1. Ҳа, корхона муассислари (иштирокчилари) ҳисобот даврининг тақсимланмаган фойдасини устав капиталини кўпайтиришга йўналтириш тўғрисида қарор қабул қилишлари мумкин.

Шуни қайд этиш лозимки, устав капиталини кўпайтириш тўғрисида ёзув таъсис ҳужжатларидаги ўзгартириш белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилгандан кейин амалга оширилади.

Устав капиталини ҳисобот йилининг тақсимланмаган фойдаси ҳисобидан кўпайтириш 21-сон БҲМСга кўра бухгалтерияда қуйидагича акс эттирилади:

Дивидендлар деганда акциялар бўйича тўланиши лозим бўлган даромад; юридик шахс томонидан унинг муассислари ўртасида тақсимланадиган соф фойданинг ва (ёки) ўтган йиллардаги тақсимланмаган фойданинг бир қисми; юридик шахс тугатилганда мол-мулкни тақсимлашдан олинган, шунингдек муассис томонидан юридик шахсда иштирок этиш улушини олгандаги даромадлар, бундан муассис устав фондига ҳисса сифатида киритган мол-мулкнинг қиймати чегирилади, тақсимланмаган фойда устав фондини кўпайтириш учун йўналтирилган тақдирда, юридик шахс акциядорининг, муассисининг  қўшимча акциялар қиймати, улуш қийматининг ошиши тарзида олинган даромадлари тушунилади (СКнинг 22-моддаси).

Дивидендлар тариқасида олинган ва қайси юридик шахсдан олинган бўлса, ўша юридик шахснинг устав фондига йўналтирилган даромадлар чегириб ташланган ҳолда ҳисоблаб чиқарилган ялпи тушум солиқ солинадиган база ҳисобланади. Муассислар таркибидан чиқилаётганда ёхуд тугатилаётган юридик шахснинг мол-мулки имтиёз қўлланилганидан сўнг бир йил ичида унинг иштирокчилари ўртасида тақсимланганда илгари солиқ солинадиган базадан чегирилган даромадларга тўлов манбаида умумий асосларда солиқ солинади (СКнинг 356-моддаси).

Шу тариқа, тақсимланмаган фойда устав фондини кўпайтириш учун йўналтирилган тақдирда, юридик шахс акциядорининг, муассисининг қўшимча акциялар қиймати, акциялар номинал қийматининг ошиши, улуш қийматининг ошиши тарзида олинган даромадлари, дивиденд кўринишидаги даромадлар деб тавсифланади ва уларга солиқ солинмайди.

2. Муассиснинг жамият устав фондини камайтириш ҳақидаги қарори ёзма тарзда расмийлаштирилиши шарт. Унда шакллантирилган ва янги устав фонди миқдорлари, шунингдек иштирокчининг камайтирилаётган улуши корхонанинг қайси мол-мулки (асосий воситалар, пул маблағлари ёки товар-моддий қимматликлар) ҳисобига тўланиши акс эттирилади. Муассиснинг қарорига кўра иштирокчи улушининг камайтирилаётган қисми пул маблағлари ёки корхонанинг бошқа мол-мулки билан қайтарилиши мумкин ("Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида"ги Қонун).

Келтирилган Қонуннинг 11-моддаси тўртинчи қисмига мувофиқ таъсис ҳужжатларига ўзгартишлар МЧЖ иштирокчиларининг умумий йиғилиши қарорига биноан киритилади. Жамиятнинг таъсис ҳужжатларига киритилган ўзгартишлар қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши керак.

Бунда шуни ҳисобга олиш зарурки, агар натижада жамият кўрсатилган Қонуннинг 14-моддасида белгиланган устав фондининг энг кам миқдоридан (МЧЖни давлат рўйхатидан ўтказиш учун ҳужжатларни тақдим этиш санасидаги ҳолатга кўра қонун ҳужжатларида белгиланган ЭКИҲнинг 40 бараваридан) кам бўлиб қолса, ўз устав фондини камайтиришга ҳақли бўлмайди.

МЧЖ Устав фондини камайтирилиши бўйича ҳуқуқ кўрсатилган Қонуннинг 19-моддаси билан мустаҳкамланган. Мазкур моддада жамият ўз устав фондини камайтириши шарт бўлган ҳоллар ҳам назарда тутилган.

Солиқ оқибатлари масаласига келсак, агар улушнинг ҳақиқий миқдори ҳиссадан ошса, муассис чиқиб кетаётганда солиқ оқибатлари юзага келади. Ошиш суммаси дивидендларга тенглаштирилади (СКнинг 22-моддаси) ва унга тўлов манбаида 10%лик ставкада солиқ солинади (СКнинг 184-моддаси 2-қисми 3-банди).

Шуни қайд этиш лозимки, корхона муассислари соф фойдани корхонанинг устав фондини оширишга йўналтириб, кейинчалик эса муассислар қарз шартномасига асосан корхонадан пул маблағларини олиб, ушбу олинган қарзни уларнинг Устав фондидаги улушларини камайтириш ҳисобига қоплаб берилганлиги ҳолати амалиётда ўтказиладиган текширувларда аниқланган тақдирда, ушбу ҳолат солиқдан қочиш мақсадида илгаридан режалаштирилган операция деб қаралиши ва мансабдор шахсларга нисбатан қонунчиликда белгиланган тартибда тегишли чоралар қўлланилиши мумкин.

Фуқаролик қонунчилигига асосан юридик оқибатлар туғдириш нияти бўлмаган ҳолда, номигагина тузилган битим (қалбаки битим) ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир. Агар битим бошқа битимни ниқоблаш мақсадида тузилган бўлса (кўзбўямачилик битими), тарафлар ҳақиқатда назарда тутган битимга доир қоидалар қўлланилади (ФКнинг 124-моддаси).