Ташкилот таъсисчига ҳисобланган дивидендлар ҳисобидан ёки таъсисчи билан ўзаро қайтариб бериш шарти билан тузилган молиявий қарз шартномаси орқали таъсисчи ўғлининг ўқишига пул ўтказиши мумкин. Бунда, ташкилот билан таъсисчи ўртасидаги тузиладиган қарз шартномасида қарзнинг берилиш шартлари, Олий ўқув юртига пул ўтказилиши тартиби ва шунингдек, қарзнинг қайтарилиш усуллари кўрсатиб ўтилади. Ушбу қарз келажакда ҳисобланадиган дивидендлар ҳисобидан, шунингдек, тўғридан-тўғри корхона тўлаш (нақд пул, жисмоний шахснинг шахсий жамғарма ва бошқа банк ҳисоблари) орқали узилиши мумкин.

Шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, Солиқ Кодексининг 179 моддаси 31 банди ва шунингдек, “Ўзбекистон Республикаси Олий ўқув юртларида таълим олиш учун йўналтириладиган маблағларга жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи бўйича имтиёзни қўллаш тартиби” тўғрисидаги Низом (Адлия Вазирлигининг рўйхатга олган рақами -2107 ва санаси 27.05.2010)га кўра таъсисчингиз ўғлининг ўқишига йўналтирган маблағларига имтиёздан фойдаланиши мумкин (агар ўғли 26 ёшга тўлмаган ва Узбекистон Республикасидаги Олий ўқув юртларидан бирида ўқиётган бўлса).

Бундай ҳолатда, имтиёз тўлов манбаида қўлланилади, яъни ҳисобланган дивидендларга ва шунингдек, унга берилган қарзга ҳам имтиёз қўлланиши мумкин. Ушбу имтиёз дивидендларга ЖШДС (10% ставка)дан озод этиш тарзида қўлланилади. Бунинг учун, таъсисчи қуйидаги ҳужжатларни тақдим этиши керак:

- таъсисчининг дивидендларини ўғлининг ўқишига ўтказиб бериш тўғрисидаги аризаси;

- Олий ўқув юрти билан талаба ўртасида тузилган тўлов-контракт асосида ўқиш тўғрисидаги шартнома нусхаси;

- талабанинг туғилганлик тўғрисидаги гувоҳномаси ва паспорт нусхаси;

Шунингдек, агар таъсисчи тўлов манбаида имтиёздан фойдаланмаса, ушбу имтиёз жами йиллик даромад тўғрисидаги декларация асосида ҳам қўлланилиши мумкин (2107 – Низомнинг 14 банди).

Ҳисобланган дивидендлар ҳисобидан ўқув юртига тўлов ўтказилганда, бухгалтерия ўтказмалари қуйидагича бўлади:

Агар қайтарилиб бериш шарти билан таъсисчига берилган қарз ҳисобига ўқиш учун тўлов амалга оширилса, бухгалтерия ўтказмалари қуйидагича бўлади:

Бухгалтерия ҳисоботида ушбу ўтказмаларни акс эттиришга келадиган бўлсак, унда фақат ҳисобланган дивидендлар ва улар бўйича қўлланилган имтиёзларни жисмоний шахслар даромади солиғи тўғрисидаги солиқ ҳисоботи (“Солиқ ҳисоботининг шаклларини тасдиқлаш” тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги ва Солиқ Қўмитасининг қарори 2-иловаси, Адлия Вазирлигининг руйхатга олиш рақами 2439, санаси 22.03.2013 й.)да кўрсатилади ва айнан қуйидагидек:

- Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги Маълумотларда, (бундан кейин – “Маълумотлар”);

 - Маълумотларнинг 2 - иловасида – «Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг Расшифровкаси»;

- Маълумотларнинг 3- иловасида – «Тўланган дивидендлар ва фоизлар ҳамда ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасининг Расшифровкаси »;

- Маълумотларнинг 4 - иловасида – «Жисмоний шахсларга ҳисобланган даромадлар Расшифровкаси».

Айнан ушбу шаклнинг қайси қаторларида ҳисобланган дивидендлар ва таъсисчи ўғлининг ўқишига йўналтирилган суммалар акс этишини кўриб чиқамиз.

Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги Маълумотлар.

Ушбу шаклда ҳисобланган ва олий ўқув юртига йўналтирилган пуллар қуйидаги қаторларда акс этади:

- 004 қаторда Ўз. Респ. СК 172-178 моддаларига асосан хисобланган даромадлар кўрсатилади.

- 006 қаторда СКнинг 179, 180 ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга асосан солиқ солишдан озод этилган даромадлар кўрсатилади. Бизнинг ҳолатимизда, таъсисчи Ўзб. Респ. СКнинг 179 моддаси 31 – бандига асосан имтиёзга эга. Шунга кўра, ўқишга йўналтирилган дивидендлар суммаси ушбу қаторда кўрсатилиши лозим.

- 018 қаторда ЖШДС ва суғурта бадалларини айириб ташлаган ҳолда ҳисобланган даромадларнинг умумий суммаси кўрсатилади.

- 019 қаторда. Ушбу қатор суммаси 1-иловадаги 6-устуни “Йил бошидан жами” қаторининг суммаси ва 2-иловадаги 5-устун “Йил бошидан жами” қаторининг йиғиндиси орқали аниқланади. Дивидендлар, пул йки натурал кўринишда (асосий воситалар, хом-ашё ва бошқ.) берилмаганлигига қарамай, уларни 2-Илова тўланган қилиб кўрсатилади, чунки жисмоний шахс ҳоҳишига кўра тўлов ўқув юртига йўналтирилган дивидендлар, яъни бошқа шаклда амалга оширилган

«Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг Расшифровкаси» 2- Илова.

Сиздага вазиятга кўра, ушбу шаклда қуйидаги кўрсаткичлар акс эттирилади:

- 2-устунда ҳисобланган дивидендлар суммасини кўрсатамиз (дивидендларни ҳисоблаш тўғрисидаги қарори қабул қилинган таъсисчиларнинг умумий йиғилиши баённомасининг санаси бўйича);

- 3-устунда дивидендлардан ушлаб қолинган солиқ миқдорини кўрсатамиз, бизнинг вазият бу “0”га тенг, чунки СКга биноан имтиёз қўлланилган;

- 3-устунда ҳисобланган дивидендлар суммаси қайта кўрсатилади, чунки ЖШДС нольга тенг.

- 6- устунда пул шаклида тўланган дивидендлар миқдори кўрсатилади. 6- устундаги сумма автоматик тарзда 5-устунга кўчирилади.

- 8-устунда дивидендлар ва фоизлардан ушланган ва бюджетга ўтказилган ЖШДС суммаси кўрсатилади. Сизнинг вазиятингизда Ўзб. Респ. СКнинг 179 моддаси 31 моддасига кўра имтиёз қўлланилганлиги учун ушбу устунда ноль ёзилади.

Мулкий даромадлар тарзида ҳисобланган дивидендлар 3-Илова “Жисмоний шахсларга ҳисобланган даромадлар расшифровкаси” нинг 032 қаторида ҳам кўрсатилиши керак. Ушбу илова йилда 1 марта топширилади. Шунингдек, йилда 1 марта 4-Илова “Жисмоний шахсларнинг солиқ солишдан озод этилган даромадлари расшифровкаси” топширилади. Ушбу илованинг 031 қаторида (мос равишда 01, 02 ва 03 қаторларида) СКнинг 179 моддаси 31 моддасига кўра қўлланилган имтиёз буйича даромад солиғидан озод этилган дивидендлар суммаси кўрсатилади.