Қачон ходимнинг розилиги бўлган тақдирда ҳам таътилдан чақириб олишга йўл қўйилмайди

Чақириб олиш – ҳар йиллик ҳақ тўланадиган меҳнат таътилида  бўлган ходим зарур бўлган вазиятда зудлик билан чақириб олинадиган жуда кенг тарқалган йўл. Меҳнат кодексига кўра, ходим таътилдан фақат унинг розилиги билан чақириб олиниши мумкин. Аммо, ҳатто таътилдаги ходимнинг розилигига эга бўлиб туриб  иш берувчи ҳар доим ҳам ушбу кадрлар тартиб-таомилини қўллай олмайди. Бундан ташқари, таътил пайтида умуман "тегиб бўлмайдиган" ходимлар тоифалари мавжуд.

Меҳнат ҳуқуқи нормаларини "Норма" эксперти Ленара ХИКМАТОВА тушунтирди:

– "Яна бир бор эслатамиз: ходимнинг розилигисиз таътилдан чақириб олиш – бу меҳнат қонунчилигининг бузилишидир . Айбдор мансабдор шахс жавобгарликка тортилиши мумкин.

Агар ходим таътилдан муддатидан олдин чиқишни рад этса, бу меҳнат интизомини бузиш деб қаралмайди. Ходим бу вазиятда иш берувчига бўйсунмасликка тўла ҳақли. Мана тасдиқ:

• ходимнинг қонунчилик ва меҳнат тўғрисидаги бошқа норматив ҳужжатларга мувофиқ фақат ходимнинг розилиги билан ҳал қилиниши мумкин бўлган масала бўйича иш берувчининг фармойишини бажаришдан бош тортиши меҳнат мажбуриятларининг бузилишини англатмайди ва интизомий жазо қўллаш учун асос бўлиб хизмат қилмайди. Шу жумладан – ходимнинг иш берувчининг таътилдан чақириб олиш ёки таътилни бошқа муддатга кўчириш талабини бажаришдан бош тортиши .

Ўз навбатида, таътилдаги ходимнинг ўзи ҳам унга тақдим этилган дам олишни тўхтатишга ва иш берувчидан уни чақириб олишни талаб қилишга ҳақли эмас.

Қандай ҳолларда ходимнинг розилиги билан ҳам чақириб олишга йўл қўйилмайди

1. Ўн саккиз ёшга тўлмаган ходимларни, ҳомиладор аёлларни ва меҳнат шароитлари ўта зарарли ва ўта оғир ишларда банд бўлган ходимларни ҳар йилги меҳнат таътилидан чақириб олишга йўл қўйилмайди . Ушбу вазиятда уларнинг чақириб олишга розилиги ҳеч қандай аҳамиятга эга эмас. Ҳатто бу ҳақда уларнинг ўзи сўраётган бўлса ҳам, чақириб олишга йўл қўйилмайди.

Маълумот учун. 11.03.1997-й. 133-сонли ВМҚга 8-иловада меҳнат шароити ўта зарарли ва ўта оғир ишларда банд бўлган ходимларнинг рўйхати келтирилган.

2. Агар таътилни қисмларга бўлиш ва уни чақириб олиш муносабати билан бошқа муддатга кўчириш талабларини бажариш имконсиз бўлса, чақириб олишга йўл қўйилмайди.

Чақириб олиш муносабати билан таътилнинг фойдаланилмаган қисмини ходимга мазкур иш йили давомида бошқа вақтда тақдим қилинг ёки кейинги иш йили учун таътилга қўшинг. Бунда  таътилни қисмларга бўлиш  қоидасига риоя қилиш керак. Айнан – таътил қисмларга бўлинганда ушбу таътилнинг ҳеч бўлмаганда бир қисми ўн тўрт календарь кундан кам бўлмаслиги керак .

Агар чақириб олиш муносабати билан таътил кейинги иш йилига кўчирилса, ходим жорий иш йилида таътилнинг 14 календарь куни учун барибир "дам олиши" керак. Қолган қисмни кўчириш мумкин.

Тегишинча, агар чақириб олингандан кейин таътилнинг ушбу бўлинмас қисмини 14 кун ичида тақдим этишнинг иложи бўлмаса, чақириб олишга йўл қўйилмайди.

3. Жорий иш йилида тақдим қилиниши керак бўлган меҳнат таътилининг  кейинги йилга кўчирилмайдиган айрим турлари мавжуд. Агар иш йилининг охиригача ходимга бундай таътилни беришнинг иложи бўлмаса, чақириб олишга йўл қўйилмайди.  Бу:

•  ўн саккиз ёшгача бўлган ва ногиронлиги бўлган ходимларга тақдим қилинадиган ҳар йилги асосий узайтирилган таътил ;
• ноқулай меҳнат шароитларида банд бўлган ходимларга бериладиган йиллик қўшимча таътил (уларнинг давомийлиги,  бериш шартлари ва тартиби иш ўринларини меҳнат шароитлари ва асбоб-ускунанинг жароҳат етказиш хавфи юзасидан аттестация асосида белгиланади) ;
• меҳнат шароитлари оғир ва ноқулай бўлган жойларда ишлаганлик учун йиллик қўшимча таътил .

Чақириб олиш қандай расмийлаштирилади  

1. Ходимнинг ёзма розилигини олинг.

Янги Меҳнат кодексининг 232-моддасида бундай розилик қандай шаклда расмийлаштирилиши кераклиги кўрсатилмаган бўлса-да, меҳнат низосига йўл қўймаслик учун уни ёзма равишда олишингизни тавсия қиламиз.

Алоҳида ҳужжат (ариза) расмийлаштириш  мумкин, унда ходим таътилдан чақириб олишни сўрайди ёки чақириб олишга розилик билдиради ("мен таътилдан чақириб олишга эътироз билдирмайман ...").  Агар розилик дастлаб ходимдан оғзаки қабул қилинган бўлса, у кейинчалик чақириб олиш буйруғида акс эттирилиши мумкин. Ходим "Қарши эмасман" деб ёзади ва имзосини қўяди.

2. Ходимнинг розилиги асосида буйруқ чиқаринг ва ходимни у билан таништиринг. Буйруқда чақирибтиринг сабабини кўрсатинг.

Агар томонлар жорий йилда таътилнинг бир қисмини беришга рози бўлишган бўлса, буйруқда ундан фойдаланиш учун бир ой ёки аниқ бир календарь даврни белгилаш мумкин. Агар таътилдан фойдаланишнинг келгуси даврини дарҳол белгилашнинг иложи бўлмаса, буйруқда таътилнинг фойдаланилмаган қисми жорий иш йилида ходимнинг талаби бўйича унинг аризаси асосида тақдим этилишини кўрсатинг.

Агар томонлар таътилнинг бир қисмини кейинги иш йилига кўчиришга келишиб олишган бўлса, ушбу шартни буйруқда кўрсатиш кифоя ("фойдаланилмаган таътил кунлари кейинги иш йилига ўтказилсин ва таътиллар жадвалига мувофиқ бир вақтнинг ўзида кейинги иш йили учун тақдим қилинсин").

3. Таътиллар жадвалига маълумотларни киритинг: ходим таътилдан чақириб олинганлигини кўрсатинг, чақириб олиш санасини, чақириб олиш ҳақидаги буйруқнинг реквизитларини ва таътилнинг қолган қисмидан фойдаланишнинг бошланиш вақтини кўрсатинг.

4. Шу каби маълумотларни шахсий варақанинг III бўлимига "Навбатдаги таътилларни тақдим қилиш" Т-2 шакли бўйича киритинг.