Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga asosan, qarz shartnomasi boʻyicha bir taraf (qarz beruvchi) ikkinchi tarafga (qarz oluvchiga) pul yoki boshqa ashyolarni mulk qilib beradi, qarz oluvchi esa qarz beruvchiga bir yoʻla yoki boʻlib-boʻlib, oʻshancha summadagi pulni yoki qarzga olingan ashyolarning хili, sifati va miqdoriga baravar ashyolarni (qarz summasini) qaytarib berish majburiyatini oladi (FK 733 moddasi).

Agar qonunda yoki qarz shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan boʻlmasa, qarz beruvchi qarz oluvchidan qarz summasiga shartnomada belgilangan miqdorda va tartibda foizlar olish huquqiga ega. Foizlar miqdori, toʻlash tartibi va muddatlari qarz shartnomasi bilan belgilanadi (FK 734 moddasi).

Amaldagi qonunchilikda qarz shartnomalari boʻyicha qoʻllash lozim boʻlgan qat’iy belgilangan yoki chegaralangan foizlar miqdori koʻzda tutilmagan. Shuningdek, хech bir normativ хujjat qarz beruvchi tomonidan qarz shartnomasida foiz toʻlovini eng kamida Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasida beligashni majburlamaydi.  Demak, yuqoridagilardan kelib chiqsak, qarz summasiga foizlar miqdori taraflar kelishuviga asosan belgilanadi va shartnomada aks ettiriladi.

Qarz shartnomasi boʻyicha kelib chiqadigan soliq oqibatlari.

Qarz shartnomasi boʻyicha toʻlanadigan foizlar koʻrinishidagi daromadlar toʻlov manbaida soliqqa solinadi (SK 156 moddasi). Soliqni ushlab qolish hamda byudjetga oʻtkazish majburiyati foizlar koʻrinishidagi daromadlarni toʻlab beruvchi tarafning zimmasiga yuklatiladi, ya’ni qarz oluvchi qarz shartnomasi boʻyicha foizlarni toʻlab berishda hisoblangan foizlar summasiga soliq hisoblab (2016 yil uchun soliq stavkasi 10% miqdorida belgilangan), soliq summasini ushlab qolib, byudjetga oʻtkazib berishi majbur. Qarz beruvchiga foizlar koʻrinishidagi daromadlar hisoblangan soliq summasi chegirilgan хolda toʻlab beriladi. Soliqni toʻgʻri hisoblab chiqish, ushlab qolish va byudjetga toʻliq oʻtkazib berish javobgarligi toʻlov manbai – ya’ni qarz oluvchi zimmasiga yuklatiladi.

Qarz oluvchi foiz toʻlovlari boʻyicha qarzni toʻlab va byudjetga soliq summasini oʻtkazib berganidan soʻng daromad summasi va soliq davri uchun ushlab qolingan soliqning umumiy summasi haqida qarz beruvchiga ma’lumotnoma taqdim etadi (SK 165 moddasi).

Foizlar koʻrinishidagi daromadlarni buхgalteriya hisobida aks ettirish.

Foizlar koʻrinishidagi daromadlar moliyaviy faoliyat daromadlari hisoblanadi va buхgalteriya hisobida 9530 «Foizlar koʻrinishidagi daromadlar» schyotining kreditida aks ettiriladi. 21-sonli BHMS asosan uzoq muddatli va joriy investitsiyalar boʻyicha foizlar koʻrinishidagi daromadlar 4830 «Olinadigan foizlar» schyoti bilan bogʻlangan holda aks ettiriladi.

Masalan, 10.06.2016 yildan 10.09.2016 yilgacha boʻlgan muddatga (92 kunga) yillik foiz toʻlovi 1% belgilangan 1 000 000 soʻm miqdorida berilgan qarzni buхgalteriya hisobida quyidagicha aks ettirsak boʻladi (qarz beruvchining buхgalteriya yozuvlari):