1. Qoʻshimcha vositachilik shartnomasini tuzish imkoniyati, bu haqda komitentni ogohlantirish tartibi va boshqa masalalar, qoida boʻyicha, vositachilik shartnomasining oʻzida belgilanadi. Agarda asosiy vositachilik shartnomangizda bu holatlar tartibga solinmagan boʻlsa[1], Siz qoʻshimcha vositachilik shartnomasini tuzishga haqlisiz. Bunday holda, Siz qoʻshimcha vositachining harakatlari uchun komitent oldida javobgar boʻlib qolaverasiz. Shu bilan birga, Sizda qoʻshimcha vositachiga nisbatan komitent huquqlari va majburiyatlariga vujudga keladi (FKning 835-m). Ushbu huquqiy normaning mazmunidan koʻrinib turibdiki, Sizda komitentni qoʻshimcha vositachilik shartnomasi tuzilganligi haqida хabardor qilish majburiyati yoʻq.
Shunday qilib, agar vositachilik shartnomasida komissionerga qoʻshimcha vositachilik shartnomasi tuzilganligi haqida komitentni ogohlantirish majburiyati yuklatilmagan boʻlsa, qonunchilikda bunday majburiyat belgilanmagan.
[1] Xususan qoʻshimcha vositachilik shartnomasini tuzish man etilmagan boʻlsa
Komissioner buхgalteriya hisobida komitent va subkomissioner bilan bogʻliq operatsiyalarni quyidagicha aks ettiradi:
Xoʻjalik operatsiyasining mazmuni | Schetlar korrespondensiyasi | |
Debet | Kredit | |
Komitentdan olingan tovar kirim qilindi | 004 “Komissiyaga qabul qilingan tovarlar” | |
Komissiyaga olingan tovarlar subkomissiyaga berildi | 004 “Komissiyaga qabul qilingan tovarlar” | |
Subkomissioner tovarlar uchun toʻlovning bir qismini oldindan toʻlab berdi | 5110 “Hisob-kitob schyoti” | 6310 “Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan boʻnaklar” (subkomissioner koʻrsatiladi) |
Komitentga tovarlar uchun toʻlov oldindan toʻlab berildi | 4310 “TMQlar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan boʻnaklar” | 5110 “Hisob-kitob schyoti” |
Subkomissioner oy tugagandan soʻng sotilgan mahsulot toʻgʻrisidagi bergan hisoboti asosida tovarlar uchun subkomissioner toʻlashi lozim boʻlgan summa hisobga olindi. | 4890 “Boshqa debitorlar qarzlari” (subkomissioner koʻrsatiladi-tovar uchun berishi kerak boʻlgan summaga) | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (Komitent koʻrsatiladi-tovarlar uchun toʻlanishi lozim boʻlgan summaga) |
Subkomissioner bergan hisobot asosida komitentga hisobot topshirildi va uning oldida tovarlar uchun toʻlanishi kerak boʻlgan summa hisobga olindi | ||
Subkomissioner tovarlar uchun oldindan toʻlagan avansi u bergan hisobot asosida hisobga olindi | 6310 “Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan boʻnaklar” (subkomissioner koʻrsatiladi) | 4890 “Boshqa debitorlar qarzlari” (subkomissioner koʻrsatiladi) |
Komitentga tovarlar uchun oldindan toʻlangan avans hisobga olindi | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (Komitent koʻrsatiladi) | 4310 “TMQlar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan boʻnaklar” (komitent koʻrsatiladi) |
Subkomissionerga toʻlanishi lozim boʻlgan vositachilik haqi aks ettirildi-agar komitent ushbu summani qoplab berishi nazarda tutilgan boʻlsa | 4890 “Boshqa debitorlar qarzlari” (komitent koʻrsatiladi) | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (subkomissioner koʻrsatiladi) |
Subkomissionerga toʻlanishi lozim boʻlgan vositachilik haqi aks ettirildi-agar komitent ushbu summani qoplab berishi nazarda tutilmagan boʻlsa | 9410 “Sotish хarajatlari” | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (subkomissioner koʻrsatiladi) |
Hisobot asosida komitentdan olinishi kerak boʻlgan vositachilik haqi daromad sifatida aks ettirildi | 4010 “Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” | 9030 “Ishlar bajarish va хizmatlar koʻrsatishdan daromadlar” |
Subkomissionerga hisoblangan vositachilik haqi toʻlandi | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (subkomissioner koʻrsatiladi) | 5110 “Hisob-kitob schyoti” |
Subkomissionerga toʻlanadigan vositachilik haqi komitent tomonidan qoplab berildi, agar shartnomada nazarda tutilgan boʻlsa | 5110 “Hisob-kitob schyoti” | 4890 “Boshqa debitorlar qarzlari” (komitent koʻrsatiladi) |
Komitent komissionerga vositachilik haqini toʻlab berdi | 5110 “Hisob-kitob schyoti” | 4010 “Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” |
Subkomissioner berilgan tovarning sotilmagan qismini qaytardi. | 004 “Komissiyaga qabul qilingan tovarlar” | |
Sotilmagan tovar komitentga qaytarildi | 004 “Komissiyaga qabul qilingan tovarlar” | |
Subkomissioner sotilgan tovar uchun toʻlovning qolgan qismini toʻlab berdi | 5110 “Hisob-kitob schyoti” | 4890 “Boshqa debitorlar qarzlari” (subkomissioner koʻrsatiladi-tovar uchun berishi kerak boʻlgan summaga) |
Komitentga sotilgan tovar uchun toʻlovning qolgan qismi toʻlab berildi | 6990 “Boshqa majburiyatlar” (Komitent koʻrsatiladi-tovarlar uchun toʻlanishi lozim boʻlgan summaga) | 5110 “Hisob-kitob schyoti” |
Javoblar ular e’lon qilingan sanada dolzarb hisoblanadi.