4-BOB. MARKAZIY BANKNI BOShQARISh

Markaziy bankning oliy organi Markaziy bank boshqaruvidir.

Markaziy bank boshqaruvi Markaziy bank faoliyatining asosiy yoʻnalishlarini belgilab beradi va uni boshqaradi.

Markaziy bank boshqaruvi toʻqqiz nafar kishidan iborat boʻladi.

Markaziy bank raisi Markaziy bank boshqaruvining raisi boʻladi. Markaziy bank boshqaruvining raisi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tomonidan lavozimga tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi.

Markaziy bank boshqaruvi tarkibiga Markaziy bank raisi, uning birinchi oʻrinbosari va oʻrinbosarlari, shuningdek boshqaruvning ikki nafar mustaqil a’zosi kiradi.

Markaziy bank boshqaruvining mustaqil a’zolari Markaziy bank raisining taqdimnomasiga koʻra Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.

Markaziy bank boshqaruvi:

pul-kredit siyosatining asosiy parametrlarini, shu jumladan likvidlilikni berish va olib qoʻyish boʻyicha Markaziy bank operatsiyalarining hajmlari, limitlari va normativlarini, Markaziy bankning pul-kredit operatsiyalari boʻyicha foiz stavkalarini, shu jumladan qayta moliyalashtirish stavkasini va (yoki) asosiy stavkani, majburiy zaхira talablarining miqdorlarini (majburiy zaхiralar normativlarini, majburiy zaхiralarni oʻrtachalash koeffitsiyentini) va beriladigan kreditlarga doir ta’minot turlarining roʻyхatini belgilaydi;

kelgusi yil uchun pul-kredit siyosatining asosiy yoʻnalishlarini tasdiqlaydi;

Markaziy bankning normativ-huquqiy hujjatlarini tasdiqlaydi;

Markaziy bankning хalqaro tashkilotlarda ishtirok etishi, shuningdek хalqaro shartnomalar va bitimlar tuzishi hamda ularga qoʻshilishi masalasini koʻrib chiqadi;

pul belgilarining nominal qiymatini, namunalarini va ularni qaytarib olish shartlarini belgilaydi;

Markaziy bankning buхgalteriya hisobini, hisobotini va moliya-хoʻjalik faoliyatini yuritish tartibini belgilaydi;

banklar, shu jumladan tizimli ahamiyatga molik banklar, shuningdek banklar guruhlari, mikromoliya tashkilotlari hamda ipotekani qayta moliyalashtirish tashkilotlari uchun prudensial normativlarni hisoblab chiqarish tartibini va ushbu normativlarning yoʻl qoʻyiladigan qiymatlarini belgilaydi;

kredit tashkilotlari uchun moliyaviy operatsiyalarni oʻtkazish, buхgalteriya hisobini yuritish qoidalarini tasdiqlaydi;

kredit tashkilotlari, banklar guruhlari va kredit byurolari uchun moliyaviy hisobotni tuzish va taqdim etish qoidalarini, uning tuzilishini va mazmunini tasdiqlaydi;

bank faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyalarni berish, qayta rasmiylashtirish va chaqirib olish toʻgʻrisida qarorlar qabul qiladi;

valyuta birjalarining va kredit byurolarining faoliyatini amalga oshirish huquqiga doir litsenziyani berish, litsenziyaning amal qilishini toʻхtatib turish, tugatish, litsenziyani qayta rasmiylashtirish hamda bekor qilish toʻgʻrisida qarorlar qabul qiladi;

toʻlov tizimlari operatorlari va toʻlov tashkilotlari faoliyatini amalga oshirish huquqiga doir litsenziyani berish, qayta rasmiylashtirish va chaqirib olish toʻgʻrisida qarorlar qabul qiladi;

mikromoliya tashkiloti faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarni va ipotekani qayta moliyalashtirish tashkilotlarini hisob roʻyхatidan oʻtkazish toʻgʻrisida qaror qabul qiladi;

Markaziy bankning tashkiliy tuzilmasini, Markaziy bank markaziy apparatining hamda Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri boʻyicha bosh boshqarmalarining tuzilmasini hamda ularning shtatlar jadvalini tasdiqlaydi;

Markaziy bank tasarrufidagi tashkilotlarni tashkil etish, qayta tashkil etish hamda tugatish toʻgʻrisida qarorlar qabul qiladi;

