Сизлар, ЎзР Фуқаролик кодексининг 347 моддасига асосланган холда, тарафлар келишувига биноан мажбуриятларни янгилаш йўли билан, яъни дастлабки мажбуриятни бошқача ижро этиш усулини назарда тутувчи янги мажбурият билан алмаштириб, қарз шартномасига ўзгартиришлар киритишгиз мумкин. Агарда қарз шартноманинг дастлабки шартларида ТМЗлар қайтарилмаган тақдирда уларнинг қиймати пул маблағлари билан қайтарилиши кўзда тутилмаган бўлса, у холатда шартноманинг шартларига қўшимча келишув асосида ўзгартиришлар киритилиши мумкин, янги олти-сотди шартнома тузмаган холда.
21-сонли БҲМСга асосан (АВ рўй. 1181-сон 23.10.2002й.) товар қарзини материаллар билан бериш ва улар эвазига пул маблағларини қайтариб олиш билан боғлиқ бўлган операциялар бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади:
Хўжалик муомалаларининг мазмуни
| Дебет | Кредит |
Қисқа муддатли қарз кўринишида бошқа корхонага чиқиб кетаётган материалларнинг қийматини ҳисобдан чиқариш
| 9220 «Бошқа активларнинг чиқиб кетиши» | 1010-1090 «Материалларни ҳисобга олувчи счётлар» |
Чиқиб кетаётган материалларга ҳисобланган ҚҚС (ҚҚС тўловчилари учун) | 9220 «Бошқа активларнинг чиқиб кетиши» | 6410 «Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар» |
Қисқа муддатли қарзни материал ва бошқа активлар кўринишида бериш
| 5830 «Берилган қисқа муддатли қарзлар» | 9220 «Бошқа активларнинг чиқиб кетиши» |
Шартномага қўшимча келишув тузилганида: | ||
Қарз шартномаси бўйича материаллар қиймати эвазига пул маблағлари келиб тушиши | 5110 «Ҳисоб-китоб счёти» | 5830 «Берилган қисқа муддатли қарзлар» |
Мажбуриятларни янгилаш шартномаси тузилганида: | ||
Қарз шартномаси бўйича қарзни юкланган материаллар учун харидорлардан олинадиган қарзлар счётига ўтказиш | 4010 «Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган счётлар» ёки 4890 «Бошқа дебиторлар қарзлари» | 5830 «Берилган қисқа муддатли қарзлар» |
Юкланган материаллар учун харидорлар тўловлари | 5110 «Ҳисоб-китоб счёти» | 4010 «Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган счётлар» ёки 4890 «Бошқа дебиторлар қарзлари» |
Шунга этибор бериш лозимки, бошқа активларни чиқиб кетишидан фойда олинган тақдирда (активларнинг баланс қиймати ва уларни сотиш қиймати ўртасидаги ижобий фарқ), қарз берувчи корхонада солиқ оқибатлари келиб чиқиши мумкин:
- ЯСТ бўйича – соддалаштирилган солиқ солиш тартибидаги корхоналар учун ТМЗларни чиқиб кетишидан олинган фойда ЎзР Солиқ кодекснинг 132, 133, 355 моддаларига асосан солиқ солиш объектига қўшилади.
- юридик шаҳсларнинг фойда солиғи бўйича – умумбелгиланган солиқ солиш тартибидаги корхоналар учун ТМЗларни чиқиб кетишидан олинган фойда ЎзР Солиқ кодекснинг 129, 132, 133 моддаларига асосан жами даромадлар таркибига қўшилади.
Бошқа активларни чикиб кетишидан зарар кўрилган тақдирда (активларнинг баланс қиймати ва уларни сотиш қиймати ўртасидаги салбий фарқ), ушбу зарар суммаси ЎзР Солиқ кодекснинг 147-моддаси 24-бандига асосан чегирилмайдиган харажатлар таркибида юридик шаҳсларнинг фойда солиғи ҳисобланишида солиқ солиш базасидан айрилмайди (умумбелгиланган солиқ тўловчилар учун).
Агарда, корхонангиз фаолияти давомида шунга ўхшаш операциялар, яъни ТМЗни қарзга бериш ва улар эвазига пул маблағларни қайтариб олиш мунтазам равишда такрорланиб келинса, бундай операцияларга улгуржи савдо фаолияти деб боҳо берилиши мумкин (қайта сотиш мақсадида олинган товарларни сотиш), улгуржи савдони амалга ошириш учун эса лицензия талаб этилади. Бундан ташқари, ушбу холатда ТМЗни реализация қилиш оборотлари ЯСТ ҳисобланишида солиқ солинадиган тушумга қўшилиши ёки умумбелгиланган солиқлар ҳисобланишида соф тушум таркибида мажбурий ажратмаларни солиқ солиш объектига қушилиши лозим бўлади.
Шунингдек таъкидлаб ўтиш лозимки, товарларни олдиндан тўловсиз реализация қилиш ЎзР Президентининг 12.05.1995 йилдаги «Ҳалқ хўжалигида ҳисоб-китоблар ўз вақтида ўтказилиши учун корхона ва ташкилотлар раҳбарларининг маъсулиятини ошириш борасидаги чора-тадбирлар тўғрисидаги» ПФ-1154-сонли Фармони талабларини бузилишига олиб келади.
Жавоблар улар эълон қилинган санада долзарб ҳисобланади.
Телеграм канали 