Ўзбекистон Республикаси

Адлия вазирлигида

2023 йил 15 сентябрда 209-сон

билан рўйхатга олинган

Ўзбекистон Республикаси

қурилиш ва уй-жой коммунал

хўжалиги вазирининг

2023 йил 24 августдаги

218-сон буйруғига

ИЛОВА

O`z DSt 862:2023

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ

ДАВЛАТ СТАНДАРТИ

   

Темир-бетон маҳсулотларни ясаш учун

пўлат қолиплар. Тешик ҳосил қилувчилар

ва вкладишлар. Конструкциялар

Мазкур давлат стандарти темир-бетон маҳсулотларни ясаш учун пўлат қолипларнинг пайвандланувчи тешик ҳосил қилувчиларига ва вкладишларига ҳамда уларнинг қолипи, шунингдек маҳкамлаш элементларининг конструкцияларига қўйиладиган техник талабларни белгилайди.

Ушбу давлат стандарти пўлат, чўян, алюминий қуймаларидан ҳамда полимер материаллардан ясаладиган тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларга, шунингдек маҳсулотда электр симларини ўтказиш учун каналлар ҳосил қилувчи қурилмалар ва меъморий элементларга (аркалар, карнизлар, барельеф ва горельеф, кронштейнлар, калит солинадиган тешик қопламалари (наличник), деразатокчалар) нисбатан татбиқ этилмайди.

1-БОБ. ТЕХНИК ЖИҲАТДАН ТАРТИБГА

СОЛИШ СОҲАСИДАГИ НОРМАТИВ

ҲУЖЖАТЛАРГА ҲАВОЛАЛАР

1. Мазкур давлат стандартида қуйидаги техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларга ҳаволалар қўлланилади:

2-БОБ. АТАМАЛАР ВА ТАЪРИФЛАР

2. Ушбу давлат стандартида қуйидаги атамалар ва уларнинг таърифлари қўлланилган:

стационар тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар - қолипга маҳкамланган ва маҳсулотларни қолиплаш технологик цикли давомида қолипдан ечиб олинмайдиган элементлар;

ечиладиган тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар - маҳсулот қолипдан ечиб олингунча ёки у билан биргаликда бетондан ечиб олинадиган элементлар;

штир - механизмларнинг ажраладиган қисмларини бир-бирига мослаш, тўғрилаш, марказлаш учун фойдаланиладиган мослама.

3-БОБ. ТЕХНИК ТАЛАБЛАР

1-§. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларнинг

конструкциясига талаблар

3. Тешик ҳосил қилувчилар, вкладишлар ва уларни маҳкамлаш элементларининг техник, хавфсизлик, бутлилик талаблари, қабул қилиш қоидалари, назорат усуллари, ўраб жойлаш ва тамғалаш, ташиш ҳамда сақлаш талаблари O`z DSt 838:2023 давлат стандартига мувофиқ бўлиши лозим.

4. Темир-бетон маҳсулотларни қолипдан кўчиришга, конструкцияси ва қолипга маҳкамланиш усулига қўра тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар қуйидаги турларга бўлинади:

стационар;

ечиладиган;

алмашадиган.

5. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар пўлат листдан пайвандлаб ясалади. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларнинг қаттиқлигини ошириш учун уларни мураккаб шаклдаги металл прокати ёки эгилган профилдан синч (каркас) билан ясаш лозим.

Тешик ҳосил қилувчиларнинг қолиплаш юзалари қалинлиги 8 mm дан кам бўлмаган листлардан, вкладишларнинг қолиплаш юзалари эса қалинлиги 6 mm дан кам бўлмаган листлардан ясалиши керак.

Илмий асосланган ҳолларда вкладишларни ясаш учун қалинлиги 4 mm дан кам бўлмаган листлардан фойдаланишга йўл қўйилади.

6. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларнинг қолиплаш юзалари уларни маҳсулотдан ёки маҳсулотни улардан қийинчиликсиз чиқариб, ечиб олишни таъминлайдиган технологик нишабликларга эга бўлиши лозим.

7. Икки томонлама нишабликни вужудга келтирувчи тешик ҳосил қилувчилар маҳсулотнинг қалинлиги бўйлаб ажраладиган қилиб ясалади, бунда остки қисм (ром) тагликка маҳкамланади, устки қисм (шчит) маҳсулотни қолипдан чиқариб олгунга қадар ечиб олинади.

8. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларни қолипга ўрнатишда, уларнинг O`z DSt 863:98 талабларига мувофиқ бўлган таглик тўшамасига таяниши ҳамда ажратувчи тешик ҳосил қилувчиларда шчитларнинг ромларга ёпиштириш, юзасининг ғадир-будурлиги Ra=20 mkm дан кўп бўлмаган қирралар ёрдамида бажарилиши керак.

Ёпишиш жойларидаги тирқишларнинг ўлчамлари 2 mm дан катта бўлмаслиги лозим. Бунда, тирқишларнинг умумий узунлиги ёпишиш узунлигининг учдан биридан катта бўлмаслиги керак.

9. Тешик ҳосил қилувчилар ёки уларнинг устки қисмлари (шчит), шунингдек қолипланган маҳсулот бетонидан кран ёрдамида чиқариб олинадиган вкладишлар илиш қурилмаларига эга бўлиши лозим.

Илиш қурилмаларининг конструкцияси O`z DSt 861:2023да белгиланган талабларга мувофиқ бўлиши керак.

10. Қолипда лойиҳавий ҳолатда ечиладиган тешик ҳосил қилувчилар, вкладишлар ёки шчитларни ўрнатишнинг аниқлигини таъминлаш учун йўналтирувчи штирларни қўллаш лозим.

Тешик ҳосил қилувчилар, вкладишлар ёки уларнинг элементларини таянч юзаларга ёпишиш зичлиги уларнинг массаси ёки тортиб маҳкамловчи қурилмалар орқали таъминланиши керак.

2-§. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларни

қолипда маҳкамлаш усуллари

11. Алмаштирилмайдиган стационар тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар элементлари таглик тўшамасининг остидан пайвандланувчи резбали бирикмалар ёрдамида ёки маҳкамланадиган элементни бевосита таглик тўшамаси юзасига пайвандлаш йўли билан маҳкамланади.

Стационар вкладишлар ён деворларнинг қолиплаш юзаларига пайвандлаш орқали маҳкамланади.

12. Алмаштириладиган стационар тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар қолипларга резбали бирикмалар (шплинтлар, пружинали шайбалар, контргайка) ёрдамида маҳкамланади.

13. Ечиладиган вкладишлар O`z DSt 861:2023 да келтирилган талабларга мувофиқ ён деворларга фиксаторлар ёрдамида маҳкамланади. Маҳсулотда штраба (ариқча) ҳосил қилувчи ва қарама-қарши ён деворларда ўрнатиладиган вкладишлар йўналтирувчи штирлар ёрдамида қотирилади.

Ечиладиган тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар қолиплашда уларни вертикал йўналишда силжишининг олдини олиш зарур бўлган ҳолларда тагликка маҳкамланади.

14. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларнинг конструкцияси, синчи (каркаси) уларни қолипда ўрнатиш, фиксаторларнинг конструкцияси ва ўлчамлари ҳамда шчитни ўрнатишга мисоллар мазкур давлат стандартининг 1 - 5-иловаларида келтирилган.

Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларни тагликка ва қолип ён деворларига маҳкамлашнинг бошқа усуллари ва қурилмаларини кўллашга йўл қўйилади.

      

        

Давлат стандартига

1-ИЛОВА

Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар

конструкциясига мисоллар

1. Икки томонлама нишабли тешик ҳосил қилувчилар конструкцияси қуйидаги 1 - расмда кўрсатилган.

Стационар тешик ҳосил қилувчи ёки вкладишлар қуйидаги 2-расмда кўрсатилган.

Ечиладиган тешик ҳосил қилувчи ёки вкладишлар қуйидаги 3-расмда кўрсатилган.