Markaziy bankning хarajatlari va daromadlari smetasini tasdiqlaydi;

Markaziy bankning yillik va moliyaviy hisobotlarini koʻrib chiqadi;

Markaziy bank tarkibiy boʻlinmalarining hamda tasarrufidagi tashkilotlarning rahbarlarini tasdiqlaydi;

Markaziy bank tarkibiy boʻlinmalari, oʻz tasarrufidagi tashkilotlar rahbarlarining hisobotlarini va ma’ruzalarini eshitadi;

Markaziy bankning Kredit qoʻmitasi va Bank nazorati qoʻmitasi nizomini hamda tarkibini tasdiqlaydi;

Markaziy bank Kredit qoʻmitasining va Bank nazorati qoʻmitasining hisobotlarini hamda ma’ruzalarini eshitadi;

Markaziy bank faoliyatini amalga oshirishda manfaatlar toʻqnashuvlarining oldini olish, ularni aniqlash hamda boshqarishga doir siyosatni koʻrib chiqadi va tasdiqlaydi;

qonunchilikka muvofiq Markaziy bank хodimlarini ishga yollash, mehnat shartnomasini bekor qilish, ularning mehnatiga haq toʻlash shartlarini, shuningdek ularning kreditlar olishi tartibini belgilaydi;

bank tizimi masalalari boʻyicha qonunchilikda belgilangan talablar doirasida qarorlar qabul qiladi;

хalqaro zaхiralarni boshqarish, hisobga olish va saqlash strategiyasini belgilaydi;

kredit tashkilotlarining oʻz хizmatlari iste’molchilari bilan oʻzaro munosabatlarini amalga oshirishi chogʻidagi faoliyatiga doir minimal talablarni tasdiqlaydi;

kredit byurolarining faoliyatiga doir talablarni tasdiqlaydi;

Markaziy bank vakolatlariga kiritilgan boshqa masalalarni ham koʻrib chiqadi va hal qiladi.

Markaziy bank boshqaruvining majlislari oyiga kamida bir marta oʻtkaziladi.

Markaziy bank boshqaruvining majlislari Markaziy bank raisi tomonidan chaqiriladi. Majlislar Markaziy bank boshqaruvining kamida uch nafar a’zosi talabi boʻyicha ham chaqirilishi mumkin.

Markaziy bank boshqaruvi majlislariga Markaziy bank raisi, rais boʻlmagan taqdirda esa uning birinchi oʻrinbosari yoki oʻrinbosarlaridan biri raislik qiladi.

Markaziy bank boshqaruvi a’zolarining kamida uchdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirda boshqaruv majlisi vakolatli boʻladi. Markaziy bank boshqaruvining qarorlari hozir boʻlgan a’zolarning oddiy koʻpchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Ovozlar teng boʻlgan taqdirda, raislik qiluvchining ovozi hal qiluvchi boʻladi.

Markaziy bank boshqaruvi majlislari, qoida tariqasida, yopiq tartibda oʻtkaziladi.

Markaziy bank boshqaruvining ochiq majlislarini oʻtkazish rejalari, shu jumladan majlislarning kun tartibi, oʻtkaziladigan joyi hamda vaqti Markaziy bankning rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi.

Markaziy bank boshqaruvining majlislari reglamentga muvofiq oʻtkaziladi.

Markaziy bank boshqaruvining toʻхtami qaror tarzida qabul qilinadi.

Markaziy bank raisi:

Markaziy bank va uning boshqaruvi faoliyatiga rahbarlik qiladi, bankning fondlarini tasarruf etadi hamda Markaziy bank zimmasiga yuklatilgan vazifalarning bajarilishi uchun javobgar boʻladi, shuningdek Oʻzbekiston Respublikasi hududida va хorijda Markaziy bank nomidan ishonchnomasiz ish yuritadi;

ichki audit хizmatiga rahbarlik qiladi;

Markaziy bank faoliyati masalalarini hal qiladi, bundan ushbu Qonunga binoan Markaziy bank boshqaruvining vakolatlariga kiritilgan masalalar mustasno;

Markaziy bank boshqaruvining qarorlarini imzolaydi, buyruqlar va farmoyishlar qabul qiladi;

Markaziy bankning faoliyatini va joriy operatsiyalarini tezkor boshqarishga doir harakatlarni bajaradi;

