Аввало, юк хати (товарная накладная) ва ҳисобварақ-фактура (счет-фактура) бу бошқа-бошқа ҳужжатлар эканлигига тўхталиб ўтсак.

Ҳисобварақ-фактура 

Ҳисобварақ-фактура қатъий ҳисобот ҳужжати ҳисобланади. Ҳисобварақ-фактураларни ҳисобга олиш ва расмийлаштириш тартиби Қўшилган қиймат солиғи бўйича солиқ ҳисоботи шаклларида келтирилган (АВ 22.03.2013й. 2439-сон билан рўй.олинган, 3-илова).

Ҳисобварақ-фактура товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилиш обороти содир этилган санада ёзилади. Яъни товар (маҳсулот)ни юклаб жўнатиш пайтида ҳисобварақ – фактурани белгиланган тартибда расмийлаштиш мажбурий ҳисобланади. Ҳисобварақ фактурада кўрсатилиши шарт бўлган реквизитлардан бири – бу реализация қилинган товарлар номи, миқдори, нархи, акциз ва ҚҚС ставкаси ҳамда суммалари, ва жами қийматидир (Тартибнинг 14-банди).

Ушбу талабдан келиб чиққан ҳолда, жамиятингиз терини қайта ишлаш заводига юборишда ҳисобварақ-фактурани расмийлаштириши шарт. Унда товар нархи ва қиймати устунларида “келишилган нархда” деб белгилаш мумкин эмас. Ҳисобварақ-фактурада товарларнинг нархи ва қиймати кўрсатилиши шартдир.

Агар тери маҳсулотларини юборишда унинг ҳисобварақ-фактурадаги нархи ва завод мутахасислари томонидан белгиланган нарх ўртасида тафовут чиққан ҳолатда қўшимча ҳисобварақ-фактура тузилади. У маҳсулотингиз харидори томонидан тасдиқланиши керак. Қўшимча ҳисобварақ-фактура солиқ солинадиган базани  кўпайтиришга ёки камайтиришга асос бўлади.

Юк хати

Ҳужжат шакли корхона томонидан тузилиб, корхона раҳбари томонидан тасдиқланиши мумкин. Тасдиқланган юкхати шакли корхонанинг ҳисоб сиёсатига ёки корхонада ҳужжат айланмаси тўғрисидаги низомига илова қилинади. Аммо корхонада намунавий тармоқлараро шаклдан ҳам фойдаланиш мумкин (М-15-сон шакл).

Юкхати шаклида корхона товар-моддий қимматликлар (ТМҚ) номи ва миқдорини кўрсатиб, нархи ва жами қийматини кўрсатмаслиги ҳам мумкин.

Юкхати (қабул қилиш-топшириш далолатномаси ёки шунга ўхшаш бошқа ҳужжат) моддий шаклга эга ҳар қандай ТМҚларни жўнатишда расмийлаштирилади, унда ишончнома рақами ва у берилган сана кўрсатилади (АВ 27.05.2003й. 1245-сон Низомнинг  9-банди). Бундай ҳолларда юкхатнинг (ёки унинг ўрнини босувчи ҳужжатнинг) бир нусхаси ТМҚ олувчига берилади, бошқаси - етказиб берувчида қолади ҳамда ишончномага кўра бойликларни бериш устидан кузатув ва назорат учун қўлланилади.

Одатда ТМҚ юклаб жўнатиш қуйидаги тартибда расмийлаштирилади:

• Тузилган олди-сотди шартномаси ва харидор тақдим этган ишончнома асосида таъминот ёки сотиш бўлими, омбор мудири ёки аналогик функцияларни бажарувчи бошқа мансабдор шахс ТМҚни четга беришга юкхати ёзиб беради (М-15-сон шакл);
• Юкхатига асосан бухгалтерия ҳисобварақ-фактура расмийлаштиради;
• Агар корхона омбори ва маъмурияти бир бинода ёки яқин масофада жойлашган бўлса, икки ҳужжат – юкхат ва ҳисобварақ-фактура ўрнига битта ҳужжат –юкхат-ҳисобварақ-фактура расмийлаштирилиши мумкин.

Хулоса қилиб айтганда, корхона тери маҳсулотларини заводга жўнатишда ҳисобварақ–фактура ва юкхати ёки юкхати-ҳисобварақ-фактурани расмийлаштириши керак. Ҳисобварақ-фактурада жўнатилаётган маҳсулотлар нархи ва қиймати кўрсатилиши шарт, юкхатида эса мажбурий тартибда эмас. Агар ушбу икки ҳужжат ўрнига юкхат-ҳисобварақ-фактура расмийлаштирилса, унга нисбатан ҳисобварақ-фактурага қўйилган талаблар тадбиқ этилади, шунинг учун унда ТМҚ нархлари ва қиймати кўрсатилиши шарт бўлади.