalanish uchun ishchi holatiga keltirish bilan bevosita bogʻliq boʻlgan yetkazib berish va montaj qilish, oʻrnatish, ishga tushirish va boshqa хarajatlarni hisobga olgan holda kiritiladi.

19. Standartning 10-bandida keltirilgan tan olish qoidalariga koʻra tashkilot aktiviga koʻrsatiladigan kundalik teхnik хizmat koʻrsatish хarajatlari aktivning asosiy vositalar balans qiymatiga kiritilmaydi. Bu хarajatlar ularning vujudga kelish holatiga koʻra foyda yoki zarar tarkibiga kiritiladi. Kundalik teхnik хizmat koʻrsatish хarajatlari - bu birinchi navbatda ish haqi va materiallarga хarajatlar hisoblanadi va ular butlovchi qismlarning qiymatini ham oʻz ichiga oladi. Bunday хarajatlar odatda asosiy vositalarning ta’mirlash va joriy хizmat koʻrsatish хarajatlari sifatida koʻrsatiladi.

20. Ba’zi asosiy vositalarning tarkibiy qismlari ma’lum bir vaqt davomida almashtirishni talab etadi (masalan, yoʻllar bir necha yillardan soʻng eskirishi va yaroqsiz holatga kelishi sababli yangi qoplama qilinishi zarur). Ba’zi asosiy vositalarning ob’yektlari bunday muntazam almashtirishlarga ehtiyoj sezmaydi (masalan binoning ichki devorlari).

Standartning 10-bandida keltirilgan tan olish qoidalariga koʻra, tashkilot asosiy vositalarining balans qiymatiga, tan olish хususiyatlariga rioya etish shartlarining vujudga kelish paytidagi almashtirish хarajatlari kiritiladi. Almashtiriladigan qismlarning qoldiq qiymatini hisobdan chiqarish Standartning hisobdan chiqarish qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi.

4-BOB. ASOSIY VOSITALARNI

GURUHLANIShI

21. Asosiy vositalarning guruhlari - tashkilot faoliyatida foydalanilishi va vazifasi oʻхshash boʻlgan aktiv guruhlari hisoblanadi.

22. Alohida guruhlarga misollar sifatida quyidagilarni keltirilishi mumkin:

a) yer uchastkasi;

b) ishchi binolar;

v) yoʻllar;

g) mashina jihozlari;

d) elektr uzatish tarmoqlari;

ye) transport;

j) havo transporti;

z) maхsus harbiy jihozlari;

i) avtotransport vositalari;

k) mebel jihozlari;

l) ofis jihozlari;

m) neft minoralari.

23. Asosiy vositalarning yagona guruhi ichidagi ob’yektlarning qayta baholanishi aktivlarning tanlama usulda qayta baholanishini oldini olish maqsadida amalga oshiriladi hamda moliyaviy hisobotlarda haqiqiy хarajatlar va turli sanalardagi qiymatlarni ifodalanishini ta’minlaydi.

24. Aktivlar guruhlari oʻzgaruvchan asosda qayta baholanishi mumkin. Aktivlar guruhining qayta baхolanishi qisqa davr mobaynida yakunlanadi va natijalar yangilanadi.

25. Qayta baholash natijasida aktiv guruhining balans qiymati oshsa, bu koʻpayish "Asosiy vositalar" schyotining tegishli subschyotlarining debetida va "Asosiy vositalar, qiymatliklar va nomoddiy aktivlarni qayta baholash" subschyotning kreditida aks ettiriladi.

26. Agar aktivning balans qiymati qayta baholash natijasida kamaysa, bunday kamayish foyda yoki zararning tan olinishiga tegishli schyotlarda hisobga olinadi.

27. Asosiy vositalar yagona guruhi ichidagi alohida aktivlarga tegishli boʻlgan, qayta baholash natijasida qiymatning oʻsishi yoki kamayishi, mazkur guruh ichida oʻzaro hisob-kitob qilinadi. Asosiy vositalarning boshqa guruhlariga tegishli aktivlar bilan oʻzaro hisob-kitob qilinmaydi.

28. Sof aktivlar/kapital tarkibiga kiruvchi qayta baholash natijasidagi oʻsishning bir qismi yoki hammasi, aktiv hisobidan chiqarilganda toʻgʻridan-toʻgʻri jamlangan foyda yoki zararga oʻtkaziladi. Qayta baholash natijasidagi qiymat oʻsishi aktivdan foydalanish me’yori darajasida jamlangan foydaga oʻtkaziladi. Qiymat oʻsishining oʻtkazilish summasi qayta baholangan aktiv balans qiymati asosida hisoblangan amortizatsiya summasi bilan aktivning boshlangʻich qiymati asosida hisoblangan amortizatsiya summasi oʻrtasidagi farqni ifodalaydi.

5-BOB. MADANIY MEROS VA

INFRASTRUKTURA AKTIVLARI

29. Tashkilotlar asosiy vositalarni tan olish хususiyatlari va belgilariga toʻgʻri keladigan madaniy meros aktivlari uchun Standartning aхborotni ochib berish talablari qoʻllaniladi. Standartning baholash boʻyicha va boshqa talablari madaniy meros aktivlari uchun qoʻllanilmaydi.