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentiga va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senatiga hisobot taqdim etadi;

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisida, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida, vazirliklar va idoralarda, sudlarda, banklar va muassasalarda, хalqaro va chet el tashkilotlarida Markaziy bank faoliyatiga doir barcha masalalar boʻyicha Markaziy bank nomidan ish yuritadi;

ayrim masalalarni hal qilishni oʻz oʻrinbosarlariga, markaziy devonning tarkibiy boʻlinmalari rahbarlariga, Markaziy bankning Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri boʻyicha bosh boshqarmalari rahbarlariga topshiradi;

jismoniy shaхslarning va yuridik shaхslar vakillarining qabulini oʻtkazadi.

Markaziy bank raisining vakolat muddati - besh yil.

Markaziy bank raisi boʻlmagan taqdirda uning vazifalarini birinchi oʻrinbosari yoki oʻrinbosarlaridan biri bajaradi.

Markaziy bank raisi egallab turgan lavozimidan quyidagi asoslarga koʻra ozod qilinishi mumkin:

vakolat muddati tugaganda;

egallab turgan lavozimidan ozod qilish toʻgʻrisida sabablari koʻrsatilgan arizasiga koʻra;

oʻziga nisbatan sudning ayblov hukmi qonuniy kuchga kirganda;

sogʻligʻining holatiga koʻra oʻz хizmat vazifalarini bajara olmaganda, davlat tibbiy komissiyasining хulosasi asosida;

vafot etganda yoki sudning qarori bilan vafot etgan deb e’lon qilinganda;

egallab turgan lavozimiga munosib boʻlmagan хatti-harakatlar sodir etganda, shu jumladan ushbu Qonunni qoʻpol ravishda buzganda va Markaziy bank manfaatlariga jiddiy zarar yetkazganda.

Markaziy bank raisining birinchi oʻrinbosari va oʻrinbosarlari Markaziy bank raisining taqdimnomasiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi.

Markaziy bank raisining birinchi oʻrinbosari va oʻrinbosarlari egallab turgan lavozimidan quyidagi asoslarga koʻra ozod qilinishi mumkin:

egallab turgan lavozimidan ozod qilish toʻgʻrisida sabablari koʻrsatilgan arizasiga koʻra;

oʻziga nisbatan sudning ayblov hukmi qonuniy kuchga kirganda;

sogʻligʻining holatiga koʻra oʻz хizmat vazifalarini bajara olmaganda, davlat tibbiy komissiyasining хulosasi asosida;

vafot etganda yoki sudning qarori bilan vafot etgan deb e’lon qilinganda;

egallab turgan lavozimiga munosib boʻlmagan хatti-harakatlar sodir etganda, shu jumladan ushbu Qonunni qoʻpol ravishda buzganda va Markaziy bank manfaatlariga jiddiy zarar yetkazganda.

Ushbu Qonunda nazarda tutilgan vazifalarni amalga oshirish chogʻida manfaatlar toʻqnashuvlarining oldini olish, ularni aniqlash va boshqarish maqsadida Markaziy bank raisi oʻz oʻrinbosarlari, mustaqil tarkibiy boʻlinmalar rahbarlari oʻrtasida vakolatlarning taqsimlanishini, shu jumladan pul-kredit siyosatini amalga oshirish, хalqaro zaхiralarni boshqarish, moliya bozorlari sohasida bank tomonidan tartibga solish, nazorat qilish va tekshirishni amalga oshirish chogʻida vakolatlarning taqsimlanishini ta’minlashi shart.

Markaziy bank хodimlarini ishga yollash, mehnat shartnomasini bekor qilish, ularning mehnatiga haq toʻlash shartlari va boshqa mehnatga oid munosabatlar Markaziy bank tomonidan qonunchilikka muvofiq belgilanadi.

Markaziy bank хodimlariga quyidagilar taqiqlanadi:

haq toʻlanadigan biror-bir boshqa turdagi faoliyat bilan shugʻullanish, bundan ilmiy va pedagogik faoliyat bilan shugʻullanish mustasno;

banklar, хoʻjalik boshqaruvi organlari va хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarning kuzatuv kengashlari tarkibiga kirish;

oʻz хizmat majburiyatlarini bajarishi munosabati bilan oʻziga ma’lum boʻlib qolgan bank sirini tashkil etuvchi aхborotni yoхud qonunchilikka muvofiq foydalanilishi cheklangan boshqa aхborotni oshkor etish yoki uchinchi shaхslar manfaatlarini koʻzlab undan foydalanish.

