Маълумки, ходим учун иш вақтининг нормал муддати ҳафтасига 40 соатдан ортиқ бўлиши мумкин эмас. Олти кунлик иш ҳафтасида ҳар кунги ишнинг муддати етти соатдан, беш кунлик иш ҳафтасида эса саккиз соатдан ортиб кетмаслиги лозим (МК 115-м.). Лекин меҳнат қонунчилигида қисқартирилган иш вақти ва тўлиқ бўлмаган иш вақти режими тушунчалари мавжуд. Бу ҳолатларда иш вақти нормал муддатидан (ҳафтасига 40 соатдан) камроқ ўрнатилади. Ушбу иккита тушунча орасида фарқ бор ва уларни алоҳида кўриб чиқамиз.

Иш вақтининг қисқартирилган муддати (МК 117-м.)

Меҳнат қонунчилиги билан айрим тоифадаги ходимлар учун уларнинг ёши, соғлиғи ҳолати, меҳнат шартлари, меҳнат вазифаларининг ўзига хос хусусиятлари ва ўзга ҳолатларни инобатга олиб, меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатлар, шунингдек меҳнат шартномаси шартларига биноан иш вақтининг қисқартирилган муддати белгиланади. Булар:

- ўн саккиз ёшга тўлмаган ходимлар – иш вақти МКнинг 242-моддасида кўрсатилган;

- I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган шахс деб топилган ходимлар – иш вақти ҳафтасига 36 соат (МК 220-м.);

- ноқулай меҳнат шароитларидаги ишларда банд бўлган ходимлар – иш вақти Вазирлар Маҳкамасининг 11.03.1997 йилдаги 133-сон қарорига 8-иловада кўрсатилган;

- алоҳида тусга эга бўлган ишлардаги ходимлар - иш вақти Вазирлар Маҳкамасининг 11.03.1997 йилдаги 133-сон қарорига 4-иловада кўрсатилган;

- уч ёшга тўлмаган болалари бор, бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган муассасалар ва ташкилотларда ишлаётган аёллар – иш вақти ҳафтасига 35 соат (МК 228-1-м.).

Кўрсатиб ўтилган қисқартирилган иш вақти қонунчилик билан қатъий ўрнатилган бўлиб, ундан ошиб кетиши мумкин эмас. Ушбу вазифалларда ишлайдиган ходимларга иш вақти кисқартирилганига қарамасдан меҳнатга тўланадиган ҳақ камайтирилмайди.

Тўлиқсиз иш вақти (МК 119-м.)

Ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга биноан ишга қабул қилиш чоғида ҳам, кейинчалик ҳам тўлиқсиз иш куни ёки тўлиқсиз иш ҳафтаси белгилаб қўйилиши мумкин. Яъни қонунчилик билан иш вақти қатъий белгиланмайди. Тўлиқсиз иш вақти шарти билан ишланган вақтга ёки ишлаб чиқарилган маҳсулотга мутаносиб равишда ҳақ тўланади.

Болани парваришлаш учун бериладиган таътил пайтида аёл тўлиқ бўлмаган иш вақти режимида ёки иш берувчи билан келишиб, уйда ишлаши мумкин. Бунда унинг нафақа олиш ҳуқуқи сақланиб қолади (МК 234-м.). Қонунчиликда иш вақти қанчалик тўлиқ бўлмаслиги кўрсатилмаган. Бунда иш вақти 1, 2, 3 соат ёки бошқа муддатга камайтирилган бўлиши мумкин.