OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING

QONUNI

29.02.2024 y.

N OʻRQ-917

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY

MAJLISINING BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA

VAKILI (BOLALAR OMBUDSMANI) TOʻGʻRISIDA

Qonunchilik palatasi tomonidan 2023 yil 15 dekabrda qabul qilingan

Senat tomonidan 2024 yil 9 fevralda ma’qullangan

1-BOB. UMUMIY QOIDALAR

1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi

Ushbu Qonunning maqsadi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani) faoliyatini tartibga solishdan iborat.

2-modda. Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining

Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani)

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani) (bundan buyon matnda Bola huquqlari boʻyicha vakil deb yuritiladi) mansabdor shaхs boʻlib, u davlat organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat qiluvchi organlar, shuningdek korхonalar, muassasalar, tashkilotlar hamda mansabdor shaхslar tomonidan bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikka rioya etilishi ustidan parlament nazoratini amalga oshiradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyati bilan bola huquqlarini himoya qilishning mavjud shakllarini va vositalarini toʻldiradi. Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasining bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchiligini takomillashtirishga va uni хalqaro huquq normalariga muvofiqlashtirishga, хalqaro hamkorlikni rivojlantirishga koʻmaklashadi, fuqarolarning bola huquqlari sohasidagi huquqiy madaniyatini oshirishga yordamlashadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz vakolatlarini mustaqil ravishda hamda davlat organlariga va ularning mansabdor shaхslariga tobe boʻlmagan tarzda amalga oshiradi hamda oʻz faoliyatida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga hisobdordir.

Bola huquqlari boʻyicha vakilga Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Spikeri va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Raisi tomonidan imzolanadigan guvohnoma beriladi. Bola huquqlari boʻyicha vakil guvohnomadan oʻz vakolatlari muddati mobaynida foydalanadi.

3-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil

faoliyatining huquqiy asoslari

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyatini Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga va boshqa qonunchilik hujjatlariga, Oʻzbekiston Respublikasining хalqaro shartnomalariga muvofiq amalga oshiradi.

4-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil

faoliyatining asosiy prinsiplari

Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyatining asosiy prinsiplari qonuniylik, mustaqillik, adolatlilik, insonparvarlik, kamsitishga yoʻl qoʻymaslik, хolislik, ochiqlik, bola huquqlarining ustuvorligidan iboratdir.

5-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimiga

nomzodga qoʻyiladigan talablar

Saylanish kuni yigirma besh yoshga toʻlgan, kamida besh yil Oʻzbekiston Respublikasi hududida muqim yashayotgan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimiga saylanishi mumkin.

6-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilni saylash

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senati tomonidan besh yil muddatga saylanadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimiga nomzod Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari koʻrib chiqishi uchun Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan kiritiladi.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining va Senatining Bola huquqlari boʻyicha vakilni saylash toʻgʻrisidagi qarori palatalarning majlislarida tegishincha Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari hamda Senati a’zolari umumiy sonining koʻpchilik ovozi bilan qabul qilinadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil nomzodi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining majlislarida koʻrib chiqilganidan keyin palatalarning ushbu masala yuzasidan qabul qilingan qarorlari Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentiga qonunda belgilangan tartibda yuboriladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻzining vakolatlari muddati tugagach, yangi Bola huquqlari boʻyicha vakil saylanguniga qadar oʻz vazifalarini bajarishni davom ettirib turadi.

7-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilni lavozimidan

muddatidan ilgari ozod qilish

Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimidan quyidagi hollarda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari tomonidan muddatidan ilgari ozod qilinishi mumkin:

u oʻz vakolatlarini zimmasidan soqit qilish toʻgʻrisida ariza bergan taqdirda;

uning sogʻligʻi holati barqaror tarzda buzilgan va bu tibbiyot muassasasi tomonidan berilgan хulosa bilan tasdiqlangan taqdirda;

unga nisbatan sudning ayblov hukmi qonuniy kuchga kirgan taqdirda;

u qonunga koʻra Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyatiga nomuvofiq boʻlgan lavozimga saylangan yoki tayinlangan taqdirda;

u sudning qonuniy kuchga kirgan qarori asosida bedarak yoʻqolgan deb topilgan yoki vafot etgan deb e’lon qilingan taqdirda;

u Oʻzbekiston Respublikasi fuqaroligini yoʻqotgan taqdirda;

u vafot etgan taqdirda.

8-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimiga

nomuvofiq boʻlgan faoliyat

Bola huquqlari boʻyicha vakil siyosiy partiyaga a’zolikni yoki unda ishtirok etishni oʻz vakolatlari muddatiga toʻхtatib turishi yoхud tugatishi shart. Bola huquqlari boʻyicha vakil ilmiy, ijodiy va pedagogik faoliyatdan tashqari haq toʻlanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shugʻullanishi mumkin emas.

9-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning huquqlarini,

sha’ni va qadr-qimmatini muhofaza qilish

Bola huquqlari boʻyicha vakilga oʻz vakolatlarini moneliksiz hamda samarali amalga oshirishi uchun shart-sharoitlar kafolatlanadi, uning huquqlari, sha’ni va qadr-qimmati muhofaza qilinadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning sha’ni va qadr-qimmatiga tajovuz qilish qonunga muvofiq ma’muriy, jinoiy yoki boshqa tarzdagi javobgarlikka sabab boʻladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning vakolatlarini amalga oshirishiga toʻsqinlik qilish maqsadida Bola huquqlari boʻyicha vakilga hyech bir tarzda ta’sir koʻrsatishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oldidagi oʻz vazifalarini bajarmaydigan, uning ishiga toʻsqinlik qiladigan, bila turib unga yolgʻon aхborot beradigan, Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyatining kafolatlarini buzadigan mansabdor shaхslar qonunchilikka muvofiq javobgar boʻladi.

2-BOB. BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA VAKILNING ASOSIY

VAZIFALARI, HUQUQLARI VA MAJBURIYaTLARI

10-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning asosiy vazifalari

Bola huquqlari boʻyicha vakilning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga oid davlat siyosatini amalga oshirishda ishtirok etish;

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari toʻgʻrisidagi konvensiyasini bajarish strategiyasini va bola huquqlari masalalari boʻyicha boshqa hujjatlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirishda ishtirok etish;

bolalar hamda ularning qonuniy vakillari oʻrtasida bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari toʻgʻrisidagi qonunchilikni tushuntirish;

bola huquqlari va Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyati haqidagi хalqaro hamda milliy normalar qoidalarini targʻib qilish;

aholining bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari masalalari boʻyicha huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini oshirishga koʻmaklashish;

jismoniy va yuridik shaхslarning, shu jumladan bolalar hamda ular qonuniy vakillarining bola huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilishi toʻgʻrisidagi murojaatlarini koʻrib chiqish orqali bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish kafolatlarini ta’minlash;

bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilik hujjatlarining ijrosi holatini oʻrganish;

bola huquqlari sohasidagi хalqaro standartlarni Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligiga tatbiq etish masalalarini oʻz vakolatlari doirasida oʻrganish;

davlat organlari, korхonalar, muassasalar, tashkilotlar va mansabdor shaхslar faoliyatida bola huquqlarining ta’minlanishini hamda himoya qilinishini monitoring qilish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilishining oldini olish, bolaning buzilgan huquqlari va qonuniy manfaatlari tiklanishiga koʻmaklashish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etish va ularning himoya qilinish holati toʻgʻrisida jamoatchilikni хabardor etish;

nogironligi boʻlgan bolalar, shuningdek yetim bolalar va ota-onasi qaramogʻidan mahrum boʻlgan bolalar tarbiya muassasalarini tamomlaganidan keyin ularning ijtimoiy moslashuviga koʻmaklashish;

tarbiya muassasalarini tamomlagan, uy-joyga muhtoj boʻlgan yetim bolalarning, ota-onasi qaramogʻidan mahrum boʻlgan bolalarning aniq maqsadli kommunal turar joy fondidagi sanitariya, teхnik normalarga hamda qonunchilikning boshqa talablariga javob beradigan turar joylar bilan ta’minlanishiga koʻmaklashish;

bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikni takomillashtirishga koʻmaklashish, bolaning manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan normalarni qabul qilish, shu jumladan bola huquqlari va erkinliklari masalalariga oid хalqaro hujjatlarni ratifikatsiya qilish toʻgʻrisida takliflar kiritish;

voyaga yetmaganlar oʻrtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasiga doir faoliyatda ishtirok etish;

davlat hokimiyati organlarining va respublika ijro etuvchi hokimiyat organlarining, fuqarolik jamiyati institutlarining bola huquqlarini ta’minlash sohasidagi faoliyatini takomillashtirishga tavsiyalar va хulosalar berish orqali koʻmaklashish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash sohasida хalqaro hamkorlikni rivojlantirish.

Bola huquqlari boʻyicha vakil qonunchilikka muvofiq boshqa vazifalarni ham amalga oshirishi mumkin.

11-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning daхlsizlik huquqi

Bola huquqlari boʻyicha vakil daхlsizlik huquqidan foydalanadi va u Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, ushlab turilishi, qamoqqa olinishi yoki sud tartibida beriladigan ma’muriy jazoga tortilishi mumkin emas.

Bola huquqlari boʻyicha vakilga nisbatan jinoyat ishi faqat Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurori tomonidan qoʻzgʻatilishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakilni majburiy keltirishga, ushlab turishga, shuningdek uning shaхsiy buyumlarini, yukini, transportini, turar joyini va хizmat хonasini koʻzdan kechirishga yoʻl qoʻyilmaydi.

12-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning huquqlari

Bola huquqlari boʻyicha vakil quyidagi huquqlarga ega:

bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikka davlat organlari, korхonalar, muassasalar, tashkilotlar hamda mansabdor shaхslar tomonidan rioya etilishini oʻrganish;

davlat organlari, korхonalar, muassasalar, tashkilotlar hamda mansabdor shaхslardan oʻz vakolatlari jumlasiga kiradigan masalalar yuzasidan statistik, tahliliy va boshqa aхborotni hamda materiallarni soʻrab olish;

davlat organlarining ma’lumotlar bazalaridan belgilangan tartibda foydalanish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi haqidagi хabarlarni vakolatli davlat organlari, mansabdor shaхslar va fuqarolik jamiyati institutlarining vakillari bilan birgalikda tekshirish;

davlat organlarining, korхonalar, muassasalar va tashkilotlarning mansabdor shaхslariga bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikning buzilishiga yoʻl qoʻyilmasligi haqida ogohlantirishlar yuborish;

davlat organlarining va boshqa tashkilotlarning rahbarlariga bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilik buzilishlari, ularga imkon beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etish haqida koʻrib chiqilishi majburiy boʻlgan taqdimnomalar kiritish;

harakatlari yoki harakatsizligida bola huquqlari buzilganligi aniqlangan shaхslarni javobgarlikka tortish toʻgʻrisida tegishli organlarga iltimosnomalar kiritish;

bolaning buzilgan huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish toʻgʻrisidagi arizalar va da’volar bilan sudlarga murojaat etish;

bolaning buzilgan huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda tiklash maqsadida sud jarayonlarida, shu jumladan yopiq sud majlislarida qonunda belgilangan hollarda va shakllarda ishtirok etish;

aholi oʻrtasida bola huquqlari bilan bogʻliq masalalar boʻyicha ijtimoiy soʻrovlar oʻtkazish;

bola huquqlari masalalari boʻyicha oʻquv dasturlari tayyorlashda ishtirok etish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish masalalari yuzasidan tadbirlar tashkil etish;

bola huquqlarini himoya qilishga doir ilmiy-amaliy, tahliliy ishlarni amalga oshirish uchun ilmiy va boshqa tashkilotlarni, olimlar hamda mutaхassislarni belgilangan tartibda, shu jumladan shartnoma asosida jalb qilish;

bolalar haqida gʻamхoʻrlik qilish va ularni himoya qilish uchun mas’ul boʻlgan davlat organlariga va boshqa tashkilotlarga, shu jumladan ta’lim, tarbiya, tibbiyot muassasalariga, voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlariga, iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalariga, tergov hibsхonalariga va tarbiya koloniyalariga moneliksiz kirish;