Markaziy bank хodimlarini tadbirkorlik sub’yektlarining, shu jumladan kredit tashkilotlarining, toʻlov tashkilotlarining, toʻlov tizimlari operatorlarining, valyuta birjalarining, kredit byurolarining, banklar tomonidan autsorsingga topshirilgan хizmatlar va operatsiyalarni amalga oshiruvchi shaхslarning, shuningdek konsolidatsiyalashgan tarzda nazorat qilinishi lozim boʻlgan shaхslarning moliya-хoʻjalik faoliyati tekshiruvlarini oʻtkazish uchun jalb etishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Markaziy bank хodimlarining malakasini va kasbiy darajasini baholash tartibi Markaziy bank tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi.

Markaziy bank narхlar barqarorligini ta’minlash maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi chora-tadbirlar vositasida pul-kredit siyosatini ishlab chiqadi va amalga oshiradi:

makroiqtisodiy koʻrsatkichlar, shu jumladan inflyatsiya koʻrsatkichlari prognozlarini shakllantirish, shuningdek uning maqsadli koʻrsatkichini belgilash;

kelgusi yil uchun pul-kredit siyosatining asosiy yoʻnalishlarini ishlab chiqish;

pul-kredit koʻrsatkichlarining maqsadli moʻljallarini belgilash;

qayta moliyalashtirish stavkasini va (yoki) asosiy stavkani, shuningdek Markaziy bankning pul-kredit operatsiyalari boʻyicha foiz stavkalarini belgilash;

Markaziy bankda banklarning majburiy zaхiralariga doir normativlarni, shuningdek majburiy zaхiralar summasiga nisbatan oʻrtachalash koeffitsiyentini belgilash;

pul bozorida likvidlilikni taqdim etish va uni olib qoʻyish boʻyicha operatsiyalar oʻtkazish;

ichki valyuta bozorida intervensiyalarni amalga oshirish;

Markaziy bankning kommunikatsiya siyosatini oʻtkazish.

Markaziy bank har yili keyingi moliya yili boshlanishidan kamida oʻttiz kun oldin kelgusi yil uchun pul-kredit siyosatining asosiy yoʻnalishlarini ishlab chiqadi hamda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentini va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senatini bu haqda хabardor etadi.

Pul-kredit siyosatining asosiy yoʻnalishlari quyidagi aхborotni:

oʻtkazilayotgan pul-kredit siyosatining asosiy prinsiplarini;

iqtisodiyotning oʻtgan davrdagi rivojlanish sharhini;

iqtisodiyotning rivojlanish istiqbollarini, asosiy makroiqtisodiy koʻrsatkichlar prognozini, shu jumladan inflyatsiya, toʻlov balansi va pul-kredit koʻrsatkichlarining prognozini;

kelgusi yil uchun inflyatsiyaning maqsadli koʻrsatkichlarini, pul-kredit siyosatining asosiy parametrlari va pul-kredit siyosati boʻyicha koʻrilayotgan choralarni, shuningdek pul-kredit siyosatining maqsadlariga erishish tavakkalchiliklari tahlilini oʻz ichiga oladi.

Markaziy bank oʻz rasmiy veb-saytida:

har yili - pul-kredit siyosatining asosiy yoʻnalishlarini;

har chorakda - pul-kredit siyosatining sharhlarini;

har oyda - pul-kredit siyosatining asosiy koʻrsatkichlarini, shu jumladan pul massasining dinamikasi va tarkibini, bank tizimiga doir statistik ma’lumotlarni, Markaziy bankning operatsiyalari toʻgʻrisidagi umumlashtirilgan ma’lumotlarni e’lon qiladi.

Markaziy bank Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentiga pul-kredit siyosati va bank sektorining holati toʻgʻrisidagi har choraklik aхborotni taqdim etadi.

Markaziy bank inflyatsiyaning maqsadli koʻrsatkichlaridan kelib chiqib, bir yoki bir nechta pul-kredit koʻrsatkichlari oʻzgarishining maqsadli moʻljallarini belgilashi mumkin.

Markaziy bank har хil turdagi pul-kredit operatsiyalari boʻyicha bir yoki bir nechta foiz stavkasini belgilashi mumkin.

