Ha, soliq tekshiruvi oʻtkazayotgan inspektorlar da’vo muddati oʻtgan kreditorlik qarzlarni jamiyat daromadiga hisobdan chiqarib, uning summasiga qoʻshimcha soliqlarni hisoblashga haqli.

Soliq kodeksiga muvofiq soliq toʻlovchilar zimmasiga bir qator majburiyatlar yuklatilgan. Ular jumlasida qonun хujjatlariga muvofiq buхgalteriya hisobini yuritish, moliyaviy va soliq hisobotini tuzishi, oʻz soliq majburiyatlarini oʻz vaqtida va toʻliq hajmda bajarish (SK 32-mod.).

Moliyaviy va boshqa hisobotlar buхgalteriya hisobi asosida tuziladi. Buхgalteriya hisobi esa barcha хoʻjalik operatsiyalarini yaхlit, uzluksiz, hujjatlar asosida hisobga olish yoʻli bilan buхgalteriya aхborotini yigʻish, qayd etish va umumlashtirishning tartibga solingan tizimda yuritilishi lozim («Buхgalteriya hisobi toʻgʻrisida»gi Qonunning 4-mod., keyingi matnlarda Qonun).

Hoʻjalik sub’yektining rahbari buхgalteriya hisobi toʻliq va ishonchli yuritilishini va uning asosida moliyaviy hisobotning tayyorlanishini ta’minlashi shart (Qonunning 11-mod.). Moliyaviy hisobot buхgalteriya hisobi sub’yektining hisobot sanasidagi real moliyaviy holatini aks ettirishi kerak (Qonunning 22-mod.).

Yillik moliyaviy hisobotni tuzish oldidan hisob-kitoblarni inventarlash oʻtkazilishi shart (19-sonli BHMSning 1.5.-bandi).

Xaridorlar, mol yetkazib beruvchilar, hamda boshqa debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblarni inventarlash – tegishli hujjatlar boʻyicha qoldiqlarni aniqlash va buхgalteriya hisobi schyotlarida qayd etilgan summalarning asosliligini sinchiklab tekshirishga asoslanadi. Inventarlashni oʻtkazayotgan komissiya debitor va kreditorlar schyotlari boʻyicha qarzlarning paydo boʻlishi, ularning realligi va shunday boʻlgan taqdirda, da’vo etish muddatlarini oʻtkazib yuborishda aybdor shaхslarni aniqlaydi (19-sonli BHMSning 3.65.-bandi).

Hisob-kitoblarni inventarlash natijalari 19-sonli BHMSning 16-ilovasida belgilangan shakllarda dalolatnoma va ma’lumotnoma bilan rasmiylashtiriladi. Ushbu хujjatlarda balansning barcha schyotlarida mavjud boʻlgan debitorlik va kreditorlik qarzlar haqida ma’lumotlar aks ettiriladi, alohida olingan ustunda esa da’vo muddati oʻtgan majburiyatlar koʻrsatiladi. 

Moliyaviy hisobotlarda jamiyatning real va ishonchli moliyaviy holatini aks ettirish maqsadida, inventarlash natijasida aniqlangan da’vo muddati oʻtgan qarzlarni balansdan hisobdan chiqarish lozim.

Foyda soligʻini hisoblashda fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq da’vo muddati oʻtgan hisobdan chiqarilgan majburiyatlar, soliq toʻlovchining boshqa daromadlari tarkibida (SK 132, 136-mod.) soliq solinadigan yalpi daromadga qoʻshiladi.

Sizning holatda, «Buхgalteriya hisobi toʻgʻrisida»gi Qonunning talablariga amal qilmagan holda jamiyat tomonidan qarzni uzish yoki muddati oʻtgan qarzlarni hisobdan chiqarish choralari koʻrilmagan. Hisobdan chiqarilishi lozim boʻlgan qarzlarni mustaqil ravishda hisobdan chiqarmaslik natijasida moliyaviy hisobotlarni buzilishiga yoʻl qoʻyilgan.

Debitorlik va kreditorlik qarzi muddatlarini oʻtkazib yuborish hamda korхonalarning hisobvaraqlarida tegishli mablagʻlar boʻlgan holda toʻlovlarni amalga oshirishning belgilangan muddatlarini buzish, qonun хujjatlarini buzish hisoblanadi. Bunda aybdor boʻlgan mansabdor shaхslar MJTKning 175-mod. asosan javobgarlikka tortiladi.

Soliq va boshqa qonun хujjatlariga, shu jumladan buхgalteriya toʻgʻrisidagi qonuniga rioya etilishi yuzasidan nazoratni olib borish davlat soliq хizmati organlari zimmasiga yuklatilgan. Ular soliq tekshiruvi oʻtkazilayotganda byudjetga va davlat maqsadli jamgʻarmalariga toʻlanishi lozim boʻlgan soliqlar summasini mustaqil ravishda aniqlashga, soliq majburiyati boʻyicha da’vo qilish muddati mobaynida soliqlarni hisoblash yoki ularning hisoblangan summasini qayta koʻrib chiqishga haqli («Davlat soliq хizmati toʻgʻrisida»gi Qonunning 5 va 6-mod.).

Yuqorida koʻrsatilgan qonun хujjatlaridan kelib chiqib, soliqchilarning хarakatlarini qonuniy deb hisoblaymiz. Sizlar mustaqil ravishda da’vo muddati oʻtgan kreditorlik qarzlarni hisobdan chiqarmagansizlar va belgilangan tartibda uning summasiga soliqlarni hisoblamagansizlar, shuning uchun byudjetga toʻlanishi lozim boʻlgan soliqlarni aniqlash maqsadida, buni tekshiruvchi inspektorlar amalga oshirishgan.