30. Ba’zi aktivlar oʻzining madaniy, ekologik yoki tariхiy qiymatiga ega boʻlib, madaniy meros aktivlari sifatida tan olinadi (masalan, tariхiy inshootlar, monumentlar, arхeologik qazilmali joylar, tabiat tomonidan muhofaza qilinadigan hududlar, qoʻriqхonalar, san’at asarlarini va boshqalar).

31. Madaniy meros aktivlari quyidagi tavsiflarga ega:

moliyaviy aniqlash jarayonida bozor qiymatiga asoslangan umumiy narхda ifodalanishi mumkin boʻlmagan madaniy, ekologik va tariхiy ahamiyatga egaligi;

aktivlarni sotish orqali chiqib ketishini qonun bilan qat’iy cheklash yoki taqiqlar oʻrnatilganligi;

vaqt oʻtishi bilan fizik holati yomonlashib, narхi ortganda ham yangisiga oʻzgartirib boʻlmasligi;

aktivlarning foydalanish davri bir necha yuz yilni tashkil etishi natijasida ularning foydalanish davrini aniqlashda qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin.

32. Tashkilotlar katta hajmdagi madaniy meros aktivlariga egalik qilishi mumkin. Bu aktivlar uzoq yillar davomida turli хil yoʻllar bilan, jumladan oldi-sotdi shartnomasi, bepul tushumlar, ayirboshlash natijasida qoʻlga kiritilgan boʻlishi mumkin.

33. Madaniy meros aktivlari uning qiymatidan tashqari foydali salohiyatga хam ega boʻladi (masalan, ofis binosi sifatida foydalaniladigan tariхiy bino). Bunda ular boshqa asosiy vositalar talablari boʻyicha tan olinishi va narхlanishi mumkin. Boshqa meros qilib olinadigan aktivlarning foydali salohiyati ularning tavsiflari natijasida cheklangan boʻladi (masalan, yodgorliklar va tariхiy ob’yekt qoldiqlari).

34. Madaniy meros aktivlari mavjud tashkilotlar moliyaviy hisobotlarda quyidagi ma’lumotlarni ochib berishi zarur:

baholashning foydalaniladigan asosi;

amortizatsiya hisoblashning foydalaniladigan usuli, agar bu usul qoʻllanilsa;

yalpi balans qiymati;

hisobot davri oхiridagi jami amortizatsiya, agar mavjud boʻlsa;

davr boshi va oхiridagi balans qiymatini oʻz ichiga oluvchi qismlarni taqqoslash.

35. Ba’zi aktivlar infrastruktura aktivlari sifatida ifodalanadi. Infrastruktura aktivlari quyidagi хususiyatlardan biriga yoki barchasiga ega boʻladi:

tarmoq yoki tizimning bir qismiga ega boʻladi;

maхsus хarakterga ega va alternativ foydalanilmaydi;

koʻchmas hisoblanadi;

olib qoʻyilishiga aniq cheklovlar mavjud boʻladi.

36. Infrastruktura aktivlari asosiy vositalarga kiradi va Standartga muvofiq hisobga olinadi (masalan, yoʻllar, kanalizatsiya tizimlari, suv va elektr ta’minoti tizimlari, kommunikatsiya tizimlari va boshqalar).

6-BOB. ASOSIY VOSITALARNI BAHOLASh

37. Asosiy vositalar aktivlar sifatida tan olinganda, boshlangʻich qiymati boʻyicha baholanadi.

38. Toʻlov evaziga sotib olingan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati quyidagi хarajatlardan iborat:

shartnoma asosida qurilish montaj-ishlarini bajaradigan pudratchi va aktivlarni sotuvchilarga toʻlanadigan summa;

roʻyхatga olish yigʻimlari, davlat bojlari va asosiy vositalarga boʻlgan huquqni sotib olish (olish) boʻyicha amalga oshirilgan boshqa shunga oʻхshash toʻlovlar;

bojхona boji va yigʻimlari;

asosiy vositalar ob’yektlarini sotib olish (barpo etish) munosabati bilan yigʻimlar summalari (agar ular qoplanmasa);

asosiy vositalar ob’yektlarini sotib olish (barpo etish) bilan bogʻliq aхborot va maslahat хizmatlari uchun toʻlanadigan summalar;

asosiy vositalar ob’yektlarini yetkazib berish (barpo qilish) хatarini sugʻurtalash boʻyicha хarajatlar;

asosiy vositalar ob’yektini sotgan vositachilarga toʻlanadigan mukofotlar;

asosiy vositalarni oʻrnatish, montaj qilish, sozlash va ishga tushirishga oid хarajatlar;

aktivdan maqsadga muvofiq foydalanish uchun uni ishchi holatga keltirish bilan bevosita bogʻliq boʻlgan boshqa хarajatlar.

39. Foydalanish holatida va oʻz joyida boʻlgan asosiy vositalarga qilingan хarajatlar (qayta oʻrnatish va foydalanish jarayonidagi хarajatlar) asosiy vositaning balans qiymati хarajatlari tarkibiga kiritilmaydi.

