1. Олдинги даврлар учун қўшимча ҳисобланган ЖШДС, ходимга меҳнат ҳақи тўлашда, унинг даромадидан солиқ суммаси тўлиқ миқдорда ушлаб қолинмасдан ушбу ходимга ортиқча даромад тўлаб берилганлигидан далолат беради.

Солиқ текшируви натижасида қўшимча ҳисобланган ва корхона томонидан бюджетга тўланган ЖШДС, ходимнинг иш берувчи олдида бўлган қарзи ҳисобланади. Ушбу қарз суммаси, қайси ходимнинг даромадига қўшимча солиқ ҳисобланган бўлса ўша ходимнинг меҳнат ҳақидан ушлаб қолиниши лозим.

Ходимларнинг қарзлари бухгалтерия ҳисобида 4790 «Ходимларнинг бошқа қарзлари» счётида юритилади.

Корхона штатида бўлган ходимнинг қарзларини унинг ёзма розилиги билан навбатдаги меҳнат ҳақидан ушлаб қолса бўлади. Агарда бундай розилик бўлмаса – ушлаб қолишлар фақат суднинг қарори асосида амалга оширилади (МК 164-мод. 2-қисм 3-банд).

Агар ходим ишдан бўшатилган бўлса, унда унга нисбатан қарзни ундириш чоралари кўрилиши лозим. Бўшатилган ходим ўз қарзини ихтиёрий равишда тўлаб бериши мумкин. Акс ҳолда унга нисбатан суд орқали мажбурий ундириш чоралари кўлланилиши керак. Бунда, ходимдан фақат даъво муддати ўтмаган қарздорлик суммаси ундирилиши мумкин (ФК 150-мод.).

Агар карзни ундириш имкони бўлмаса, унда унинг суммаси умидсиз қарз сифатида корхонанинг зарарига олиб борилади.

Корхонанинг ихтиёри билан қўшимча ҳисобланган ЖШДС корхона ҳисобидан бюджетга тўланиши мумкин. Бунда ходим ўрнига тўланган тўловларга ЖШДС ҳисобланиб бюджетга тўланиши лозим бўлади. Чунки, иш берувчи томонидан тўловлар ҳисобига тўланиб, ходимдан ушлаб қолиниши лозим бўлган, лекин ушлаб қолинмаган суммалар жисмоний шахснинг солиққа тортиладиган моддий наф тарзидаги даромади ҳисобланади (СК 177-мод. 6-банд).

Текшириш натижасида қўшимча ҳисобланган ЖШДС, уни ушлаб қолиш ва ҳисобдан чиқариш билан боғлиқ бўлган операциларни бухгалтерия ҳисобида қуйидаги тартибда акс этириш мумкин:

2. Фуқароларнинг мажбурий суғурта бадаллари ходимларнинг меҳнат ҳақидан ушлаб қолинади (СК 305-мод.). Шунинг учун текшириш натижасида ушбу мажбурий тўлов бўйича камайтиришга ҳисобланган сумма, ходимлардан ортиқча тўлов ушлаб қолинганлигидан далолат беради ва иш берувчининг ходимлар олдида бўлган қарзи ҳисобланади.

Корхона рўйхатида бўлган ва рўйхатда турмаган ходимларга меҳнатга ҳақ тўлаш (меҳнат ҳақининг ҳамма турлари) бўйича жорий қарзлар тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоблашишлар» счётида амалга оширилади.

Ортиқча ушлаб қолинган тўлов суммасини ходимларга қайтариб бериш лозим. Хозирда ишлаётган ходимга қарзни навбатдаги меҳнат ҳақига қўшиб қайтариб бериш мумкин. Бўшатилган ходимга эса қарзни унинг пластик тўлов карточкасига ёки ҳисоб рақамига (агар бўлса) ўтказиб бериш мумкин.

Агарда қарз суммасини объектив сабабларга кўра қайтариб бериш имкони бўлмаса унинг суммаси 6990 «Бошқа мажбуриялар» счётига олиб борилади. Бундай қарз суммаси фуқаролик конун хужжатларига мувофиқ даъво муддати ўтганидан сўнг (уч йил ўтгач) ҳисобдан чиқарилади. Ҳисобдан чиқарилган даъво муддати ўтган мажбуриятлар юридик шахсларнинг солиққа тортиладиган бошқа даромадлари ҳисобланади (СК 132-мод. 7-банд, 136-мод.).

