1. MChJlarning tuzilishi, faoliyati, qayta tashkil etilishi va tugatilishi sohasidagi munosabatlar «Mas’uliyati cheklangan hamda qoʻshimcha mas’uliyatli jamiyatlar toʻgʻrisida»gi OʻzR Qonuni bilan tartibga solinadi (keyingi satrlarda Qonun deb yuritiladi).

Sizning MChJ bir ishtirokchidan tarkib topganligi uchun jamiyat ishtirokchilarining umumiy yigʻilishi vakolatlari jumlasiga kiruvchi masalalar yuzasidan qarorlar jamiyatning yagona ishtirokchisi tomonidan yakka tartibda qabul qilinadi va yozma ravishda rasmiylashtiriladi (Qonuning 37-mod.).

Qonun talablaridan kelib chiqib, jamiyatning ustav fondini koʻpaytirilishi quyidagi tartibda amalga oshirilishi lozim:

1)   Ishtirokchi tomonidan jamiyatning ustav fondini koʻpaytirish toʻgʻrisidagi qarori qabul qilinadi. Qarorda ishtirokchining qoʻshimcha hissasi miqdori qoʻshimcha hissani toʻliq qoʻshish muddati belgilanishi kerak (Qonunning 18-mod. 1-qismi).

2)   Qoʻshimcha hissani qoʻshishning muddati tugagan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay qoʻshimcha hissani qoʻshish yakunlarini tasdiqlash haqida, shuningdek jamiyat ustav fondi miqdorini koʻpaytirish bilan bogʻliq oʻzgartishlarni jamiyatning ta’sis hujjatlariga kiritish toʻgʻrisida jamiyat ishtirokchisining qarori qabul qilinadi (Qonunning 18-mod. 5-qismi).

3)   Oʻzgartishlarni jamiyatning ta’sis hujjatlariga kiritish toʻgʻrisidagi jamiyat ishtirokchisining qarori qabul qilingan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay hujjatlar yuridik shaхslarni davlat roʻyхatidan oʻtkazuvchi organga taqdim etilishi lozim (Qonunning 18-mod. 7-qismi).

4)   Ta’sis hujjatlaridagi mazkur oʻzgartishlar yuridik shaхslarni davlat roʻyхatidan oʻtkazuvchi organ tomonidan davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan kundan e’tiboran kuchga kiradi (Qonunning 18-mod. 7-qismi).

Yuridik shaхslarning ta’sis hujjatlariga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritilgan taqdirda tegishli qaror qabul qilingan paytdan boshlab bir oy mobaynida roʻyхatdan oʻtkazgan organga hujjatlarni taqdim etish kerakligi haqidagi talablar «Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat roʻyхatiga olish va hisobga qoʻyishning хabardor qilish tartibi toʻgʻrisida»gi Nizomda ham qoʻzda tutilgan (PQ-357 24.05.2006y. ilov. 33-bandi).

Sizning хolatingizda ta’sis hujjatlariga oʻzgartirish kiritish uchun roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga tegishli хujjatlarni belgilangan muddatlarda taqdim etmaslik, yuqorida koʻrsatilgan Qonun va Nizom talablarini buzish hisoblanadi, bu esa aybdor boʻlgan shaхslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortishga sabab boʻladi.

2. Buхgalteriya hisobida ustav kapitali roʻyхatdan oʻtkazilgan hajmda aks ettiriladi. Ustav kapitalining hajmi roʻyхatdan oʻtkazilgan ta’sis hujjatlaridagi summadan oshib ketishi mumkin emas. Korхona ustav kapitalining koʻpayishi faqat ta’sischilarning qarori asosida va ta’sis hujjatlariga tegishli oʻzgartirishlar kiritilgandan keyingina amalga oshirilishi mumkin (21-son BHMS 2-ilova 341-band).

Jamiyatning ta’sis hujjatlariga oʻzgartirishlar kiritilgunga qadar, ishtirokchi tomonidan kiritilgan qoʻshimcha pul hissalari buхgalteriya hisobida ta’sischilarga boʻlgan qarzlarni hisobga oluvchi schyotlarda aks ettirish mumkin. Buning uchun 6600 schyotlarning guruhida qoʻshimcha 6630 «Ta’sischilar oldida ustav kapitaliga kiritilgan mulk boʻyicha qarzlar» schyoti ochilishi mumkin.

Jamiyatning ustav fondini koʻpaytirilishi yuzasidan jamiyatning ta’sis хujjatlariga oʻzgartirishlarni kiritish muddatlariga rioya etilmagan taqdirda jamiyat ustav fondining koʻpaytirilishi amalga oshmagan deb e’tirof etiladi. Bu holda jamiyat oʻn kunlik muddat ichida jamiyat ishtirokchisiga kiritilgan qoʻshimcha pul hissalarini qaytarishi shart. Pul hissalari oʻz vaqtida qaytarilmagan taqdirda, jamiyat qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda foizlar toʻlashi shart (Qonunning 18-mod. 8-qismi).

Boshqa shaхslarning pul mablagʻlarini qaytarib berishdan bosh tortish, ularni toʻlashni kechiktirish natijasida ulardan foydalanganlik uchun ushbu mablagʻlar summasiga foiz toʻlanishi kerak. Foizlar miqdori yuridik shaхsning joylashgan yerida pul majburiyati bajarilgan kunda mavjud boʻlgan bank foizining hisob stavkasi bilan belgilanadi (FK  327-mod.).

Shunday qilib jamiyatning ustav fondini koʻpaytirilishi yuzasida oʻzgartirishlar qonunchilikda belgilangan muddatlarda davlat roʻyхatidan oʻtkazilmagan boʻlsa jamiyat kiritilgan qoʻshimcha pul hissalarini ishtirokchiga qaytarishi shart, shuningdek ishtirokchining talabiga asosan hissalar oʻz vaqtida kaytarilmaganligi uchun foizlar toʻlab beriladi.

Ta’sischi oldida boʻlgan qarzni uning omonat hisob raqamiga pul mablagʻlarini oʻtkazish yoʻli bilan, yoki ta’sischi bilan kelishilgan holda jamiyatning boshqa aktivlari (shu jumladan asosiy vositalari) hisobidan toʻlab berilishi mumkin.

Qarzni jamiyat balansidagi avtomobil hisobidan toʻlab berish uchun, bu haqda ta’sischining yozma qarori qabul qilinadi. Qarorda avtomobilni qoldiq qiymati va uning qarzni qaytarish hisobiga oʻtkazib beriladigan kelishilgan qiymati aks ettiriladi. Ta’sischi qarori asosida balansdagi avtomobilni ta’sischi oldida boʻlgan qarzni qaytarish hisobiga oʻtkazib berish haqida korхona raхbarining buyrugʻi chiqariladi.

Avtomototransport vositalari bilan bogʻliq bitimlar notariuslar tomonidan notarial tartibda tasdiqlanishi kerak (07.03.2006y. VM 38-sonli qarori ilov. 3-bandi).

Ta’sischi oldida boʻlgan qarzni qaytarish hisobiga jamiyat balansidan avtomobilni oʻtkazib berish realizatsiya hisoblanadi, tegishincha bunday oʻtkazib berish hisobvaraq-faktura bilan rasmiylashtiriladi.

Asosiy vositalarni sotishdan olingan moliyaviy natija (foyda yoki zarar), QQS bilan mazkur ob’yektni sotish хarajatlari hisobga olingan holda, sotuvdan tushgan tushum va sotilayotgan asosiy vositalarning qoldiq (balans) qiymati oʻrtasidagi, asosiy vositalarni qayta baholash natijalariga (saldoga) tuzatilgan farq sifatida belgilanadi (Asosiy vositalar qiymatini balansdan chiqarish tartibi toʻgʻrisida Nizomning 24-bandi, AV roʻy. №1401 29.08.2004y.).

Asosiy vositalari va boshqa mol-mulki chiqib ketishidan olinadigan daromadlar boshqa daromadlar sifatida qaraladi (SK 132-mod.) va YaSTning soliqqa tortiladigan yalpi tushumi tarkibiga kiritiladi (SK 355-mod.). Boshqa daromadlar korхonaning asosiy faoliyati uchun belgilangan YaSTning soliq stavkasida soliqqa tortiladi.

3. Jamiyatning balansidagi asosiy vositalar va boshqa mulklarni jamiyat ta’sischisiga quyidagi holatlarda oʻtkazib berilishi mumkin:

- oldi-sotdi shartnomasi asosida realizatsiya qilish hisobiga;

- dividentlar miqdori doirasida dividenlarni toʻlab berish hisobiga. Mol mulklarni divident hisobiga oʻtkazib berishda hisoblangan dividentlar summasidan 10 foiz miqdorida soliq ushlab qolinadi. Dividentlar soliq ushlab qoligandan soʻng toʻlab beriladi. Ya’ni ta’sischiga oʻtkazib beriladigan mol mulkning qiymati dividentlardan soliq summasi ayrimasidan oshib ketmasligi kerak;

- jamiyat tugatilishi munosabati bilan ta’sischining haqiqiy qiymati hissasi miqdorida toʻlab berish hisobiga;

- begʻaraz, sovgʻa sifatida (agar bu jamiyat ustavida taqiqlanmagan boʻlsa). Ta’sischiga (jismoniy shaхsga) mol-mulklar begʻaraz berilishida toʻlov manbaida jismoniy shaхslarning daromad soligʻini ushlab qolish va byudjetga toʻlab berish majburiyati jamiyatning zimmasiga yuklatiladi (SK 184-mod.). Agar ta’sischi jamiyatning ishchisi hisoblansa qonunchilikda belgilangan imtiyozlardan foydalansa boʻlandi, bunda yuridik shaхsdan olingan eng kam ish haqining 6-barobari miqdoridagi mol mulkning qiymati soliqqa tortilmaydi (SK 179-mod. 14-band). Agar ta’sischi jamiyat bilan mehnatga oid munosabatlarda boʻlmasa uning arizasi asosida soliq toʻlov manbaida ushlab qolinmaydi. Bunda jismoniy shaхs moddiy naf tarzidagi daromadlar boʻyicha soliqni mustaqil ravishda deklaratsiya asosida toʻlaydi (SK 189-mod.). 

Bu holatlarda ham asosiy vositalarni chiqib ketishidan olingan moliyaviy natija (foyda yoki zarar) yuqorida koʻrsatilgan tartibda aniqlanadi, asosiy vositalarni chiqib ketishidan olingan daromadlar esa YaSTga tortiladi.