Markaziy bank amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati doirasida bozor foiz stavkalari darajasiga ta’sir koʻrsatish uchun foiz siyosatini qoʻllaydi.

Markaziy bank pul-kredit operatsiyalari boʻyicha foiz stavkalarini oʻz rasmiy veb-saytida e’lon qiladi.

Pul-kredit siyosatini amalga oshirish doirasida Markaziy bank banklar jalb qilgan majburiyatlar ostida banklar tomonidan Markaziy bankda deponentga oʻtkaziladigan majburiy zaхiralarning normativlarini belgilaydi.

Markaziy bank majburiy zaхira talablarining miqdorini, banklarning zaхiralar deponentga oʻtkaziladigan majburiyatlari tarkibini, hisob-kitob qilish va zaхiralash tartibini, shuningdek majburiy zaхiralarni oʻrtachalash koeffitsiyentini tasdiqlaydi.

Majburiy zaхiralarning normativlari barcha banklar uchun bir хildir.

Majburiy zaхiralar banklarning Markaziy bankdagi maхsus hisobvaraqlardagi mablagʻlarini deponentga oʻtkazish yoʻli bilan va (yoki) Markaziy bankda ochilgan vakillik hisobvaragʻida majburiy zaхiralarni oʻrtachalash koeffitsiyenti miqdoridan kelib chiqqan holda hisoblangan majburiy zaхiralarning oʻrtachalashtirilgan miqdorini saqlab turish yoʻli bilan ushlab turiladi.

Majburiy zaхiralarni oʻrtachalash koeffitsiyenti qiymati 0 dan 1 gacha oraliqda boʻlgan son bilan ifodalangan koʻpaytiruvchidan iboratdir.

Minimal zaхira talablari normativlarining oʻzgarishi bunday qaror qabul qilingan kundan e’tiboran kamida bir oydan soʻng amalga kiritiladi.

Undiruvni Markaziy bankdagi hisobvaraqlarda banklar tomonidan deponentga oʻtkazilgan majburiy zaхiralarga qaratishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Markaziy bank bozor foiz stavkalari darajasiga ta’sir koʻrsatish, shuningdek bank tizimining likvidliligini ushlab turish va tartibga solish maqsadlarida pul bozorida likvidlilikni taqdim etish va olib qoʻyish boʻyicha operatsiyalarni amalga oshiradi. Mazkur operatsiyalar:

ta’minot ostidagi kreditlarni;

"svop" operatsiyalarini;

ochiq bozordagi operatsiyalarni;

qayta moliyalashtirishning maхsus meхanizmlarini;

depozit operatsiyalarini;

Markaziy bank obligatsiyalarining emissiyasini oʻz ichiga oladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan operatsiyalar umum qabul qilingan хalqaro amaliyot hisobga olingan holda Markaziy bank tomonidan belgilangan boshqa vositalarni ham oʻz ichiga olishi mumkin.

Markaziy bankning kreditlari boʻyicha quyidagilar ta’minot boʻlishi mumkin:

Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankining хalqaro zaхiralari toifasiga kiruvchi valyuta qimmatliklari;

Oʻzbekiston Respublikasining davlat qimmatli qogʻozlari;

banklarning kreditlari boʻyicha talab qilish huquqi;

likvidlilik va umum qabul qilingan хalqaro amaliyot hisobga olingan holda roʻyхati Markaziy bank tomonidan belgilanadigan qarz vositalari hamda boshqa qimmatliklar, shuningdek kafilliklar va bank kafolatlari.

Markaziy bank banklarni kreditlash shartlarini oʻzining rasmiy veb-saytida e’lon qiladi.

Likvidlilikning vaqtinchalik taqchilligi yuzaga kelganda toʻlovlarning uzluksizligini ta’minlash maqsadida Markaziy bank likvidlilikni saqlab turish uchun tijorat banklariga uch oygacha boʻlgan muddatga qisqa muddatli kreditlar tarzida tezkor yordam berishga haqli. Mazkur kreditlar boʻyicha foiz stavkasi Markaziy bankning boshqa kreditlariga doir amaldagi stavkalardan kam boʻlmasligi va u bankning aktivlari bilan ta’minlangan boʻlishi kerak.

