Ишчи ва Давлат комиссияси томонидан бажарилган ишлар қабул қилинмаганида дефект (нуқсон)ларни аниқлаш далолатномаси тузилади. Ушбу далолатнома қурилишдаги камчиликларни тўғрилашга ва қайта тиклашга асос бўлиб хизмат қилади.

Асфальт тўшаманинг кесиб олиб ташланган қисми бухгалтерия ҳисобида ишлаб чиқаришдаги яроқсиз маҳсулот ҳисобига йўқотишлар деб қаралади. Яроқсиз маҳсулотдан кўрилган йўқотишларни камайтириш мақсадида кесиб олиб ташланган асфальт тўшама таркибидаги қайтариладиган чиқиндиларни ажратиб олиш ва уларни баҳолаш лозим.

Маҳсулот (ишлар, хизматлар)нинг ишлаб чиқариш таннархини ҳосил қилувчи харажатлар уларнинг иқтисодий мазмунига кўра қуйидаги элементлар билан гуруҳларга ажратилади:

• ишлаб чиқариш моддий харажатлар (қайтариладиган чиқиндилар қиймати чиқариб ташланган ҳолда);
• ишлаб чиқариш хусусиятига эга бўлган меҳнатга ҳақ тўлаш харажатлари;
• ишлаб чиқаришга тегишли бўлган ижтимоий суғуртага ажратмалар;
• асосий фондлар ва ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган номоддий активлар амортизацияси;
• ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган бошқа харажатлар (Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида Низом 1-боби, ВМнинг 05.02.1999й. 54-сон қарорига илова – кейинги ўринларда Низом).

Маҳсулот таннархига киритиладиган моддий ресурслар харажатларидан қайтариладиган чиқиндилар уларнинг амалда сотилиши, фойдаланилиши ёки омборга кирим қилиниши нархи бўйича чиқариб ташланади (Низомнинг 1.1.11-банди).

Солиқ кодексининг 142-моддасига кўра, қайтариладиган чиқиндилар деганда хом ашё (материаллар), ярим тайёр маҳсулотлар, иссиқлик берувчи ва бошқа турдаги моддий ресурсларнинг товарлар (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқариш жараёнида ҳосил бўлган, бошланғич ресурсларнинг истеъмолбоплик хусусиятларини (кимёвий ёки физик хоссаларини) қисман йўқотган ва шу туфайли харажатлар ошиб кетган (маҳсулот чиқиши камайиб кетган) ҳолда фойдаланиладиган ёки белгиланган мақсади бўйича фойдаланилмайдиган қолдиқлари тушунилади. Моддий харажатлар суммаси қайтариладиган чиқиндилар қийматига камайтирилади.

Қайтариладиган чиқиндилар қуйидаги тартибда баҳоланади:

1)агар чиқиндилардан асосий ёки ёрдамчи ишлаб чиқариш учун фойдаланиш мумкин бўлса-ю, лекин бунда харажатлар ошиб кетса (тайёр маҳсулот чиқиши камайиб кетса), эҳтимол тутилган фойдаланиш нархида;

2) агар бу чиқиндилар четга сотилса, сотиш нархида (Солиқ кодекси 142-моддаси).

Яъни Сизнинг корхонангиз мисолида, асфальт тўшамасининг таннархи ишлаб чиқариш учун қилинган барча моддий харажатлар, ишчилар меҳнатига ҳақ тўлаш харажатлари, ижтимоий суғуртага ажратмалар, ишлаб чиқаришдаги асосий фондлар ва номоддий активлар амортизацияси ва бошқа ишлаб чиқаришга боғлиқ бўлган харажатлардан шаклланади, ундан қайтариладиган чиқиндилар қиймати чиқариб ташланиши керак.

Шунингдек, яроқсиз маҳсулотлар таркибида қайтариб олиб ишлатишга яроқсиз чиқиндилар ҳам бўлиши мумкин. Ушбу ҳолат юзага келишига сабабчи бўлган моддий зарар етказган айбдор ходимларни аниқлаб, бундай зарарни улар ҳисобидан ундириш лозим. Агар айбдорларни аниқлаш имкони бўлмаса, у ҳолда бу харажатлар корхонанинг зарарига олиб борилади, молиявий натижаларни шакллантиришда бошқа операцион харажатлари таркибига киритилади (Низомнинг 2.3.2-банди).

Бундай операцион харажатлар Солиқ кодекси 147-моддаси 20-бандига кўра солиқ солиш базасидан чегирилмайдиган харажатлар ҳисобланади.

Шунингдек, Солиқ кодексининг 147-моддасига мувофиқ чегириб ташланмайдиган харажатларни амалга ошириш мақсадида олинган мол-мулк бўйича ҚҚС суммаси ҳам ҳисобга олинмайди (Солиқ кодекси 219-моддаси 6-банди).

Бухгалтерия ҳисобида ушбу ҳолатлар бўйича қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари берилади: