Пригодится каждому кадровику в декабре:
“Ташкилотда иш ўринлари қисқармоқда. МКнинг 92-моддасига мувофиқ ишдан бўшатилган ишчиларга компанияда мавжуд бўлган бошқа ишни таклиф қилишимиз керак. Буни қандай қилиб тўғри амалга ошириш мумкин? Агар ишдан бўшатилган ходим таклиф қилинган лавозимдан бош тортса нима бўлади?
“Норма” эксперти, ҳуқуқшунос Ленара ХИКМАТОВА кадровик.уз сўровига кўра саволларга жавоб берди:
- “Ҳақиқатан ҳам, ходимни ишдан бўшатишда - агар бўш иш ўринлари мавжуд бўлса, иш берувчи қуйидаги асосларга кўра
унинг ташкилотда бандлигини таъминлаш чораларини кўриши шарт:
- технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги;
; - ходимнинг малакаси етарли бўлмаганлиги ёки соғлиғи ҳолатига кўра бажараётган ишига нолойиқ бўлиб қолиши; ;
- корхона раҳбари, унинг ўринбосарлари, бош бухгалтер (унинг вазифаларини бажарувчи ходим) билан тузилган меҳнат шартномасининг бекор қилинишига олиб келган мулкдорнинг ўзгариши ;
- илгари ушбу ишни бажарган ходимни қайта тиклаш .
Юқорида кўрсатилган асослар бўйича ишдан бўшатилган ишчиларни ишга жойлаштириш меҳнат шартномасини бекор қилиш қонунийлиги шартларидан биридир. Агар бундай имкониятга эга бўлган иш берувчи ходимга бошқа иш таклиф қилмаган бўлса, бу қуйидаги оқибатларга олиб келиши мумкин:
- ходимни аввалги иш жойига тиклашга;
- МЖТК 49-моддасига мувофиқ мансабдор шахснинг маъмурий жавобгарлигига.
Ходимга қандай иш таклиф қилиш керак?
Аввал ходимнинг мутахассислиги ва малакасига мос келадиган ишни таклиф қилинг. Агар ходим бажариладиган иш ёки эгаллаб турган лавозимига
мос келмаса - мутахассислик бўйича кам малака талаб қиладиган иш таклифини беринг.
Агар корхонада бундай иш бўлмаса, камроқ ёки кам маошли бўлса ҳам, бошқа иш таклиф қилинг.
Агар бўш иш ўринлари бўлмаса, бу ҳақда ходимга хабар беринг.
Мисол
Лавозим қисқариши, иш берувчининг хатоси - №1 (нотўғри иш таклиф қилинди)
Лавозими қисқартирилганлиги сабабли моддий жавобгар бухгалтерга ўша пайтда ташкилотда ҳисоб-китоб бухгалтери ўрни бўш бўлишига қарамай, кассирлик иш ўрни таклиф қилинди.
Бу ҳолатда иш берувчининг ҳаракатлари ноқонунийдир, чунки у ходимни ўз мутахассислиги бўйича ишга олиш имкониятига эга эди.
Мисол
Лавозим қисқариши, иш берувчининг хатоси - № 2 (бўш иш ўрни таклиф қилинмади)
Ташкилот ижтимоий суғурта бўйича бош мутахассис лавозимини қисқартирди. Меҳнат шартномасини бекор қилиш вақтида иш берувчида фақат битта – хўжалик мудири лавозимигина бўш эди. Иш берувчи уни ишдан бўшатилган ишчига таклиф қилмади, чунки у олий маълумотли ва катта тажрибага эга бўлган мутахассисга бу лавозим номуносиб деб ўйлади. Бундан ташқари, у таклиф қилганида ҳам ходим бу ишни барибир рад этади, деб ўйлади.
Бироқ, ишдан бўшатилгандан сўнг, ходим иш жойига қайта тиклаш талаби билан судга мурожаат қилди. У ўз даъвосини мавжуд бўш иш ўринлари ҳақида билмагани ва хўжалик мудири бўлиб ишлашга розилиги билан асослади. Нафақага чиқишига атиги 3 йил қолган, ёши туфайли бошқа ишга жойлашиши мушкул.
Суд даъвони қаноатлантирди ва иш берувчи қайта тикланган ходимга мажбурий ишламаган вақт учун пул тўлади. Бундан ташқари, у аллақачон хўжалик мудири сифатида ишга қабул қилинган ходимни ишдан бўшатиш пайтида ишдан бўшатиш нафақасини тўлаши керак эди .
Эътибор беринг
Корхонада бўш иш ўринлари пайдо бўлиши билан сиз уни ҳар доим ходимга таклиф қилишингиз керак .Бўш иш ўринлари пайдо бўлса, уларни ишдан бўшатилган ходимларга ишдан бўшатилган кунигача таклиф қилинг. Охирги иш кунида турли меҳнат низолари содир бўлмаслиги учун ходимга мос барча бўш иш ўринларини қайтадан таклиф қилган маъқул.
