Октябрь ойида ҳар бир ходим учун фойдали бўлади:
Умумий қоида бўйича, меҳнат таътилидан чақириб олишга фақат ходимнинг розилиги билан йўл қўйилади. Аммо ходимларнинг айрим тоифалари борки, ҳатто уларнинг розилиги билан ҳам таътилдан чақириб олиш мумкин эмас. «Норма» эксперти, юрист Ленара Хикматова гап қайси «дахлсиз» ходимлар ҳақида бораётганини тушунтирди.
Муҳим тушунтиришларни ўтказиб юбормаслик учун телеграм-каналимизга обуна бўлинг.
Меҳнат кодексининг 232-моддасига мувофиқ ҳар йилги меҳнат таътилидан чақириб олишга таътилнинг исталган вақтида фақат ходимнинг розилиги билан йўл қўйилади. Шу муносабат билан таътилнинг фойдаланилмай қолган қисми ходимга мазкур иш йили давомида бошқа вақтда ёки кейинги иш йилида берилиши керак. Бунинг учун Меҳнат кодексининг 230 ва 231-моддаларининг таътилни кўчириш ҳамда қисмларга бўлиш тўғрисидаги талаблари бажарилиши лозим.
Ҳар йилги меҳнат таътилидан чақириб олиш умуман тақиқланган ходимларнинг айрим тоифалари мавжуд. Булар:
- ўн саккиз ёшга тўлмаган ходимлар
; - ҳомиладор аёллар ;
- I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган ходимлар ;
- меҳнат шароитлари ўта зарарли ва ўта оғир ишларда банд бўлган ходимлар . Бундай ишлар рўйхати 11.03.1997 й. 133-сон ВМҚга 8-илова билан белгиланган.
Ҳеч қандай ҳолат бундай ходимларни меҳнат таътилидан чақириб олишнинг қонуний сабаби бўла олмайди, ҳатто ходимнинг ўзи чақириб олишни талаб қилса ҳамда тегишли ариза топширган бўлса ҳам. Иш берувчи бундай аризани қондириш ҳуқуқига эга эмас, чунки бу билан у қонун билан таққослаганда ходимнинг аҳволини ёмонлаштиради. Меҳнат қонунчилигини бузганлик учун ходим эмас, балки иш берувчи жавобгар бўлади. Таътилдан чақириб олишга йўл қўйган иш берувчининг айбдор мансабдор шахси МЖТКнинг 49-моддаси бўйича маъмурий жавобгарликка тортилиши мумкин.
Агар юқоридаги рўйхатдаги ходим бир вақтнинг ўзида таътилдан тўлиқ фойдаланишни истамаса, уни қисмларга бўлиши мумкин. Аммо ходим ва иш берувчи таътил бошланишидан олдин бу борада ўзаро келишиб олишлари керак бўлади, бу уни тақдим қилиш тўғрисидаги буйруқда акс эттирилади .
Таътилнинг ҳеч бўлмаганда бир қисми ўн тўрт календарь кундан кам бўлмаслиги керак.
Аммо бу ерда таътилнинг бир қисмини кейинги иш йилига кўчириш билан боғлиқ ўзига хос жиҳатлар мавжуд. Хусусан, ўн саккиз ёшга тўлмаган, шунингдек I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган ходим ҳар йилги меҳнат таътилидан у тақдим қилинаётган жорий иш йилида тўлиқ фойдаланиши керак .
Шунинг учун ходим ва иш берувчи таътилни қисмларга бўлишга келишиб олган тақдирда ҳам, ходим таътилнинг ушбу қисмларини кейинги иш йилига кўчирмасдан, ундан жорий иш йилида фойдаланиши керак. Худди шу тартиб ноқулай меҳнат ҳамда ноқулай табиий-иқлим шароитларидаги иш учун қўшимча таътилларга ҳам тегишли.
Мисол
II гуруҳ ногиронлиги бўлган ходимга 30 календарь кун давомийликдаги ҳар йилги асосий узайтирилган таътил белгиланган. Ходим ва иш берувчининг ўзаро келишуви бўйича таътилни қисмларга бўлишга қарор қилинди.
Бундай таътилнинг қисмларидан бири ўн тўрт календарь кундан кам бўлмаслиги ҳамда бир вақтнинг ўзида ишлатилиши керак. Қолган кунлардан хоҳишга қараб – бир вақтнинг ўзида ёки қисмларга бўлиб фойдаланиш мумкин.
Таътил қисмларидан фойдаланиш тартиби муҳим эмас. Аввал таътилнинг бўлинмас қисмидан, кейин эса қолган қисмидан ёки аксинча фойдаланиш мумкин.
Масалан, тарафлар таътилни схема бўйича бўлишга 7 + 14 + 9 ҳамда жорий иш йили давомида уларни тақдим қилишни бўлишни келишиб олдилар. Яъни, аввал бир ҳафталик таътилдан, кейин ўн тўрт календарь куннинг бўлинмас қисмидан фойдаланиш, қолган тўққиз кунни эса ходимнинг илтимосига кўра заруратга қараб тақдим этиш. Бу Меҳнат кодекси нормаларига зид эмас.
Шуни ҳам ёдда тутингки, ўн саккиз ёшга тўлмаганлар ҳамда I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган ходимлар ҳар йилги узайтирилган таътиллар, шунингдек ноқулай меҳнат шароитларидаги ва ноқулай табиий-иқлим шароитларидаги иш учун қўшимча таътиллардан фақат асли ҳолида фойдаланишади. Меҳнат даврида уларни пулли компенсация билан алмаштиришга йўл қўйилмайди .
❖
Ходимларни таътилдан чақириб олиш бўйича чекловлар борми – бу мавзуни алоҳида мақолада муҳокама қилдик.
