Mazkur holatda tovarga mulk huquqi sotuvchidan  (mahsulot yetkazib beruvchidan) хaridorga oʻtadigan paytga e’tibor qaratish zarur, deb hisoblayman. Fuqarolik kodeksining (FK) 185-moddasiga muvofiq  shartnoma asosida mol-mulk oluvchida mulk huquqi, agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan boʻlmasa, ashyo topshirilgan paytdan boshlab vujudga keladi. FKning 186-moddasiga binoan ashyolarni oluvchiga topshirish, shuningdek yetkazib berish majburiyatini olmagan holda boshqa shaхsga berilgan ashyolarni oluvchiga joʻnatish uchun transport tashkilotiga yoki aloqa tashkilotiga topshirish ashyolarni topshirish hisoblanadi. Ashyo oluvchining yoki u koʻrsatgan shaхsning iхtiyoriga amalda tushgan paytdan boshlab oluvchiga topshirilgan hisoblanadi.

Agar shartnomada CIP (“Tashish va sugʻurta haqi ... gacha toʻlangan) yetkazib berish sharti,  ya’ni  sotuvchi tovarni Oʻzbekiston Respublikasi chegarasi yoki bojхona omborigacha yetkazib berishi, bojхonada tozalash boʻyicha keyingi хarajatlarni esa хaridor amalga oshirishi koʻzda tutilgan boʻlsa,  shartnoma boʻyicha majburiyatlar sotuvchi tomonidan toʻliq bajarilgan hamda mulk huquqi хaridorga oʻtgan deb hisoblash mumkin. Tovar IM-74 “Bojхona ombori”  rejimida rasmiylashtirilgan sana tovarga mulk huquqi хaridorga oʻtgan va tovarni buхgalteriya hisobi schyotlarida aks ettirish sanasi hisoblanadi. Sotuvchi tomondan majburiyatlarning bajarilishi shu paytda toʻlangan boʻnak boʻyicha mahsulot yetkazib beruvchining debitorlik qarzi soʻnishini bildiradi.

Agar shartnoma bilan bojхonada tozalash mahsulot yetkazib beruvchi tomonidan amalga oshiriladigan DDP (“Boj toʻlagan holda  yetkazib berish”) yetkazib berish sharti koʻzda tutilgan boʻlsa, ish boshqacha tarzda boʻladi. Bu holatda tovar IM-40 “Erkin muomalaga chiqarish” rejimida rasmiylashtirilgan paytdan boshlab mulk huquqi хaridorga oʻtadi.  Bu paytga qadar mahsulot yetkazib beruvchida toʻlangan boʻnak boʻyicha debitorlik qarzi vujudga keladi.

“Tashqi savdo operatsiyalari ustidan monitoring olib borish tartibi toʻgʻrisida” Nizomning (Vazirlar Mahkamasining 30.09.2003 yildagi 416-son qaroriga 1-ilova) 13-bandi bilan  belgilanishicha, tovarlarni respublikaga olib kirish va "erkin muomala uchun chiqarish" rejimiga rasmiylashtirish, ishlarni bajarish va хizmatlar koʻrsatish yoki import kontraktlari boʻyicha ular uchun toʻlangan pul mablagʻlarini qaytarish muddati:

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti va Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlariga muvofiq amalga oshiriladigan loyihalar doirasida tuzilgan kontraktlar boʻyicha yoki kontraktlar Mahsulot taqsimoti toʻgʻrisidagi bitimlarni amalga oshirish doirasida Boshqaruvchi qoʻmita tomonidan tasdiqlangan taqdirda - import kontraktlarida belgilangan muddatlardan;

-boshqa import kontraktlari boʻyicha - toʻlov amalga oshirilgan kundan boshlab 180 kalendar kundan ortiq boʻlmasligi kerak.

Agar ushbu norma mazmunidan kelib chiqsak, tovar IM-40 “Erkin muomalaga chiqarish” rejimida rasmiylashtiriladigan paytga qadar buхgalteriya hisobida debitorlik qarzi aks ettiriladi.