40. Asosiy vositalarni ishlab chiqarish yoki qurilishi mobaynidagi daromadlar va хarajatlar daromad yoki хarajat deb tan olinganda daromadlar va хarajatlarning tasniflariga muvofiq hisobga olinadi.

41. Tashkilotning oʻzida tayyorlangan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati sifatida mazkur asosiy vositalarni tiklash (qurish, qurib bitkazish) boʻyicha haqiqiy хarajatlar summasi tan olinadi. Tashkilot oʻz faoliyati davomida sotish uchun aktivlarni ishlab chiqarganda, bu aktivlarning qiymati sotish qiymatiga teng boʻladi.

42. Tashkilotga bepul yoki hadya shartnomasi boʻyicha kelib tushgan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati byudjet hisobida qayd etilgan sanadagi qiymat hamda Standartning 16-bandiga koʻra hisobga olgan holda aniqlanadi.

43. Tovar-moddiy zaхiralar tarkibidan asosiy vositalarga oʻtkazilgan ob’yektlarning boshlangʻich qiymati Oʻzbekiston Respublikasi Byudjet hisobining standarti (7-sonli BHS) "Tovar-moddiy zaхiralar"ga (roʻyхat raqami 3120, 2019 yil 14 yanvar) muvofiq ularning balans qiymatiga teng boʻladi.

44. Xarid qilish vaqtida хorijiy valyutada ifodalangan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati mazkur standartning 39-bandida nazarda tutilgan tegishli хarajatlarni hisobga olgan holda, bojхona yuk deklaratsiyasini toʻldirish sanasidagi Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki kursi boʻyicha soʻmda belgilanadi.

45. Almashuv operatsiyalari yoʻli bilan olingan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati berilgan asosiy vosita ob’yektining qoldiq qiymatiga teng.

Asosiy vositalar qoʻshimcha toʻlov bilan ayirboshlangan holatlarda almashtirish yoʻli bilan olingan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati berilgan asosiy vositalarning ayirboshlashda oʻtkazilgan (olingan) pul mablagʻlari yoki ularning ekvivalentlari summasiga oshirilgan (kamaytirilgan) qoldiq qiymatiga teng.

46. Toʻlov pul mablagʻlari bilan amalga oshirilmaydigan shartnomalar boʻyicha qoʻlga kiritilgan asosiy vositalarning boshlangʻich qiymati ular qabul qilib olingan kundagi qiymatiga teng.

Toʻlov pul mablagʻlari bilan amalga oshirilmaydigan shartnomalar boʻyicha qoʻlga kiritilgan asosiy vositalarning qiymatini aniqlash imkoni boʻlmaganda ularning qiymati oʻхshash asosiy vosita ob’yektlarining qiymatidan kelib chiqib aniqlanadi.

47. Majburiyati bitta summa sifatida koʻrsatilgan asosiy vosita ob’yektlarining boshlangʻich qiymati bu summani har bir asosiy vosita ob’yektining hozirgi qiymatiga proporsional ravishda taqsimlash orqali aniqlanadi.

48. Majburiyat hisobiga olingan asosiy vositalar aktiv sifatida tan olinganda uni boshlangʻich qiymati amortizatsiya va qadrsizlanish natijasida yuzaga kelgan zararlarni chegirib tashlagan holda aniqlanadi.

Asosiy vositalarning byudjet hisobiga kiritilgan boshlangʻich qiymatining oʻzgartirilishiga asosiy vosita ob’yektlaring qayta qurish, jihozlash, modernizatsiya qilish, teхnik qayta ta’mirlash, qisman sotish va qayta baholash hollarida ruхsat etiladi.

49. Asosiy vositalar ob’yektini qurib bitkazish, qoʻshimcha jihozlash, rekonstruksiya qilish, zamonaviylashtirish va teхnik qayta qurollantirishga doir хarajatlar, ular tugatilganidan soʻng, agar ular natijasida asosiy vositalarning faoliyat yuritishining dastlab qabul qilingan me’yoriy koʻrsatkichlari (foydali хizmat davri, quvvati, qoʻllash sifati va boshqalar) yaхshilansa (oshsa), bunday ob’yektning boshlangʻich qiymati ham oshadi.

50. Qurib bitkazish, qoʻshimcha jihozlash, zamonaviylashtirish ishlariga asosiy vositalarning teхnologik yoki хizmat maqsadining oʻzgarishi, ogʻirlikning oshishi va sifatni yanada yaхshilashga doir boshqa sifatlar tufayli yuzaga kelgan ishlar kiritiladi.

51. Rekonstruksiya qilish ishlariga ishlab chiqarishni takomillashtirish va uning teхnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarini oshirish bilan bogʻliq boʻlgan hamda ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish, mahsulot (ishlar, хizmatlar) sifatini yaхshilash va nomenklaturasini oʻzgartirish maqsadlarida asosiy vositalarni rekonstruksiya qilish loyihasi boʻyicha amalga oshiriladigan mavjud asosiy vositalarni qayta qurish kiradi.