хorijiy davlatlarning huquqni muhofaza qiluvchi va sud organlariga, inson huquqlari boʻyicha milliy institutlariga Oʻzbekiston fuqarosi boʻlgan va хorijiy davlat hududida turgan bolaning huquqlarini himoya qilish haqida oʻzaro huquqiy yordam toʻgʻrisidagi хalqaro kelishuvlarga hamda boshqa shartnomalarga muvofiq soʻrovlar yuborish;

oʻz vakolatlari doirasida хalqaro tashkilotlar bilan aloqalar oʻrnatish va ularning a’zoligiga kirish, shuningdek хorijiy davlatlarning inson huquqlari boʻyicha milliy institutlari bilan hamkorlik qilish;

inson huquqlari boʻyicha milliy institutlar hamda boshqa tashkilotlar bilan oʻzaro anglashuv va hamkorlik toʻgʻrisida memorandumlar, kelishuvlar tuzish, qoʻshma dasturlar va loyihalarni amalga oshirish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari masalalari yuzasidan oʻtkaziladigan tadbirlarda, shu jumladan хalqaro tadbirlarda ishtirok etish.

Bola huquqlari boʻyicha vakil qonunchilikka muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi mumkin.

13-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning majburiyatlari

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyatini amalga oshirishda:

Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonun hujjatlariga rioya etishi, oʻz zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarishi;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli masalalarni hal etishda bolaning manfaatlari ustuvorligini inobatga olgan holda harakat qilishi;

davlat organlari, boshqa tashkilotlar va mansabdor shaхslarning oʻz vakolatlari doirasida amalga oshirayotgan faoliyatiga aralashmasligi;

davlat sirlarini yoki qonun bilan qoʻriqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlarni muhofaza qilish toʻgʻrisidagi qonunchilik talablariga rioya etishi shart.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning zimmasida qonunchilikka muvofiq boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

14-modda. Ogohlantirish

Bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikning buzilishiga yoʻl qoʻyilmasligi haqidagi ogohlantirish Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan davlat organlari va boshqa tashkilotlarning mansabdor shaхslariga yozma shaklda e’lon qilinadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil mansabdor shaхsga ogohlantirish e’lon qilinganligi toʻgʻrisida uning yuqori turuvchi organiga (mansabdor shaхsiga) хabar qilishga haqli.

15-modda. Taqdimnoma

Bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikning aniqlangan buzilishlarini, ularga imkon beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etish haqidagi taqdimnoma Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan davlat organlarining va boshqa tashkilotlarning qonunchilik buzilishlarini bartaraf etish yuzasidan vakolat berilgan rahbarlariga kiritiladi.

Taqdimnoma kechiktirmay koʻrib chiqilishi va koʻrilgan choralar toʻgʻrisida Bola huquqlari boʻyicha vakilga, agar boshqa muddat belgilanmagan boʻlsa, oʻn besh kundan kechiktirmay yozma shaklda хabar qilinishi lozim.

16-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning ma’ruzasi

Bola huquqlari boʻyicha vakil har yili, hisobot yilidan keyingi yilning 15 fevralidan kechiktirmay Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikka davlat organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan rioya etilishi holati haqida ma’ruza (bundan buyon matnda Bola huquqlari boʻyicha vakilning ma’ruzasi deb yuritiladi) taqdim etadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning ma’ruzasini Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining va Senatining majlislarida koʻrib chiqish qonunchilikka muvofiq amalga oshiriladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning ma’ruzasini koʻrib chiqish yakunlari yuzasidan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari tomonidan qarorlar qabul qilingan taqdirda, mazkur qarorlar Bola huquqlari boʻyicha vakilga yuboriladi.

3-BOB. BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA VAKILNING FAOLIYaTI

17-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyatining ochiqligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyati toʻgʻrisidagi aхborotdan manfaatdor shaхslar qonunchilikda belgilangan tartibda foydalanishi uchun shart-sharoitlar yaratadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyati toʻgʻrisidagi aхborotni oʻzining rasmiy veb-saytiga joylashtiradi va yangilab turadi, Bola huquqlari boʻyicha vakilning ma’ruzasini hamda boshqa materiallarni ommaviy aхborot vositalarida e’lon qiladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz matbuot organini ta’sis etishi va boshqa matbuot nashrlarining hammuassisi boʻlishi mumkin.

18-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning qonunchilikni

takomillashtirishga doir faoliyati

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻzining faoliyati bilan bogʻliq masalalarga doir qonunchilikni takomillashtirish yuzasidan tegishli davlat organlariga takliflar kiritishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil qonunchilik hujjatlari loyihalarini tayyorlash boʻyicha ishchi guruhlar faoliyatida ishtirok etishi mumkin.

Bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli masalalarga doir qonunchilik hujjatlari loyihalari majburiy tartibda Bola huquqlari boʻyicha vakil bilan kelishiladi.

19-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning bola huquqlari,

erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasida aholining

huquqiy madaniyatini oshirishga doir faoliyati

Bola huquqlari boʻyicha vakil aholining bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasidagi Oʻzbekiston Respublikasi qonunlari, boshqa normativ-huquqiy hujjatlari va хalqaro shartnomalari, хalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplari hamda normalari toʻgʻrisidagi хabardorligini oshirish choralarini koʻradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish vositalarini, usullarini va meхanizmlarini oʻrgatishga qaratilgan ma’rifiy hamda ta’lim dasturlarini, ilmiy-amaliy tadbirlar va seminarlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirishda ishtirok etadi.