2. Ариқча ҳосил қилувчи вкладишлар конструкцияси.

Тагликка ўрнатилганда ариқчалар ҳосил қилувчи вкладишлар конструкцияси қуйидаги 4-расмда кўрсатилган.

.

Ён деворга ўрнатишда ариқчалар ҳосил қилувчи вкладишлар конструкцияси қуйидаги 5-расмда кўрсатилган.

      

          

Давлат стандартига

2-ИЛОВА

Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар

синчи (каркаси) конструкцияси

1. Синч (каркас) билан биргаликда бажарилган тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишлар шакл ҳосил қилувчи юзаларнинг геометрик аниқлилигини таъминлаши учун синч (каркас)нинг юзалари механик ишлов берилган бўлиши лозим.

2. Швеллердан тайёрланган синч (каркас) конструкцияси қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

3. Бурчакдан қилинган синч (каркас) қуйидаги 2-расмда кўрсатилган.

4. Букилган профилдан қилинган синч (каркас) қуйидаги 3-расмда кўрсатилган.

       

          

Давлат стандартига

3-ИЛОВА

Стационар тешик ҳосил қилувчилар ва

вкладишларни қолипда ўрнатиш мисоллари

     

1. Стационар алмаштирилмайдиган элементлар.

2. Вкладишни тагликда шакли бўйлаб ташқаридан пайвандлаб ўрнатиш қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

3. Вкладишларни тагликка гайкани пайвандлаб қотириб ўрнатиш қуйидаги 2-расмда кўрсатилган.

4. Ажратиладиган тешик ҳосил қилувчи ромни ички томондан пайвандлаб ўрнатиш қуйидаги 3 ва 4-расмларда кўрсатилган.

5. Вкладишни ён деворнинг қолиплаш юзасига пайвандлаб ўрнатиш қуйидаги 5-расмда кўрсатилган.

6. Вкладишни тагликда шпилкаларга ўрнатиш қуйидаги 6-расмда кўрсатилган.

7. Вкладишни буғ бўшлиқли таглик шпилкаларда ўрнатиш қуйидаги 7-расмда кўрсатилган.

8. Ажраладиган тешик ҳосил қилувчининг ромини шпилкаларда ўрнатиш қуйидаги 8 ва 9-расмларда кўрсатилган.

9. Ажраладиган тешик ҳосил қилувчининг ромини болтларда ўрнатиш.

10. Вкладишни ён деворда болтлар билан қотириб ўрнатиш.

11. Вкладишни ён деворда шпилкалар билан қотириб ўрнатиш.

               

       

Давлат стандартига

4-ИЛОВА

Ечиладиган тешик ҳосил қилувчилар

ва вкладишлар учун фиксаторлар конструкцияси

ва ўлчамлари ҳамда уларни қўллашга мисоллар

1. Тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларни тагликда ўрнатиш қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

Ечиладиган тешик ҳосил қилувчилар ва вкладишларни тагликда ўрнатиш элементларининг конструкцияси ва ўлчамлари 1 - 3-расмларда келтирилган.

Платик

2. Фиксатор мосламаларини қўллашга мисоллар қуйидаги 4 - 6-расмларда кўрсатилган.

3. Вкладишларни ён деворларга фиксаторлар билан маҳкамлаш.

Ечма вкладишлар учун фиксаторларнинг конструкцияси ва ўлчамлари қуйидаги 7-расм ва 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал (mm)

4. Қотириш мосламаларини ўрнатишга мисоллар қуйидаги 8-расм ва 2-жадвалда келтирилган.

2-жадвал (mm)

        

           

Давлат стандартига

5-ИЛОВА

Тешик ҳосил қилувчилар шчитини

ўрнатишга мисоллар

1. Тешик ҳосил қилувчи шчитини тортиб маҳкамлаш қурилмаларини қўлламасдан штирларда ўрнатиш.

2. Шчитни қулф ёрдамида маҳкамлаб штирларга ўрнатиш қуйидаги 2-расмда кўрсатилган.

      

         

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz).