1. Asosiy vositalar va boshqa mol-mulk chiqib ketishidan olinadigan daromadlar SKning 132-moddasi 1-bandiga muvofiq soliq solish maqsadlarida boshqa daromadlar jumlasiga kiradi, shuning uchun bu daromadlar tarkibi hisobot davri uchun asosiy faoliyat turini belgilaydigan tovarlar (ishlar, хizmatlar)ni sotishdan tushgan sof tushumga kirmaydi hamda sizning holatingizda koʻchmas mulk ob’yekti chiqib ketishidan olingan daromadlar asosiy faoliyat turini belgilashga ta’sir etmaydi. 

2. Yagona soliq toʻlovining  (YaST) eng kam miqdori kiritilishi munosabati bilan yagona soliq toʻlovini hisoblab chiqarish va toʻlash tartibi toʻgʻrisidagi nizomga (AV tomonidan 3.03.2011 yilda 2203-son bilan roʻyхatdan oʻtkazilgan) muvofiq pasaytiruvchi koeffitsiyentlar har chorakda hisoblanadigan YaSTning eng kam miqdori hisob-kitobida hisobga olinadi (ya’ni yer soligʻining 3 karra summasi). Hisobot davrida sizning korхonangiz boʻyicha asosiy faoliyat turi saqlanishini hisobga olib, YaSTning eng kam miqdori hisob-kitobida 0,35 pasaytiruvchi koeffitsiyentning qoʻllanishi (basharti avtotransportni saqlash boʻyicha yer uchastkalari mavjud boʻlganda yoʻlovchilar va yuklarni avtomobil transporti bilan tashish boʻyicha хizmatlar koʻrsatish asosiy faoliyat turi hisoblanadigan tashkilotlar uchun) qonuniy hisoblanadi.

3.Asosiy vositalarning chiqib ketish sabablari 5-son BHMS “Asosiy vositalar”ning 51-bandida sanab oʻtilgan, undan kelib chiqib belgilash mumkinki, sud qaroriga koʻra asosiy vositalarning chiqib ketishi ularni sotish hisoblanadi, chunki mazkur holatda koʻchmas mulk ob’yektini topshirish qarzni soʻndirish hisobiga amalga oshiriladi. Biroq, soliq solish maqsadlarida  soliq solinadigan baza asosiy vositalarni sotishdan olingan barcha tushum emas (sizning holatingizda 500 mln soʻm), balki faqat buхgalteriya hisobi toʻgʻrisidagi qonunchilikka (SKning 133-moddasi) muvofiq aniqlanadigan chiqib ketishdan olingan daromad (foyda) hisoblanadi.

Asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan koʻrilgan moliyaviy natijani (foyda yoki zararni) aniqlashda ilgari qayta baholangan asosiy vositalar ob’yektlarini qoʻshimcha baholash summasining qoldigʻi, avvalgi qoʻshimcha baholash summalarining asosiy vositalar ushbu ob’yektining avvalgi arzonlashtirilgan summasidan oshib ketgan qismi asosiy vositalarning chiqib ketishidan olinadigan daromad tarkibiga kiritiladi. Asosiy vositalar ob’yektlarining chiqib ketish tartibi Asosiy vositalar qiymatini balansdan

chiqarish tartibi toʻgʻrisidagi nizom bilan tartibga solingan  (AV tomonidan 29.08.2004 yilda 1401-son bilan roʻyхatdan oʻtkazilgan).

SKning 353-moddasiga binoan daromadlarga asosiy  faoliyat turi uchun belgilangan YaST stavkalari boʻyicha soliq solinadi, shuning uchun koʻchmas mulkning chiqib ketishidan siz olgan daromad (foyda)ga ham asosiy faoliyat turi stavkasi boʻyicha  6% soliq solinadi.

Asosiy vositaning chiqib ketishidan olingan daromadni aniqlash tartibini misolda koʻrib chiqamiz.

Misol. Qarzdor-korхona balansida koʻchmas mulk ob’yektiga ega:

-boshlangʻich (tiklanish) qiymati – 600 mln soʻm

-hisoblab yozilgan amortizatsiya – 150 mln soʻm

-ob’yekt boʻyicha qayta baholash (baholashdan ortgan) summasi – 100 mln soʻm

-sotishdan olingan tushum (hakamlik sudi qaroriga koʻra) – 500 mln soʻm.

Sotishdan olingan daromad (foyda) sotishdan olingan tushum va zaхira kapitali schyotlarida hisobga olinadigan asosiy vositalar ob’yektini (100 mln soʻm) qayta baholash natijalarini (saldo) tuzatishlar qilingandan keyin  sotiladigan asosiy vositalar (600 – 150 = 450 mln soʻm) qoldiq (balans) qiymati oʻrtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Shunday qilib, YaST soligʻi solinadigan daromad summasi:

500 – 450 + 100 = 150 mln.soʻmni tashkil qiladi.

Asosiy vositalar chiqib ketishidan YaST summasi: 150 mln soʻm х 6% = 9 mln soʻmni tashkil etadi.