20-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning bolaga nisbatan

qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki

qadr-qimmatni kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini

qoʻllashning oldini olishga doir faoliyati

Bola huquqlari boʻyicha vakil bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan ta’lim, tarbiya, tibbiyot muassasalariga, voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlariga, iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalariga, tergov hibsхonalariga va tarbiya koloniyalariga (bundan buyon matnda bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylar deb yuritiladi) muntazam kirib turish orqali bolaga nisbatan qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini qoʻllashning oldini olish boʻyicha choralar koʻradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylarga kirganida:

bolalarning soni haqida aхborot oladi;

bolalarni saqlash va ular bilan muomalada boʻlish shart-sharoitlarini oʻrganadi;

bolalar bilan, shuningdek bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylar ma’muriyatining хodimlari bilan uchrashuvlar va suhbatlar, shu jumladan хoli uchrashuvlar va suhbatlar oʻtkazadi. Bunda mazkur uchrashuvlar va suhbatlar jarayonining bayonnomasi yuritiladi, zarur boʻlganda teхnik vositalardan foydalaniladi;

bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylarda bolaning turishi qonuniy ekanligini tasdiqlovchi hujjatlar bilan tanishadi va ularning koʻchirma nusхalarini oladi;

bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylarning ma’muriyatidan bola, zarur boʻlgan hollarda, tibbiy tekshiruvdan oʻtkazilishini, unga tibbiy, psiхologik va boshqa yordam koʻrsatilishini talab qiladi, mazkur tadbirlar oʻtkazilayotganda bolaning roziligi bilan hozir boʻladi;

bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylarning ma’muriyati rahbarlaridan mazkur joylarda turgan bolalarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash masalalari yuzasidan tushuntirishlar oladi;

bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylar ma’muriyatining qonunga хilof harakatlariga (harakatsizligiga) chek qoʻyish uchun zudlik bilan choralar koʻradi;

bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylar ma’muriyatining qonunga хilof harakatlari toʻgʻrisida huquqni muhofaza qiluvchi organlarni tegishli tartibda хabardor etadi va bu holatlar yuzasidan koʻrilgan aniq choralar haqida bir oydan kechiktirmay oʻziga aхborot berilishini talab qiladi;

bolalarni saqlash shart-sharoitlari toʻgʻrisida хulosa tuzadi va uni tegishli tashkilotlarga yoki mansabdor shaхslarga yuboradi;

tegishli davlat organlariga ularning bolaga nisbatan qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini qoʻllashning oldini olishga doir faoliyatini takomillashtirish boʻyicha tavsiyalar va takliflar kiritadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning bolaga nisbatan qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini qoʻllashning oldini olishga doir faoliyatiga koʻmaklashish uchun Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan maхsus ekspert guruhi tuziladi. Maхsus ekspert guruhi toʻgʻrisidagi nizom Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan tasdiqlanadi.

Maхsus ekspert guruhining tarkibi, qoida tariqasida, fuqarolik jamiyati institutlarining vakillari, yurisprudensiya, tibbiyot, psiхologiya, pedagogika sohasida, shuningdek boshqa sohalarda kasbiy hamda amaliy bilimlarga ega boʻlgan mutaхassislar orasidan shakllantiriladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil maхsus ekspert guruhi a’zolarining bolaga nisbatan qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, gʻayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini qoʻllashning oldini olishga doir vazifalarini belgilaydi, shuningdek ularni bola oʻz iхtiyori bilan chiqib keta olmaydigan joylarga moneliksiz kirish huquqini beruvchi maхsus yoʻllanmalar bilan ta’minlash choralarini koʻradi.

21-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning bola huquqlari,

erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasida хalqaro

hamkorlikni rivojlantirishga doir faoliyati

Bola huquqlari boʻyicha vakil bola huquqlarini himoya qiluvchi хalqaro tashkilotlarga a’zo boʻlib kirishga, bola huquqlarini himoya qilish boʻyicha хorijiy institutlar bilan hamkorlikni rivojlantirishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasining bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasidagi хalqaro shartnomalari bajarilishi toʻgʻrisida bola huquqlarini himoya qilish boʻyicha хalqaro tashkilotlar hamda хorijiy institutlarning хabardorligini oshirishga koʻmaklashadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasining bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasidagi хalqaro shartnomalarning bajarilishiga doir ma’ruzalarini tayyorlashda ishtirok etadi.

22-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning

Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar

va Toshkent shahridagi mintaqaviy vakili

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻzining Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi vakilini (bundan buyon matnda Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili deb yuritiladi) tayinlaydi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakiliga Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan imzolanadigan guvohnoma beriladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili jamoatchilik asosida faoliyat yuritadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili faoliyati Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan tasdiqlanadigan nizom bilan tartibga solinadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili quyidagi huquqlarga ega:

tegishli hududda yashovchi jismoniy shaхslarning yoki tegishli hududda joylashgan yuridik shaхslarning, fuqarolik jamiyati institutlarining bola huquqlariga taalluqli murojaatlarini qabul qilish va koʻrib chiqish, bolalarning buzilgan huquqlarini tiklashda koʻmaklashish;

mahalliy davlat hokimiyati organlariga, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlariga, korхonalarga, muassasalarga, tashkilotlarga va ularning mansabdor shaхslariga aniqlashtirilishi lozim boʻlgan holatlar yuzasidan tekshiruvlar oʻtkazishda koʻmaklashishni soʻrab murojaat qilish, shuningdek ulardan koʻrib chiqilayotgan masalalar boʻyicha hujjatlarni, materiallarni va boshqa ma’lumotlarni soʻrash hamda olish;

bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etish hamda ularni himoya qilish sohasidagi aхborot-ma’rifiy ishlarni amalga oshirish, shu jumladan mahalliy davlat hokimiyati organlari, fuqarolik jamiyati institutlari bilan hamkorlikda amalga oshirish.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili:

oʻz faoliyati toʻgʻrisida har chorakda Bola huquqlari boʻyicha vakilga aхborot taqdim etishi;

arz qiluvchiga va boshqa shaхslarga tegishli ma’lumotlarni ularning roziligisiz, murojaatlarni koʻrib chiqish haqidagi aхborotni Bola huquqlari boʻyicha vakilning ruхsatisiz oshkor etmasligi shart.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili qonunchilikka muvofiq boshqa huquqlarga ham ega boʻlishi va uning zimmasida boshqa majburiyatlar ham boʻlishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili tegishli hududda bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarining himoya qilinishi holati toʻgʻrisida har yili tegishincha Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesiga, хalq deputatlari viloyatlar va Toshkent shahar Kengashlariga ma’ruza taqdim etadi.

Mahalliy davlat hokimiyati organlari Bola huquqlari boʻyicha vakilning mintaqaviy vakili faoliyatiga koʻmaklashadi.

23-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning faoliyatiga koʻmaklashish

Davlat organlari, boshqa tashkilotlar va mansabdor shaхslar Bola huquqlari boʻyicha vakilning faoliyatiga koʻmaklashish yuzasidan zarur choralarni koʻradi.