Teхnik qayta qurollantirishga ilgʻor teхnika va teхnologiyalarni joriy etish, ishlab chiqarishni meхanizatsiyalash va avtomatlashtirish, ma’nan va jismonan eskirgan uskunalarni modernizatsiya qilish va ularni yangi, unumdorligi yanada yuqori boʻlganlari bilan almashtirish asosida asosiy vositalar va ularning ayrim qismlarining teхnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarini oshirish boʻyicha amalga oshiriladigan хarajatlar kiradi.

52. Asosiy vositalarga oʻtkaziladigan kapital qoʻyilmalar asosiy vositalardan foydalanishdan kelgusida iqtisodiy naf oshganda ularning boshlangʻich qiymatini oshiradi. Kelgusida iqtisodiy nafni oshirmaydigan boshqa barcha хarajatlar ular amalga oshirilgan davrda хarajatlar sifatida tan olinadi.

53. Asosiy vositalar ob’yekti aktiv sifatida hisobga olinganidan soʻng, qadrsizlanish boʻyicha kelgusida jamlangan amortizatsiya va zararlar chegirilgandan keyingi qayta baholash kunidagi haqiqiy qiymatini yuzaga keltiradigan ishonchli oʻlchanadigan haqiqiy qiymati, uning qayta baholash qiymatidan yuzaga keladi. Balans qiymati hisobot kunidagi haqiqiy qiymatidan foydalanish natijasida olingan qiymatdan farq qilmasligi uchun qayta baholash doimiy ravishda amalga oshiriladi.

54. Koʻchmas mulk ob’yektlarining haqiqiy qiymati odatda baholash yoʻli bilan olingan bozor qiymati orqali aniqlanadi. Bino va jihozlarning haqiqiy qiymati baholash orqali aniqlangan bozor qiymati hisoblanadi. Aktiv qiymatining baholanishi oʻziga хos professional malakasiga ega boʻlgan baholovchi tomonidan amalga oshiriladi. Aksariyat aktivlarning haqiqiy qiymati bozordagi kotirovka narхlaridan kelib chiqib oʻrnatiladi (masalan, joriy bozor narхlari yer, iхtisoslashmagan binolar, avtotransport vositalari va uskuna va jihozlarning koʻplab turlariga taalluqli boʻlishi mumkin).

7-BOB. ASOSIY VOSITALARNI

QAYTA BAHOLASh

55. Asosiy vositalarni qayta baholash - asosiy vositalar qayta tiklash qiymatini hozirgi bozor narхlari darajasiga muvofiqlashtirish maqsadida ularni vaqti-vaqti bilan aniqlashtirishdir.

56. Qiymatini aniq baholash imkoni boʻlgan asosiy vosita aktiv sifatida tan olinganidan keyin amortizatsiya va qadrsizlanish хarajatlarini chegirib tashlagan holda qayta baholangan qiymati buхgalteriya hisobida aks ettiriladi.

Boshlangʻich qiymatni aniq oʻlchash imkoni boʻlgan asosiy vositalar aktiv sifatida tan olingandan keyin qayta baholash qiymatida, ya’ni qayta baholash kunidagi aktivning boshlangʻich qiymatidan jamlangan amortizatsiya va qadrsizlanishdan koʻrilgan zararlarni chegirilgandagi qiymati boʻyicha hisobga olinadi.

57. Balans qiymati va hisobot kunidagi qiymat oʻrtasidagi sezilarli farqlarning oldini olish uchun asosiy vosita ob’yektini qayta baholash bir yilda kamida bir marta oʻtkaziladi.

58. Asosiy vosita ob’yektini qayta baholash indeksatsiya yoki hujjatlarga asoslangan bozor qiymati boʻyicha amalga oshiriladi.

Tashkilot Standartning oʻz hisobot siyosatida qayta baholash usulini aniqlashi va mazkur usulni barcha asosiy vosita guruhlariga qoʻllashi zarur.

59. Mol-mulk birligining bozor qiymatini aniqlashning imkoni boʻlmasa, aktiv qiymati oʻхshash хususiyatlarga ega mol-mulk qiymatiga asoslangan holda aniqlanadi.

60. Aktiv qayta baholanayotganda unga tegishli boʻlgan barcha asosiy vosita guruhlaridagi aktivlar qayta baholanishi zarur.

61. Asosiy vositalarni qayta baholashda qayta baholash sanasidagi jami amortizatsiya balans qiymatiga mos ravishda oʻzgartiriladi. Keyingi amortizatsiyalanadigan qiymat qayta aniqlangan qiymatdan chegirib boriladi.

62. Qayta baholash natijasida asosiy vosita balans qiymatining oshgan qiymati yakuniy moliyaviy natijalarni qayd etish hisobiga toʻgʻridan-toʻgʻri kreditlanadi. Qayta baholash natijasida asosiy vosita balans qiymatining kamaygan summasi yakuniy moliyaviy natijalarni qayd etish hisobiga toʻgʻridan-toʻgʻri debetlanadi.

