Солиқ инспекциясининг талабномаси асоссиз деб ҳисобласангиз, хронометражда аниқланган тафовутларнинг асослари келтирган ҳолда талабномани олган кундан бошлаб 10 кунлик муддатда ёзма равишда ДСХОга тақдим этиш керак. Асосланган ҳолда талабномага ёзилган жавоб учун қонунчиликда солиқ тўловчига нисбатан ҳеч қандай маъмурий жазо белгиланмаган.

Шунингдек, ҳар бир солиқ тўловчи давлат солиқ хизмати органларининг қарорлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан шикоят бериш учун давлат солиқ хизматининг юқори турувчи органига (юқори турувчи мансабдор шахсига) ёки судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга (СКнинг 122-моддаси). Шикоят бериш тартиби СКнинг 123-125-моддаларида келтирилган.

Аммо, фикримизча солиқ органларининг бундай талабнома қўйишга қонуний ҳақлари бор, ва ушбу ҳатти – ҳаракатлари хронометраж натижалари билан асослангандир. Бунинг учун хронометраж ўтказилиши қонун – қоидаси билан танишиб чиқиш етарлидир.

Хронометраж кўздан кечириш - хронометраж ўтказиладиган даврда тушумларнинг ҳақиқий ҳажмларини, пул тушуми суммаларини, ишлаб чиқариш ҳажмларини, товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилиш ҳажмларини аниқлаш мақсадида амалга ошириладиган, товарларни (ишларни, хизматларни) ҳақиқий реализация ҳажмларини аниқлашга доир солиқ назоратининг шаклидир (СКнинг 71-моддаси).

Товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган тушумни хронометраж кўздан кечиришдан ўтказиш ҳамда камайтирилган тушум суммасидан солиқларни ҳисоблаб чиқиш тартиби Низом билан белгиланган (АВ 03.04. 2019 й.3148-сон билан рўйхатга олинган).

Хронометраж кўздан кечиришни ўтказиш муддати кетма-кетликда 7 календарь кундан ортиқ бўлмаган ҳолда, солиқ тўловчининг белгиланган иш режими ва фаолият туридан келиб чиқиб ўтказилади (Низомнинг 6-банди). Хронометраж кўздан кечиришни ўтказиш муддати дам олиш кунларига тўғри келган тақдирда, дам олиш кунлари ҳисобига ўтказиб юборилган муддат кейинги иш кунидан бошлаб ҳисобланади.

солиқ тўловчи хронометраж кўздан кечириш натижаларидан норози бўлган тақдирда ёки келгусида унинг фаолиятида тушумлар бўйича кескин ўзгаришлар кузатилганда (тушумларнинг камайиши ёки кўпайиши) қайта хронометраж кўздан кечириш ўтказиш юзасидан давлат солиқ хизмати органларига мурожаат қилишга ҳақлидир (Низомнинг 11-банди)

Давлат солиқ хизмати органлари солиқ тўловчи фаолиятининг хусусиятлари ва мавсумий омилларни ҳисобга олган ҳолда солиқ тўловчи томонидан тақдим этилган хронометраж кўздан кечириш ўтказилган даврга оид солиқ ҳисоботида акс эттирилган, товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган тушум тўғрисидаги маълумотларни товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан хронометраж жараёнида олинган тушум тўғрисидаги маълумотлар билан солиштиришни амалга оширади (Низомнинг 24-банди).

Хронометраж кўздан кечириш якуни бўйича расмийлаштирилган маълумотномалар асосида солиқ тўловчи томонидан хронометраж кўздан кечириш даври учун солиқ ҳисоботи тақдим этилгандан сўнг Солиқ кодексининг 70-моддаси талабларидан келиб чиққан ҳолда камерал назорат ўтказилади (Низомнинг 25-банди).

Хронометраж кўздан кечириш ўтказилган даврга оид тақдим этилган солиқ ҳисоботларида аниқланган тафовутлар бўйича қуйидаги тартибда солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар ҳисоблаб чиқилади:

YST = (XNT х IK) х SS - ягона солиқ тўлови;

QQS = (XNT х IK)-НT х SS - қўшилган қиймат солиғи;

FS = ((XNT х IK) х RD)-НT х SS - юридик шахсларнинг фойда солиғи;

AS = (XNT х IK)-НT х SS - акциз солиғи;

NS = (XNT х IK)-НT х SS - ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ.

Бунда:

XNT - хронометраж кўздан кечириш якуни билан аниқланган ўртача кунлик тушум;

IK - хронометраж кўздан кечириш даврида аниқланган ҳисобот даври учун иш кунлари сони;

НT - солиқ тўловчи ҳисоботида акс эттирилган товарларни (ишларни, хизматларни) реализацияси;

SS - солиқ ставкаси;

RD - рентабеллик даражаси (олдинги ҳисобот даврида).

Хронометраж кўздан кечириш ўтказилган даврга оид тақдим этилган солиқ ҳисоботида товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган тушумнинг камайтирилганлиги аломатлари аниқланса, давлат солиқ хизмати органлари СКнинг 70-моддасида кўрсатилган тартибда солиқ тўловчига талабнома юборади (Низомнинг 27-банди).

Солиқ тўловчида товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган тушумнинг камайтирилганлиги такроран аниқланган тақдирда, бу ҳаракатлар солиқларни тўлашдан бўйин товлаганлик сифатида таснифланади ва қонунда белгиланган тартибда тегишли чоралар кўрилади (Низомнинг 28-банди).

Агар солиқ ҳисоботини тўлдиришда хатоликларга йўл қўйилганлиги ёки тақдим этилган солиқ ҳисоботида кўрсатилган ва давлат солиқ хизмати органларидаги мавжуд маълумотлар ўртасида зиддиятлар борлиги камерал назорат жараёнида давлат солиқ хизмати органи томонидан аниқланса, бу ҳақда солиқ тўловчига тегишли тузатишлар киритиш талаб қилинган ҳолда ёзма шаклда, шу жумладан солиқ тўловчининг шахсий кабинети орқали хабар қилинади.

Солиқ тўловчи аниқлаштирилган солиқ ҳисоботини тақдим этиш учун назарда тутилган тартибда тегишли солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича тузатилган солиқ ҳисоботини ёхуд аниқланган тафовутларнинг асосини тузатишлар киритиш ҳақидаги талабнома олинган кундан эътиборан ўн кунлик муддатда, тасдиқловчи ҳужжатларни ёзма шаклда, шу жумладан электрон шаклда илова қилган ҳолда тақдим этиши шарт.

Солиқ тўловчи томонидан аниқланган тафовутларнинг асослари ёхуд аниқлаштирилган солиқ ҳисоботи белгиланган муддатда тақдим этилмаган тақдирда, давлат солиқ хизмати органи қўшимча ҳисобланган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ундириш юзасидан судга даъво аризаси билан мурожаат қилади.