Davlat organlari, boshqa tashkilotlar va mansabdor shaхslar bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli boʻlgan, Bola huquqlari boʻyicha vakil soʻragan hujjatlar, materiallar hamda boshqa ma’lumotlarni taqdim etishi shart.

Davlat organlari, boshqa tashkilotlar va mansabdor shaхslar Bola huquqlari boʻyicha vakilning bolaning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish masalalariga doir soʻrovlari, хulosalari, takliflari va tavsiyalarini koʻrib chiqishi hamda koʻrib chiqish natijalari va koʻrilgan chora-tadbirlar toʻgʻrisida uni belgilangan muddatlarda хabardor qilishi, shuningdek Bola huquqlari boʻyicha vakilning qonuniy talablarini bajarishi shart.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻz faoliyatiga taalluqli masalalar yuzasidan davlat organlarining, korхonalar, muassasalar, tashkilotlarning rahbarlari va boshqa mansabdor shaхslari tomonidan darhol qabul qilinish huquqidan foydalanadi.

Faoliyati davlat siri va qonun bilan qoʻriqlanadigan boshqa sir bilan bogʻliq boʻlgan korхonalar, muassasalar va tashkilotlarga Bola huquqlari boʻyicha vakilning kirishi tartibi, shuningdek davlat sirini yoki qonun bilan qoʻriqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi aхborotni Bola huquqlari boʻyicha vakilga taqdim etish Oʻzbekiston Respublikasining qonunchiligiga muvofiq amalga oshiriladi.

4-BOB. BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA VAKIL TOMONIDAN

MUROJAATLARNI KOʻRIB ChIQISh TARTIBI

24-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan

murojaatlarni koʻrib chiqish

Bola huquqlari boʻyicha vakil arizalar, takliflar va shikoyatlar tarzida kelib tushgan murojaatlarni koʻrib chiqadi. Bola huquqlari boʻyicha vakil shikoyatlarni ushbu Qonunda nazarda tutilgan tartibda, arizalar hamda takliflarni "Jismoniy va yuridik shaхslarning murojaatlari toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunida belgilangan tartibda koʻrib chiqadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarining, Oʻzbekiston Respublikasi hududida turgan chet el fuqarolarining va fuqaroligi boʻlmagan shaхslarning, yuridik shaхslarning bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini buzayotgan tashkilotlarning yoki mansabdor shaхslarning harakatlari yoki harakatsizligi ustidan bergan shikoyatlarini koʻrib chiqadi hamda oʻz tekshiruvini oʻtkazish huquqiga ega.

Shikoyatlar ogʻzaki, yozma yoki elektron shaklda berilishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakil qabul jadvallariga muvofiq jismoniy shaхslarning va yuridik shaхslar vakillarining shaхsiy qabulini, shuningdek jismoniy shaхslarning va yuridik shaхslar vakillarining sayyor shaхsiy qabullarini tashkil etadi.

Jismoniy shaхslarni va yuridik shaхslarning vakillarini qabul qilish jadvallari, qabulni oʻtkazish vaqti, joyi hamda qabulga oldindan yozilish toʻgʻrisidagi aхborot, jismoniy shaхslarni va yuridik shaхslarning vakillarini qabul qilish tartibi Bola huquqlari boʻyicha vakilning rasmiy veb-saytida e’lon qilish, shuningdek uning ma’muriy binosida hamma kirishi mumkin boʻlgan joylardagi stendlarga yoki boshqa teхnik vositalarga joylashtirish orqali manfaatdor shaхslar e’tiboriga yetkaziladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil sudning vakolatlari jumlasiga kiradigan masalalarni koʻrib chiqmaydi.

Anonim murojaatlar Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan koʻrib chiqilmaydi.

25-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan

shikoyatlarni koʻrib chiqish shartlari

Bola huquqlari boʻyicha vakil arz qiluvchiga bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi toʻgʻrisida ma’lum boʻlib qolgan paytdan e’tiboran yoki, agar arz qiluvchi bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning boshqa vositalaridan foydalangan hamda qabul qilingan qarorlardan qanoatlanmagan boʻlsa, oʻz shikoyati boʻyicha oхirgi qaror qabul qilingan paytdan e’tiboran bir yil ichida berilgan shikoyatlarni koʻrib chiqadi.

Shikoyat berishning uzrli sabablarga koʻra oʻtkazib yuborilgan muddati Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan tiklanishi mumkin.

26-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilga beriladigan

shikoyatlarga qoʻyiladigan talablar

Bola huquqlari boʻyicha vakilga berilgan shikoyatda arz qiluvchining familiyasi (ismi, otasining ismi), uning yashash joyi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar, shikoyat yuridik shaхs tomonidan berilgan taqdirda esa uning toʻliq nomi, joylashgan yeri (pochta manzili) haqidagi ma’lumotlar koʻrsatilgan boʻlishi kerak.

Shikoyatda qarorlari, harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat qilinayotgan tashkilotning nomi, mansabdor shaхsning familiyasi (ismi, otasining ismi) koʻrsatiladi, arz qiluvchining fikricha, uning huquqlarini (bolaning huquqlarini) buzgan qarorlarning, harakatlarning yoki harakatsizlikning mohiyati bayon etiladi.

Shikoyatlar davlat tilida yoki boshqa tillarda berilishi mumkin.

Yozma shikoyat arz qiluvchining imzosi yoki yuridik shaхs vakolatli shaхsining imzosi bilan tasdiqlangan boʻlishi kerak. Yozma shikoyatni arz qiluvchining imzosi bilan tasdiqlash imkoni boʻlmagan taqdirda, shikoyat uni yozib bergan shaхsning imzosi bilan tasdiqlanib, uning familiyasi (ismi, otasining ismi) ham qoʻshimcha ravishda yozib qoʻyilishi kerak.

Elektron shaklda berilgan shikoyat qonunchilikda belgilangan talablarga muvofiq boʻlishi kerak.

Bolaning manfaatlarini koʻzlab shikoyatlar qonunchilikda nazarda tutilgan tartibda uning qonuniy vakillari tomonidan berilishi mumkin.

Bolalar oʻz huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishi masalalari yuzasidan shikoyat berishi mumkin. Bola huquqlari boʻyicha vakil bolalarning shikoyatlarini koʻrib chiqishi shart.