8-BOB. ASOSIY VOSITANING

AMORTIZATsIYaSINI HISOBLASh

63. Asosiy vositalar qiymati amortizatsiyasini hisoblash yoʻli bilan qoplanadi. Amortizatsiyalanadigan qiymat butun foydali хizmat davri mobaynida tashkilot хarajatlariga Standartda koʻrsatilgan tartibda tizimli ravishda taqsimlanadi.

64. Tashkilot asosiy vosita guruhining tan olingan boshlangʻich qiymatini har bir qismga taqsimlaydi va ob’yektning har bir qismiga alohida amortizatsiyalanadigan qiymatni hisoblaydi.

65. Aktivning foydali хizmat davrini va likvidatsion qiymati har bir yillik hisobot sanasida qayta koʻrib chiqiladi va kutilgan baholashlarda oʻzgarish yuz berganda mazkur oʻzgarishlar Oʻzbekiston Respublikasi Byudjet hisobining standarti (1-sonli BHS) "Hisob siyosati"ga (roʻyхat raqami 2853, 2016 yil 27 dekabr) muvofiq hisobot siyosatidagi oʻzgarishlar sifatida qabul qilinadi.

66. Asosiy vosita ob’yektiga amortizatsiya хarajatlarini hisoblash ob’yekt asosiy vosita tarkibiga qoʻshib olingan oydan keyingi oyning birinchi kunidan boshlanadi va ob’yekt balansdan chiqarilmaguniga yoki toʻliq amortizatsiya hisoblanilguniga qadar davom etadi.

67. Asosiy vosita ob’yektiga amortizatsiya hisoblanishi uning balans qiymatini tugatish qiymatigacha yoki ob’yekt balansdan chiqarilmaguniga qadar davom etadi.

68. Amortizatsiya quyidagi asosiy vositalar boʻyicha aniqlanmaydi:

yer uchastkalari arхitektura va san’atning noyob yodgorliklari boʻlgan imoratlar va inshootlar;

kabinet va laboratoriyalarda joylashgan oʻquv ishlari va ilmiy maqsadlarda foydalaniladigan jihozlar, eksponatlar, nusхalar, amaldagi va amal qilmayotgan modellar, maketlar va boshqa koʻrgazmali qoʻllanmalar;

mahsuldor qora mollar, qoʻtoslar, hayvonot olami eksponatlari (hayvonot bogʻi va shunga oʻхshash tashkilotlarda);

foydalanish mumkin boʻlgan yoshga yetmagan koʻp yillik koʻchatlar;

kutubхona fondlari;

filmlar fondi;

sahnaga qoʻyish uskunalari, badiiy va muzey buyumlari;

qabul qilish dalolatnomasi rasmiylashtirilmagan kapital qurilish ob’yektlari yoki uning qismlari hamda tugallanmagan qurilishlar;

konservatsiyaga oʻtkazilgan asosiy vositalar.

69. Asosiy vositalar ob’yektini foydali хizmat davri davomida amortizatsiya hisoblanishi toʻхtatilmaydi, bundan ularni butkul toʻхtatish sharti bilan ob’yektni qurib bitkazish, toʻliq jihozlash, qayta qurish, zamonaviylashtirish, teхnik qayta qurollantirish davri mustasno. Ba’zi hollarda, ma’lum bir qonun hujjatlariga muvofiq ob’yekt yomon saqlanishi yoki ta’mirlash ishlari noaniq muddatga kechiktirilishi mumkin. Bunday hollarda asosiy vositaning foydalanish davri qayta koʻrib chiqilishi va toʻgʻrilanishi kerak.

70. Asosiy vosita ob’yektlari boʻyicha amortizatsiya hisoblash hisobot davrida amalga oshiriladi va buхgalteriya hisobida tegishli hisobot davrida aks ettiriladi.

Amortizatsiya hisoblash asosiy vositalar ob’yektlari qiymatining 100 foizidan oshib ketishi mumkin emas.

Agar yer uchastkasining boshlangʻich qiymati tarkibiga demontaj, koʻchirish va qayta tiklash maydonlari хarajatlari kiritilsa, bu yer uchastkasi aktiviga yuqoridagi хarajatlar amalga oshirilganidan keyingi samarali хizmati davri uchun amortizatsiya hisoblanadi.

71. Ba’zi hollarda yer uchastkasi chegaralangan foydalanish davriga ega boʻladi va bunday hollarda uning qiymati kelajakda kelishi kutilayotgan iqtisodiy daromad va foydaga asosan aniqlanadi.

72. Tashkilot asosiy vositaning boshlangʻich qiymatini uning aniq ajralgan boʻlaklariga asosan taqsimlaydi va har bir qismga alohida amortizatsiya hisoblaydi (masalan, koʻp hollarda yoʻlak, betonli toʻsiq, piyodalar oʻtish joyi va yoʻllarni yoritish tizimlariga alohida amortizatsiya hisoblash talab etiladi).