Мисол
Лавозим қисқариши, иш берувчининг хатоси - № 3 (бўш иш ўрни пайдо бўлиши биланоқ таклиф қилинмади)
Қоровул штат бирлиги қисқариши билан ходимга бўш иш ўринлари йўқлиги эълон қилинди. Бироқ, меҳнат шартномаси бекор қилинишидан бир кун аввал корхона боғбонининг ўз хоҳиши билан ишдан бўшатиш тўғрисида ариза ёзгани маълум бўлди. Иш берувчи бу ҳақда қоровулни хабардор қилмасдан, у билан меҳнат шартномасини бекор қилди, гарчи боғбоннинг бўш ўрни унга мос деб топилиши ва таклиф қилиниши мумкин эди.
Судга мурожаат қилгандан сўнг, қоровул аввалги иш жойига тикланди ва боғбонликка ўтказилди. Бу жойга аллақачон ишга қабул қилинган бошқа ходим билан меҳнат шартномасини МК 106–м. 2-б.га биноан бекор қилишга тўғри келди.
Эътибор беринг
Бошқа ишни ёзма равишда таклиф қилиш тавсия этилади.Бўш иш ўрнига таклифни расмийлаштириш
Меҳнат қонунчилигида иш таклифлари учун мажбурий ёзма шакл белгиланмаган. Аммо, агар меҳнат низоси юзага келса, иш берувчи ҳақиқатан ҳам уларни таклиф қилганлигини исботлаши керак. Шунинг учун, ушбу жараённи ёзма равишда амалга оширган маъқул.
Корхона бланкида, рақами ва санасини кўрсатган ҳолда ёзма хабар тузинг. Хабарнома корхона раҳбари ёки ходимларни қабул қилиш ва ишдан бўшатиш ҳуқуқига эга бўлган бошқа мансабдор шахс томонидан имзоланади.
Ҳужжатда қуйидагиларни кўрсатинг:
- бошқа иш таклиф қилинган ходимнинг тўлиқ исми-шарифи ва лавозими (касби, мутахассислиги);
- ташкилотда мавжуд бўш иш ўринлари рўйхати - иш ҳақи миқдори кўрсатилгани маъқул.
Шунингдек, ёзма хабарномада ходим таклиф қилинган ишдан бош тортса, иш берувчи у билан меҳнат шартномасини умумий асосда бекор қилиш ҳуқуқига эгалигини ҳам кўрсатиб ўтиш тавсия этилади.
Хабарномани ходимнинг имзоси асосида топширинг. Агар ходим хабарномани олишдан бош тортса, гувоҳлар иштирокида бу ҳақда далолатнома тузинг.
Эътибор беринг
Ходимнинг таклиф қилинган ишдан бош тортиши ҳам ёзма равишда расмийлаштирилгани маъқул.Ходимнинг таклиф қилинган ишни оғзаки рад этиши, бўш иш ўринларини оғзаки таклиф қилиш сингари қонун бузилиши ҳисобланмайди. Бироқ, кейинчалик
меҳнат низоларини олдини олиш учун бу ерда ҳам ҳамма нарсани ҳужжатлаштиришни маслаҳат берамиз.
Ходим таклиф қилинган ишдан воз кечганлигини расмийлаштиришнинг бир неча тури мавжуд:
1. Ходим ўз қарорини бўш иш ўринлари таклиф қилингани ҳақидаги хабарномада ёзиб қолдириши мумкин. Масалан: “Мен таклиф қилинган бўш иш ўринларига ўтишни рад этаман.”
2. Сиз ходимдан корхона раҳбари номига рад этиш тўғрисидаги қуйидаги тахминий матнли аризани олишингиз мумкин: “Менга бошқа ишга ўтиш бўйича
таклиф берилди, таклиф қилинган ишдан бош тортаман”.
3. Агар ходим ўз рад этишини ёзма равишда қайд этишни истамаса, бир нечта ходимлар иштирокида далолатнома тузиш мумкин. Далолатномада ходимга бошқа
иш таклиф қилинганлигини, лекин у буни рад этгани ёки умуман жавоб бермаганини кўрсатинг.
Ходимнинг таклиф қилинган бўш иш ўринларидан бирига ўтишни рад этиши у билан тузилган меҳнат шартномасини умумий асосда бекор қилиш учун асос бўлади.
Ташкилот филиалларидаги бўш иш ўринларини таклиф қилиш керакми?
Қонунчиликда бу саволга аниқ жавоб йўқ.
Бир томондан, филиал мустақил иш берувчи бўлиши мумкин . Бошқа томондан, у юридик шахс эмас, у фақат корхонанинг алоҳида бўлинмаси мақомига эга бўлиб, у томонидан тасдиқланган қоидалар асосида ҳаракат қилади .
Ушбу ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда, савол пайдо бўлади - ходимга алоҳида бўлинмада иш таклиф қилиш керакми? Филиалнинг ўзига хос кадрлар сиёсати бўлсачи? Ушбу масалани олиб ташлаш учун уни маҳаллий далолатномада - филиал тўғрисидаги низомда, жамоа шартномасида ва ҳоказоларда тартибга солинг.”
