ЎзР Меҳнат кодексининг 72-моддаси 1-қисмига кўра, меҳнат шартномаси ходим билан иш берувчи ўртасида муайян мутахассислик, малака, лавозим бўйича ишни ички меҳнат тартибига бўйсунган ҳолда тарафлар келишуви, шунингдек меҳнат тўғрисидаги қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланган шартлар асосида ҳақ эвазига бажариш ҳақидаги келишувдир.

Яъни, иш берувчи ходимга бажарган иши учун ҳақ тўлашга мажбурдир.

Олий таълим муассасалари ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш тўғрисида Низомнинг (ЎзР Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йил 1 августдаги 164-сон қарори билан тасдиқланган) 4-бандига биноан, олий таълим муассасалари ходимларининг лавозим маошлари:

- олий таълим муассасалари профессор-ўқитувчилар таркиби ва раҳбар ходимларининг ҳар бир лавозими учун белгиланадиган базавий лавозим маошлари (қарорнинг 1,2-иловаси);

- ходимларга қонун ҳужжатларида белгиланган устамалар ва қўшимча тўловлар асосида шакллантирилади.

Шу билан бирга, Низомнинг 17-бандига биноан профессор-ўқитувчилар таркиби меҳнатини нормалаштириш ҳар йили келгуси ўқув йили учун тузиладиган ва белгиланган тартибда тасдиқланадиган шахсий иш режаларига асосланган. Йиллик шахсий иш режаси ўқув, илмий-методик, илмий-тадқиқот, ташкилий-методик, маънавий-ахлоқий ва тарбиявий тусдаги асосий тадбирлар рўйхатини, тадбирлардан ҳар бири бўйича соатлар миқдорини кўрсатган ҳолда, ўз ичига олади (жами 1540 соат).

Агарда қайта тайёрлаш ва малака ошириш курсларида дарс ўтиш педагогларнинг йиллик иш режаларида кўзда тутилмаган, асосий ишига қўшимча равишда юкланаётган бўлса, унда ЎзР Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 18 октябрдаги 297-сон қарори билан тасдиқланган Ўриндошлик асосида ҳамда бир неча касбда ва лавозимда ишлаш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 20, 23, 24-бандларга биноан бу бир неча касб ва лавозимда ишлаш ҳисобланиб, қўшимча ҳақи тўланади ва унинг миқдори, агар ички меҳнат тартибида ўзгача қоида назарда тутилмаган бўлса, томонларнинг келишувига кўра белгиланади.

Бундан ташқари, педагог ходимлар меҳнатига соатбай ҳақ тўлаш(Олий таълим муассасалари ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш тўғрисида Низомнинг 15-банди) тизими ҳам мавжуд бўлиб, қуйидаги ҳолларда, яъни:

- штатдаги ўқитувчилар томонидан ушбу тоифадаги ходимларга соатбай ҳақ тўлаш шартлари тўғрисида амалдаги низомларга мувофиқ бажарилган ўқув ишлари учун;

- белгиланган нормативларга мувофиқ меҳнатга соатбай ҳақ тўлаган ҳолда ўқув ишларини бажаришга жалб этиладиган ректорлар, проректорлар ва бошқа раҳбар ходимларга;

- бошқа ташкилотлардан жалб этиладиган ўқитувчилар ва бошқа мутахассисларнинг ўқув ишлари учун ҳақ тўлашда қўлланилади.

Ўқув машғулотларини ўтказганлик учун меҳнатга соатбай ҳақ тўлаш миқдорлари ЎзР Адлия вазирлигида 2015 йил 15 октябрда 2719-сон билан рўйхатга олинган, ЎзР Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Халқ таълими вазирлиги, Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлигининг 2015 йил 12 октябрдаги 6-2015, 24-мҳ ва 42-қ/қ-сон қарори билан тасдиқланган.

Бироқ, ЎзР Вазирлар Маҳкамасининг 20.08.2015 йилги N 242-сонли “Олий таълим муассасаларининг раҳбар ва педагог кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 3-банди билан малака оширишга дарс ўтиш учун соатбай иш ҳақи тўлаш шартлари билан жалб этиладиган шахсларга соатбай иш ҳақи миқдори белгиланган миқдорлардан 2015 йил 1 сентябрдан бошлаб 25 фоизга кўпайтирилган. Олий ва ўрта махсус таълим вазирига эса айрим юқори малакали илмий-педагогик кадрларга ва тажрибали амалиётчи мутахассисларга ўқув машғулотлари ўтказганлиги учун соатбай иш ҳақи миқдорини белгиланган миқдорларидан 50 фоиз юқори этиб белгилаш ҳуқуқи берилган.

Демак, малака ошириш курсларига дарс ўтиш учун жалб қилинган педагогларга соатбай иш ҳақи тўланган тақдирда, айнан курсларда ўтган дарс соатлари учун 25 фоиз кўпайтирилган миқдорда иш ҳақи тўланиши лозим бўлади.

Масалан, катта илмий ходим-изланувчилар, раҳбар ходимлар ва мутахассислар малакасини ошириш бўйича таълим муассасалари (курслари) тингловчиларига дарс ўтганлик учун доцент, фан номзоди ёки тегишли мутахассислик бўйича хорижий мамлакатларнинг фалсафа доктори (Ph.D) даражасига ёки унга тенглаштирилган бошқа илмий даражаларга эга бўлган шахсларга соатига 25 928,0 сўмлик иш ҳақи тўланади (меҳнатга соатбай ҳақ тўлаш миқдорларининг 1-банддаги жадвалини 3-сатри).

Агарда дарс олий таълим муассасаларининг раҳбар ва педагог кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш контингенти тингловчиларига ўтилса, унда доцент ва унга тенглаштирилган ўқитувчига соатига  25 928,0 +  6482 (25 928 сўмнинг 25 фоизи) = 32410 сўм иш ҳақи тўланади.