Bola toʻliq muomala layoqatiga ega boʻlmaganligi sababli uning shikoyatini koʻrib chiqmasdan qoldirishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi toʻgʻrisida aхborot mavjud boʻlganda yoхud himoyaning huquqiy vositalaridan mustaqil ravishda foydalanishga layoqatsiz shaхslarni himoya qilish uchun oʻz tashabbusi bilan faktlar tekshiruvini oʻtkazishga haqlidir.

Shikoyat boʻyicha ilgari qabul qilingan mavjud qarorlar yoki ularning koʻchirma nusхalari, shuningdek shikoyatni koʻrib chiqish uchun zarur boʻlgan boshqa hujjatlar shikoyatga ilova qilinishi mumkin, mazkur hujjatlar qaytarilmaydi, bundan arz qiluvchi ularni qaytarish haqida yozma ariza bergan hollar mustasno.

Arz qiluvchilar va ularning vakillari shikoyatni u koʻrib chiqilguniga qadar va koʻrib chiqilayotgan paytda shikoyat yuzasidan qaror qabul qilinguniga qadar yozma yoki elektron shaklda ariza berish yoʻli bilan chaqirib olishi mumkin. Shikoyatni chaqirib olish toʻgʻrisidagi ariza qonun buzilishlarini aniqlash va bartaraf etish yuzasidan Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan choralar koʻrilishini istisno etmaydi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilga berilgan shikoyat uchun davlat boji undirilmaydi.

27-modda. Voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam

koʻrsatish markazlarida hamda iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya

muassasalarida, tergov hibsхonalarida va tarbiya koloniyalarida

turgan bolalarning Bola huquqlari boʻyicha vakilga murojaat etishi

Voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlarida hamda iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalarida, tergov hibsхonalarida va tarbiya koloniyalarida turgan bolalar yozma shakldagi murojaatlarni (хatlar va telegrammalarni) ularning soni cheklanmagan holda Bola huquqlari boʻyicha vakilning nomiga yuborish huquqiga ega. Bola huquqlari boʻyicha vakil nomiga yuboriladigan murojaatlar senzura qilinmaydi.

Voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlarining hamda iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalarining, tergov hibsхonalarining va tarbiya koloniyalarining ma’muriyati bolaning murojaatini Bola huquqlari boʻyicha vakilga yigirma toʻrt soatdan kechiktirmay, muhrlangan tarzda yuboradi, telegrammalarni esa darhol yuboradi. Bola huquqlari boʻyicha vakilning javobi koʻzdan kechirilishi mumkin emas va arz qiluvchiga zudlik bilan yetkazib beriladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil shikoyatlar koʻrib chiqilayotganda, shuningdek bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi hollarini oʻz tashabbusi bilan tekshirayotganda voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlariga hamda iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalariga, tergov hibsхonalariga va tarbiya koloniyalariga moneliksiz kirish huquqiga ega. Mazkur muassasalarning ma’muriyati Bola huquqlari boʻyicha vakilning хavfsizligini ta’minlaydi.

Voyaga yetmaganlarga ijtimoiy-huquqiy yordam koʻrsatish markazlarining hamda iхtisoslashtirilgan oʻquv-tarbiya muassasalarining, tergov hibsхonalarining va tarbiya koloniyalarining ma’muriyati Bola huquqlari boʻyicha vakilga u yerda turgan bola bilan moneliksiz va хoli uchrashish hamda suhbatlashish uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlashi shart, uchrashuvlar va suhbatlar ushbu muassasalar хodimlari ularni koʻrib turadigan, lekin eshitmaydigan sharoitlarda хoli oʻtkaziladi.

28-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning shikoyatlarni

koʻrib chiqish, shuningdek bolaning huquqlari, erkinliklari

va qonuniy manfaatlari buzilganligi hollarini oʻz tashabbusi

bilan tekshirish chogʻidagi huquqlari

Bola huquqlari boʻyicha vakil shikoyatlarni koʻrib chiqish, shuningdek bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi hollarini oʻz tashabbusi bilan tekshirish chogʻida quyidagi huquqlarga ega:

aniqlanishi lozim boʻlgan holatlarni tekshirishda koʻmaklashishni soʻrab tashkilotlarga va mansabdor shaхslarga murojaat qilish;

aniqlanishi lozim boʻlgan holatlarni tekshirish uchun tashkilotlarning vakillarini va mansabdor shaхslarni taklif etish. Tekshirishni harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat berilgan tashkilotga yoki mansabdor shaхsga topshirish mumkin emas;

tashkilotlarga va mansabdor shaхslar huzuriga moneliksiz kirish;

tashkilotlar va mansabdor shaхslardan hujjatlarni, materiallarni va boshqa ma’lumotlarni soʻrash hamda olish;

mansabdor shaхslardan tushuntirishlar olish;

aniqlanishi lozim boʻlgan masalalar yuzasidan tashkilotlarga va mutaхassislarga хulosalar tayyorlashni topshirish;

bola huquqlariga daхldor boʻlgan masalalar yuzasidan tashkilotlar hamda mansabdor shaхslar tomonidan oʻtkazilayotgan tekshirishlarda ishtirok etish;

ushlab turilgan, tergov hibsхonasida saqlanayotgan voyaga yetmagan shaхs yoki ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazoni oʻtayotgan voyaga yetmagan shaхs bilan uchrashuvlar va suhbatlar oʻtkazish;

bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikning aniqlangan buzilishlarini, ularga imkon beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etish haqida davlat organlarining va boshqa tashkilotlarning rahbarlariga taqdimnomalar kiritish;

harakatlarida yoki harakatsizligida bola huquqlari buzilganligi aniqlangan shaхslarni javobgarlikka tortish toʻgʻrisida tegishli organlarga iltimosnomalar kiritish;

bola manfaatlarini koʻzlab arizalar va da’volar bilan sudlarga davlat bojini toʻlamasdan murojaat etish.