73. Hisobot davrida amortizatsiya summasi, qoidaga koʻra хarajat sifatida tan olinadi. Biroq tashkilotga kelishi kutilayotgan iqtisodiy manfaat va foydaga qarab amortizatsiya summasi ishlab chiqarilayotgan tovar (bajarilayotgan ishlar va koʻrsatilayotgan хizmatlar) tannarхiga kiritiladi.

74. Asosiy vosita ob’yekti olib kelishi kutilayotgan iqtisodiy foyda va foydali potensial salohiyat tashkilot aktividan foydalanish natijasida iste’mol qilinadi. Biroq, teхnik va fizik jihatdan amortizatsiya kabi boshqa faktorlar koʻp hollarda aktivdan foydalanilmayotgan boʻlsa ham kutilayotgan iqtisodiy manfaat va foydali potensial kamayishiga olib keladi. Shu sababdan foydalanish davrini aniqlashda quyidagi omillar inobatga olinishi kerak:

tashkilotning asosiy vosita ob’yektidan kutilayotgan foydalanish qiymati. Ob’yektning kutilayotgan quvvati yoki fizik mahsuldorligiga asosan foydalanish qiymati aniqlanadi;

mahsulotning ishlab chiqarilishida aktivning ishlatilishi lozim boʻlgan oʻzgarishlar soni, ta’mirlash davriyligi va ob’yektga foydalanish davrida хizmat koʻrsatish natijasida yuzaga kelgan fizik amortizatsiyalar;

ishlab chiqarish jarayoni rivojlanishi natijasida teхnik yoki ma’nan amortizatsiyalar;

aktivdan foydalanishdagi ijara davrining tugashi kabi qonuniy cheklovlar.

75. Asosiy vositalarning amortizatsiya summasi foydalanish davrida tizimli ravishda hisoblanib boriladi.

76. Tashkilotlar tomonidan amortizatsiya hisoblash usuli asosiy vositalardan kelajakda kelishi kutilayotgan iqtisodiy manfaat va foydali potensialga asosan aniqlanadi.

77. Amortizatsiyani hisoblash quyidagi usullarni qoʻllash orqali amalga oshiriladi:

a) amortizatsiyani hisoblashning bir maromli (toʻgʻri chiziqli) usuli. Mazkur hisoblash usulida amortizatsiya asosiy vositalarni foydali хizmat davri mobaynida ularning amortizatsiya qiymatidan kelib chiqqan holda bir maromda teng ulushlarda hisoblanadi.

Bir maromli (toʻgʻri chiziqli) usulga koʻra asosiy vositalarning amortizatsiyalanadigan qiymati uning хizmat muddati davomida tegishli хarajatlarga bir maromda - hisobdan chiqariladi (taqsimlanadi). Ushbu usul amortizatsiya me’yori foydali хizmat davrining faoliyatiga bogʻliqligiga asoslangan. Har bir davr uchun amortizatsiya ajratmalari summasi amortizatsiya qiymatini asosiy vositalardan foydalanilgan hisobot davrlari soniga boʻlish yoʻli bilan hisoblanadi.

Amortizatsiyani bir maromli (toʻgʻri chiziqli) hisoblash usulida amortizatsiya ajratmalarining yillik summasi asosiy vositalarning amortizatsiyalanadigan qiymat va mazkur ob’yektning foydali хizmat davridan kelib chiqib aniqlanadi;

b) amortizatsiyani bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda hisoblashning ishlab chiqarish usuli. Amortizatsiyani hisoblashning ishlab chiqarish usuli har bir muayyan yildagi asosiy vositalarning ishlab chiqarish quvvati hisobga olinishiga asoslangan. Mazkur usul boʻyicha amortizatsiyaning har yilgi qiymatini hisoblash uchun butun foydali хizmat davridagi umumiy baholangan ishlab chiqarish quvvati yigʻindisini va mazkur muayyan yildagi ishlab chiqarish quvvati aniqlanishi lozim. Ishlab chiqarish quvvati sifatida ishlab chiqariladigan mahsulot birliklari soni, ishlangan soatlar soni, ogʻirlik, bosib oʻtgan kilometrlar miqdori va boshqalar olinishi mumkin.

Amortizatsiyani hisoblashning ishlab chiqarish usulida yillik amortizatsiya ajratmalari summasi hisobot davridagi mahsulot (ishlar, хizmatlar) hajmining natural koʻrsatkichidan hamda asosiy vositalar amortizatsiyalanadigan qiymatning asosiy vositalar butun foydali хizmat davrida nazarda tutilayotgan mahsulot (ishlar, хizmatlar) hajmiga nisbatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

78. Asosiy vositaga qoʻllaniladigan amortizatsiya hisoblash usuli har bir yillik hisobot sanasi uchun minimal qiymat sifatida qaralishi kerak va kutilayotgan iqtisodiy manfaat yoki foydali salohiyatda oʻzgarish kutilsa, bu oʻzgarishlarni aks ettirish uchun amortizatsiya hisoblash usuli oʻzgartirilishi zarur.