Текшириш натижасида камайтиришга ҳисобланган мажбурий суғурта бадалларини бухгалтерия ҳисобида қуйичаги ўтказмалар асосида акс эттириш мумкин:

3. Ягона ижтимоий тўлов корхонанинг маблағлари ҳисобидан тўланади (СК 305-мод.). Шунинг учун олдинги даврлар учун ортиқча ҳисобланган ва тўланган ЯИТ тўғридан-тўғри ўтган йилларнинг молиявий натижаларига таъсир этади. Бундай хатолар муҳим хатолар деб баҳоланади, чунки олдинги даврлар учун тузилган молиявий ҳисоботлар ишончли деб ҳисобланмаслиги мумкин. 

Олдинги даврда йўл қўйилган муҳим хатоларни тўғрилаш миқдори йил бошигача тақсимланмаган фойда сальдосини ўзгартириш йўли билан ҳисоботда акс эттирилади (3-сонли БҲМС, 17-банд).

Текширишда аниқланган олдинги даврлар учун ЯИТ бўйича ортиқча тўловларни бухгалтерия ҳисобида 4520 «Мақсадли давлат жамғармаларига бўнак тўловлари» счётнинг дебетида 8710 «Ҳисобот даврининг тақсимланмаган фойдаси (қопланмаган зарари)» счётнинг кредити билан боғланган ҳолда акс эттириш мумкин.

4. Ягона солиқ тўлови бўйича солиқ солиш объекти бўлиб ялпи тушум ҳисобланади ва унинг таркибига товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан тушган тушум ва СК 132-моддасида назарда тутилган бошқа даромадлар киради (СК 355-мод.).

Жорий хисобот йилида аниқланган олдинги даврлар учун солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича ортиқча тўловлар солиққа тортиладиган объект сифатида қаралмайди.

Юқорида айтилганидек, қайтаришни имкони бўлмаган даъво муддати ўтганидан сўнг ҳисобдан чиқарилган жисмоний шахслардан ортиқча ушлаб қолинган мажбурий суғурта бадаллари солиққа тортиладиган бошқа даромадлар таркибига қўшилиши мумкин.

5. Ўтган йил ҳисобот маълумотларидаги тузатишлар унинг маълумотларини бузишлар аниқланган ҳисобот даври учун тузилган ҳисоботда амалга оширилади, бунда тузатишлар ҳисобот даври (чорак, йил бошидан) учун маълумотларга киритилади (АВ рўй. №1209 24.01.2003й. Қоидалар 15-банд). Яъни солиқ текшируви натижасида 2011-2015 йиллар учун аниқланган хатолар, жорий 2016 йилнинг ҳисоботларида тузатилади.

Сизнинг ҳолатингизда текшириш натижалари бўйича аниқланган хатолар жорий йил учун бухгалтерия балансини тузишда 2016 йил бошига қуйидагича акс этилиши мумкин:

1. Қўшимча ҳисобланган ЖШДС суммаси:

активда – ходимларнинг бошқа операциялар бўйича қарзи сифатида (300-сатр);

пассивда – бюджетга тўловлар бўйича қарз сифатида (680-сатр).

     2.  Камайтиришга ҳисобланган фуқароларнинг мажбурий суғурта бадаллари суммаси:

активда – мақсадли давлат жамғармаларига бўнак тўловлари сифатида (280-сатр);

пассивда – меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича қарз сифатида (720-сатр).

      3. Камайтиришга ҳисобланган ЯИТ суммаси:

активда – мақсадли давлат жамғармаларига бўнак тўловлари сифатида (280-сатр);

пассивда – тақсимланмаган фойдани сальдосини кўпайтириш йўли билан (450-сатр).

Солиқ текшируви (тафтиш) натижасида олдинги даврлар учун аниқланган хатоларни тузатишда аниқлаштирилган солиқ ҳисоботлари ҳамда молиявий ҳисоботлар қайта топширилмайди. Солиқ тўловчининг шахсий ҳисоб равағига солиқ мажбуриятлари ва камайтириш суммалари текширув далолатномаси ва ДСИ қарори асосида солиқ органлари томонидан мустақил равишда киритилади.