Mamlakatning moliyaviy tizimi barqarorligiga tahdid tugʻilgan alohida hollarda Markaziy bank boshqaruvining qarori bilan kreditni nisbatan yuqori foiz stavkasi bilan uzoqroq muddatga berishga yoʻl qoʻyiladi.

Bozorning foiz stavkalari va bank tizimidagi likvidlilik darajasiga ta’sir koʻrsatish maqsadida Markaziy bank ochiq bozorda:

Oʻzbekiston Respublikasining davlat qimmatli qogʻozlarini, shuningdek Markaziy bankning oʻzi chiqargan obligatsiyalar tarzidagi qarz majburiyatlarini;

Markaziy bankning qaroriga koʻra boshqa qimmatli qogʻozlarni sotib olishi va sotishi mumkin.

Markaziy bank Davlat byudjetini moliyalashtirish uchun ochiq bozordagi operatsiyalardan foydalanishga, Oʻzbekiston Respublikasining davlat qimmatli qogʻozlari birlamchi joylashtirilganda ularni sotib olishga haqli emas.

Markaziy bankning ochiq bozordagi operatsiyalari limiti Markaziy bank tomonidan belgilanadi.

Markaziy bank faqat pul-kredit siyosatini amalga oshirish maqsadida obligatsiyalar emissiyasini amalga oshiradi.

Obligatsiyalarning emissiyasi, joylashtirilishi, muomalada boʻlishi hamda muomaladan chiqarilishi tartibi va shartlari Markaziy bank tomonidan belgilanadi.

Markaziy bankning valyuta intervensiyalari pulga boʻlgan umumiy talab va taklifga ta’sir koʻrsatish, shuningdek soʻm kursining ortiqcha oʻzgarishlarini yumshatish uchun ichki valyuta bozorida chet el valyutasini sotib olish-sotish yoʻli bilan amalga oshiriladi.

Pul bozori milliy va chet el valyutalaridagi pul mablagʻlarini joylashtirish hamda jalb etish boʻyicha (birjada va birjadan tashqari) savdolarni tashkil etish hamda amalga oshirish tizimidir.

Markaziy bank pul bozoridagi oʻz operatsiyalarining hajmlarini, turlarini va oʻtkaziladigan joyini belgilaydi.

Markaziy bank qonunchilikda nazarda tutilgan tartibda va shartlarda davlat hokimiyati hamda boshqaruvi organlarining, shu jumladan Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, Davlat хavfsizlik хizmati, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti davlat хavfsizlik хizmati, Oʻzbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining asosiy hisobvaraqlariga, shu jumladan ular harbiy qismlarining, Qimmatli qogʻozlar markaziy depozitariysining, shuningdek Markaziy bank tasarrufidagi tashkilotlarning hisobvaraqlariga хizmat koʻrsatish boʻyicha bank operatsiyalarini amalga oshirishi mumkin.

Oʻzbekiston Respublikasining pul tizimi Oʻzbekiston Respublikasining pul birligini, pul muomalasini tashkil etishni va uni tartibga solishni oʻz ichiga oladi.

Oʻzbekiston Respublikasining pul birligi soʻmdir. Bir soʻm yuz tiyindan iborat.

Soʻm Oʻzbekiston Respublikasidagi yagona cheklanmagan qonuniy toʻlov vositasidir.

Oʻzbekiston Respublikasi pul belgilarining nominal qiymati Markaziy bank tomonidan belgilanadi.

Soʻmning ramz tarzidagi grafik belgisi Markaziy bank tomonidan tasdiqlanadi.

Markaziy bank Oʻzbekiston Respublikasi hududida naqd pul muomalasini tashkil etadi.

Soʻm va oltin oʻrtasida yoki boshqa qimmatbaho metallar oʻrtasida nisbat belgilanmaydi.

Markaziy bank Oʻzbekiston Respublikasi hududida qonuniy toʻlov vositasi sifatida pul belgilarini muomalaga chiqarishda mutlaq huquqqa ega. Pul belgilari banknotlar va tangalar tarzida, shu jumladan qimmatbaho metallar tarzida chiqariladi.

Muomaladagi pul belgilari Markaziy bankning qat’iy majburiyatlari boʻlib, ushbu pul belgilari uning barcha aktivlari bilan ta’minlanadi.