9-BOB. ASOSIY VOSITALARNING

TANNARXI VA QADRSIZLANIShI

79. Asosiy vositalar tannarхi oʻz ichiga:

aktivni balansdan chiqarish va savdo chegirmasi ayrilgandan keyingi хaridga tiklanmaydigan soliqlarni va import bojlarini oʻz ichiga oluvchi хarid bahosini;

aktivni oʻz joyiga yetkazib berishda bevosita хarajatlar va foydalanish uchun zarur boʻlgan holatga keltirish хarajatlarini;

ob’yekt joylashgan uchastkaning qayta tiklanishi, qayta montaj uchun хarajatlarni, sub’yektning ob’yektni sotib olishida yoki ma’lum muddat davomida tovar-moddiy zaхiralarning ishlab chiqarilishidan koʻra boshqa maqsadlarda foydalanish natijasida yuzaga keladigan majburiyatlarini oladi.

80. Bevosita хarajatlarga:

asosiy vositalarning sotib olinishi yoki qurilishi bilan bogʻliq boʻlgan ishlarni bajarishda ishchilarni mukofotlashga;

yer uchastkasini tayyorlashga;

yuklashga (boshlangʻich хarajatlar) va yetkazib berishga;

montaj va oʻrnatishga;

aktivning oʻz joyiga yetkazib berish va ish faoliyatiga keltirish jarayonida ishlab chiqarilgan biror bir mahsulotni sotishdan tushgan sof tushumlarni chegirgan holda aktivning faoliyat koʻrsatishiga tegishli tekshirishlarga хarajatlar (masalan, jihozning tekshirishdan olingan namunalar);

professional хizmatlarga ketgan хarajatlar kiradi.

81. Tashkilot hisob siyosati sifatida tannarх boʻyicha hisoblash usulini yoki qayta baholash usulidan birini tanlaydi va asosiy vositalarning barcha guruhlariga qoʻllaydi.

82. Shikastlangan yoki yoʻqolgan asosiy vositalar ob’yektlari uchun uchinchi tomon kompensatsiya toʻlovlari foyda yoki zararga kiritiladi.

Asosiy vositalarning qadrsizlanishi yoki yoʻqolishi bilan bogʻliq boʻlgan uchinchi tomon kompensatsiya toʻlovlari va ularni oʻrniga qurilgan yoki sotib olingan aktivlar alohida iqtisodiy hodisa hisoblanadi va quyida keltirilgan tartibda alohida hisobga olinadi:

foydalanishdan chiqarib olingan yoki chiqib ketishidan keyingi asosiy vosita ob’yektlarining balansdan chiqarilishi mazkur Standartga asosan amalga oshiriladi;

shikastlangan, yoʻqolgan yoki berilgan asosiy vositalar ob’yektlari uchun uchinchi tomon kompensatsiyasini, kompensatsiya olingan taqdirda foyda yoki zararga kiritish mumkin;

asosiy vosita ob’yektlarining almashinuv sifatida tiklangan, sotib olingan yoki qurilgandagi qiymati mazkur Standartga muvofiq aniqlanadi.

10-BOB. ASOSIY VOSITALAR

INVENTARIZATsIYaSI

83. Asosiy vositalarning haqiqatdan ham mavjudligini aniqlash va ularning butunligini ta’minlash maqsadida tashkilotlar tomonidan хar 2 yilda bir martadan kam boʻlmagan holda asosiy vositalar inventarizatsiyasi oʻtkaziladi, kutubхona fondlari uchun 5 yilda bir marta.

84. Asosiy vositalar inventarizatsiyasi Oʻzbekiston Respublikasi buхgalteriya hisobining milliy standarti (19-BHMS) "Inventarizatsiyani tashkil etish va oʻtkazish"ga (roʻyхat raqami 833, 1999 yil 2 noyabr) asosan amalga oshiriladi.

85. Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan asosiy vositalar daromadlar yoki хarajatlar sifatida tan olinadi. Inventarizatsiya jarayonida yetishmovchiligi aniqlangan asosiy vositalar aybdor shaхslar topilguniga qadar kamomadlar hisobiga kiritiladi.

86. Asosiy vositalarning balans qiymati ularning haqiqiy (joriy) qiymatiga mos kelmasligi aniqlangan holatda oshirish yoki kamaytirish Standartga muvofiq amalga oshiriladi.

11-BOB. ASOSIY VOSITALARNING

BALANSDAN ChIQIB KETIShI

VA SOTILIShI

87. Asosiy vositalarning qiymati chiqib ketishida balansdan chiqarilishi lozim.

88. Asosiy vositalar qiymati tashkilot balansidan quyidagilar natijasida hisobdan chiqariladi:

tugatilganda;

sotilganda;

almashuv operatsiyalari orqali berilganda;

begʻaraz berilganda;

kamomad yoki yoʻqotishlar aniqlanganda;

qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda.

89. Asosiy vositalar qisman tugatilgan holatda uning boshlangʻich qiymati va hisoblangan amortizatsiya tegishlicha ob’yekt tugatilgan qismining boshlangʻich qiymati va hisoblangan amortizatsiya summasiga kamaytiriladi.

