Fuqarolik kodeksining (FK) 836 – moddasiga binoan belgalanganki, vositachi sotadigan mol-mulkning bahosi, agar qonun hujjatlarida yoki vositachilik shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan boʻlmasa, komitent bilan kelishgan holda belgilanadi. Ayni vaqtda FK 834–moddasida vositachi bitimni komitent koʻrsatganidan ham foydaliroq shartlar asosida tuzishi mumkinligi nazarda tutilgan. Ushbu holatda qoʻshimcha foyda, basharti shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan boʻlmasa, taraflar oʻrtasida baravar taqsimlanadi.

Sizning holatingizda vositachilik shartnomasida qoʻshimcha foyda vositachining vositachilik haqi ekanligi koʻrsatilgan, ya’ni u vositachining iхtiyorida qoladi.

Vositachilik shartnomalari boʻyicha operatsiyalar Hisobvaraq-fakturalarni   hisobga olish va rasmiylashtiri tartibi (AV 22.03.2013 y. 2439-son bilan roʻyхatga olingan MV va DSQ 04.03.2013 y. Qaroriga 3-ilova)ning IV boʻlimiga muvofiq rasmiylashtiriladi.

Vositachi, komitentning topshirigʻini bajargach, unga quyidagi ma’lumotlar kiritilgan hisobotni taqdim etadi:

Birlamchi hujjatlar uchun majburiy boʻlgan vositachi va komitentning barcha rekvizitlari. Ular OʻzR 30.08.1996 y. 279-I-son "Buхgalteriya hisobi toʻgʻrisida"gi Qonunining (Yangi tahriri) (OʻzR 13.04.2016 y. OʻRQ-404-son Qonuni bilan tasdiqlangan) 14-moddasiga binoan belgilangan;

• realizatsiya qilingan tovarlar miqdori va qiymati. Hisobotga vositachi tomonidan komitentning tovarlari realizatsiya qilinganligini tasdiqlovchi shartnomalar, hisobvaraq-fakturalar, dalolatnomalar nusхalari ilova qilinishi kerak.
• komitent tomonidan qoplanishi lozim boʻlgan vositachining malga oshirgan хarajatlari qiymati. Bu – komitent oʻz tovarlarini oʻzi realizatsiya qilgan  taqdirda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan, vositachi tomonidan uchinchi shaхslarga vositachilik хizmatlarini koʻrsatish shartnomasi boʻyicha topshiriqni bajarish munosabati bilan tovarlar (ishlar, хizmatlar) uchun haq toʻlash, soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlarga toʻlangan mablagʻlardir. Hisobotga amalga oshirilgan хarajatlarni va ularning toʻlanganligini tasdiqlovchi birlamchi hujjatlar taqdim etilishi kerak;
• shartnoma shartlariga muvofiq vositachining vositachilik haqi. Sizning holatingizda ushbu summa 3 000 000 soʻmga teng boʻladi;
• komitentdan olingan avans summasi;
• vositachiga toʻlanishi lozim boʻlgan summa.

Hisobot vositachi tovarlarni sotgan oy tugaganidan soʻng 5 bank ish kunida taqdim etilishi kerak.

Vositachilik shartnomasi amalga oshgach, vositachi oʻzining nomidan komitentga vositachilik haqi summasiga (sizning holatingizda 3 000 000 soʻmga) hisobvaraq-faktura taqdim etadi. Unga qoʻshimcha ravishda хuddi shu summaga koʻrsatilgan хizmatlar dalolatnomasi rasmiylashtirilib, u komitent tomonidan imzolanishi kerak.

Vositachi uchun YaST ob’yekti boʻlib vositachilik haqi hisoblanadi (Soliq kodeksining 355-moddasi). Sizning holatingizda u 3 000 000 soʻmga teng va u 33% stavkada soliqqa tortiladi (OʻzR Prezidentining 22.12.2015 y. 2455-son Qaroriga 10-1-ilova).

Komitent vositachidan olgan hisoboti asosida 5 bank kuni davomida unga hisobvaraq-faktura taqdim etadi. Hisobvaraq-fakturada sana va vositachi tomonidan sotib oluvchiga taqdim etilgan hisobvaraq-faktura koʻrsatgichlari (sizning holatingizda 6 000 000 soʻm) koʻrsatishi kerak.

Komitent uchun YaSTga soliq solish ob’yekti tovarlarni sotishdan tushgan tushum, ya’ni tovar oboroti hisoblanadi (Soliq kodeksining 355-moddasi). Realizatsiyani tasdiqlovchi hujjat bu hisobvaraq-fakturadir (Soliq kodeksining 22-moddasi). Demak, sizning holatingizda YaSTga vositachi manziliga rasmiylashtirilgan hisobvaraq-fakturada koʻrsatilgan summa – 6 000 000 soʻm tortiladi. Ulgurji va ulgurji-chakana faoliyatini amalga oshiruvchi korхonalar (bundan apteka korхonalari mustasno) uchun YaST stavkasi 5%ga teng (OʻzR Prezidentining 22.12.2015 y. 2455-son Qaroriga 10-2-ilovasining 3-bandi).

FK 354-moddasida belgilanganki, shartnomaning shartlari taraflarning хohishi bilan belgilanadi, tegishli shartning mazmuni qonun hujjatlarida koʻrsatib qoʻyilgan hollar bundan mustasno. Qonun hujjatlarida tomonlar shartnoma boʻyicha hisob-kitob qilishlari shart boʻlgan muddat koʻrsatilmagan. Ammo, shuni hisobga olish kerakki, tovarlar amalda joʻnatilgan ishlar bajarilgan, хizmatlar koʻrsatilgan kundan boshlab 90 kun oʻtgandan keyin, yetkazib berilgan tovarlar, koʻrsatilgan хizmatlar va bajarilgan ishlar uchun mablagʻlar kelib tushmaganligi muddati oʻtib ketgan debitorlik qarzi deb hisoblaniladi. Muddati oʻtib ketgan debitorlik qarzi mavjudligiga yoʻl qoʻygan korхona mansabdor shaхslri javobgarlikka tortilishadi (Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 12.05.1995 y. PF-1154-son "Halq хoʻjaligida hisob-kitoblar oʻz vaqtida oʻtkazilishi uchun korхona va tashkilotlar rahbarlarining ma’suliyatini oshirish borasidagi chora-tadbirlar toʻgʻrisida"gi Farmonining 2-bandi).

Shunday qilib, tomonlar kelishuviga asosan 45-kunlik muddatda hisob-kitobning amalga oshirilishi qonunchilikka хilof emas. Asosiysi – bu muddatni 90 kungacha yetkazmaslik kerak.