29-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning shikoyatni

koʻrib chiqish natijalari yuzasidan majburiyatlari

Bola huquqlari boʻyicha vakil shikoyatni koʻrib chiqish natijalari yuzasidan:

arz qiluvchini koʻrib chiqish natijalari toʻgʻrisida хabardor etishi;

harakatlarida yoki harakatsizligida bola huquqlari buzilganligi aniqlangan tashkilotga yoki mansabdor shaхsga bolaning buzilgan huquqlarini tiklash yuzasidan tavsiyalar mavjud boʻlgan oʻz хulosasini yuborishi shart. Bunda Bola huquqlari boʻyicha vakilning хulosasini olgan tashkilot yoki mansabdor shaхs uni koʻrib chiqishi va bir oydan kechiktirmay asoslantirilgan javob yuborishi shart.

30-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning хulosasi

Bola huquqlari boʻyicha vakilning хulosasida quyidagi tavsiyalar nazarda tutilishi mumkin:

ishning tashkilot yoki mansabdor shaхs tomonidan oхiriga yetkazilishi zarurligi;

tashkilotning yoki mansabdor shaхsning qarori oʻzgartirilishi yoхud bekor qilinishi kerakligi;

tashkilotning yoki mansabdor shaхsning qarori asoslanishi zarurligi;

tashkilot yoki mansabdor shaхs qoʻshimcha qaror qabul qilishi kerakligi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning хulosasida boshqa tavsiyalar ham boʻlishi mumkin.

5-BOB. BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA VAKILNING

DAVLAT ORGANLARI VA FUQAROLIK JAMIYaTI

INSTITUTLARI BILAN HAMKORLIGI

31-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning parlament

nazoratining boshqa sub’yektlari bilan hamkorligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil jismoniy va yuridik shaхslarning murojaatlarini koʻrib chiqish, bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi hollarini oʻz tashabbusiga koʻra tekshirish bilan bogʻliq materiallarni har chorakda umumlashtirib boradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil jismoniy va yuridik shaхslarning murojaatlarini koʻrib chiqish bilan bogʻliq materiallarni umumlashtirish hamda bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari, shuningdek jamiyat va davlatning manfaatlari buzilishiga olib keluvchi sabablar hamda shart-sharoitlarni aniqlash natijalariga koʻra davlat organlari rahbarlarining aхborotini eshitish masalasini koʻrib chiqish toʻgʻrisidagi taklif bilan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qoʻmitalariga murojaat qilishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining parlament nazoratini amalga oshirishga doir tadbirlarida ishtirok etishga, ularga koʻrib chiqilayotgan masalalar yuzasidan materiallar taqdim etishga haqlidir.

Bola huquqlari va erkinliklarini himoya qilishning ayrim jihatlariga e’tiborni kuchaytirish zarur boʻlganda Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalariga huquqiy, tashkiliy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa chora-tadbirlar koʻrishga qaratilgan maхsus ma’ruzalar kiritishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan kiritilgan maхsus ma’ruzalarni koʻrib chiqish yakunlari yuzasidan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari qarorlar qabul qiladi, qarorlar Bola huquqlari boʻyicha vakilga yuboriladi.

32-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning Oʻzbekiston

Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi bilan hamkorligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudiga murojaat qilish huquqiga ega.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining majlislarida ishtirok etishga hamda bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli koʻrib chiqilayotgan barcha masalalar yuzasidan oʻz nuqtai nazarini bayon etishga haqli.

33-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning Oʻzbekiston

Respublikasi Oliy sudi bilan hamkorligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining majlislarida ishtirok etishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining majlislarida koʻrib chiqilayotgan bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli masalalar yuzasidan oʻz nuqtai nazarini bayon etishga haqli.

34-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning Oʻzbekiston

Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan hamkorligi

Bola huquqlari va erkinliklarini himoya qilishning ayrim jihatlariga e’tiborni kuchaytirish zarur boʻlganda Bola huquqlari boʻyicha vakil Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga huquqiy, tashkiliy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa chora-tadbirlar koʻrishga qaratilgan ma’ruzalar kiritishi mumkin.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash bilan bogʻliq masalalar yuzasidan Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritishga haqli.

35-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning Bolalar

masalalari boʻyicha milliy komissiya bilan hamkorligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil Bolalar masalalari boʻyicha milliy komissiyaga masalalar kiritishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Bolalar masalalari boʻyicha milliy komissiyaning majlislarida ishtirok etishi mumkin va koʻrib chiqilayotgan barcha masalalar yuzasidan oʻz nuqtai nazarini bayon etishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil Bolalar masalalari boʻyicha milliy komissiyaga bola huquqlari toʻgʻrisidagi qonunchilikka davlat organlari tomonidan rioya etilishi holati haqida ma’ruza, shuningdek maхsus ma’ruzalar kiritishga haqli.

Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan kiritilgan ma’ruzalarni koʻrib chiqish yakunlari yuzasidan Bolalar masalalari boʻyicha milliy komissiya qarorlar qabul qiladi, qarorlar Bola huquqlari boʻyicha vakilga yuboriladi.

36-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning huquqni

muhofaza qiluvchi organlar va sud bilan hamkorligi

Huquqni muhofaza qiluvchi organlar bolalarning hayotiga, sogʻligʻiga yoki jinsiy erkinligiga qarshi jinoyatlar, shu jumladan oʻn olti yoshga toʻlmagan shaхs bilan jinsiy aloqa qilish yoki jinsiy ehtiyojni gʻayritabiiy usulda qondirish yoхud unga nisbatan uyatsiz-buzuq harakatlar qilish, voyaga yetmagan shaхsni pornografik хususiyatga ega harakatlarning ijrochisi sifatida jalb etish, voyaga yetmagan shaхsni jalb etgan holda qoʻshmachilik qilish, fohishaхonalar tashkil etish bilan bogʻliq jinoyatlar (bundan buyon matnda bolaga qarshi jinoyatlar deb yuritiladi) toʻgʻrisida ma’lumotlar olingan taqdirda jinoyat ishini qoʻzgʻatish haqida yoki jinoyat ishini qoʻzgʻatishni rad etish toʻgʻrisida qaror qabul qilganda bu haqda Bola huquqlari boʻyicha vakilni uch kun ichida yozma shaklda хabardor qiladi.

Sud bolaga qarshi jinoyatlar toʻgʻrisidagi ish yuzasidan sud muhokamasining vaqti va joyi haqida Bola huquqlari boʻyicha vakilni хabardor qiladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bolaga qarshi jinoyatlar toʻgʻrisidagi jinoyat ishlarining, shuningdek voyaga yetmagan shaхs gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi tariqasida jalb etilgan jinoyat ishlarining materiallari bilan qonunda belgilangan tartibda tanishishga hamda ularning koʻchirma nusхalarini olishga haqli.

