ЯСТ тўловчиси бўлган корхона янги ер участкасини олса, унинг майдонини 3 карра ер солиғидан келиб чиқиб ҳисобланадиган ЯСТ энг кам миқдорини аниқлашда ҳисобга олиши керак бўлади.

Аммо, ЯСТ энг кам миқдорини аниқлашда Солиқ кодекси 282-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ солиқ солинмайдиган ер участкалари ҳисобга олинмайди (АВ 03.03.2011й. 2203-сон билан рўйхатга олинган Қарорга илованинг 3-банди).

Бундай имтиёзли ер участкаларига уч йил муддатга дарахтларнинг қатор ораларидан қишлоқ хўжалиги экинларини экиш учун фойдаланилишидан қатъи назар янги барпо этилаётган боғлар, токзорлар ва тутзорлар эгаллаган ерлар киради.

Кузда ўтказилган янги кўчатлар учун бериладиган имтиёз муддатини ҳисоблаб чиқариш кейинги йилнинг 1 январидан эътиборан бошланади, баҳорда ўтказилган кўчатлар учун эса жорий солиқ даврининг 1 январидан эътиборан бошланади (СК 2-қисми 25-банди).

Яъни, агар ажратилган ер майдонида сиз бу йил баҳорда тут кўчатларини экадиган бўлсангиз, 2017 йил 1 январдан бошлаб 3 йил давомида унинг майдонини ЯСТ энг кам миқдорини аниқлашда ҳисобга олмаслигингиз мумкин.

Агар кўчатларни бу йилнинг куз ойида экадиган бўлсангиз, имтиёздан 2018 йилнинг 1 январидан бошлаб фойдаланишингиз мумкин.

Эътиборингизни шунга қаратмоқчимизки, тут ўстириш учун ер участкасини олишда сиз қишлоқ хўжалиги маҳсулоти етиштирирувчисига айланишингиз мумкин. Бу тоифа корхоналар танлаш имконисиз ягона ер солиғини тўловчилари ҳисобланишади.

Қишлоқ хўжалиги товарлари ишлаб чиқарувчиларга бир вақтнинг ўзида қуйидаги шартларга жавоб берадиган корхоналар киради:

асосий фаолият тури ер участкаларидан фойдаланган ҳолда қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш ва ўзи етиштирган мазкур маҳсулотни қайта ишлаш ёхуд ер участкаларидан фойдаланган ҳолда фақат қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш;

қишлоқ хўжалигини юритиш учун маҳаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан ўзларига белгиланган тартибда берилган ер участкаларига эга;

ишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш ва ўзи етиштирган мазкур маҳсулотни қайта ишлаш улуши реализация қилиш ёки қайта ишлаш учун олинган қишлоқ хўжалиги маҳсулотини ўз ичига олувчи қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш ва қайта ишлаш умумий ҳажмида камида 50 фоизни ташкил этади (СК 362-моддаси).

Иқтисодий фаолият умумдавлат классификаторига кўра кўп йиллик дарахтларни (тут дарахтларини) экиш, шунингдек пилла етиштириш қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришга киритилади.

Ягона ер солиғини ҳисоблаб чиқиш ва тўлаш тартиби Солиқ кодексининг 57 – боби билан белгиланган.

Қишлоқ хўжалиги товарларини ишлаб чиқарувчи – ягона ер солиғи тўловчилари учун ҳам Солиқ кодексининг 282-моддаси 2-қисмида белгиланган ер солиғи бўйича имтиёзлар тадбиқ этилади. Яъни, агар тут дарахларини экиб, бунда ягона ер солиғини тўлашга ўтсангиз ҳам Солиқ кодексининг 282 – моддаси 2 – қисми 25-бандида белгиланган имтиёзлардан ЯЕСни тўлашда фойдаланишингиз мумкин.