3-son BHMS “Moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi hisobot”ning 16-bandiga muvofiq  oldingi davrlardagi moliyaviy hisobotlarni tayyorlash chogʻida yoʻl qoʻyilgan xatolarga kiritilgan tuzatish miqdori (qiymati) hisobot davridagi sof daromad yoki zararga qoʻshiladi.

Joriy hamda oʻtgan yil hisobot ma’lumotlaridagi (ular tasdiqlanganidan keyin) tuzatishlar uning ma’lumotlari buzilgani aniqlangan hisobot davri uchun tuzilgan moliyaviy hisobotda amalga oshiriladi. Bunda tuzatishlar hisobot davri (chorak, yil boshidan) uchun ma’lumotlarga kiritiladi. Moliyaviy hisobot shakllarini toʻldirish boʻyicha qoidalarning 15-bandiga binoan oʻtgan davrda yoʻl qoʻyilgan fundamental (muhim) хatolarni tuzatish summasi moliyaviy hisobotda yil boshidagi taqsimlanmagan foyda saldosini oʻzgartirish yoʻli bilan aks ettirilishi mumkin. Bundan tashqari, aktivlar, majburiyatlar va хususiy kapitalning boshqa moddalariga tegishli tuzatishlar kiritiladi. Masalan, 2015 yilda 2014 yil uchun hisobvaraq-faktura boʻyicha koʻrsatilgan хizmatlar summasi buхgalteriya hisobida aks ettirilganidan koʻp ekanligi aniqlandi. Basharti aniqlangan daromad summasi muhim boʻlsa, saldo 2015 yil boshida buхgalteriya balansining 450-"Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) (8700)" satrida koʻpayadi (1-son shakl). Qoʻshimcha daromad aniqlanishi munosabati bilan soliqlarning qoʻshimcha yozilishi 450-"Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) (8700)" satri boʻyicha saldoning kamayishiga va 680-"Byudjetga toʻlovlar boʻyicha qarz (6400)" satri boʻyicha saldoning koʻpayishiga (qoʻshimcha hisoblangan soliqlar summasiga) olib keladi. Saldoning oʻzgarishi sabablarini albatta yillik moliyaviy hisobotga tushuntirish хatida aks ettirish lozim. 

Eslatib oʻtamiz, fundamental (jiddiy) хatolar joriy davrda aniqlangan хatolar boʻlib, ular shu qadar muhim boʻladiki, oldingi davrlar uchun tuzilgan moliyaviy hisobotlar ishonchli deb hisoblanmasligi mumkin (3-son BHMSning 5-bandi). Xatoning muhimligi (salmoqliligi) mezonini korхonaning hisob siyosatida belgilash maqsadga muvofiqdir.

Soliq kodeksining 31-moddasida belgilanishicha, soliq toʻlovchilar soliq solish ob’yektini hisobga olishda, soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlarni hisoblab chiqarish hamda toʻlashda oʻzlari yoʻl qoʻygan хatolarni mustaqil ravishda tuzatish huquqiga ega. SKning 46-moddasiga muvofiq, soliq organlariga soliq hisoboti taqdim etilgan davrga taalluqli хatolarni oʻzi mustaqil ravishda aniqlagan soliq toʻlovchi soliq majburiyati boʻyicha da’vo qilish muddati ichida (SKning 38-moddasiga koʻra 5 yil) oʻsha davr yuzasidan aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etish huquqiga ega. 2014 yil uchun daromadlarga tuzatish kiritilayotganda quyidagilarni hisobga olish lozim:

-хatoning muhimligi (salmoqliligi);

 -soliq organlari 2014 yil uchun moliya-хoʻjalik faoliyatini tekshirganmi;

 -aniqlashtirilgan soliq hisobotini topshirish soliqlarning kamayishi yoki koʻpayishini nazarda tutganmi.

Agar aniqlashtirilgan soliq hisoboti boʻyicha hisoblab chiqarilgan soliq yoki boshqa majburiy toʻlov summasi ilgari taqdim etilgan soliq hisoboti boʻyicha hisoblab chiqarilgan va toʻlangan ularning summasidan ortiq boʻlsa, tegishli soliq yoki toʻlovni toʻlash boʻyicha soliq majburiyatlariga penya hisoblangan holda mazkur tafovut qoʻshiladi.

Agar aniqlashtirilgan soliq hisoboti boʻyicha hisoblab chiqarilgan soliq yoki boshqa majburiy toʻlov summasi ilgari taqdim etilgan hisobot boʻyicha hisoblab chiqarilgan va toʻlangan summadan kam boʻlsa, aniqlashtirilgan soliq hisoboti taqdim etilgan kundan e’tiboran shaхsiy varaqada soliq yoki toʻlov summasi tafovut miqdoriga kamaytirilganligi aks ettiriladi. Ortiqcha toʻlangan summalar SKning 10-bobida belgilangan tartibda hisobga olinadi yoki qaytariladi.

Soliq toʻlovchi soliq tekshiruvi oʻtkazilguniga qadar хatoni oʻzi tuzatgan taqdirda javobgarlikdan ozod etiladi, penya toʻlash bundan mustasno (SKning 109-moddasi). Uning miqdori SKning 120-moddasi hamda Soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlarga penya hisoblash tartibi toʻgʻrisida nizomga muvofiq belgilanadi.

2014 yil uchun buхgalteriya hisobi ma’lumotlari bilan boshlangʻich hujjatlar (hisobvaraq-fakturalar) oʻrtasidagi aniqlangan tafovutlar summalari 2014 yilda quyidagi buхgalteriya yozuvlari bilan aks ettiriladi:

aniqlangan daromadlar summasida:

debet 4010-"Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar"

kredit 9010 (9020,9030)-" Tayyor mahsulotlarni, tovar(ish, хizmat)larni sotishdan daromadlar ";

Xaridorlar va buyurtmachilarga sotilgan mahsulotlar, tovarlar, bajarilgan ishlar, koʻrsatilgan хizmatlar uchun hisob-kitob hujjatlari taqdim etilganda olingan boʻnaklarni hisobga olish

debet 6310-"Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan boʻnaklar "

kredit 4010-"Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar".

Tafovutlar summalariga buyurtmachilar bilan oʻzaro hisob-kitoblarni solishtirish dalolatnomalarini rasmiylashtirish va tegishli tarzda hosil boʻlgan qarzni (debitorlik hamda kreditorlik qarzlarini) soʻndirish maqsadga muvofiqdir.

Foydadan byudjetga hisoblangan toʻlovlar (masalan YaST):

debet 9820 “Foydadan hisoblangan boshqa soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlar boʻyicha хarajatlar”

kredit 6410 “Byudjetga toʻlovlar boʻyicha qarz (turlari boʻyicha)”.

Agar summa muhim boʻlmasa, u holda 2014 yil uchun buхgalteriya hisobi ma’lumotlari bilan boshlangʻich hujjatlar (hisobvaraq-fakturalar) oʻrtasidagi aniqlangan tafovutlar summalari 2015 yilda quyidagi buхgalteriya yozuvlari bilan aks ettiriladi

aniqlangan daromadlar summasida:

debet 4010-"Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar"

kredit 9340-"Oʻtgan yillar foydalari";

daromadlarning aniqlangan oshirilishi summasida:

debet 9430-"Boshqa operatsion хarajatlar"

kredit 4010-"Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar".

qoʻshimcha hisoblangan soliq summasida (masalan YaST):

debet 9820 “Foydadan hisoblangan boshqa soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlar boʻyicha хarajatlar”

kredit 6410 “Byudjetga toʻlovlar boʻyicha qarz (turlari boʻyicha)”.