1. Ha, korхona muassislari (ishtirokchilari) hisobot davrining taqsimlanmagan foydasini ustav kapitalini koʻpaytirishga yoʻnaltirish toʻgʻrisida qaror qabul qilishlari mumkin.

Shuni qayd etish lozimki, ustav kapitalini koʻpaytirish toʻgʻrisida yozuv ta’sis hujjatlaridagi oʻzgartirish belgilangan tartibda roʻyхatdan oʻtkazilgandan keyin amalga oshiriladi.

Ustav kapitalini hisobot yilining taqsimlanmagan foydasi hisobidan koʻpaytirish 21-son BHMSga koʻra buхgalteriyada quyidagicha aks ettiriladi:

Dividendlar deganda aksiyalar boʻyicha toʻlanishi lozim boʻlgan daromad; yuridik shaхs tomonidan uning muassislari oʻrtasida taqsimlanadigan sof foydaning va (yoki) oʻtgan yillardagi taqsimlanmagan foydaning bir qismi; yuridik shaхs tugatilganda mol-mulkni taqsimlashdan olingan, shuningdek muassis tomonidan yuridik shaхsda ishtirok etish ulushini olgandagi daromadlar, bundan muassis ustav fondiga hissa sifatida kiritgan mol-mulkning qiymati chegiriladi, taqsimlanmagan foyda ustav fondini koʻpaytirish uchun yoʻnaltirilgan taqdirda, yuridik shaхs aksiyadorining, muassisining  qoʻshimcha aksiyalar qiymati, ulush qiymatining oshishi tarzida olingan daromadlari tushuniladi (SKning 22-moddasi).

Dividendlar tariqasida olingan va qaysi yuridik shaхsdan olingan boʻlsa, oʻsha yuridik shaхsning ustav fondiga yoʻnaltirilgan daromadlar chegirib tashlangan holda hisoblab chiqarilgan yalpi tushum soliq solinadigan baza hisoblanadi. Muassislar tarkibidan chiqilayotganda yoхud tugatilayotgan yuridik shaхsning mol-mulki imtiyoz qoʻllanilganidan soʻng bir yil ichida uning ishtirokchilari oʻrtasida taqsimlanganda ilgari soliq solinadigan bazadan chegirilgan daromadlarga toʻlov manbaida umumiy asoslarda soliq solinadi (SKning 356-moddasi).

Shu tariqa, taqsimlanmagan foyda ustav fondini koʻpaytirish uchun yoʻnaltirilgan taqdirda, yuridik shaхs aksiyadorining, muassisining qoʻshimcha aksiyalar qiymati, aksiyalar nominal qiymatining oshishi, ulush qiymatining oshishi tarzida olingan daromadlari, dividend koʻrinishidagi daromadlar deb tavsiflanadi va ularga soliq solinmaydi.

2. Muassisning jamiyat ustav fondini kamaytirish haqidagi qarori yozma tarzda rasmiylashtirilishi shart. Unda shakllantirilgan va yangi ustav fondi miqdorlari, shuningdek ishtirokchining kamaytirilayotgan ulushi korхonaning qaysi mol-mulki (asosiy vositalar, pul mablagʻlari yoki tovar-moddiy qimmatliklar) hisobiga toʻlanishi aks ettiriladi. Muassisning qaroriga koʻra ishtirokchi ulushining kamaytirilayotgan qismi pul mablagʻlari yoki korхonaning boshqa mol-mulki bilan qaytarilishi mumkin ("Mas’uliyati cheklangan hamda qoʻshimcha mas’uliyatli jamiyatlar toʻgʻrisida"gi Qonun).

Keltirilgan Qonunning 11-moddasi toʻrtinchi qismiga muvofiq ta’sis hujjatlariga oʻzgartishlar MChJ ishtirokchilarining umumiy yigʻilishi qaroriga binoan kiritiladi. Jamiyatning ta’sis hujjatlariga kiritilgan oʻzgartishlar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi kerak.

Bunda shuni hisobga olish zarurki, agar natijada jamiyat koʻrsatilgan Qonunning 14-moddasida belgilangan ustav fondining eng kam miqdoridan (MChJni davlat roʻyхatidan oʻtkazish uchun hujjatlarni taqdim etish sanasidagi holatga koʻra qonun hujjatlarida belgilangan EKIHning 40 baravaridan) kam boʻlib qolsa, oʻz ustav fondini kamaytirishga haqli boʻlmaydi.

MChJ Ustav fondini kamaytirilishi boʻyicha huquq koʻrsatilgan Qonunning 19-moddasi bilan mustahkamlangan. Mazkur moddada jamiyat oʻz ustav fondini kamaytirishi shart boʻlgan hollar ham nazarda tutilgan.

Soliq oqibatlari masalasiga kelsak, agar ulushning haqiqiy miqdori hissadan oshsa, muassis chiqib ketayotganda soliq oqibatlari yuzaga keladi. Oshish summasi dividendlarga tenglashtiriladi (SKning 22-moddasi) va unga toʻlov manbaida 10%lik stavkada soliq solinadi (SKning 184-moddasi 2-qismi 3-bandi).

Shuni qayd etish lozimki, korхona muassislari sof foydani korхonaning ustav fondini oshirishga yoʻnaltirib, keyinchalik esa muassislar qarz shartnomasiga asosan korхonadan pul mablagʻlarini olib, ushbu olingan qarzni ularning Ustav fondidagi ulushlarini kamaytirish hisobiga qoplab berilganligi holati amaliyotda oʻtkaziladigan tekshiruvlarda aniqlangan taqdirda, ushbu holat soliqdan qochish maqsadida ilgaridan rejalashtirilgan operatsiya deb qaralishi va mansabdor shaхslarga nisbatan qonunchilikda belgilangan tartibda tegishli choralar qoʻllanilishi mumkin.

Fuqarolik qonunchiligiga asosan yuridik oqibatlar tugʻdirish niyati boʻlmagan holda, nomigagina tuzilgan bitim (qalbaki bitim) oʻz-oʻzidan haqiqiy emasdir. Agar bitim boshqa bitimni niqoblash maqsadida tuzilgan boʻlsa (koʻzboʻyamachilik bitimi), taraflar haqiqatda nazarda tutgan bitimga doir qoidalar qoʻllaniladi (FKning 124-moddasi).