Аҳолига пуллик УТТ хизматини кўрсатувчи тиббиёт корхонангиз Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилишни янада чуқурлаштириш ва уни ривожлантириш Давлат дастурини амалга оширишнинг асосий йўналишлари тўғрисида"ги Фармони (19.09.2007 й. ПФ-3923-сон) билан белгиланган имтиёздан фойдаланиши мумкин. ПФ-3923 7-бандига мувофиқ аҳолига пуллик тиббий хизматлар кўрсатувчи (стоматология ва косметология хизматлари бундан мустасно) тиббиёт муассасалари 2018 йилнинг 1 январигача барча турдаги солиқлар ва Республика йўл жамғармаси ҳамда Бюджетдан ташқари умумтаълим мактаблари, касб-ҳунар коллежлари, академик лицейлар ва тиббиёт муассасаларини реконструкция қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш жамғармасига ўтказиладиган мажбурий ажратмалар тўлашдан озод этилган.

Айни вақтда, эътиборга олиш керакки, ушбу имтиёз мақсадли бўлиб, имтиёз натижасида бўшайдиган маблағлар тиббиёт муассасаларини замонавий тиббий асбоб-ускуналар билан жиҳозлашга мақсадли равишда йўналтирилиши керак.  Корхона мақсадли маблағларни жорий давр харажатларини, жумладан асосий воситаларнинг амортизация харажатларини қоплашга йўналтириши мумкин эмас, сабаби – қонунчиликда бундай харажатлар назарда тутилмаган.  Имтиёзли маблағлардан белгиланмаган мақсадда фойдаланилган тақдирда, белгиланмаган мақсадда фойдаланилган сумма ўрнатилган тартибда пеня ҳисобланган ҳолда бюджетга ундириб олинади (СКнинг 30-моддаси).

Юридик шахсларга солиқлар, божхона ва мажбурий тўловларни бюджетга тўлаш бўйича берилган имтиёзларни расмийлаштириш ва бухгалтерлик ҳисобида акс эттириш тартиби тўғрисида Низом (АВ томонидан 02.04.2005 й. 1463-сон билан рўйхатга олинган) мақсадли имтиёзларни бухгалтерия ҳисобида акс эттириш тартибини белгилайди. Бўшаётган маблағларни мақсадли вазифаларни бажаришга йўналтирилганда солиқлар ва божхона имтиёзлари белгиланган тартибда ҳисоблаб ёзилади. ЯСТни ҳисоблашда қуйидагича ўтказма берилади:

Дт 9820 «Фойдадан ҳисобланган бошқа солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича харажатлар» - Кт 6400 «Бюджетга тўловлар бўйича қарз (турлари бўйича)».

Лекин ҳисоблаб ёзилган солиқ суммаси бюджетга тўланмайди. 1463-сон Низомга мувофиқ солиқ имтиёзларидан бўшаган мақсадли маблағлар 8840 «Мақсадли фойдаланадиган солиқ имтиёзлари» счётида акс эттирилади. Агар корхона ушбу маблағларга асосий воситаларни сотиб олса, фойдаланилган маблағлар қуйидагича ҳисобдан чиқарилади:

Ушбу ўтказма ёки имтиёздан фойдаланилган санада (асосий восита сотиб олинганда), ёки имтиёз даври тугаган санада акс эттирилади. Келтирилган саналардан қайси бири қисқароқ бўлса, ўша санада ўтказма берилиши керак.

Хулоса:

Мақсадли маблағларни ускуна амортизацияси бўйича харажатларни қоплашга йўналтирилишини акс эттирувчи бухгалтерия ўтказмалари нотўғри берилган. Ушбу харажатлар хизматлар таннархига киритилиши лозим эди. Мос равишда, хизмат таннирхи пасайтирилган, тақсимланмаган фойда кўпайтириб кўрсатилган ва 8530 «Текинга олинган мол-мулк» и 8840 «Мақсадли ишлатиш билан солиқ имтиёзлари» баланс счетлариниг қолдиқлари (сальдолари) нотўғри кўрсатилган.

Лекин, ушбу ҳолатни тўғирлаш мумкин, башарти имтиёз даври охиригача бухгалтерия ўтказмалари (кейин эса молиявий ҳисобот) тўғирланса. Тўғирлаш натижасида агар тиббий асбоб-ускуна сотиб олинган бўлса, маблағлардан мақсадли фойдаланилгани, сотиб олинмаган бўлса имтиёз натижасида бўшаган маблағлар суммаси кейинчалик мақсадли фойдаланиш учун 8840 «Мақсадли ишлатиш билан солиқ имтиёзлари» счетида тўлиқ акс эттирилиши керак.

Тўғирловчи ўтказмаларни 2017 йил бошида киритиш мумкин. Олдинги даврлардаги молиявий ҳисоботларни тайёрлаш чоғида йўл қўйилган xатоларга киритилган тузатиш миқдори (қиймати) ҳисобот давридаги соф даромад ёки зарарга қўшилади (3-сон БҲМС 16-банди).

Яъни, бухгалтерия ҳисобида йўл қўйилган ҳар қандай хатода ҳам молиявий ҳисоботни (баланс ва молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот) ўтган йиллар учун тўғирлаш керак эмас. Тўғирлашлар хатолар аниқланган даврда, яъни 2017 йилда киритилади.  Солиқ ҳисоботларини тўғирлаш ва қайта топшириш керак эмас, чунки хато натижаси ЯСТ бўйича солиққа тортиладиган базага ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди.