Ҳа, солиқ текшируви ўтказаётган инспекторлар даъво муддати ўтган кредиторлик қарзларни жамият даромадига ҳисобдан чиқариб, унинг суммасига қўшимча солиқларни ҳисоблашга ҳақли.

Солиқ кодексига мувофиқ солиқ тўловчилар зиммасига бир қатор мажбуриятлар юклатилган. Улар жумласида қонун хужжатларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини юритиш, молиявий ва солиқ ҳисоботини тузиши, ўз солиқ мажбуриятларини ўз вақтида ва тўлиқ ҳажмда бажариш (СК 32-мод.).

Молиявий ва бошқа ҳисоботлар бухгалтерия ҳисоби асосида тузилади. Бухгалтерия ҳисоби эса барча хўжалик операцияларини яхлит, узлуксиз, ҳужжатлар асосида ҳисобга олиш йўли билан бухгалтерия ахборотини йиғиш, қайд этиш ва умумлаштиришнинг тартибга солинган тизимда юритилиши лозим («Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуннинг 4-мод., кейинги матнларда Қонун).

Ҳўжалик субъектининг раҳбари бухгалтерия ҳисоби тўлиқ ва ишончли юритилишини ва унинг асосида молиявий ҳисоботнинг тайёрланишини таъминлаши шарт (Қонуннинг 11-мод.). Молиявий ҳисобот бухгалтерия ҳисоби субъектининг ҳисобот санасидаги реал молиявий ҳолатини акс эттириши керак (Қонуннинг 22-мод.).

Йиллик молиявий ҳисоботни тузиш олдидан ҳисоб-китобларни инвентарлаш ўтказилиши шарт (19-сонли БҲМСнинг 1.5.-банди).

Харидорлар, мол етказиб берувчилар, ҳамда бошқа дебитор ва кредиторлар билан ҳисоб-китобларни инвентарлаш – тегишли ҳужжатлар бўйича қолдиқларни аниқлаш ва бухгалтерия ҳисоби счётларида қайд этилган суммаларнинг асослилигини синчиклаб текширишга асосланади. Инвентарлашни ўтказаётган комиссия дебитор ва кредиторлар счётлари бўйича қарзларнинг пайдо бўлиши, уларнинг реаллиги ва шундай бўлган тақдирда, даъво этиш муддатларини ўтказиб юборишда айбдор шахсларни аниқлайди (19-сонли БҲМСнинг 3.65.-банди).

Ҳисоб-китобларни инвентарлаш натижалари 19-сонли БҲМСнинг 16-иловасида белгиланган шаклларда далолатнома ва маълумотнома билан расмийлаштирилади. Ушбу хужжатларда баланснинг барча счётларида мавжуд бўлган дебиторлик ва кредиторлик қарзлар ҳақида маълумотлар акс эттирилади, алоҳида олинган устунда эса даъво муддати ўтган мажбуриятлар кўрсатилади. 

Молиявий ҳисоботларда жамиятнинг реал ва ишончли молиявий ҳолатини акс эттириш мақсадида, инвентарлаш натижасида аниқланган даъво муддати ўтган қарзларни балансдан ҳисобдан чиқариш лозим.

Фойда солиғини ҳисоблашда фуқаролик қонун ҳужжатларига мувофиқ даъво муддати ўтган ҳисобдан чиқарилган мажбуриятлар, солиқ тўловчининг бошқа даромадлари таркибида (СК 132, 136-мод.) солиқ солинадиган ялпи даромадга қўшилади.

Сизнинг ҳолатда, «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуннинг талабларига амал қилмаган ҳолда жамият томонидан қарзни узиш ёки муддати ўтган қарзларни ҳисобдан чиқариш чоралари кўрилмаган. Ҳисобдан чиқарилиши лозим бўлган қарзларни мустақил равишда ҳисобдан чиқармаслик натижасида молиявий ҳисоботларни бузилишига йўл қўйилган.

Дебиторлик ва кредиторлик қарзи муддатларини ўтказиб юбориш ҳамда корхоналарнинг ҳисобварақларида тегишли маблағлар бўлган ҳолда тўловларни амалга оширишнинг белгиланган муддатларини бузиш, қонун хужжатларини бузиш ҳисобланади. Бунда айбдор бўлган мансабдор шахслар МЖТКнинг 175-мод. асосан жавобгарликка тортилади.

Солиқ ва бошқа қонун хужжатларига, шу жумладан бухгалтерия тўғрисидаги қонунига риоя этилиши юзасидан назоратни олиб бориш давлат солиқ хизмати органлари зиммасига юклатилган. Улар солиқ текшируви ўтказилаётганда бюджетга ва давлат мақсадли жамғармаларига тўланиши лозим бўлган солиқлар суммасини мустақил равишда аниқлашга, солиқ мажбурияти бўйича даъво қилиш муддати мобайнида солиқларни ҳисоблаш ёки уларнинг ҳисобланган суммасини қайта кўриб чиқишга ҳақли («Давлат солиқ хизмати тўғрисида»ги Қонуннинг 5 ва 6-мод.).

Юқорида кўрсатилган қонун хужжатларидан келиб чиқиб, солиқчиларнинг харакатларини қонуний деб ҳисоблаймиз. Сизлар мустақил равишда даъво муддати ўтган кредиторлик қарзларни ҳисобдан чиқармагансизлар ва белгиланган тартибда унинг суммасига солиқларни ҳисобламагансизлар, шунинг учун бюджетга тўланиши лозим бўлган солиқларни аниқлаш мақсадида, буни текширувчи инспекторлар амалга оширишган.