Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексига асосан, қарз шартномаси бўйича бир тараф (қарз берувчи) иккинчи тарафга (қарз олувчига) пул ёки бошқа ашёларни мулк қилиб беради, қарз олувчи эса қарз берувчига бир йўла ёки бўлиб-бўлиб, ўшанча суммадаги пулни ёки қарзга олинган ашёларнинг хили, сифати ва миқдорига баравар ашёларни (қарз суммасини) қайтариб бериш мажбуриятини олади (ФК 733 моддаси).

Агар қонунда ёки қарз шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, қарз берувчи қарз олувчидан қарз суммасига шартномада белгиланган миқдорда ва тартибда фоизлар олиш ҳуқуқига эга. Фоизлар миқдори, тўлаш тартиби ва муддатлари қарз шартномаси билан белгиланади (ФК 734 моддаси).

Амалдаги қонунчиликда қарз шартномалари бўйича қўллаш лозим бўлган қатъий белгиланган ёки чегараланган фоизлар миқдори кўзда тутилмаган. Шунингдек, хеч бир норматив хужжат қарз берувчи томонидан қарз шартномасида фоиз тўловини энг камида Марказий банкнинг қайта молиялаштириш ставкасида белигашни мажбурламайди.  Демак, юқоридагилардан келиб чиқсак, қарз суммасига фоизлар миқдори тарафлар келишувига асосан белгиланади ва шартномада акс эттирилади.

Қарз шартномаси бўйича келиб чиқадиган солиқ оқибатлари.

Қарз шартномаси бўйича тўланадиган фоизлар кўринишидаги даромадлар тўлов манбаида солиққа солинади (СК 156 моддаси). Солиқни ушлаб қолиш ҳамда бюджетга ўтказиш мажбурияти фоизлар кўринишидаги даромадларни тўлаб берувчи тарафнинг зиммасига юклатилади, яъни қарз олувчи қарз шартномаси бўйича фоизларни тўлаб беришда ҳисобланган фоизлар суммасига солиқ ҳисоблаб (2016 йил учун солиқ ставкаси 10% миқдорида белгиланган), солиқ суммасини ушлаб қолиб, бюджетга ўтказиб бериши мажбур. Қарз берувчига фоизлар кўринишидаги даромадлар ҳисобланган солиқ суммаси чегирилган холда тўлаб берилади. Солиқни тўғри ҳисоблаб чиқиш, ушлаб қолиш ва бюджетга тўлиқ ўтказиб бериш жавобгарлиги тўлов манбаи – яъни қарз олувчи зиммасига юклатилади.

Қарз олувчи фоиз тўловлари бўйича қарзни тўлаб ва бюджетга солиқ суммасини ўтказиб берганидан сўнг даромад суммаси ва солиқ даври учун ушлаб қолинган солиқнинг умумий суммаси ҳақида қарз берувчига маълумотнома тақдим этади (СК 165 моддаси).

Фоизлар кўринишидаги даромадларни бухгалтерия ҳисобида акс эттириш.

Фоизлар кўринишидаги даромадлар молиявий фаолият даромадлари ҳисобланади ва бухгалтерия ҳисобида 9530 «Фоизлар кўринишидаги даромадлар» счётининг кредитида акс эттирилади. 21-сонли БҲМС асосан узоқ муддатли ва жорий инвестициялар бўйича фоизлар кўринишидаги даромадлар 4830 «Олинадиган фоизлар» счёти билан боғланган ҳолда акс эттирилади.

Масалан, 10.06.2016 йилдан 10.09.2016 йилгача бўлган муддатга (92 кунга) йиллик фоиз тўлови 1% белгиланган 1 000 000 сўм миқдорида берилган қарзни бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирсак бўлади (қарз берувчининг бухгалтерия ёзувлари):