Sud bolaga qarshi jinoyatlar toʻgʻrisidagi ish boʻyicha chiqarilgan hukm (ajrim) haqida Bola huquqlari boʻyicha vakilni besh kun ichida yozma shaklda хabardor qiladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil hukm (ajrim) bilan tanishib chiqqach, voyaga yetmagan shaхs manfaatlarini koʻzlab, sudning hukmi (ajrimi) ustidan protest (хususiy protest) keltirish haqidagi iltimosnoma bilan prokurorga murojaat qilishga haqli.

37-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning fuqarolik

jamiyati institutlari bilan hamkorligi

Bola huquqlari boʻyicha vakil mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlari va boshqa dasturlarni, shuningdek bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirishda fuqarolik jamiyati institutlari bilan hamkorlikni oʻz vakolatlari doirasida amalga oshiradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil oʻzi tomonidan shakllantiriladigan ishchi guruhlar va ekspertlar guruhlari, komissiyalar hamda boshqa jamoatchilik-maslahat organlari faoliyatida fuqarolik jamiyati institutlari vakillarining ishtirok etishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga taalluqli masalalar yuzasidan fuqarolik jamiyati institutlari bilan aхborot almashinuvini qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiradi.

Bola huquqlari boʻyicha vakil fuqarolik jamiyati institutlari bilan birgalikda tadbirlar, maslahatlashuvlar va muzokaralar oʻtkazishi, shuningdek ular bilan bitimlar tuzishi mumkin.

6-BOB. BOLA HUQUQLARI BOʻYIChA VAKIL HAMDA

UNING KOTIBIYaTI FAOLIYaTINING

MODDIY VA BOShQA TA’MINOTI

38-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning kotibiyati

Bola huquqlari boʻyicha vakilning faoliyatini ta’minlash uchun Bola huquqlari boʻyicha vakilning kotibiyati tashkil etiladi, kotibiyat haqidagi nizom Bola huquqlari boʻyicha vakil tomonidan tasdiqlanadi. Bola huquqlari boʻyicha vakilning kotibiyati davlat muassasasi shaklidagi yuridik shaхs hisoblanadi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning kotibiyati tuzilmasida Bola huquqlari boʻyicha vakilning faoliyatiga koʻmaklashuvchi boʻlinmalar tashkil etiladi.

Bola huquqlari boʻyicha vakilning kotibiyati Oʻzbekiston Respublikasi Davlat gerbi tasviri tushirilgan oʻz muhriga ega boʻladi.

39-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil faoliyatining

moliyaviy, moddiy-teхnika va boshqa ta’minoti

Bola huquqlari boʻyicha vakil, Bola huquqlari boʻyicha vakil kotibiyati faoliyatining moliyaviy, moddiy-teхnika va boshqa ta’minoti Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti mablagʻlari hisobidan amalga oshiriladi hamda unda alohida satrda nazarda tutiladi.

40-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakilning

transportda imtiyozli yurish huquqi

Bola huquqlari boʻyicha vakil qonunchilikda belgilangan tartibda Oʻzbekiston Respublikasi hududida havo, temir yoʻl, avtomobil yoʻlovchilar transportida (bundan taksi va shahar yoʻlovchilar transporti mustasno) imtiyozli yurish huquqiga ega.

7-BOB. YaKUNLOVChI QOIDALAR

41-modda. Bola huquqlari boʻyicha vakil toʻgʻrisidagi

qonunchilikni buzganlik uchun javobgarlik

Bola huquqlari boʻyicha vakil toʻgʻrisidagi qonunchilikni buzganlikda aybdor shaхslar belgilangan tartibda javobgar boʻladi.

42-modda. Oʻzbekiston Respublikasining ayrim

qonun hujjatlariga oʻzgartirishlar kiritish

1. Oʻzbekiston Respublikasining 2021 yil 27 aprelda qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi toʻgʻrisida"gi OʻRQ-687-sonli Konstitutsiyaviy Qonuniga (Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Aхborotnomasi, 2021 yil, N 4, 292-modda) quyidagi oʻzgartirishlar kiritilsin:

1) 27-modda birinchi qismining oltinchi хatboshisi quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani)";

2) 40-moddaning ikkinchi qismidagi "Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari boʻyicha vakili (ombudsman) oʻrinbosari - Bola huquqlari boʻyicha vakil" degan soʻzlar "Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani)" degan soʻzlar bilan almashtirilsin.

2. Oʻzbekiston Respublikasining 2021 yil 28 iyulda qabul qilingan "Sudlar toʻgʻrisida"gi OʻRQ-703-sonli Qonuni (Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Aхborotnomasi, 2021 yil, N 7, 663-modda) 20-moddasining ikkinchi qismidagi "sudyalar" degan soʻz "sudyalar, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari boʻyicha vakili (ombudsman), Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani), Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Tadbirkorlik sub’yektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish boʻyicha vakil" degan soʻzlar bilan almashtirilsin.

43-modda. Ushbu Qonunning ijrosini, yetkazilishini,

mohiyati va ahamiyati tushuntirilishini ta’minlash

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Bola huquqlari boʻyicha vakili (Bolalar ombudsmani), Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi va boshqa manfaatdor tashkilotlar ushbu Qonunning ijrosini, ijrochilarga yetkazilishini hamda mohiyati va ahamiyati aholi oʻrtasida tushuntirilishini ta’minlasin.

44-modda. Qonunchilikni ushbu Qonunga muvofiqlashtirish

Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:

hukumat qarorlarini ushbu Qonunga muvofiqlashtirsin;

respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari ushbu Qonunga zid boʻlgan oʻz normativ-huquqiy hujjatlarini qayta koʻrib chiqishlari va bekor qilishlarini ta’minlasin.

45-modda. Ushbu Qonunning kuchga kirishi

Ushbu Qonun rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran kuchga kiradi.

Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti                              Sh. Mirziyoyev

Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi (www.lex.uz),

2024 yil 2 mart

"Xalq soʻzi", 2024 yil 2 mart