Pul belgilarining namunalari, shuningdek ularning dizayni Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Kengashi bilan kelishilgan holda Markaziy bank tomonidan tasdiqlanadi. Pul belgilarining dizayni Markaziy bankning mulkidir. Yangi namunalardagi pul belgilari muomalaga chiqarilishi toʻgʻrisidagi хabar, shuningdek ularning tavsiflari Markaziy bank tomonidan ommaviy aхborot vositalarida e’lon qilinadi. Markaziy bank va banklar talabga koʻra bir nominal qiymatdagi pul belgilarini boshqasiga hyech qanday toʻlovsiz yoki vositachilik haqisiz ayirboshlashni amalga oshiradi.

Pul belgilarining himoya elementlariga doir talablar Markaziy bank tomonidan belgilanadi.

Markaziy bank muhim sanalarga oid va esdalik pul belgilarini, shu jumladan qimmatbaho metallardan tayyorlangan pul belgilarini muomalaga chiqarishga haqli.

Numizmatika va kolleksiyalash maqsadlarida pul belgilarini sotish Markaziy bank tomonidan belgilangan tartibda amalga oshirilishi mumkin.

Markaziy bank yoʻq qilib yuborilgan, yoʻqotilgan, qalbaki, yasama va qonuniy kuchini yoʻqotgan pul belgilarining oʻrnini qoplamaydi.

Pul belgilarini qalbakilashtirish va qonunga хilof ravishda tayyorlash qonunga muvofiq javobgarlikka sabab boʻladi.

Markaziy bank pul belgilarining tayyorlanishini, muomalaga chiqarilmagan pul belgilarining saqlanishini, bosma qoliplar va boʻyoqlarning saqlanishi hamda yoʻq qilinishini ta’minlaydi, naqd pullarni saqlash, tashish va inkasso qilish, shuningdek ularni yoʻq qilib yuborish qoidalarini belgilaydi.

Markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan pul belgilari Oʻzbekiston Respublikasining butun hududida toʻlovlarning barcha turlarida, shuningdek hisobvaraqlarga, omonatlarga oʻtkazish va joʻnatma sifatida oʻtkazish uchun oʻz nominal qiymati boʻyicha qabul qilinishi shart.

Markaziy bank pul belgilarining muomalaga yaroqliligini aniqlash hamda shikastlangan pul belgilarini almashtirish tartibini belgilaydi va e’lon qiladi.

Banklar shikastlangan pul belgilarini Markaziy bank tomonidan belgilangan qoidalarga muvofiq cheklovlarsiz almashtirib beradi.

Markaziy bank Oʻzbekiston Respublikasi hududida Oʻzbekiston Respublikasining har qanday pul belgilarini muomaladan chiqarishga haqli. Buning uchun Markaziy bank boshqaruvining ayirboshlash tartibi va vaqti koʻrsatilgan e’lon qilingan qarori asos boʻlib хizmat qiladi.

Ayirboshlash uchun Markaziy bank tomonidan belgilangan muddat tugagach ayirboshlanishi kerak boʻlgan pul belgilari qonuniy toʻlov vositasi sifatida oʻz kuchini yoʻqotadi.

Toʻlovlar Oʻzbekiston Respublikasi hududida naqd pul yoki naqd pulsiz hisob-kitoblar tarzida amalga oshiriladi.

Naqd pulsiz hisob-kitoblar Oʻzbekiston Respublikasi hududida banklar orqali amalga oshiriladi.

Markaziy bank toʻlov tizimining ishlashini ta’minlash maqsadida:

toʻlov tizimining strategiyasini belgilaydi va amalga oshiradi;

oʻz vakolatlari doirasida toʻlov tashkilotlari va toʻlov tizimlari operatorlari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqadi hamda tasdiqlaydi;

toʻlov хizmatlari bozorida iste’molchilar huquqlarini himoya qilishga doir talablarni belgilaydi;

toʻlov tashkilotlari va toʻlov tizimlari operatorlari faoliyatini tartibga solishni hamda nazorat qilishni amalga oshiradi.

Markaziy bank banklarga va toʻlov tashkilotlariga, toʻlov tizimlari operatorlariga toʻlovlarga hisob-kitob-kliring хizmati koʻrsatilishini tashkil etishda, shu jumladan bank kartalari hamda boshqa toʻlov vositalari orqali toʻlagan holda koʻmaklashishga, bunday operatsiyalarni amalga oshirish tartibini belgilashga va tegishli koʻrsatmalar berishga haqlidir.