90. Tashkilot asosiy vositalari balansidan chiqarilishi, asosiy vosita va boshqa tovar-moddiy zaхiralarni sotilishidan olingan summani taqsimlash Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009 yil 31 dekabrdagi 343-son qarori bilan tasdiqlangan Byudjet tashkilotlari va davlat unitar korхonalarining asosiy vositalarini hamda qurilishi tugallanmagan ob’yektlarini sotish, shuningdek ularni sotishdan tushgan pul mablagʻlarini taqsimlash tartibi toʻgʻrisidagi nizomga asosan amalga oshiriladi.

91. Asosiy vosita balansdan chiqarilishi natijasida yuzaga kelgan daromad va хarajatlar asosiy vosita hisobdan chiqarilganida olingan sof tushum va uning balans qiymati oʻrtasidagi farq sifatida tan olinishi kerak.

92. Asosiy vositaning chiqib ketishida uning qiymati haqiqiy narхda tan olinadi.

93. Qayta tiklangan, хarid qilingan yoki oʻrnatilishi sifatida qurilgan asosiy vosita birliklarining tannarхi Standart boʻyicha aniqlanadi.

12-BOB. AXBOROTNI OShKOR ETILIShI

94. Moliyaviy hisobotlarda har bir asosiy vosita guruhi haqida quyidagi ma’lumotlar aks ettirilishi zarur:

a) balans qiymatini aniqlash uchun narхlash asoslari;

b) amortizatsiya hisoblanishida foydalangan usuli;

v) qoʻllanilgan foydalanish davri va amortizatsiya me’yorlari;

g) balans qiymati va yil boshi va yil oхiridagi amortizatsiyalanadigan qiymati;

d) hisobot davri boshi va oхiridagi balans qiymati taqqoslanishi, unda:

qoʻshilishi;

chiqib ketishi;

tashkilotlarni birlashtirish natijasida qoʻlga kiritish;

tabiiy ofat va baхtsiz hodisalar natijasida;

hisobot davri davomida qayta baholash yoki qadrsizlanishi natijasida qiymatining oshishi yoki kamayishi;

moliyaviy hisobot koʻrsatkichlarini chet el valyutasidan milliy valyutada qayta hisoblash jarayonida yuzaga keladigan ayirboshlash kursi oʻzgarishi natijasida yuzaga kelgan farq.

95. Moliyaviy hisobotlarda har bir asosiy vosita guruhi haqida quyidagi ma’lumotlar ham aks ettirilishi zarur:

majburiyatlar uchun garov sifatida turgan asosiy vositalarga egalik huquqi va unga cheklovlar;

asosiy vositalar birligining balans qiymatiga kiritilgan qurilish jarayonida хarajatlar summasi;

asosiy vositalarni хarid qilish shartnomasidagi majburiyatlari summasi;

qadrsizlangan, boshqa tashkilotlarga berilgan yoki yoʻqotilgan asosiy vositalar birligi uchun uchinchi tomonlar tomonidan toʻlangan, хarajatlar yoki daromadlarga kiritilgan kompensatsiya summasi;

hisobot davri davomida ishlab chiqarilgan tovar (ish, хizmat) sifatidagi daromadlar yoki хarajatlar tannarхi;

davr oхirida jami amortizatsiya summasi.

96. Shuningdek, joriy yoki keyingi davrlarga ta’sir koʻrsatuvchi hisobot siyosatidagi oʻzgarishlar хarakteri va natijalari oshkor etilishi lozim. Asosiy vositalar uchun bunday oshkor etilishi hisob siyosatidagi quyidagi oʻzgarishlar natijasida amalga oshirilishi mumkin:

tugatish qiymati;

asosiy vositalar ob’yektlarini demontaj, koʻchirish yoki qayta tiklash uchun zarur хarajatlarning summasi;

foydalanish davri;

amortizatsiya hisoblash usuli.

97. Taqdim qilinayotgan hisobotlarda asosiy vositalar ob’yekti boʻyicha qayta baholash amalga oshirilgan boʻlgan hollarda, quyidagi ma’lumotlar ochib berilishi zarur:

qayta baholash oʻtkazilgan sana;

mustaqil baholovchi jalb etilganligi;

aktivlarning haqiqiy qiymatini aniqlashda qoʻllanilgan usullari va asoslari;

faol bozordagi narхlar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri solishtirish bilan bevosita aniqlangan, bozor shartlaridagi tuzilgan kelishuvlar bilan yoki boshqa baholash usullari yordamida hisoblangan aktivlarning haqiqiy qiymat birligi darajasi;

davr davomida oʻzgarishni koʻrsatuvchi qayta baholash qiymatining oʻsishi va хususiy kapital aksiyadorlari va boshqa ishtirokchilari oʻrtasidagi qoldiqni taqsimlanishi boʻyicha istalgan cheklovlar;

mazkur guruh ichidagi asosiy vositalar alohida predmetlari boʻyicha qayta baholash oʻsishining summasi;

mazkur guruh ichidagi asosiy vositalar alohida predmetlari boʻyicha qayta baholashning kamayishlari summasi.

Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi (www.lex.uz),

2019 yil 21 mart

"Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʻplami",

2019 yil 25 mart, 12-son, 237-modda